Programi i provimit të fundit në arsimin dhe edukimin fillor
Qëllimi i programit për provimin e fundit
Qëllimi i programit të provimit të fundit në arsimin dhe edukimin fillor është në pajtim me Ligjin për bazat e sistemit të arsimit dhe të edukimit ("Fletorja zyrtare e RS", numër 72/09) përgatitja e nxënësit për të dhënë provimin e fundit në fund të arsimit të fillor të obligueshëm.
Struktura e programit të provimit të fundit
Me provim të fundit vlerësohet se sa nxënësi gjatë shkollimit tetëvjeçar i ka përvetësuar njohuritë dhe shkathtësitë nga gjuha shqipe, përkatësisht gjuha amtare, matematika, historia, gjeografia, biologjia, fizika dhe kimia. Provimin e fundit pas kryerjes së klasës së tetë, e japin të gjithë nxënësit. Provimin e fundit nxënësit do ta japin në shkollat fillore në të cilat e kanë kryer klasën e tetë. Nxënësit e japin provimin e fundit me shkrim, duke i zgjidhur testet.
Në provimin e fundit në vitin shkollor 2010/2011 me përdorimin e testeve verifikohet njohuria e nxënësit nga lënda gjuhë shqipe, përkatësisht gjuhë amtare dhe nga matematika sipas programit të provimit të fundit për vitin e theksuar shkollor.
Nxënësit të cilët e fitojnë arsimin fillor në gjuhën e pakicës kombëtare në vend të gjuhës serbe kanë të drejtë të japin provimin e gjuhës amtare.
Përmbajtja e provimit të fundit sipas programeve të provimit të fundit për vitin shkollor 2011/2012, 2012/2013 dhe 2013/2014 gradualisht ndryshon deri në vitin shkollor 2013/2014, sipas vëllimit dhe strukturës, dhe këtë me shtimin e numrit të lëndëve të cilat jepen në provim dhe shtimin e numrit të detyrave të panjohura të provimit në teste.
Nxënësit të cilët e japin provimin e fundit pas përfundimit të vitit shkollor 2011/2012, këtë provim e japin nga dy lëndë, dhe këtë gjuhë shqipe, përkatësisht gjuhë amtare dhe matematikë, kurse testet do të kenë 25% detyra plotësisht të njohura, më parë të botuara në përmbledhjen e detyrave, 25% detyra pjesërisht të njohura të hartuara me ndryshimin e pjesërishëm të detyrave të cilat tashmë janë botuar në përmbledhjen e detyrave dhe 50% e detyrave përmbajtjet dhe zgjidhjet e të cilave nuk gjenden në përmbledhje.
Provimi i fundit për nxënësit të cilët këtë provim e japin pas mbarimit të vitit shkollor 2012/2013 do të përbëhen nga dy lëndë, dhe këtë gjuhë shqipe, përkatësisht gjuhë amtare dhe matematikë, kurse testet e provimit të fundit do të kenë 25% detyra pjesërisht të njohura dhe 75% detyra plotësisht të panjohura.
Nxënësit të cilët e mbarojnë klasën e tetë në vitin shkollor 2013/2014, e japin provimin e fundit me përdorimin e testit nga lënda gjuhë shqipe, përkatësisht gjuhë amtare, matematikë dhe me përdorimin e testit të kombinuar nga lëndët mësimore, dhe këtë: historisë, gjeografisë, biologjisë, fizikës dhe kimisë. Testet e provimit të fundit përbëhen nga detyrat e panjohura.
Përfaqësimi i lëndëve të veçanta në testin e kombinuar është strukturuar sipas përqindjes së përfaqësimit në planin mësimor nga klasa e pestë deri në klasën e tetë.
Testimi i parë provues nga testi i kombinuar do të bëhet në vitin shkollor 2011/2012.
Testi i dytë provues nga testi i kombinuar me detyra plotësisht të panjohura do të bëhet gjatë vitit shkollor 2013.
Programi i provimit të fundit i përshkruan të arriturat arsimore të cilat priten nga nxënësi në fund të shkollimit fillor. Këto të arritura bazohen në programet për gjuhë shqipe, përkatësisht gjuhë amtare dhe matematikë, kështu edhe në dokumentin për standardet për fund të arsimit të obligueshëm të cilat i përcakton, në pajtim me Ligjin për bazat e sistemit të arsimit dhe të edukimit Këshilli Kombëtar Arsimor.
Standardet arsimore për fund të arsimit të obligueshëm janë përkufizuar në tri nivele të të arriturave - në nivelin bazë/fillestar, të mesëm dhe të përparuar. Nivelet e standardeve arsimore i përshkruajnë kërkesat me peshë të ndryshme, të ndërlikueshmërisë kognitive dhe vëllimit të njohurive, nga detyrat më të thjeshta deri te më të ndërlikuara. Secili nivel i ardhshëm e nënkupton se nxënësi i ka përvetësuar njohuritë dhe shkathtësitë nga niveli i mëparshëm.
Nivelin fillestar të të arriturave e përbëjnë njohuritë, shkathtësitë dhe aftësitë të cilat i kanë përvetësuar më shumë se 80% e nxënësve, nivelin e mesëm të të arriturave e përbëjnë njohuritë, shkathtësitë dhe aftësitë të cilat i kanë përvetësuar rreth 50% e nxënësve, kurse nivelin e përparuar e kanë përvetësuar rreth 20% e nxënësve më të mirë.
Testet të cilat i zgjidhin nxënësit në provimin e fundit i përmbajnë detyrat me të cilat anketohet realizueshmëria e standardeve arsimore të nivelit bazë, të mesëm dhe të përparuar. Testet janë të konceptuara ashtu që i përfshijnë të gjitha nivelet e njohurive dhe të gjitha përmbajtjet të cilat janë vlerësuar si bazë dhe me rëndësi thelbësore për vazhdimin e shkollimit.
Programi i provimit të fundit, bashkë me secilin standard përmban edhe detyrat të cilat në mënyrë konkrete tregojnë se çfarë pritet nga nxënësi i cili e ka përvetësuar një standard të caktuar. Disa standarde janë ilustruar me një shembull, e disa me ndihmën e më shumë prej tyre.
Standardet arsimore të cilat janë në program për vitin shkollor 2010/2011, janë shënuar me yllëz nuk do të anketohen me detyrat të cilat janë parashikuar për provimin e fundit për vitin e theksuar shkollor.
Në bazë të programit të provimit të fundit në arsimin dhe edukimin fillor për vitin shkollor 2010/2011, botohet përmbledhja me detyra. Detyrat nga programi janë pjesë përbërëse e përmbledhjes. Testet të cilat i zgjidhin nxënësit përbëhen nga detyrat nga përmbledhja dhe nga detyrat e reja të cilat nxënësit për herë të parë do t’i shohin në testim. Në testet e fundit nxënësit i zgjidhin 50% të detyrave plotësisht të njohura, më parë të botuara në përmbledhjen e detyrave, 25% të detyrave "pjesërisht të njohura" (hartohen me ndryshimin e pjesërishëm të detyrave të cilat tashmë janë botuar në përmbledhjen e detyrave), kurse 25% e detyrave plotësisht të panjohura (nxënësi që më parë ka njohuri të cilat detyra do të anketohen me këto detyra - përkatësisht me shembujt e detyrave, por jo me detyrat të cilat janë përfshirë në teste). Nga numri i përgjithshëm i detyrave të panjohura 40% e detyrave janë të nivelit të mesëm, kurse 60% e detyrave janë të nivelit të përparuar. Detyrat e panjohura vlerësohen në të njëjtën mënyrë si edhe detyrat e njohura.
Nxënësi në bazë të suksesit të përgjithshëm dhe suksesit në provimin e fundit, duhet të realizojë gjithsej 100 pikë, dhe këtë më së shumti 60 pikë sipas suksesit të përgjithshëm, kurse në bazë të suksesit në provimin e fundit më së shumti 40 pikë.
Nxënësit me të meta në zhvillim dhe me invaliditet e japin provimin e fundit në pajtim me mundësitë e tyre motorike dhe ndijore, përkatësisht me kushtet të cilat i kërkon lloji i caktuar i invaliditetit.
Përshtatja e provimit të fundit nxënësve me pengesa në zhvillim bëhet sipas planit individual arsimor.
Standardet e arsimit për fund të arsimit të detyrueshëm për gjuhë shqipe me shembujt e detyrave
Shprehjet e ardhshme e përshkruajnë se çfarë di nxënësi dhe nxënësja në nivelin fillestar
1. SHKATHTËSIA E TË LEXUARIT DHE TË KUPTUARIT E TEKSTIT TË LEXUAR
Në fushën SHKATHTËSIA E TË LEXUARIT DHE TË KUPTUARIT E TEKSTIT TË LEXUAR nxënësi-nxënësja:
GJSH.1.1.1. E kupton tekstin të cilin e lexon me zë dhe më vete
GJSH.1.1.2. Dallon tekste të ndryshme letrare dhe joletrare; është në gjendje të përcaktojë qëllimin e tekstit: parashtrimi, përshkrimi, tregimi, argumentimi, propagandimi; *
Detyra |
Lexo tekstin e mëposhtëm dhe rretho shkronjën para përgjigjes së saktë: Filmi "Harry Poter And The Order Of The Phoenix" ka grumbulluar hiq më pak se 140 milionë dollarë në kinematë amerikane, për pesë ditë të shfaqjes së tij, përfshirë këtu edhe 77 milionë të fituar gjatë fundjavës. Vazhdimi i pestë i serisë për magjistarin e ri, e ka thyer rekordin e premierave në mesin e javës së kaluar, duke sjellë përfitime më të mëdha nga "ish-kampioni" i përfitimeve, vazhdimi i dytë i filmit "Shrek" i cili, për pesë ditë nxori përfitime prej rreth 129 milionë dollarësh. Teksti i dhënë: a) përshkruan b) komenton c) përkufizon d) informon |
Zgjidhja |
d) informon |
GJSH.1.1.3. Njeh stilet e ndryshme funksionale në shembujt e thjeshtë
Detyra |
Lexo tekstin e mëposhtëm dhe rretho shkronjën para përgjigjes së saktë: Amfiteatri "Flavio" ose i njohur ndryshe si Koloseu, është ikona e perandorisë romake, i ndërtuar në qendër të qytetit të Romës. Struktura origjinale e tij ka një kapacitet prej rreth 45000-50000 vendesh. Koloseu u shfrytëzua për përleshjet e gladiatorëve në sy të publikut. Amfiteatri, si ndërtesë më e madhe në gjithë historinë e perandorisë romake, u përfundua në vitin ’80 nën udhëheqjen e perandorit Titus, ndërkohë që u modifikua gjatë sundimit të Domitianit. Koloseu u shfrytëzua gjatë rreth një gjysmë mijëvjeçari për gara të ndryshme e luftime gladiatorësh. Teksti është i shkruar me: a) stilin letrar b) stilin administrativ c) stilin gazetaresk d) stilin shkencor |
Zgjidhja |
c) stilin gazetaresk |
GJSH.1.1.4. Dallon pjesë të ndryshme themelore të tekstit dhe të librit (titullin, mbititullin, nëntitullin, tekstin bazë, kapitullin, fusnotat, përmbajtjen, parathënien, epilogun); dallon citatet; e përdor përmbajtjen e tekstit për të gjetur pjesë të caktuara të tij
Detyra |
Para teje është një pjesë e përmbajtjes së një libri. Shikoje me vëmendje dhe përgjigju pyetjeve. a) Në cilat faqe mund të lexosh për kuptimet kryesore të rasave? Nga faqja 105-? _________________________ b) Në cilën faqe fillon teksti për rrjedhoren? __________________________ |
Zgjidhja |
a) 107-110 |
Detyra |
Shiko tekstin e mëposhtëm me kujdes dhe në linjë shkruaj fjalinë e parë të pasusit të tretë. Mëngjesi më zuri në majë të malit, atje ku frymon pylli i gjyshit. Nga andej do të zbres pa m’u rritur e pa m’u forcuar si duhet flatrat. Kur të më rriten e të më forcohen flatrat, do të fluturoj mbi majën e këtij mali për t’u dhuruar syve horizont të gjerë. Kështu thosha sa herë që dilja të vidhja ndonjë fshehtësi për këngën time, pikërisht atëherë kur kishin filluar të më djersiteshin mustaqet dhe kur duhej ta përligjja këngën. Në pyllin e gjyshit, në mes të tij, buron e rrjedh Lumi i kujtesës i padukshëm dhe i imagjinuar. Ata që nuk e njohin, habiten pse zogjtë këndojnë aq bukur në këtë pyll. Ndalen e dëgjojnë dhe të mahnitur qëndrojnë me nge. Asnjëherë nuk pyesin se nga u vjen kënga dhe si lind kjo bukuri kaq e rrallë e këngës së tyre. Dikush nga mallëngjimi, e dikur kushedi për çfarë i fshin lotët herë me mëngë, herë me mollëzat e dorës, herë me shami. Ata mbase e ndiejnë thellë kuptimin e mbresës së këngëve, ose kënaqen për arritjet kulminante, për harmoninë e lëmuar që kanë. Lulekuqet çelin më herët se në çdo vend tjetër dhe madje, tufa-tufa, mbushin çdo skutë. Ngutën t’i dëgjojnë cicërimat e mrekullueshme të zogjve ose kishte ndonjë magji në cicërimat e tyre, këtë nuk jam në gjendje ta kuptoj. Sa më pëlqen të jem edhe unë njëri ndër ata. Dhe në çdo çast më duket se i shoqëroj, se futem në mesin e tyre. ______________________________________________________________ |
Zgjidhja |
Lulekuqet çelin më herët se në çdo vend tjetër dhe madje, tufa-tufa, mbushin çdo skutë. |
GJSH.1.1.5. Gjen dhe veçon informacione të rëndësishme nga teksti sipas kritereve të dhëna
Detyra |
Lexo tekstin e mëposhtëm dhe rretho shkronjën para përgjigjeve të sakta Kur kullosnin delet dhe qengjat në lëndinë, ne nuk frikësoheshim fare se do të na humbshin... Ishim më të qetë për t’u marrë me ndonjë nga lojërat e shumta që dinim. Kur gjendeshin delet në lëndinë tërë përkujdesjen e ruajtjes së tyre ia lënim qenit tonë i cili linte të shpërndaheshin. Posa hetonte se ndonjëra nga delet ose qengjat, lakmonte kah dushkaja -qeni i dilte përpara dhe, me dy të lehura, e kthente prapë në kope. Meqenëse të gjitha delet frikësoheshin nga qeni, shpesh as që provonin të futeshin në dushkajë. Prandaj, edhe qeni, kur delet s’lakmonin dushkajën- pushonte; shtrihej në ndonjë hije dhe nga aty përgjonte çdo lëvizje të deleve. Kësisoj, pra, delet hanin bar në lëndinë, ne luanim lojërat që dinim, kurse, qeni pushonte nën hije... Rretho shkronjat para deklaratave që përshaten me tekstin që e ke lexuar. a) Qengji që ra në ujë quhet Curri b) Djemtë nuk mundnin të luanin rehat derisa qeni e ruante kopenë c) Qengji ishte kanakar dhe të gjithë e donin d) Qeni ishte dembel dhe nuk bëri asgjë t’i ndihmonte Currit |
Zgjidhja |
a) Qengji që ra në ujë quhet Curri |
GJSH. 1.1.6. E dallon të rëndësishmen nga e parëndësishmja, esencialen nga jo esencialja
Detyra |
Kur kullosnin delet dhe qengjat në lëndinë, ne nuk frikësoheshim fare se do të na humbshin... Ishim më të qetë për t’u marrë me ndonjë nga lojërat e shumta që dinim. Kur gjendeshin delet në lëndinë tërë përkujdesjen e ruajtjes së tyre ia lënim qenit tonë i cili linte të shpërndaheshin. Posa hetonte se ndonjëra nga delet ose qengjat, lakmonte kah dushkaja -qeni i dilte përpara dhe, me dy të lehura, e kthente prapë në kope. Meqenëse të gjitha delet frikësoheshin nga qeni, shpesh as që provonin të futeshin në dushkajë. Prandaj, edhe qeni, kur delet s’lakmonin dushkajën- pushonte; shtrihej në ndonjë hije dhe nga aty përgjonte çdo lëvizje të deleve. Kësisoj, pra, delet hanin bar në lëndinë, ne luanim lojërat që dinim, kurse, qeni pushonte nën hije... Në tekstin e dhënë më lartë informacioni më kryesor është: a) Një nga djemtë u frikësua që e humbi qengjin b) Qeni vërtet e urrente qengjin c) Qeni e shpëtoi qengjin d) Qengji ishte i lazdruar, kërcente dhe bënte ç’donte |
Zgjidhja |
c) Qeni e shpëtoi qengjin |
GJSH.1.1.7. Lidh informatat dhe idetë e dhëna në tekst, vëren qartë marrëdhëniet e paraqitura (hapësirën kohore, mjetet - qëllimin, shkaqet - pasojat etj.) dhe sjell përfundime duke u mbështetur në tekstin bazë
Detyra |
Në tekstin e dhënë më lartë dallohen 5 pjesë. Cakto radhitjen e tyre me numra nga 1 deri te 5. a) Qeni po e ruante kopenë e djemtë po luanin rehat ______ b) Qengji (Curri) ra në ujë ________ c) Qengji (Curri) i afrohej qenit kur ishte duke fjetur dhe ia prekte bishtin ______ d) Djemtë u mërzitën shumë për qengjin (Currin) dhe qenin _______ e) Qeni e shpëtoi qengjin (Currin) __________ |
Zgjidhja |
a) Qeni po e ruante kopenë e djemtë po luanin rehat 1; b) Qengji (Curri) ra në ujë 4; c) Qengji (Curri) i afrohej qenit kur ishte duke fjetur dhe ia prekte bishtin 2; d) Djemtë u mërzitën shumë për qengjin (Currin) dhe qenin 3; e) Qeni e shpëtoi qengjin (Currin) 5 |
GJSH.1.1.8. Lexon elemente të thjeshta jolineare të tekstit: legjendat, tabelat, diagrame e grafikone
Detyra | ||||||||||||||||||||||||
Para teje e ke programin televiziv të dy stacioneve televizive për të premten. Po të doje të shikosh diçka, një emision, film, ... që jepet në orën 15, çfarë do të kishe mundësi të shikosh në këtë termin. Shkruaj titullin e emisionit, filmit,... që jepet të premten në orën 15.
________________________________________________________ ________________________________________________________
| ||||||||||||||||||||||||
Zgjidhja | ||||||||||||||||||||||||
Për pastërtinë e gjuhës; |
Në fushën TË TË SHPREHURIT ME SHKRIM nxënësi-nxënësja:
GJSH.1.2.1. E di dhe përdor alfabetin
Detyra |
Shikuesit kujtuan se ajo që ndodhi ishte pjesë e shfaqjes. Ata qeshën dhe duartrokitën aq fort, sa desh u thyen xhamat e dritareve. Shfaqja doli për mrekulli. Sapo spektatorët e vegjël, miqtë dhe drejtori i cirkut u larguan të gëzuar, mjeshtri erdhi me vrap dhe e puthi Nelin në ballë. |
Zgjidhja |
Shikuesit kujtuan se ajo që ndodhi ishte pjesë e shfaqjes. Ata qeshën dhe duartrokitën aq fort, sa desh u thyen xhamat e dritareve. Shfaqja doli për mrekulli. Sapo spektatorët e vegjël, miqtë dhe drejtori i cirkut u larguan të gëzuar, mjeshtri erdhi me vrap dhe e puthi Nelin në ballë. |
GJSH.1.2.2. Ndërton fjali sipas rregullave gramatikore dhe me kuptim
Detyra |
Detyra jote është të përshkruash katër fjali lidhur me temën. Në shkollë, gjatë kohës së pushimit të madh Në hartim shpjego ndonjë ngjarje e cila ka ndodhur në oborrin e shkollës gjatë kohës së pushimit të madh. Mund të zgjedhësh një ngjarje në të cilën je pjesëmarrës ose dëshmitar. |
Zgjidhja |
Në secilën fjali vlerësohet a është e kuptueshme ajo dhe a është në rregull në kuptimin gramatikor. |
GJSH.1.2.3. Harton tekste të thjeshta hyrëse, tregimtare dhe përshkruese dhe është i aftë të organizojë tërësitë kuptimore (hyrjen, pjesën e zhvillimit dhe pjesën e përfundimit të tekstit);
Detyra |
Detyra jote është që të shkruash hartim lidhur me temën: Në hartim shpjego se ç’është pushimi i madh në shkollë. Paramendo se duhet të shpjegosh ç’është pushimi i madh për dikë që duhet të bëhet nxënës, dhe të pyet: kur, sa, ku, çfarë. |
Zgjidhja |
Puna do të vlerësohet në bazë ta asaj se sa hartimi yt i përgjigjet temës, përkatësisht sa ke kujdes për kompozicionin e përbërjes (hyrjen, shtjellimin dhe mbylljen). |
GJSH.1.2.4. është në gjendje të ritregojë tekstin
Detyra |
Lexo me kujdes tekstin e dhënë dhe ritregoje me fjalët e tua. Sa deshti t’ia kthejë shpinën detit, Fatosi prapë u ndal dhe i picërroi sytë andej kah sipërfaqja e tij... Atje, më larg bregut të detit, vërejti diçka të zezë që lëvizte mbi sipërfaqe të ujit, njëmend njëherë deshti të largohet, por shih - kureshtja e ndali... Shpejt e shpejt i hoqi pantallonat e shkurtra, bashkë me pantallona i hoqi edhe këpucët dhe, si peshk, u gjuajt mbi valë të detit... Me pak not arriti te ai vend ku dukej ajo teshë e zezë. U habit kur pa se ajo teshë e zezë ishte një shishe, një e mbyllur me tapë. E mori atë shishe dhe menjëherë u kthye kah bregu i detit. |
Zgjidhja |
Përgjigjet e pranueshme: Nxënësi e ka kuptuar tekstin. E di kush është personazh kryesor në fragmentin e lexuar. Di të vlerësojë drejt në tregim ç’është ajo që është e rëndësishme nga e parëndësishmja. Përgjigjet e papranueshme: Nxënësi shkruan për hollësirat e parëndësishme nga fragmenti. Nuk e dallon të parëndësishmen nga e rëndësishmja. |
GJSH.1.2.5. Bën përshtatjen e gjuhës së tij mediumit shprehës * (të të folurit, përkatësisht të të shkruarit), temës, rastit, etj.; njeh dhe përdor forma të ndryshme të gjuhës (formale ose joformale)
Detyra |
Të shtunën mbahet koncerti i grupit të muzikës popullore. Shkruaj 3 deri 5 fjali me të cilat do të: a) bindësh arsimtaren e Kulturës muzikore që klasën tënde ta çojë në koncert; a) ____________________________________________________________ b) ____________________________________________________________
|
Zgjidhja |
Vlerësohen varietetet gjuhësore. a) formal; b) joformal. |
Detyra |
Fjalia e dhënë i takon stilit bisedues, joformal. Ndryshoje ashtu që të mund të përdoret në situata zyrtare, formale. E kam marrë nga baba fotoaparatin dhe fotot janë super. ___________________________________________________.
|
Zgjidhja |
E kam marrë fotoaparatin nga babai dhe fotografitë kanë dalë shumë të mira. |
GJSH.1.2.6. Zotëron zhanret themelore të komunikimit me shkrim: harton letra, plotëson formular dhe teste të ndryshme në të cilat has në shkollë dhe në jetën e përditshme
Detyra |
Para teje është një formular. Duhet ta plotësosh me të dhëna të sakta. Mbiemri e emri ........................................................................................................... Datëlindja, vendlindja ................................................................................................ Gjinia ......................................................................................................................... Profesioni …............................................................................................................... Kombësia................................................................................................................... Vendi (shteti) .............................................................................................................. Adresa e saktë ……....................................................................................................
|
Zgjidhja |
p.sh. Agim Gashi, 10.05.1999. Preshevë, mashkull, nxënës, shqiptar, Rruga Nënë Tereza 36 |
GJSH.1.2.7. Di të përdorë drejtshkrimin (botim shkolle)*
GJSH.1.2.8. Zbaton normat drejtshkrimore (nga çdo fushë drejtshkrimore) në shembujt e thjeshtë
Detyra |
Shkruaj korrekt fjalitë e mëposhtme duke marrë parasysh rregullat e drejtshkrimit. 1. këtë vit u mbushën 15 vjet qysh kur në ulqin ka nisur një veprimtari letrare me emrin kalimerja poetike organizuar nga shoqata e art club-it nga ulqini. 2. jemi dy qind vjet më pas kur bajroni botoi këngët e para të kryeveprës së tij ku përmend shqipërinë e shqiptarët. |
Zgjidhja |
1. Këtë vit u mbushën 15 vjet qysh kur në Ulqin ka nisur një veprim letrar me emrin Kalimerja poetike, organizuar nga shoqata e Art Club-it nga Ulqini. 2. Jemi dyqind vjet më pas kur Bajroni botoi këngët e para të kryeveprës së tij ku përmend Shqipërinë e shqiptarët. |
GJSH.1.2.9. Ka të ndërtuar tolerancën gjuhësore dhe qëndrimin negativ ndaj gjuhës së diskriminimit dhe gjuhës së urrejtjes*
3. GRAMATIKA, LEKSIKU, GJUHA POPULLORE DHE LETRARE
Në nënfushën GRAMATIKA nxënësi-nxënësja:
GJSH.1.3.1. Di karakteristikat dhe llojet e tingujve; ndan fjalët në rrokje; aplikon normat e gjuhës letrare kur është fjala për ndryshimin e tingujve
Detyra | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Shiko tabelën me kujdes dhe rretho shkronjën para përgjigjes së saktë.
Cilit grup të bashkëtingëlloreve i takojnë bashkëtingëlloret ç dhe h? a) grupit të bashkëtingëlloreve të zëshme b) grupit të bashkëtingëlloreve të pazëshme | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Zgjidhja | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
b) grupit të bashkëtingëlloreve të pazëshme |
Detyra |
Sa zanore ka gjuha shqipe? a) 3 b) 5 c) 7 d) 4 |
Zgjidhja |
c) 7 |
Detyra |
Bashkëtingëlloret e zëshme janë: |
Zgjidhja |
a) b, d, dh, g, gj, v, x, xh, z, zh |
GJSH.1.3.2. Vëren dallimin në mes të të theksuarit letrar dhe joletrar*
GJSH.1.3.3. përcakton pozitën e theksit në fjali
Detyra |
Shëno theksin (´) në fjalët e poshtëshënuara: flutur dhe fluturoj |
Zgjidhja |
flútur dhe flutúroj |
GJSH.1.3.4. Dallon llojet e fjalëve; njeh karakteristikat themelore të fjalëve (pjesëve) të ndryshueshme; zbaton normat e gjuhës letrare në lidhje me format e fjalëve
Detyra | |||||||||||||||||||||
Radhit fjalët sipas llojit, sipas shembullit të dhënë. stadium, mace, i bukur, shkatërroj, kush, dinake, përvetësoj, im
| |||||||||||||||||||||
Zgjidhja | |||||||||||||||||||||
emër- stadium, mace; mbiemër- i bukur, dinake; përemër- im, kush; folje-shkatërroj, përvetësoj |
Detyra | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Klasifiko fjalët sipas llojeve, siç është filluar: Pushimi, dimëror, im, kaloj, shpejt, veror, lodra, jonë, fati, veroj, luaj, i lumtur, ai.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Zgjidhja | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
GJSH.1.3.5. dallon fjalët e thjeshta nga ato të formuarat; dallon rrënjën e fjalës; krijon fjalë sipas modeleve ekzistuese fjalëformuese
Detyra |
Gjej rrënjët e fjalëve: a) padrejtësia |
Zgjidhja |
a) drejtë
|
GJSH.1.3.6. Njeh njësitë sintaksore (fjalën, sintagmën, fjalinë kallëzuesore dhe komunikuese)
Detyra |
Sa fjali kallëzuesore janë në fjalinë e dhënë? Edhe pse qeni ishte shumë i mllefosur në të, Currit i pëlqente të vrapojë qeni pas tij. ________________________ |
Zgjidhja |
dy (2)
|
GJSH.1.3.7. Dallon llojet themelore të fjalive të pavarura (dëftore, pyetëse, urdhërore)
Detyra |
Lexoni me kujdes fjalitë e mëposhtme dhe theksoni cila prej tyre është nxitëse. a) Rigoni luan me top. |
Zgjidhja |
c) Aurel ma jep librin! |
GJSH.1.3.8 Përcakton pjesët/gjymtyrët e fjalive në shembujt tipikë (shkollorë)
Detyra |
Lexo me vëmendje fjalinë e mëposhtme dhe nënvizo rrethanorët. Dje u takuam në rrugë, biseduam gjatë dhe u kthyem në shtëpi. |
Zgjidhja |
Dje; në rrugë; gjatë; në shtëpi |
GJSH. 1.3.9. I përdor drejt në fjali dhe në sintagmë
Detyra | ||||||||||
Para vetes i ke disa fjali. Duke shikuar fjalët e nënvizuara në to provo t’i lidhësh me shtyllën nga ana e djathtë (me rasat përkatëse).
| ||||||||||
Zgjidhja | ||||||||||
1. U sëmur nga gripi- b) Rasa emërore; 2. Martës nuk i hahej fare- d) Rasa dhanore; 3. Javën e kaluar organizuam një ekskursion- e) Rrasa kallëzore; 4. Qyeti i Vlorës është jashtëzakonisht i bukur- c) Rasa gjinore
|
GJSH.1.3.10 I përdor drejt trajtat e foljeve (trajta veprore dhe pësore):
Detyra | ||||||
Shkruaj formën joveprore të foljeve të mëposhtme, duke mos ndryshuar mënyrën, kohën, vetën dhe numrin:
| ||||||
Zgjidhja | ||||||
|
GJSH.1.3.11. Dallon gjuhën burokratike si mënyrë e padëshiruar e të të shprehurit
Detyra |
"Çdo çifti të fjalive që është shkruar me gjuhë burokratike hiqja një vizë: a) Meteorologët presin se koha do të ftohet. - Meteorologët presin se do të vijë një periudhë me temperatura të ulëta. |
Zgjidhja |
Fjalitë burokratike janë këto: a) Meteorologët presin se do të vijë një periudhë me temperatura të ulëta. |
Në nënfushën LEKSIKU nxënësi-nxënësja:
GJSH.1.3.12. Njeh fenomenet themelore leksikore: fjalët kuptimplota dhe të shumëkuptimshme; marrëdhëniet themelore leksikore; sinonimet, antonimet, homonimet; metaforën* si mekanizëm leksikor
Detyra | ||||||||||
Lidh fjalët të cilat kanë kuptimin sinonimik (d.m.th. janë sinonime)
| ||||||||||
Zgjidhja | ||||||||||
pullaz - çati; rrugë - udhë |
Detyra |
Shkruaj sinonimet e fjalëve të mëposhtme: kafkë - |
Zgjidhja |
kokë, i vrazhdë, çel, bërtimë, shtat |
GJSH.1.3.13. Dallon kuptimet e ndryshme të fjalëve të shumëkuptimshme të cilat përdoren në kuptimin e bisedimit të përditshëm (në shtëpi, shkollë, etj)
Detyra |
Rretho shkronjën para përgjigjes në të cilën fjala krah domethënë "e bëri më të fortë, e shtyu"e që ka kuptim figurativ: a) Djali ndiente dhembje në krahun e djathë. b) Nëna e porrositi të merrte një krah dru. c) Në krahun e poshtëm të malit fillonte fusha me gurë. d) Në fushë dilnin çdo ditë shumë krahë pune. e) Biseda i dha krahë. |
Zgjidhja |
e) Biseda i dha krahë. |
GJSH.1.3.14. E di kuptimin e fjalëve dhe të frazeologjizmave të përdorura në kuptimin e bisedimit të përditshëm (në shtëpi, shkollë, etj.), si dhe ato që paraqiten shpesh në tekstet shkollore (në libra, në tekstet e lektyrës, etj.)
Detyra |
Në tekstin e mëposhtëm është nënvizuar një frazë -Ç’pate që e humbe gojën, Luis? - i tha pronari. -Apo edhe ti je përzier në këto punë? Çfarë është kuptimi i frazës - e humbi gojën? Rretho shkronjën para përgjigjes së saktë. a) kemi bërë pauzë në të folurit |
Zgjidhja |
b) u bëmë memec, nuk na shkon fjala
|
GJSH.1.3.15. E përcakton kuptimin e fjalëve të panjohura dhe shprehjeve bazuar në përbërjen e tyre dhe/ose kuptimit në të cilin ato janë përdorur
Detyra | ||||||||||
Në shembujt e mëposhtëm zgjidh fjalën shqipe që i përgjigjet fjalës së huaj të dhënë:
| ||||||||||
Zgjidhja | ||||||||||
Qëllim |
GJSH.1.3.16. Përdor fjalor, doracak dhe libra enciklopedik
Detyra |
Lexo këtë fragment nga vepra "Arti dhe historia e tij". "Megjithatë, tipari më i rëndësishëm i arkitekturës romake, është përdorimi i harqeve. Kjo shpikje ka luajtur rol krejtësisht të vogël ose nuk ka luajtur fare në ndërtimtarinë greke, edhe pse, me siguri ka qenë e njohur për ndërtuesit grekë. Të ndërtosh harkun nga gurët trapezoidalë është shkathtësi mjaft e ndërlikuar në ndërtimtari". 1. Fjala "ndërtues" domethënë: a) skulptor Rretho shkronjën para përgjigjes së saktë. 2. Shkruaj fjalën e cila e ka kuptimin e njëjtë si fjala "tipar" nga fjalia e parë. ________________________________________ |
Zgjidhja |
1. c) ndërtimtar 2. veçori, karakteristikë, tipar dallues, veti |
Në nënfushën GJUHA POPULLORE DHE LETRARE nxënësi / nxënësja:
GJSH.1.3.17. Dallon konceptet e gjuhës letrare dhe popullore; di të dhënat themelore për zhvillimin e gjuhës letrare tek Shqiptarët (nga fillimi e deri më sot)
Detyra |
Cili është libri i parë i shkruar në gjuhën shqipe? Rretho shkronjën para përgjigjes së saktë. a) "Çeta e profetëve" nga Pjetër Bogdani; |
Zgjidhja |
b) "Meshari" i Gjon Buzukut |
GJSH.1.3.18. I di të dhënat elementare rreth prejardhjes dhe dallimeve në gjuhën shqipe
Detyra |
Shkruaj sa dialekte ka gjuha shqipe: a) toskë |
Zgjidhja |
c) toskë dhe gegë |
GJSH.1.3.19. I di të dhënat elementare për gjuhët e pakicave kombëtare
Detyra |
Në Serbi ekzistojnë disa gjuhë të pakicave kombëtare. Në rreshtin e mëposhtëm janë theksuar disa prej tyre, nënvizoji cilat janë ato: anglisht, rusisht, hungarisht, shqip, serbisht, frëngjisht, gjuha rome. |
Zgjidhja |
hungarisht, shqip, gjuha rome. |
GJSH.1.3.20. Ka një qëndrim pozitiv ndaj dialekteve (të tij dhe të tjetrit)*
GJSH.1.3.21. Kupton rëndësinë e gjuhës letrare për jetën e komunitetit dhe zhvillimin personal*
Në fushën LETËRSIA nxënësi/nxënësja:
GJSH.1.4.1. I lidh titujt e veprave të lexuara (të parapara me programet nga klasa e V- VIII) me emrat e autorëve të atyre veprave
Detyra | ||||||||||||||
Lidh me vijë titujt e veprave me autorët e tyre. Një titull është i tepërt.
| ||||||||||||||
Zgjidhja | ||||||||||||||
Migjeni - Luli i vocërr; Petro Marko - Shpella e piratëve; Naim Frashëri - Bagëti e bujqësia; Ismail Kadare - Kështjella; Nazmi Rahmani - Malësorja; Ndre Mjeda - Andrra e jetës |
GJSH.1.4.2. I dallon tipat e krijimeve letrare (letërsisë gojore dhe asaj të shkruar)
Detyra |
Para vetes i ke dy vjersha të shkruara në dy krijimtari letrare. Cila prej tyre i takon asaj gojore? Rretho shkronjën para përgjigjes së saktë:. a) b) |
Zgjidhja |
a)
|
GJSH.1.4.3. I dallon gjinitë themelore letrare: lirikën, epikën dhe dramën
Detyra |
1. Cilës gjini letrare i takon përralla?
|
Zgjidhja |
|
GJSH.1.4.4. I dallon llojet e vargjeve (vargjet me rimë dhe pa rimë; tetërrokëshin dhe dhjetërrokëshin)
Detyra |
Në shembujt e mëposhtëm janë vargjet njërrokëshe, dyrrokëshe dhe katërrokëshe: Rretho shenjën nën të cilën gjenden vargjet njërrokëshe. a) shoh, b) i shumi c) Barku firë |
Zgjidhja |
a) shoh, |
GJSH.1.4.5. I dallon mënyrat e rrëfimit në tekstin letrar dhe artistik: tregimin, përshkrimin, dialogun dhe monologun
Detyra |
Në linjë pas secilit fragmenti shkruaj si quhet forma e të folurit (monolog, dialog, përshkrim, rrëfim) -Po besa... Në tren!... Në tren do të kishte qenë më mirë se aty do të na kishin zënë si lepujt: kap e hajt! Pa bileta në xhep - në tren!
|
Zgjidhja |
rrëfim, monolog, dialog, përshkrim
|
GJSH.1.4.6. E dallon ekzistimin e figurave stilistike letrare (epitetin, krahasimin, onomatopenë)
Detyra |
Lexo vjershën dhe shkruaj cilës figurë stilistike i përgjigjen këto vargje Syni i saj si kokrra e qershisë ose: (Migjeni, Shpirti i ri) |
Zgjidhja |
Krahasimi
|
GJSH.1.4.7. I vëren elementet thelbësore të tekstit letrar dhe artistik: motivin, temën, fabulën, kohën dhe vendin e ngjarjes, personazhin...
Detyra |
Diana iku tri ditë pas Vitit të Ri. Gjoni pa nga dritarja e tij se si herët në mëngjes në rrugën e mbuluar me dëborë dolën me valixhe në duar të dy motrat, prindët, dhe gjyshja plakë. Era i merrte gjyshes shallin e madh të zi nga të dy krahët. Tek ura veneciane Diana u nda me gjyshen, që u kthye ngadalë-ngadalë në shtëpi. Gjyshja nxinte në dëborë. Pastaj grupi i vogël u përpi nga muret e shtëpive. Lexo me kujdes fragmentin e dhënë më lartë dhe trego emrat e personazheve kryesore. |
Zgjidhja |
1. Personazhet kryesore janë: Gjoni, Diana dhe Stela. |
GJSH.1.4.8. Ka krijuar shprehi të lexojë tekste letrare dhe artistike dhe të respektojë trashëgiminë kombëtare, letrare dhe artistike*
GJSH.1.4.9. Është i aftë të ndjejë përjetimin estetik të veprës letrare *
Pohimet e ardhshme përshkruajnë se çka nxënësi/nxënësja di në nivel të mesëm.
1. SHKATHTËSITË E TË LEXUARIT DHE TË TË KUPTUARIT E LEXIMIT
Në fushën e SHKATHTËSITË E TË TË LEXUARIT DHE TË TË KUPTUARIT E LEXIMIT nxënësi/nxënësja:
GJSH.2.1.1. E lexon tekstin duke shfrytëzuar strategji të ndryshme të leximit: ,,lexim i përciptë'' (për shkak të gjetjes së shpejt të informatave të caktuara) leximi ,,me laps në dorë'' (për shkak të mësimit, për shkak të kryerjes së detyrave të caktuara, për shkak të zgjidhjes së problemit); të lexuarit për t'u kënaqur*
GJSH.2.1.2. I di llojet e teksteve jo artistike (shpjegimi, përshkrimi teknik, rrëfimi teknik, diskutimi, reklama)
Detyra |
Lexo këto fjali. Njëra prej tyre është reklamë, kurse të tjerat janë përshkrime teknike, udhëzime. Rretho shkronjën para përgjigjes së saktë. a) Shikoni këto kombinime të thjeshta |
Zgjidhja |
b) Bëhu aktiv, fol me miq!
|
GJSH.2.1.3. I njeh dhe i veçon mjetet gjuhësore, karakteristike për stile të ndryshme funksionale
Detyra |
Ki kujdes për stilin me të cilin është shkruar ky tekst. Jam mirënjohëse për dashurinë që i dhe nënës dhe motrës sime" Nga dosja mbushur me materiale për Nënë Terezën dalin edhe dy letra drejtuar Marie Krajës. Është e njohur tashmë miqësia që artistja e njohur shqiptare ka pasur me familjen e bamirëses. Vetë Kraja ka rrëfyer pas vdekjes së Nënë Terezës kujtimet e ruajtura nga familja e saj, Nënë Lokja dhe motra Age, por edhe takimet e para. Letra e parë mban datën 15 gusht të vitit 1989, vetëm pak ditë pasi Nënë Tereza ishte larguar nga Shqipëria, pas vizitës së parë në atdheun që i ishte mohuar. Letra e dytë është dërguar po në tetor të atij viti, si përgjigje e letrës që Kraja i kishte dërguar bamirëses Fragmenti i takon tekstit i cili, sipas stilit funksional hyn në: a) letrar-artistik |
Zgjidhja |
d) gazetaresk
|
GJSH.2.1.5 I gjen, veçon dhe krahason informatat nga dy tekste të shkurtra ose më shumë tekste te shkurtra (sipas kritereve të dhëna)
Detyra |
Autori 1 Autori 2 Rretho shkronjën para pohimit/gjykimit të saktë. |
Zgjidhja |
b) Autori i 2-të është më shumë i brengosur se sa autori i 1-rë.
|
GJSH.2.1.7. E njeh qëndrimin e autorit të tekstit jo artistik dhe e dallon nga qëndrimet e tjera të paraqitura në tekst
Detyra |
Lexo me kujdes këtë tekst dhe cakto qëndrimin e autorit të tekstit. DHUNA NË SHKOLLA Para pak kohe në 40 shkolla është bërë anketimi i cili ka të bëjë me dhunën e cila është e pranishme në mesin e nxënësve. Është konstatuar se në raportin midis viktimës - dhunuesit nuk marrin pjesë vetëm 58% të nxënësve. Me fjalë tjera, vetëm 58% e nxënësve nuk janë viktima, as dhunues. Domethënë, pak më pak se gjysma e nxënësve, saktësisht 42% gjenden në "rrethin e dhunës", qoftë si viktimë qoftë si dhunues. Në rolin e viktimës nga dhuna gjendet një numër tepër i madh i nxënësve, madje 37%. Çfarë është raporti i autorit të këtij teksti sipas sjelljes së dhunshme të të rinjëve? |
Zgjidhja |
c) Është i brengosur
|
Në fushën e TË SHPREHURIT ME SHKRIM nxënësi-nxënësja:
GJSH.2.2.1. E përpilon tekstin ekspozues, tregimtar dhe përshkrues i cili është i përgjithshëm dhe koherent
Detyra |
Shkruaj hartimin me temën: Ishte kjo një mosmarrëveshje. ___________________________________________________________________ Shpjego një ngjarje serioze ose qesharake në të cilën bashkëbiseduesit nuk e kanë kuptuar njëri tjetrin, qoftë të kesh marrë ose të mos kesh marrë pjesë ti në të. Hartimi do të vlerësohet në bazë të asaj sa hartimi yt i përgjigjet temës, përkatësisht ke kujdes për kompozicionin e hartimit (hyrjen, shtjellimin dhe mbylljen). |
Zgjidhja |
Nxënësi e harton tekstin i cili është i tërësishëm, koherent dhe i saktë. |
GJSH.2.2.2. E përpilon lajmin, referatin dhe raportin
Detyra |
Shkollën tënde e ka vizituar një sportist i njohur. Shkruaj me disa fjali një lajm për këtë për revistën e shkollës . Ki kujdes për të dhënat të cilat duhet t’i ketë lajmi. ___________________________________________________________________ |
Zgjidhja |
Lajmi përmban informata në pyetjet; kush, çfarë, ku, kur, si (pse). |
GJSH.2.2.3 Shkruan rezyme të shkurtër dhe - ose tekste të thjeshta
Detyra |
Shkruaj rezymenë e këtij teksti, ashtu që do të gjesh idetë më të rëndësishme dhe në të dhe përmblidhi në dy ose në tri fjali: Gjatë pjesës më të madhe të historisë së vet romakët - besoni ose jo - i kanë pasur vetëm 18, dhe me germa tetëmbëdhjetë emra të ndryshëm personalë. Aq më tepër, edhe nga ato tetëmbëdhjetë në përdorim të gjerë kanë qenë vetëm njëmbëdhjetë: Aul, Decim, Gaj, Giej, Lucie, Marko, Publie, Kvint, Sekst, Tiberie dhe Tit. Shtatë emra tjerë personalë - Apie, Keson, Mamerk, Manie, Numerie, Servie, Spurie - i kanë marrë vetëm anëtarët e disa familjeve aristokroate. Emra tjerë nuk ka pasur. Disa që kanë qenë të shënuar në historinë më të hershme romake ose në legjenda, si Romul, Rem, Numa, Amulie etj., më vonë kanë dalë nga përdorimi. (I.K., Tregimet interesante, tekst i përshtatur) |
Zgjidhja |
Janë theksuar idetë më të rëndësishme (për numrin e emrave, për faktin se si gratë dhe meshkujt i kanë marrë emrat) dhe rezymeja është shkruar me dy-tri fjali. |
GJSH.2.2.4. I di karakteristikat themelore të gjuhës së folur dhe të shkruar
Detyra |
Nëse është theksuar vetia tipike për gjuhën e folur, në vijë pranë saj shkruaj "F", kurse nëse është tipike për gjuhën e shkruar, shkruaj "SH": a) Realizohet në dialog. _________ |
Zgjidhja |
a) F |
GJSH.2.2.5. E di normën drejtshkrimore dhe e aplikon atë në shumicën e rasteve
Detyra |
Shkruaj drejt me shkronja të dorës këtë f]ali: Do të shkojm në teatër për ta shiku dramën toka jon të kolë jakovës
|
Zgjidhja |
Do të shkojmë në teatër për ta shikuar dramën "Toka jonë" të Kolë Jakovës.
|
3. GRAMATIKA, LEKSIKU,GJUHA POPULLORE DHE LETRARE
Në nënfushën GRAMATIKA nxënësi-nxënësja:
GJSH.2.3.1. E cakton vendin e theksit në fjalë; i di rregullat themelore të normës së theksit*
GJSH.2.3.2. I njeh ndryshimet e tingujve
Detyra |
Gjej bashkëtingëlloret e zëshme nga të pazëshmet:
|
Zgjidhja |
- të zëshme: b, d, dh, g, gj, v, x, xh, z, zh |
GJSH.2.3.3. I njeh llojet e fjalëve; dallon nënllojet e fjalëve; di të caktojë formën e fjalëve të ndryshueshme
Detyra |
Nën a) b) c) janë dhënë nga disa shembuj me format e ndryshme foljore. Nënvizo ata shembuj të cilët nuk i takojnë formës së caktuar foljore. a) duke punuar, duke kuptuar, duke notuar, dukem |
Zgjidhja |
a) dukem; |
GJSH.2.3.4. I njeh mënyrat themelore të ndërtimit të fjalëve
Detyra |
Shpjegoni si janë formuar këta emra: Përditë a) parashtesa + rrënja
|
Zgjidhja |
a) parashtesa + rrënja |
GJSH.2.3.5. Dallon nënllojet e njësive sintaksore (llojet e sintagmës, fjalive të pavarura dhe të varura kallëzuesore)
Detyra |
Kur gjendej vetëm te mulliri, ia thoshte ndonjë kënge të vjetër. Rretho shkronjën para përgjigjes së saktë. |
Zgjidhja |
c) kohore
|
Detyra |
Fjalët e dhëna janë të formuara me parashtesa. Gjej parashtesat dhe nënvizoji. a) përfytyroj |
Zgjidhja |
përfytyroj, çmallem, mbivlerësoj, nënqesh
|
GJSH.2.3.6. I cakton pjesët e fjalive dhe të sintagmave (kryefjalën dhe kallëzuesin)
Detyra |
Në fjalitë e mëposhtme nënvizo kallëzuesit emërorë: a) Autor i romanit "Kush e solli Doruntinën" është Ismail Kadare. |
Zgjidhja |
a) Autor i romanit "Kush e solli Doruntinën" është Ismail Kadare. |
GJSH.2.3.7. E njeh domethënien kryesore të rasave në sintagmë dhe fjali
Detyra | |||||||||||||||
Plotëso tabelën, duke e caktuar kuptimin e rasave: Babai dëgjoi, shkoi në oborr dhe ia përsëriti mbretit fjalët e vajzës së vet.
| |||||||||||||||
Zgjidhja | |||||||||||||||
|
GJSH.2.3.8. E njeh domethënien kryesore dhe funksionin e formave te foljes
Detyra | ||||||
Zgjedhoje foljen "vij" në format e pashtjelluara
| ||||||
Zgjidhja | ||||||
Duke ardhur |
Në nënfushën e LEKSIKUT nxënësi-nxënësja:
GJSH.2.3.9. E njeh metoniminë si mekanizëm leksikor*
GJSH.2.3.10. E di kuptimin e fjalëve dhe të frazeologjizmave të cilat paraqiten në tekstet shkollore (në libra, tekstet nga lektyra dhe të ngjashme), si dhe tekstet e mediave dhe letrare të destinuara për të rinjtë dhe i përdor në mënyrë të drejtë
Detyra | ||||||||
Lidhni me shigjetë frazelogjizmat sipas kuptimit:
| ||||||||
Zgjidhja | ||||||||
|
GJSH.2.3.11. E cakton kuptimin e fjalëve dhe shprehjeve të panjohura në bazë të përbërjes së tyre dhe - ose konteksti në të cilin janë përdorur
Detyra |
Lexo me kujdes fjalinë e mëposhtme dhe zgjidhe detyrën: Në fund të shkurtit dhe në fillim të marsit, kohë e pazakonshme për këtë stinë të vitit, në Vlorë përnjëherë ka ndërruar moti, ka filluar të fryjë një puhi pranverore dhe drunjtë janë mbushur me gjelbërim. Fjalët e nënvizuara kanë të bëjnë me: а) erën e ftohtë të pranverës; |
Zgjidhja |
c) erë e lehtë freskuese; |
Në fushën e LETËRSISË nxënësi-nxënësja:
GJSH.2.4.1. Veprën nga lektyra e obligueshme e lidh me kohën në të cilën është krijuar e cila merret si kohë e rrëfimit të ngjarjes
Detyra |
Cilës periudhe të letërsisë i takon "Meshari" i Gjon Buzukut. a) Rilindjes |
Zgjidhja |
b) Letërsisë së vjetër |
Detyra |
Lexo fragmentin e dhënë më poshtë dhe përgjigju në pyetjet e mëposhtme ...Kush mundetë me i raam mboh se ma i vobek kje Vuça Pasha, i silli, për të mbledhë nji ushtërij 12 mijë vetësh, nuk’ imbastuenë shumë milionj aarm, se Kelmandasitë tanë, të sijtë, me nji zaan’ - Eja kush anshtë trim - mbëledhunë afërë 500 vetë, vraanë, Vuçe Pashënë, vjetit së Krishtit 1639, e ndë nevojë mpsuen me granë lëkurën’ e qarrit, posi të begatët majën’ e miellit ende atyne ajo gjellë ma shije u ka, se pashallarëvet e sanxhakëvet mishi i kingjave e vjetëvat njomë.... Pjetër Bogdani "Burrënija e malësorëve" Lexo fragmentin e dhënë më lartë dhe përgjigju pyetjeve vijuese. Trego cilit shekull i takon gjuha e këtij fragmenti? a) gegërishtes së shek. XVI |
Zgjidhja |
|
GJSH.2.4.2. Titillun e veprës nga lektyra e obligueshme e lidh me gjininë dhe me personazhin nga vepra; e njeh gjininë dhe llojin e veprës letrare artistike në bazë të fragmenteve, personazhëve, situatave karateristike
Detyra | ||||||||||||||||||
Numrat para emrit të personazheve shkruaj në vijat përballë titullit të veprës përkatëse. Një personazh është më tepër.
| ||||||||||||||||||
Zgjidhja | ||||||||||||||||||
|
GJSH.2.4.3. I dallon llojet liriko-epike (baladën, poemën)
Detyra | ||||
Rikujto veçoritë e poemës, dhe në bazë të vargjeve cakto cili fragment i takon njërës poemë.
Fragmenti me poemë është në shembullin______________. | ||||
Zgjidhja | ||||
a) |
GJSH.2.4.4. I dallon llojet e letërsisë shkencore: biografinë, autobiografinë, ditarin, udhëpërshkrimin dhe tekstet shkencore të njohura
Detyra |
Lexo me kujdes këtë fragment: Figura qëndrore e letërsisë shqiptare të Rilindjes, ai që u bë shprehës i aspiratave të popullit për liri e përparim, si poet i madh i kombit, është Naim Frashëri, bilbili i gjuhës shqipe. Naimi lindi më 25 maj 1846 në Frashër, që ishte edhe një qendër bejtexhinjsh. Mësimet e para i mori tek hoxha i fshatit në arabisht e turqisht. Që i vogël nisi të vjershëronte. Studimet e mesme i kreu në Janinë, në gjimnazin e njohur "Zosimea". Aty horizonti i tij kulturor u zgjerua së tepërmi, njohu letërsinë, kulturën dhe filozofinë klasike greke e romake, ra në kontakt me idetë e Revolucionit Borgjez Francez dhe me iluminizmin francez. Duke përvetësuar disa gjuhë, si: greqishten e vjetër e të renë, latinishten, frëngjishten, italishten e persishten, Naimi, jo vetëm që mori bazat e botëkuptimit të vet, por njohu edhe poezinë e Evropës e të Lindjes. Të gjitha këto tradita poetike ndikuan në formimin e tij si poet. Më 1870, pas mbarimit të shkollës, shkoi për të punuar në Stamboll, por u prek nga turbekulozi dhe u kthye në Shqipëri në klimë më të shëndetshme. Ky është fragment nga: a) teksti shkencor |
Zgjidhja |
c) biografia |
GJSH.2.4.5. I njeh dhe dallon figurat stilistike të caktuara (të kërkuara) në tekstin artistiko-letrar (personifikimi, hiperbola, gradacioni, metafora, kontrasti)
Detyra |
Duaje atdheun si shqiponja folenë |
Zgjidhja |
krahasim |
GJSH.2.4.6. I cakton motivet, idetë, kompozicionin, formën, karakteristikat e figurës (psikologjike, sociologjike, etike) dhe ndërlidhshmërinë e tyre
Detyra |
Lexo me kujdes tekstin e mëposhtëm, pastaj përgjigju pyetjeve. Ato prapë vështruan njëra-tjetrën në sy. Sytë e Dianës shkëlqenin si një dritare kujtimesh, kurse ato të Stelës qenë të menduar, të përshkuar nga kureshtja e jetës që s'e njihte. Ismail Kadare Dallo motivin të cilin e ka paraqitur shkrimtari. Rretho përgjigjen e saktë: a) Motivin e njohjes; |
Zgjidhja |
a) Motivin e njohjes; |
GJSH.2.4.7. I dallon format e tregimit në tekstin e letërsisë artistike: rrëfimi, përshkrimi, monologu-monologu i brendshëm, dialogu.
Detyra |
Në vijë nën secilin fragment shkruaj emërtimin e formës përkatëse të rrëfimit: (monolog, dialog, tregimin, përshkrim) Shega është një fqinja jonë me një moshë rreth të pesëdhjetave. Fqinjësia është goxha e vjetër, mbi njëzetëvjeçare dhe, si i thonë, i njohim dhëmbë e dhëmballë njëri-tjetrit e njëra-tjetrës. E si të mos njihemi aq mirë, kur kemi marrë pjesë nëpër dasmat e secilës palë, kemi lindur fëmijët në të njëjtin pallat e në të njëjtin maternitet?… Edhe fëmijët aty u rritën e u bënë ca nga tetëmbëdhjetë e ca nga njëzetvjeçarë. E, pra, ne i njohim shoqi-shoqit edhe kollën kur ngjitemi nëpër shkallë, të mos themi se i njohim edhe ato "kollitjet" e zonës së poshtme… Forma e rrëfimit është ________________. Forma e rrëfimit është _____________. Sabri Tulani nuk e pyeti mikun nga qyteti përse qe munduar, se te shtëpia e tij vinin vazhdimisht blerës leshi, gjalpi, lëkurësh ose mish në këmbë. Mysafiri mbase donte katër a pesë shelegë për dasmë a ndonjë festë familjare. Pas përshëndetjes së zakonshme, miku nga qyteti filloi të interesohej për punët e çobanit që ruante dhentë e tij. Forma e rrëfimit është _____________.
|
Zgjidhja |
Përshkrim |
GJSH.2.4.8. E vëren dallimin në mes të shpjegueshmërisë dhe analizës së veprës
Detyra |
Para teje e ke fragmentin e një libri. Në "Shtëpine e kukullës", pronar legjitim i kukullës, është një bashkëshort, një baba dhe një qytetar shembullor. Në shtëpinë e tij të vogël, me 3 fëmijët dhe gruan, ne shohim strehën e ëmbël familjare, familjen e lumtur të ëndërruar. Zonja Helmer jeton e lumtur, e sigurtë se i ka realizuar me të vërtetë të gjitha ëndërrat për të qenë bashkëshorte dhe nënë ideale, për të pasur një bashkëshort ideal, i cili, në rast nevoje, do te mund të jepte edhe jetën për të shpëtuar nderin e saj. Teksti i shkruar është: a) përshkrim |
Zgjidhja |
c) analizë |
GJSH.2.4.9. di të mbajë ditar për librat e lexuar*
Këto dëshmi paraqesin se çfarë di dhe mund nxënësi-nxënësja në nivelin e avancuar.
1. SHKATHTËSIA E TË LEXUARIT DHE KUPTIMI I ASAJ QË LEXOHET
Në fushën SHKATHTËSIA E TË LEXUARIT DHE KUPTIMI I ASAJ QË LEXOHET nxënësi-nxënësja:
GJSH.3.1.1. gjen, veçon dhe krahason informatat nga dy ose më shumë tekste të gjata me strukturë të ndërlikuar (sipas kritereve të dhëna)
Detyra |
Autori 1 Autori 2 Rretho shkronjën para pohimit/gjykimit të saktë. |
Zgjidhja |
c) Autori (2) është më shumë i brengosur se Autori (1) |
GJSH.3.1.2. I ndan fjalët kyçe dhe e bën përmbledhjen e tekstit
Detyra |
Lexo me kujdes këtë tekst dhe zgjidhi detyrat. 1. ______________________________ |
Zgjidhja |
1. atmosfera |
GJSH.3.1.4. Lexon dhe interpreton elementet e ndërlikuara jo lineare të tekstit: legjendat e shumëfishta, tabelat, diagramet dhe grafikonet
Detyra |
Shiko me kujdes tabelën dhe përgjigju në pyetje. a) Cilat janë okluzive dybuzore? _______________________ |
Zgjidhja |
a) p,b ; |
Në fushën TË TË SHPREHURIT ME SHKRIM nxënësi-nxënësja:
GJSH.3.2.1. Ndan tekstin në paragrafë të radhitur drejt dhe me logjikë; cakton titullin e përshtatshëm të tekstit dhe nëntitujt e pjesëve të tekstit
Detyra | ||||
Me kujdes lexo tekstin e mëposhtëm dhe rretho shkronjën para titullit i cili do t’i përgjigjej:
Në Japoni ekziston një radiostacion i pazakonshëm. Vazhdimisht, 24 orë, në radiovalët e saj dëgjohet i njëjti zë; jo muzika, por të rrahurat e zemrës së njeriut. Dhe kështu ditë e natë. Mirëpo, anketat flasin se dëgjuesit, dhe këtë një numër mjaft i madh i tyre, duan ta dëgjojnë këtë. Në teknikën stereo natyrisht. Titulli mund të ketë përmbajtjen: a) Zemra e njeriut | ||||
Zgjidhja | ||||
c) Ndonjë radiostacion i pazakonshëm |
GJSH.3.2.2. E formulon tekstin argumentues
Detyra |
Prindërit të kanë njohtuar se mendojnë të shpërngulen në një qytet më të madh. Do të donin të dëgjojnë edhe mendimin tënd. Ti ke për detyrë të mendosh mirë për këtë propozim, të vendosësh a je për shpërngulje ose je kundër saj, t’i theksosh shkaqet dhe arsyetimet e mundshme për vendimin tënd dhe tërë këtë të nënshkruash. Për këtë detyrë i ke gjithsej 90 minuta. Gjatë asaj kohe duhet të vendosësh cilin qëndrim do të përfaqësosh (për shpërngulje ose kundër saj), të gjesh argumentet dhe arsyetimet me të cilat do të mbrosh qëndrimin tënd, pastaj të shkruash hartimin, përsëri ta lexosh, të verifikosh a ka gabime dhe të korrigjosh të gjitha gabimet të cilat i vëren. Mos harro që hartimit tënd t’ia japësh edhe titullin. Puna jote do të vlerësohet në bazë të asaj se: Të lutem shkruaj me shkronja të qarta. Punë të mbarë! |
Zgjidhja |
Vlerësohet sa është teksti i qartë, i tërësishëm dhe koherent, sa qartë e ke paraqitur qëndrimin tënd dhe si e ke arsyetuar shpërnguljen dhe sa i ke marrë parasysh argumentet të cilat nuk pajtohen me qëndrimin tënd dhe sa i respekton rregullat e drejtshkrimit. |
GJSH.3.2.3. Shkruan artikull paraqitës (për libra, filma, shfaqje teatrale dhe të ngj.), reportazh, diskutime
Detyra |
Shkruaj shqyrtimin për këtë temë: ROLI I MODËS NË BOTËN BASHKËKOHORE Njerëzit kanë mendime të ndryshme se sa është e rëndësishme moda në jetën bashkëkohore. Shqyrtimi të cilin do të shkruash filloje duke theksuar mendimet e ndryshme për këtë, vazhdoni të theksoni argumentet dhe në fund nxirrni një përfundim. Gjithashtu ke parasysh se moda nuk ka të bëjë vetëm me veshjen, por edhe me shumë dukuri tjera. ROLI I MODËS NË BOTËN BASHKËKOHORE __________________________________________________________________
|
Zgjidhja |
Vlerësohet sa shqyrtimi është i qartë, i tërësishëm dhe koherent, sa janë theksuar qartë dhe në mënyrë të saktë argumentet dhe a vijon përfundimi pas tyre. |
GJSH.3.2.4. Shkruan përmbledhjen e tekstit të gjatë dhe të ndërlikuar
Detyra |
Para jush i keni vargjet e poezisë "Vaji i bylbylit" lexoni me kujdes dhe shkruani një ese të shkurtër. Vaji i Bylbylit Po shkrihet bora, Pushoi murlani Gjith; fushët e malet Ndër pyje e orgaja, E tuj gjimue A çil kafazi, Kerkush ma hovin Kafaz ke qiellin, Nëpër lamije E kur t'zitë e di Tash pa frigë çerdhen E kur t'vin zhegu, Rreth e rreth gjindja A çilë kafazi, Ndër tranfofille, Po shkrihet bora, |
Zgjidhja |
Vargjet e kësaj poezie paraqesin vetmin e poetit të cilën e ndiente i ndodhur larg vendlindjes. Portreti i poetit paraqitet në moshë të re, sepse kur shkroi këto vargje poeti kishte njëzet vjet. Vjersha radhitet ndër krijimet e para të Ndre Mjedjes.
|
GJSH.3.2.5. di dhe e aplikon në mënyrë konsekuente normën drejtshkrimore
Detyra |
Rretho vetëm shenjat e pikësimit që janë karakteristike për ligjëratën e drejtë. Vendos ku duhet shenjat e pikësimit që mundojnë. |
Zgjidhja |
Sot e hodha llafin për Viktorin, dhe ajo menjëherë më tha: " Oh, nuk mbaj më korrespondencë me të". - dhe, kur e pyeta: - Bëtë llafe? I kujt është faji?- u përgjigj: - jo, jo, thjeshtë i dhashë duart. - Çdo të thotë i dhashë duart? |
Detyra |
Rretho shkronjën para fjalisë e cila është shkruar saktë, sipas rregullave drejtshkrimore. a) Kush e di kur do të kthehet. |
Zgjidhja |
c) Për herë të parë kam dëgjuar për "Bashkimin Evropian". |
3. GRAMATIKA, LEKSIKU,GJUHA POPULLORE DHE LETRARE
Në nënfushën GRAMATIKA nxënësi-nxënësja:
GJSH.3.3.1. E ndan fjalën nga rrokjet në situatat e ndërlikuara
Detyra | ||||||||
Fjalët e dhëna ndaj në rrokje:
| ||||||||
Zgjidhja | ||||||||
he-kur-udhë, pas-ardhë-si, bashk-udhë-tar, vet-edu-ki-mi |
GJSH.3.3.2. I njeh ndryshimet e tingujve (di të dallojë, të arsyetojë dhe të emërojë)
Detyra |
Në cilën nga fjalët e dhëna nuk është bërë qiellzorëzimi? Nënvizo atë fjalë. a) kungull- kunguj |
Zgjidhja |
d) baba-baballarë |
GJSH.3.3.3. E di dhe në të folurit e tij e përdor theksin sipas normës*
GJSH.3.3.5 I njeh dhe emëron nënllojet e njësive sintaksore (llojet e sintagmës, fjalitë kallëzuesore të varura dhe të pavarura)
Detyra |
Shkruaj cilave lloje u takojnë fjalitë e varura të nënvizuara: 1. Kur i kishte dëgjuar për herë të parë këto fjalë, ishte tallur një javë të tërë me Tefën. |
Zgjidhja |
1. fjali kohore |
GJSH.3.3.6. njeh domethëniet kryesore të rasave dhe domethënien kryesore të formave foljore (di të arsyetojë dhe e di terminologjinë në lidhje me të)
Detyra |
Në vijat përkatëse përballë fjalive të poshtëshënuara shkruaji rasën e emrit të nënvizuar: a) Mësuesin e pashë para oborrit të shkollës.__________ |
Zgjidhja |
a) kallëzore |
Në nënfushën e LEKSIKUT nxënësi-nxënësja:
GJSH.3.3.7. Di të caktojë kuptimin e fjalëve dhe të fjalive të panjohura në bazë të përbërjes së tyre, kuptimit me të cilin janë përdorur ose në bazë të prejardhjes së tyre
Detyra |
Cakto kuptimin e fjalëve të nënvizuara në fjalën e ardhshme. - Mos na shit mend tani, - i tha Rina, - se ta dimë forcën e trimërinë. Shet mend do të thotë _______________________ |
Zgjidhja |
(dikush) përpiqet të tregohet më i ditur a më i zoti sesa është; është mendjemadh e mburret përpara të tjerëve; i është rritur mendja; |
GJSH.3.3.8. E di kuptimin e fjalëve dhe të frazeologjizmave në tekstet shkencore popullore, dedikuar të rinjëve, dhe i përdor në mënyrë të rregullt
Detyra |
Lexo me kujdes tekstin dhe zgjidh detyrën. Gjatë vitit 2009, popujtë e e shumtë e kanë shënuar njëzetvjetorin e rënies së perdes së hekurt e cila dikur e ka ndarë Kontinentin e vjetër. Megjithatë, dy dhjetëvjetësha pas kësaj ngjarjeje vendimtare, kujtimet për perden e hekurt edhe më tutje janë të pranishme në kujdesën e banorëve të vjetër të kontinentit. Fjalët e nënvizuara kanë domethënien se: a) muri nga hekuri, është i ngjashëm me murin e Kinës; |
Zgjidhja |
c) Kufi ideologjik, kufi bllokues; |