PROGRAM

RAZVOJA TURIZMA GRADA NOVOG SADA

("Sl. list Grada Novog Sada", br. 61/2010)

Strane reči, skraćenice i pojmovi

Strane reči, skraćenice i pojmovi koje se koriste u tekstu Programa imaju sledeće značenje:

Touroperator - turoperator, organizator putovanja

Charter - iznajmljivanje broda

Bed&Breakfast - noćenje sa doručkom

Self-catering - smeštaj s kuhinjom

River crousing - rečna krstarenja

Low cost - niskobudžetne avio-kompanije

Touring - kružne ture (turing)

Incentive - motivaciona putovanja

Convention biro - kongresni biro

Team building - timski rad

MICE - skupovi, posebna interesovanja, kongresi i izložbe

UVOD

Gradska uprava za privredu Grada Novog Sada raspisala je javni konkurs za izradu Programa razvoja turizma Grada Novog Sada. Javni poziv objavljen je u Službenom glasniku Republike Srbije broj 97 od 27.11.2009.

Horwath i Horwath Consulting Zagreb d.o.o. je 7. decembra 2009. godine predao ponudu za izradu navedenog programa razvoja turizma, koji je odobren od strane Grada Novog Sada, te je potpisan Ugovor o izradi ovog projekta 19. januara 2010. godine.

Cilj Programa razvoja turizma Grada Novog Sada je da na bazi analize i dijagnoze trenutnog stanja i turističkog potencijala formuliše strateške smernice, predloži turističko strukturisanje Grada, identifikuje ključne razvojno-investicione projekte, predloži marketing plan turizma i formuliše adekvatan upravljački model turizma Grada Novog Sada.

U izradi Programa razvoja turizma Grada Novog Sada, identifikovana je potreba za definisanjem Operativnog Marketing Plana, koji se, iako nije bio predmet Ugovora, predaje Naručiocu kao dodatna vrednost ovom projektu.

Procedure u ovom projektu su u skladu sa standardnom internacionalnom konsultantskom praksom, standardnim pristupom i metodologijom Horwath HTL za ovakvu vrstu poslova, te su sprovedene kako bi se kroz zadovoljavanje internih standarda kvaliteta i zahteva klijenta projekat izradio na najbolji način.

Ovaj dokumenat predstavlja rezime konačnog predloga finalnog izveštaja Programa razvoja turizma Grada Novog Sada.

1. TRENUTNA SITUACIJA

Novi Sad danas

• Novi Sad je strateški dobro pozicioniran Grad, sa pozicijom na koridorima VII i X. Upravno je, privredno, kulturno i naučno središte Vojvodine. Novi Sad je u potrazi za evropskim identitetom, novim projektima i internacionalnom saradnjom.

• Novi Sad sa svojih 320 hiljada stanovnika beleži pozitivan demografski trend, a njegovo stanovništvo čini uglavnom mlada populacija (više od 40% stanovnika je ispod 30 godina), te više i visoko obrazovano stanovništvo. Multietničnost i multikonfesionalnost su ključne karakteristike celokupnog stanovništva Grada.

• Ključne karakteristike ekonomije Novog Sada ukazuju na preovladavanje malih preduzeća, koja uglavnom posluju u sektoru trgovine. Vodeće delatnosti Novog Sada su trgovina, industrija i saobraćaj, a hoteli i restorani čine tek 1% učešća u narodnom dohotku i ukupnom broju zaposlenih.

• Analize prostorno-planskih dokumenata, odnosno, Generalnog urbanističkog plana Grada, ukazuju na nastojanje Grada da redefinisanjem razvoja urbane strukture Grada čini pomak ka tercijarnom sektoru. Nadalje, kroz prostorno-planske dokumente naglašena je zaštita i regulacija starog gradskog jezgra, Petrovaradinske tvrđave sa Podgrađem, a takođe su definisani potencijalni sportski centri i rekreacione zone.

• Sve ovo upućuje na nastojanje Grada da iznađe svoju novu poziciju, pa je u tom smislu u Strategiji privrednog razvoja Grada Novog Sada (2009.) načinjen prvi korak u procesu objektivizacije razvojnih i investicijskih inicijativa i predloga. Takođe je definisana vizija privrednog razvoja, dok je u oblasti turizma identifikovan ukupno 61 projekat. Ambicije i želje Grada su velike, pa je stoga potrebno sublimirati potencijale i mogućnosti privrednog razvoja Grada, a upravo se ovim programom razvoja turizma sagledavaju realne i objektivne razvojne mogućnosti u turizmu Grada i daju pragmatični predlozi za efikasno upravljanje njegovim razvojem.

Turizam Novog Sada

• Ključne atrakcije Grada Novog Sada sa značajnim razvojnim potencijalom i atraktivnošću uključuju kulturno-istorijske celine, muzeje i galerije, prirodne resurse i događaje, a to konkretno uključuje Petrovaradinsku tvrđavu, staro gradsko jezgro, Dunav, podzemne vojne galerije, kuću Mileve Ajnštajn, EXIT, salaše, NP Fruška gora i sajamske manifestacije. Međutim, ove atrakcije danas nisu u funkciji i u skladu globalno proverenim, odnosno uspešnim primerima.

• Ukupni smeštajni kapaciteti Novog Sada su 2.603 ležaja, od čega je 58% u hotelima, 14% u hostelima, a 28% u ostalim smeštajnim kapacitetima. Ključne karakteristike smeštajne ponude Grada su trenutni fokus na srednji kvalitet hotelskog smeštaja sa rascepkanosti na mnogo subjekata, nedostatak međunarodnih standarda kvaliteta u hotelskoj industriji, nizak stepen popunjenosti smeštajnih kapaciteta na godišnjem nivou i generalno usporena rehabilitacija turističke industrije Grada.

• Grad Novi Sad od 2005. godine beleži pozitivan trend rasta turističkog prometa, i ostvaruje oko 20% učešća u ukupnom broju turističkih noćenja Vojvodine. Gosti Novog Sada su uglavnom sa regionalnog tržišta, a prosečno borave u Gradu 1,9 dana. Turističku tražnju Novog Sada, karakteriše organski rast sa visokim rizikom drastičnog pada u slučaju gubitka jedne od dve ključne poluge (EXIT ili Sajam).

Organizacija i upravljanje turizmom Novog Sada

• Krajem 2008. godine doneta je odluka o osnivanju Turističke organizacije Novog Sada (TONS), koja se finansira iz budžeta Grada Novog Sada, prihoda ostvarenih obavljanjem delatnosti i iz drugih sopstvenih prihoda, donacija, iz prihoda i sponzorstava domaćih i stranih pravnih i fizičkih lica, kao i drugih izvora u skladu sa zakonom. TONS je započeo sa radom u julu 2009. Godine, i trenutno zapošljava 12 radnika. Struktura TONS-a, raspodela uloga i odgovornosti, i opisi poslova pokazuju da je ovde reč o tradicionalnom pristupu organizaciji i upravljanju. S obzirom da je TONS na samom početku rada, može se očekivati da će se interna organizacija prilagoditi potrebama moderne turističke destinacije i njenih gostiju, i na taj način biti u stanju da u potpunosti preuzme svoju ulogu u turizmu Novog Sada. Struktura budžeta TONS-a ne korespondira sa današnjim zahtevima i izazovima marketing organizacije glavnog grada Pokrajine i ključne destinacije Srbije, što znači da se struktura budžeta mora prilagoditi konkurentskom načinu planiranja budžeta, odnosno, mora se znatno izmeniti i orijentisati prema marketinškim aktivnostima.

• Analiza Web stranice, koja je kreirana u aprilu 2010. godine, upućuje na potrebu usklađivanja Web stranice sa ključnim faktorima uspeha za sticanje konkurentskih prednosti, kao npr. osvežavanje sadržaja, kontinuirana aktivnost i komunikacija sa korisnicima; tehnološko, logičko, vizuelno prilagođavanje Web stranice za širi spektar uređaja (mobilni aparati, i sl.); bolje povezivanje sa društvenim mrežama i aktivna participacija; otvaranje stranica korisnicima (blog / forum); razvoj mobilnih aplikacija sa mogućnosti osveženja.

Primarno istraživanje o trenutnoj poziciji Novog Sada kao turističke destinacije

• Horwath HTL sproveo je primarno istraživanje od tri dela:

○ istraživanje inostranih turoperatora koji u svojoj ponudi nemaju Novi Sad

○ istraživanje inostranih turoperatora koji u svojoj ponudi imaju Novi Sad

○ istraživanje domaćih turističkih agencija

• Istraživanje je sprovedeno sa ciljem da se utvrdi poznavanje turističke ponude i imidž Novog Sada kao turističke destinacije, a rezultati ukazuju na sledeće:

○ Novi Sad nema izgrađen imidž kao turistička destinacija

○ Nema znanja i informacija o destinaciji Novi Sad

○ Nerazvijeni su marketinški kanali i pristup turoperatorima

○ Slabi su promotivni materijali i nedostaju marketinške aktivnosti

○ Nema jasno definisanih turističkih proizvoda ni paketa proizvoda

○ Ne valorizuje se kulturno nasleđe u turizmu

○ Opšta i turistička infrastruktura je nerazvijena

○ Trenutno postoje barijere ulaska u zemlju

Zaključak

• Novi Sad ima jake adute u smislu turističkog potencijala, koje trenutno ne koristi, pa je stoga danas neostvarena turistička destinacija.

• Novi Sad želi da se ostvari kroz Strategiju privrednog razvoja, ali trenutno nema snažan upravljački kapacitet.

• Novi Sad kao turistička destinacija trenutno se ostvaruje individualnim naporima, pa je stoga situacija bolja nego što se u nju uložilo.

• Novi Sad ima prostora za razvoj u odmorišnom turizmu, odnosno veća je razvojna perspektiva u odmorišnom nego u poslovnom turizmu.

• Novi Sad se odmah mora fokusirati na marketing i destinacijski menadžment, što mu daje šansu na kratki rok.

• Novi Sad mora profesionalno podstaći investicije u turističke atrakcije i infrastrukturu kao i smeštaj, za budući rast.

2. STRATEŠKI OKVIR

Strateške prednosti i nedostaci

Na osnovu kompletne analize trenutne situacije pristupa se formulaciji strateških prednosti i nedostataka kao početnog koraka u procesu formulisanja strateškog konteksta razvoja turizma Grada Novog Sada.

Strateške prednosti:

1. Dunav kao argument privlačenja kapitala

Dunav je vodeća evropska kruzing reka koja Novi Sad povezuje sa devet evropskih zemalja, i prvi impulsi turističke komercijalizacije Dunava u ovom delu Jugoistočne Evrope dolaze od strane kruzing kompanija koje uključuju posetu Novom Sadu kao itinerer u okviru dunavskih kruzing tura. Kao "faktor integracije" Dunav predstavlja kapitalni argument za privlačenje međunarodnih fondova za izgradnju infrastrukture, i privatnog međunarodnog i domaćeg kapitala za turističke projekte. Grad Novi Sad ima mogućnost da strateški uobličenim procesima, koristeći primere uspešne turističke komercijalizacije Dunava u drugim zemljama, izgradi jedinstven podunavski turistički identitet.

2. Jak identitet Petrovaradinske tvrđave

Tvrđava Petrovaradin, izuzetno dostignuće evropskog fortifikacijskog graditeljstva XVIII veka, predstavlja najvredniji kulturni resurs Grada, i daje jak centralni identitet Gradu. Značaj Petrovaradina u evropskoj istoriji graditeljstva podunavskih utvrđenja predstavlja ključni element izgradnje turističkog identiteta Grada i pozicioniranja na međunarodnoj turističkoj mapi. Sa druge strane, hronološka i tematska raznovrsnost kulturnih resursa Grada utiče na jačanje "kulturnog identiteta" Grada i pruža mogućnosti kreiranja različitih turističkih proizvoda (tematske ture i proizvodi specijalnih interesa).

3. Stvaralačka i kreativna energija mladih

Kreativna energija mladih iznedrila je EXIT festival kao vodeći muzički festival Jugoistočne Evrope. EXIT festival kao događaj međunarodnog nivoa, snažan je podstrek Gradu Novom Sadu da pristupi procesu profesionalnog razvoja i komercijalizacije turističkih proizvoda na domaćem i stranom tržištu.

4. Bogatstvo resursa za kreiranje celokupnog lanca vrednosti

Gradsko područje Novog Sada i šire okruženje karakteriše raznovrsnost atrakcija i resursa, što predstavlja osnovu za formiranje integralne turističke ponude tj. celokupnog lanca vrednosti. Celokupan lanac vrednosti je pretpostavka za dostizanje konkurentnog turističkog razvojnog modela i ključ za maksimalizaciju efekata turističke komercijalizacije Grada.

Strateški nedostaci:

1. Nedostatak investicija

Izolacija Srbije u odnosu na međunarodno okruženje i negativne posledice ekonomske krize u zemlji i okruženju zaustavile su investicioni priliv u razvoj turizma Srbije, a i u Grada Novog Sada. Turistička industrija Grada započela je procese rehabilitacije i postepenog unapređenja kvaliteta usluga, ali još čeka stimulativnu poslovnu klimu za intenzivniji i dinamičniji razvoj.

2. Upravljački mehanizam turizma Grada

Gradu Novom Sadu nedostaju menadžment strukture koje mogu da odgovore savremenim zahtevima u upravljanju razvojem turističkih destinacija. Interesi pojedinačnih relevantnih turističkih subjekata nisu harmonizovani, tako da nije izvršena identifikacija i odabir prioriteta ključnih razvojnih turističkih projekata. Intenzivan i dinamičan razvoj turizma zahteva izgradnju snažnog vođstva sa jasno određenom ulogom i odgovornostima. Dodatno, marketing destinacije proizlazi iz upravljačkog mehanizma u turizmu Grada i nedovoljan kapacitet TONS-a ističe neophodnost paralelne izgradnje upravljačkog kapaciteta i za implementaciju marketing plana Grada.

3. Dostupnost

Bitna pretpostavka za izgradnju međunarodne konkurentnosti turističke destinacije je kvalitetna putna mreža i blizina aerodroma. Nedovoljni kvalitet putne mreže čini Grad Novi Sad teško dostupnim regionalnim tržištima, a udaljenost aerodroma i odsustvo low cost avio-saobraćaja, čini ga nekonkurentnim za međunarodna tržišta.

Izgradnja kvalitetne putne mreže i low cost avio-saobraćaja bila bi snažan podstrek integraciji regije Jugoistočne Evrope i samim tim većoj turističkoj fluktuaciji ljudi na ovim prostorima.

3. ANALIZA KONKURENATA

Evaluacija modela razvoja turizma konkurentskih gradskih destinacija se procenjuje kroz korist / korisnost koje gosti destinacije dobijaju spletom turističke ponude gradske destinacije kao i objektivnim / fizičkim rezultatima / parametrima.

Konkurenciju Novom Sadu predstavljaju gradske destinacije Jugoistočne Evrope sa uporedivom atrakcijskom / proizvodnom strukturom i rangom ambicija u razvoju turizma.

Ključni elementi analize konkurentskog kruga su struktura ponude, karakteristike tražnje i hotelsko tržište.

Opšte karakteristike konkurentskih gradskih destinacija su:

Pregled ključnih pokazatelja konkurencije
	Temišvar, Rumunija	Pečuj, Mađarska	Segedin, Mađarska	Osijek, Hrvatska
Pozicioniranje	"Mali Beč"	"Grad bez granica"	"Grad sunca" - grad kulture i festivala	"Najzeleniji grad Hrvatske"
Ključni proizvodi	Obilasci grada, muzički i pozorišni događaji tokom cele godine, turing u okolini grada	Specijalizovane ture, događaji i festivali, etnogastronomija, itd.	Jednodnevni program, tura kroz županiju, obilasci, izleti sa degustacijom vina, festivali i događaji	Obilasci grada, lov i ribolov, događaji, gastronomija, ture, pešačke ture u Kopačkom ritu, itd.
Turizam
Ponuda
Ukupni kapacitet	3.752 kreveta	4.905 kreveta	7.266 kreveta	874 kreveta
Kvalitet smeštaja	3* i 4* (najzastupljeniji)	Nije navedeno	3* najzastupljeniji	Nije navedeno
Hotelski brendovi	NH Hotels i Best Western	Nema prisutnih brendova	Novotel (Accor)	Nema prisutnih brendova
Potražnja
Turisti	230.701	98.813	112.108	46.320
Noćenja	396.595	187.179	189.188	96.793
Izvor: Horwath Consulting Zagreb, 2010.

Zaključak

• Kao potencijalni konkurenti Novom Sadu u obzir su uzeti panonski gradovi veličine Novog Sada (npr. Temišvar) ili manji

• Turistički proizvodi kroz koje konkurentski gradovi realizuju turistički promet su većinom specijalizovani događaji, ture i gastronomija

• Mada nije reč o turističkim destinacijama najvišeg internacionalnog nivoa, sve one ostvaruju znatno više parametre noćenja po stanovniku (više od 1) na km2 (između 500 i 1.000) od Novog Sada

• Novi Sad ima povoljnu smeštajnu strukturu u odnosu na konkurente s obzirom na udeo hotelskih u ukupnim kapacitetima, ali navedeni kapaciteti još uvek ne dostižu dovoljnu iskorišćenost

• Nijedna od navedenih destinacija nema jaču resursnu bazu od Novog Sada, niti je rast ostvarila kroz značajnija ulaganja u turističku infrastrukturu, već kroz poboljšanje upravljanja destinacijom, a pre svega kroz profesionalniju prodaju i marketing

• Analiza konkurenata pokazuje da Novi Sad ima priliku za barem udvostručenje turističkog prometa samo kroz optimizaciju marketinga, prodaje i celokupne organizacije, a uz minimalne investicije.

4. PRIMERI IZ PRAKSE

Uzevši u obzir da se ovde radi o gradskoj turističkoj destinaciji koja je na početku profesionalne izgradnje marketing sistema kao i u procesu restrukturiranja i repozicioniranja svoje urbane strukture, analiza primera najbolje prakse ima za zadatak da utvrdi ključne faktore uspeha najboljih evropskih gradskih destinacija i modele putem kojih su napravili iskorak.

Destinacije koje su analizirane su Salcburg, Linc, Bratislava i Pasau, a izabrane su prema sledećim kriterijumima:

1. Gradovi evropskih država koji se nalaze na reci

2. Vrlo razvijene gradske destinacije sa posebnim fokusom na:

a. KULTURU

b. ORGANIZACIJU FESTIVALA

Pregled ključnih pokazatelja oglednih destinacija
	Salcburg	Linc	Bratislava	Pasau
Slogan	Mocartov grad	Linz.changes	Little Big City	Blue Danube, the green Inn and the black Ilz
Ključni proizvodi	Kultura i događaji, poslovni turizam, porodični odmor	Kultura i događaji, kratki odmor, specijalni interesi	Kultura i događaji, poslovni turizam, kratki odmor	Kultura i događaji, poslovni turizam
Marketing
Godišnji budžet	€ 4.000.000	€ 1.300.000	€ 2.600.000	€ 740.000
Euro po noćenju	1,94	1,92	1,68	1,80
Turizam
Ponuda
Ukupni kapaciteti	14.000 kreveta	5.705 kreveta	12.257 kreveta	3.036 kreveta
Kvalitet smeštaja	4* i 5* (65%)	3* i 4* (66%)	3* i 4* (70%)	3* i 4* većina
Samostalni konferencijski centri	DA	NE	DA	NE
Maks kapaciteta	2.500 osoba	-	3.500 osoba	3.500 osoba
Potražnja
Turisti	1.131.114	422.262	759.813	233.143
Noćenja	2.060.192	675.834	1.549.094	411.177
Top tržišta	Austrija, Nemačka i USA	Nemačka, Italija i Holandija	Nemačka, Češka i Austrija	Austrija, Holandija i Švajcarska
Upravljanje
Organizacija	Društvo sa ograničenom odgovornošću	Fondacije	Nema formalne turističke organizacije, operativno se vodi preko kabineta gradonačelnika	Turistička organizacija
Vlasništvo	100% grad	grad Linc, Privredne komore Austrije i ključni interesni subjekti turizma u gradu	-	100% grad
Izvor: Horwath Consulting Zagreb, 2010.

Zaključak

Analiza oglednih primera u praksi pokazala je da su ključni faktori uspeha uspešnih gradskih destinacija:

1. Jasna vizija razvoja turizma

2. Dostupnost

3. Fokusirani razvoj proizvoda - brze poluge rasta

4. Fokus na potrebe tržišta potražnje

Na bazi ove analize, jasno je da se uspešne destinacije neprestano inoviraju u smislu:

1. Profesionalnog upravljanja destinacijom

2. Iskorišćavanja specifičnih tema destinacije u promociji

3. Saradnje sa stanovništvom kao promoterom destinacije

I na kraju, ključne operativne aktivnosti uspešnih gradskih destinacija podrazumevaju:

1. Znanje o emitivnim tržištima i kretanjima na tržištu

2. Aktivno oblikovanje novih proizvoda

3. Evaluaciju efekata turizma na ekonomiju Grada

5. OSNOVNI PRAVCI RAZVOJA

Strateška uporišta

Svaki uspešan grad svoj turistički razvoj bazira na strateškim uporištima koji su izvedeni iz njegovih nasleđenih vrednosti i objektivne pozicije u procesu privrednog i društvenog razvoja.

Na bazi obavljenih istraživanja turizam Novog Sada može se realno osloniti na sledeća strateška uporišta:

1. Važan regionalni i evropski grad

Kao deo Srbije i regiona, Novi Sad prolazi poslednju fazu tranzicije i učvršćuje identitetsku poziciju u svom okruženju. Koristi svoje istorijske znamenitosti srednjoevropskog nasleđa i gradi svoju ulogu relevantnog regionalnog i evropskog grada. Iako su druge slične destinacije kroz ovakve procese izgradile vezu svog identiteta sa turističkim proizvodima koje nude, Novi Sad tek sada dobija šansu da zaigra na turističkom tržištu regiona i Evrope, koristeći svoje ključne atribute. Da bi to i postigao Novi Sad mora profesionalizovati svoj turizam i ponuditi zadovoljavajuće odgovore na zahteve modernog turističkog tržišta.

2. Skriveno blago Evrope

Novi Sad poseduje kombinaciju prirodnih i kulturnih vrednosti - Dunav, bogatstvo i vrednost dunavskog biodiverziteta s jedne strane, te snažnu kulturno-istorijsku komponentu sa druge strane. Ova kombinacija prirodnih (npr. Dunav, Ribarsko ostrvo, Petrovaradinska Ada, Sremska Kamenica) i kulturnih vrednosti i atrakcija (npr. Petrovaradin, staro gradsko jezgro) snažna su osnova za moguću ubrzanu valorizaciju Novog Sada. Novi Sad se s pravom shvata kao "skriveno blago Evrope".

3. Multikulturalnost i potencijal duhovne kulturne proizvodnje

Multikulturalnost Novog Sada kao i cele Vojvodine, uporište je na koje se Grad mora izdašno osloniti. Multikulturalnost je izvor snažne duhovne kulturne proizvodnje na kojoj Novi Sad može kreativno izazvati brojne druge gradske destinacije koje su na istom atributu izgradile svoje snažne pozicije u evropskom sistemu turističkih gradova. To će činiti tako da profesionalizuje kulturna događanja (EXIT i drugo), tako da se na turističkom tržištu pozicionira kao destinacija koja nudi jedinstvene i raznolike doživljaje i iskustva utemeljene na nasleđenim i novim duhovnim i kulturnim vrednostima.

4. Mlad, kreativan i ambiciozan grad

Kreativnost, snaga, odvažnost, razigranost, mladost i ambicioznost Novog Sada prepoznate su karakteristike Grada koje su baza za kreiranje modernog turističkog identiteta i kompletne turističke ponude ove destinacije. Osim toga, nastojanje da Novi Sad raste kao Grad edukacije, inovacija i razvoja, ove karakteristike uzima kao preduslov za izgradnju moderne urbane zajednice, što utiče na podizanje nivoa kvaliteta života i za lokalno stanovništvo.

5. Predstavnik ključnih vrednosti Vojvodine

Novi Sad integriše sve kreativne i produktivne potencijale Vojvodine, a svojom valorizacijom kroz spoj vojvođanskog urbanog i ruralnog identiteta približava globalnom turističkom tržištu. Globalni procesi i trendovi koji su iskustveno orijentisani diktiraju način života i potrebe za putovanjima modernog gosta. Stoga Novi Sad ima šansu da integracijom iskustava vode / reke, kulture i urbanog nasleđa sa doživljajem ruralne Vojvodine - panonske ravnice, salašima, vinogradima Fruške gore i drugim atrakcijama, snažno izgradi lojalnost gostiju na primereno kratak rok.

U skladu s time:

□ Izazov je Novog Sada da na definisanim strateškim uporištima definiše primerenu i realističnu turističku viziju;

□ Izazov je Novog Sada da profesionalno razvije svoje turističke proizvode i da se profiliše u prepoznatljiv turistički grad i stane uz etablirane turističke gradove Srednje i Jugoistočne Evrope;

□ Na tom putu Novi Sad ima šansu da koristi pozitivna ali i negativna iskustva drugih;

□ Za nadolazeću valorizaciju Novi Sad mora postaviti jasan rang ambicija i tome prilagoditi upravljačke i druge resurse.

Vizija i pozicioniranje

Vizija predstavlja objektivnu sliku budućnosti turizma i sveukupnog razvoja Novog Sada i stoga ima zadatak da kreira pozitivnu sinergiju između lokalnog konteksta (ljudi, prostora i turističkih proizvoda), i globalnih pravila igre turističke industrije (standardi, obrazovanje ljudskih resursa, upravljanje poslovnim subjektima, marketing itd.) čime Novi Sad, uz usaglašene interese i želje lokalnih subjekata, dobija smernice za unapređenja života i održivog turističkog razvoja.

Na bazi svih sprovedenih istraživanja i intervjua sa ključnim subjektima Grada, i rezultata interaktivne radionice, smatramo da su temeljni principi za kreiranje vizije turističkog razvoja Novog Sada sledeći:

□ Stanovništvo i politička elita Novog Sada prihvataju turizam kao jedan od ključnih pokretača ekonomskog razvoja Grada

□ Novi Sad kreće u razvoj proaktivne i inovativne politike razvoja turizma

□ Novi Sad izražava i čuva svoje kulturno-istorijske, identitetske, kao i prirodne vrednosti

□ Novi Sad je predan u izgradnji znanja, edukaciji i transferu novih tehnologija svim ključnim subjektima u turističkoj industriji

□ Novi Sad nastavlja da razvija opštu, a posebno i turističku infrastrukturu

□ Novi Sad nudi ključne turističke proizvode vezane za staro gradsko jezgro, Petrovaradin, Dunav i EXIT, ali tome dodaje i ponudu iskustava u okruženju i celoj Vojvodini

□ Novi Sad želi dobrodošlicu gostima sa domaćeg i regionalnog tržišta, a uz to značajno povećava broj dolazaka stranih gostiju. U percepciji svih gostiju Novi Sad je zanimljiva, atraktivna, uzbudljiva i jedinstvena destinacija

Predlog izjave o viziji

U periodu od 10 do 15 godina, Novi Sad postaje atraktivna turistička destinacija koja svoje kulturne, istorijske i tradicionalne vrednosti nudi kroz kvalitetne i profesionalno oblikovane proizvode, doživljaje i aktivnosti.

Inovativnim uređenjem gradskog jezgra, Petrovaradina i prostora uz Dunav, kreira "svetove doživljaja" i njima vodi svoje goste kroz iskustva svojih kulturnih, istorijskih i prirodnih vrednosti.

Domaćini Novog Sada su širom sveta poznati po svojoj gostoljubivosti, načinu života, kreiranju jedinstvenih događaja i po svom multikulturalnom duhu i mentalitetu.

Ključne fascinacije (utisci)

Da bi pronašla ishodišnu tačku tržišnog pozicioniranja na kojoj će se graditi željena slika o destinaciji u svesti budućih gostiju, Novi Sad se mora osloniti na ključne fascinacije koje su, s jedne strane osnova dugoročne izgradnje imidža, dok s druge strane imaju spoj s procesima specijalizacije i tržišne segmentacije.

Turistički utisci Novog Sada posmatraju se kao okvir za izgradnju dugoročnih jedinstvenih prodajnih predloga koje zajednička turistička politika destinacije mora da prihvati i isporuči tržištu u realno sagledivom vremenskom okviru.

Na bazi sprovedenih analiza prostora, literature i sprovedenih intervjua sa ključnim subjektima turizma Grada, ključni turistički utisci za Novi Sad se definišu sledećim redosledom:

○ Petrovaradin

○ EXIT

○ Dunav

○ Multikulturalnost

Pozicioniranje

Predlog izjave o pozicioniranju:

Novi Sad je atraktivna gradska turistička destinacija, koja:

□ Nudi jedinstveni doživljaj reke i kulturnog nasleđa kroz inovativnu tematizaciju i revitalizaciju ovog visokovrednog prostora

□ Svoj urbani prostor revitalizuje i interpretira, sledeći relevantna globalna iskustva, gde se na najbolji način i u skladu prepliću kultura / istorija i panonski način života sa modernim urbanim identitetom

□ Iskustvo destinacije obogaćuje ponudom lokalnih doživljaja lokalne gastronomije i vina, i aktivnog života u prirodi

□ Nudi jedinstvene međunarodne događaje u jedinstvenom okruženju

Stubovi pozicioniranja

Pozicioniranje Novog Sada oslanja se na šest stubova koji predstavljaju iskustvenu tematizaciju celokupnog prostora Grada i služe kao okosnica za definisanje proizvoda koje će turistička destinacija Novi Sad nuditi svojim gostima:

Stubovi pozicioniranja
Doživljaj reke	Doživljaj kulture, umetnosti i istorije	Doživljaj prirode	Doživljaj Vojvodine a la carte	Doživljaj mladosti, aktivnosti, kreativnosti i zabave	Biznis

Iskustveno strukturiranje

□ Prethodno definisani predlog pozicioniranja služi kao baza za razvoj proizvoda i kao okosnica iskustvenom strukturisanju prostora Novog Sada. Vođeni principima racionalnog upravljanja ekonomijom iskustva, koji nalažu potrebu diferencijacije doživljaja (odnosno koristi) gostiju zbog kojih oni biraju određenu destinaciju, potrebno je jasno uspostaviti vezu između iskustvenog sklopa doživljaja (odnosno koristi zbog kojih gosti dolaze) i temeljne atrakcijske strukture, kao i sadržaja i usluga područja.

□ Iskustva i doživljaji koje će Novi Sad pružati svojim gostima smeštaju se u prostor, a na bazi njih se kasnije oblikuju i razvijaju profesionalni, konkurentni turistički proizvodi.

□ Sagledavanjem prostora i uvidom u prostorne i urbanističke planove Grada, na bazi rezultata dobijenih na održanoj radionici kao i intervjua sa ključnim subjektima, naš predlog iskustvenog strukturisanja Novog Sada, predlog iskustvenih zona i njihovih karaktera prikazano je na sledećoj slici:

Iskustvene zone	Petrovaradin	Centar	Dunav	Sajam /SPENS/Liman	Sremska Kamenica
Lajt motiv	"ponos"	"varoš"	"život koji buja"	"inkubator"	"dašak vazduha"
Koristi	Zaštita/zaštitnik	Zajedništvo	Suživot	Mesto susreta	Opuštenost/uživanje
	Edukacija	Pokretljivost	Aktivnost	Preduzetništvo	Duhovnost
	Zabava	Razodana	Romatinka	Obrazovanje	Kreativnost
Karakter	Istorija susreće modernu	Istorija susreće modernu	Grad se spušta na reku	Budućnost počinje ovde	Bekstvo iz grada

Portfolio turističkih proizvoda

Strategija portfolia turističkih proizvoda zasniva se na sledećim pretpostavkama:

• Novi Sad kao turistička destinacija je još uvek nepoznata destinacija Evrope i na početku je procesa izgradnje imidža

• Konkurentski gradovi imaju sličan portfolio proizvoda, baziran na specifičnostima pojedinog grada

• Primeri uspešnih gradskih destinacija pokazuju da se fokus razvoja proizvoda od samog početka razvoja destinacija bazirao na dva do tri ključna turistička proizvoda koje su razvijali do nivoa izvrsnosti

• U sledećih nekoliko godina očekuje se smanjeni broj investicija privatnog sektora u turističku industriju, kao i manji broj investicija javnog sektora u infrastrukturu (opštu i turističku)

Sledom ovih faktora, predlaže se fokus na razvoj dva ključna turistička proizvoda destinacije Novi Sad - Događaji i kultura i Poslovna putovanja, jer ovi proizvodi dobro operativno funkcionišu, postoji elementarna turistička infrastruktura i u ovom trenutku ne zahtevaju velika investiciona ulaganja. Za dalju profesionalizaciju ovog proizvoda ključan je dobar strateški i operativni marketing.

Drugi set proizvoda uključuje Kratki (gradski) odmor, Turing i Nautiku, koji su sada na početku razvoja, a za profesionalni uzlet potrebno je dvosmerno dejstvovanje na dodatnom razvoju opšte i turističke infrastrukture i kreiranje snažnih marketinških i promotivnih programa.

Treći set proizvoda uključuje Gastronomiju i Rekreaciju u prirodi, koji predstavljaju podršku i dopunu turističkim proizvodima prvog i drugog nivoa, jer daju dodatnu vrednost primarnom motivu dolaska.

U nastavku se daje opis svakog proizvoda sa njegovim ključnim oblicima, sadržajima i aktivnostima, elementima upravljanja, diferencijacije, dok će se operativne aktivnosti za dalji razvoj formulisati na interaktivnim radionicama sa timom TONS-a.

a) Ključni proizvodi (nosioci)

DOGAĐAJI I KULTURA

OPIS PROIZVODA

Događaji su kontinuirane aktivnosti koje se uglavnom događaju jednom godišnje, a koje promovišu turizam određene destinacije putem autonomne privlačne snage samog događaja, te podstiču goste na direktno učestvovanje i uključenost. Da bi postali deo turističke ponude neke destinacije, događaji, po pravilu, moraju da privlače učesnike i/ili posmatrače koji nisu deo lokalne zajednice. Događaji imaju neobično jak uticaj na kreiranje imidža o nekoj destinaciji. Nadalje, sve razvijene turističke destinacije intenzivno rade na kreiranju celogodišnjeg kalendara različitih događaja kako bi svoju ponudu učinile što atraktivnijom i u svim ostalim mesecima u godini. Događaj za turiste predstavlja obično treće ili četvrto putovanje u godini i traje, u proseku, od jednog do tri dana.
Ključni elemenat ovog proizvoda je muzički festival Exit, koji je i imao najvažniju ulogu u predstavljanju turističke destinacije Novi Sad internacionalnom tržištu i u kreiranju imidža destinacije.
Nadalje, turistički proizvod kulture predstavlja heterogeni sklop koji uključuje nasleđe (posete kulturno-istorijskim spomenicima i atrakcijama), a gosti su uglavnom motivisani potragom za dalekom prošlošću koju često romantizuju. S druge strane, tu su putovanja motivisana upoznavanjem savremene kulturne produkcije (muzička, scenska, likovna umetnost), a ključne su destinacije gradovi i veća urbana središta. U okviru ovog proizvoda su putovanja motivisana prisustvovanjem događajima (festivali, koncerti, izložbe, ceremonije, itd.)

OBLICI PROIZVODA

• Festivali, karnevali, verske proslave, parade, komemoracije
• Koncerti, javne izložbe, ceremonije
• Sportska takmičenja
• Godišnjice, proslave i sl.
• Posete muzejima, izložbama, pozorištima
• Tematizovani kulturni itinerari / obilasci kulturno-istorijskih atrakcija

SADRŽAJI, USLUGE I OPREMA

• Dobar pristup i mobilnost
• Informativna dokumentacija, brošure, vodiči
• Raznolika komplementarna ponuda
• Sistem označavanja
• Različite aktivnosti u sklopu događaja
• Mogućnost kupovine lokalnih suvenira i uspomena
• Osigurani prostori za parkiranje
• Kvalitetan smeštaj u blizini mesta održavanja događaja (hoteli, hosteli, privatni smeštaj, kampovi)
• Shopping
• Restorani, barovi
• Raznovrsna gastronomska ponuda sa lokalnim specijalitetima
• Uređeni prilazi najznačajnijim atrakcijama

ELEMENTI DIFERENCIJACIJE

• Festivali: EXIT, Baby Exit, Sterijino pozorje, Jazz festival, Novosadske muzičke svečanosti
• Sportska takmičenja: Dunavska TID regata
• Koncerti

POSLOVNA PUTOVANJA

OPIS PROIZVODA

Turistički proizvod poslovnih putovanja podrazumeva putovanja u određene destinacije iz profesionalnih razloga (individualna ili organizovana putovanja).
Tur. proizvod poslovnih putovanja se sastoji od nekoliko podsegmenata:
• individualna poslovna putovanja i sastanci,
• motivaciona ("incentive") putovanja, seminari, programi obrazovanja i treninga,
• konvencije i korporativni poslovni sastanci,
• poslovni sajmovi i izložbe.
Najveći broj poslovnih putovanja traje do tri dana, a samo u retkim slučajevima i do sedam dana. Duža putovanja često uključuju i tzv. produžetke poslovnih putovanja.
Glavni motivi poslovnih putovanja mogu se definisati kao: prodajne aktivnosti, obrazovanje, korporativni sastanci, prezentacije/lansiranje novih proizvoda i usluga.
Ovaj proizvod ima vrlo blagu sezonalnost gde se najviše preferiraju veliki sastanci i poslovna događanja tokom maja i juna, septembra i oktobra. Najpopularnija mesta poslovnih događaja su konferencijski centri i hoteli.

OBLICI PROIZVODA

• konferencije, konvencije, seminari
• korporativni sastanci
• poslovni sajmovi i izložbe
• poslovne misije - javni, privatni ili neprofitni sektor
• motivacijska - incentive putovanja
• prezentacije, prodaja, kupovina, instaliranje, popravke
• konsalting
• učestvovanje u profesionalnom ili drugom obrazovanju

SADRŽAJ, USLUGE I OPREMA

• Dostupnost (saobraćajna)
• Blizina aerodroma
• Hoteli visokog kvaliteta (4* i 5*)
• Konferencijski centar
• Sajam
• Moderna audio-vizuelna oprema
• Organizatori i planeri poslovnih susreta
• Business / convention biro destinacije
• Dostupnost svih važnih podataka na Internetu (konferencijski kapaciteti, hoteli, informacije o prevozu, informacije o destinaciji itd.)

ELEMENTI DIFERENCIJACIJE

• Sajmovi: Novosadski sajam
• Kongresi

b) Proizvodi za srednjoročni razvoj

KRATKI (GRADSKI) ODMORI

OPIS PROIZVODA

Kratki (gradski) odmor je kratki odmor, koji obično traje između jednog i četiri dana, a predstavlja drugi, treći ili četvrti odmor u godini.
Tržište za ovu vrstu proizvoda u Evropi je izuzetno konkurentno. Osim glavnih evropskih gradova (Pariz, Amsterdam, Rim, Prag, London, Berlin, Beč), konkurenti su i drugi gradski centri poput Barselone, Graca, Salcburga, Linca.
Glavni motivi dolaska u navedene gradove su posao, istorijsko nasleđe, kultura, šoping, događaji i noćni život.
Ovaj turistički proizvod nema sezonski karakter, najviše zato jer se veže za šest gore navedenih motiva dolaska u destinaciju, ali je vrlo elastičan u odnosu na cenu.
Sve evropske zemlje u tranziciji (Češka, Poljska, Mađarska i Slovačka) putem svojih glavnih gradova te proizvoda kratkih (gradskih) odmora stavile su svoje ime na turističku mapu sveta.
Ekspanzija ovog proizvoda je usko povezana sa direktnim avio linijama "low-cost" avioprevoznika.

OBLICI PROIZVODA

• organizovani paketi (prevoz, smeštaj)
• individualno organizovani odmori

SADRŽAJI, USLUGA I OPREMA

• Dostupnost
• Aerodrom
• Hoteli
• Kupovina
• Muzeji, pozorišta, galerije
• Restorani, barovi, diskoteke
• Raznovrsna gastronomska ponuda sa lokalnim specijalitetima

ELEMENTI DIFERENCIJACIJE

• Vikend u Novom Sadu

TOURING

OPIS PROIZVODA

Touring je jedan od najznačajnijih proizvoda u receptivnom turizmu. Uobičajena praksa je da se u željenu destinaciju dolazi autobusom, automobilom ili avionom, nakon čega započinje određena tema ture.
Ovaj proizvod se može komercijalizovati za grupe, ali i u obliku popularnog tzv. individualnog turinga, gde gosti uzimaju automobil i samostalno kreću u razgledavanje šireg područja.

OBLICI PROIZVODA

• Ture scenografije
• Ture najlepših lokacija
• Ture kulturno-istorijskog nasleđa
• Gastro ture Vojvodinom

SADRŽAJI, USLUGE I OPREMA

• Raznovrsnost ponude (kultura, istorija, gastronomija sl.)
• Sistem turističke signalizacije saobraćajnica
• Sistem pristupa i mobilnosti
• Kreiranje itinerara
• Kvalitetni smeštajni kapaciteti (gradski hoteli, boutique hoteli)

• Restorani, barovi, ponuda aktivnosti
• Raznovrsna gastronomska ponuda sa lokalnim specijalitetima
• Informacije o itinerarima, vodiči, mape i slično
• Mogućnost kupovine suvenira i lokalnih proizvoda
• Ostali komercijalni sadržaji

ELEMENTI DIFERENCIJACIJE

• Ture Dunavom (Novi Sad - Beograd)
• Ture kulturno-istorijskog nasleđa sa Petrovaradinskom tvrđavom i Novim Sadom kao nezaobilaznom tačkom
• Ture salaša

NAUTIKA

OPIS PROIZVODA

Nautički proizvod za Novi Sad podrazumeva plovidbu Dunavom, koji osim glavnog motiva plovidbe uključuje i korišćenje svih objekata nautičke infrastrukture i komplementarnih proizvoda i usluga u funkciji turizma (marine, pristaništa i vezovi, smeštaj, prehrana, zabava, kultura). Ovaj proizvod predstavlja drugi ili treći odmor u godini. U Evropi, prema procenama, a uključujući i kanale, ima preko 15 hiljada plovnih kilometara. Najpopularnije reke u Evropi su Dunav, Rajna, Neva i Volga u Rusiji, Elba, Sena, Rona te Po u Italiji.
Najveći deo tržišta odnosi se na kružna putovanja rekama koja sadrže višednevna putovanja plovnim putevima kroz više zemalja (od 7, pa sve do 21 dan). Obično je u paketima uključeno razgledavanje mesta i destinacija, izleti u okruženju i slično, kao i aktivnosti posebnih interesa, što znači da Novi Sad mora težiti da postane jedna od ključnih destinacija na krstarenju Dunavom.
Osim toga, proizvod Nautike takođe podrazumeva individualnu plovidbu vlasnika brodova, te najam brodova i jedrilica.

OBLICI PROIZVODA

• Individualna plovidba vlasnika brodova na Dunavu (mali brodovi za 2 - 4 osobe)
• Charter - iznajmljivanje brodova i jedrilica radi plovidbe Dunavom (mali i srednji brodovi za 4 - 12 osoba)
• Kružna putovanja Dunavom - organizovani paketi putovanja Dunavom od strane turoperatora i destinacijskih menadžment kompanija (veći i veliki brodovi namenjeni grupama ljudi od 20, pa čak do 300 osoba)

SADRŽAJI, USLUGE I OPREMA

• Za individualne korisnike važno je postojanje kvalitetne infrastrukture (marine, benzinske stanice, privezišta i pristaništa na mestima od interesa)
• Za tržište "charter", osim postojanja infrastrukture, važno je postojanje jedne ili više charter kompanija koje imaju vlastite flote brodova, kao i njihova komercijalizacija putem standardnih kanala distribucije
• Za tržište "river cruisinga", posebno je važna uska saradnja sa specijalizovanim operatorima na način da se Novi Sad uključi u njihovu ponudu
• Dodatna ponuda u smislu šopinga
• Restorani i barovi
• Organizacija razgledanja grada (ture sa vodičem)
• Mogućnost kupovine suvenira i lokanih proizvoda
• Ostali komercijalni sadržaji

ELEMENTI DIFERENCIJACIJE

• Kružna putovanja (rečni kruzing Dunavom) - Novi Sad ključna tačka interesa
• Marina za individualne korisnike i njihove brodove / jedrilice
• Mogućnost najma

c) Proizvodi / podrška nosiocima razvoja

GASTRONOMIJA

OPIS PROIZVODA

Gastronomija je turistički proizvod koji integriše tradicionalni način pripreme i usluživanja lokalnih specijaliteta sa sofisticiranijim pristupom komercijalizaciji za potrebe turista. Gastronomsku ponudu Vojvodine i Novog Sada karakteriše bogatstvo kulinarskih znanja i međusobnih uticaja srpske, mađarske, rumunske ili slovačke kuhinje, a mnogobrojna jela su izvedena iz nemačke, ruske, orijentalne ili neke druge kuhinje iz okruženja. Gastronomska ponuda Novog Sada mora objediniti sve specijalitete ovog kraja: vojvođanska šunka, kobasica, kulen, slanina, supe, čorbe, gulaš, paprikaš, perkelt, itd. stoga je važno da se kreiraju tržišne marke specifičnih tradicionalnih gastronomskih proizvoda ovog kraja. Izuzetno je važno objedinjavanje lokalnih vina i gastronomije - u Vojvodini, pa tako i u okruženju Novog Sada na tradicionalan način se proizvode kvalitetna bela, crvena i crna vina.
Osim što je turistički proizvod gastronomije profesionalno oblikovan i komercijalizovan kao samostalan proizvod, on će jasno biti značajan element podrške i nadopune ponudi i svim ostalim turističkim proizvodima Novog Sada.

OBLICI PROIZVODA

• Dani posvećeni određenoj vrsti jela, pića, voću, povrću
• Vinski putevi i degustacija
• Salaši

SADRŽAJI, USLUGE I OPREMA

• Prostor za prihvat grupa
• Posebno oblikovani itinerari i rute sa temom gastronomije
• Aktivnosti / kursevi povezani sa procesom pripreme hrane
• Certifikati porekla (oznake)
• Sistem sigurnosti
• Mogućnost kupovine tipičnih proizvoda direktno od proizvođača
• Mogućnost uzimanja pripremljenih specijaliteta
• Kvalitetno dizajnirane trgovine
• Tematski muzeji, izložbe, manifestacije i slično
• Sistem označavanja
• Mogućnost naručivanja i dostave proizvoda telefonom, internetom
• Mogućnost plaćanja kreditnim karticama

ELEMENTI DIFERENCIJACIJE

• Katalog / brošura najboljih gastronomskih specijaliteta destinacije
• Manifestacije i događaji povezani sa lokalnim tradicijama
• Vinski putevi
• Degustacije

REKREACIJA U PRIRODI

OPIS PROIZVODA

Rekreacija u prirodi sastoji se od nekoliko segmenata koji su identifikovani na temelju postojeće resursno-atrakcijske osnove. Prema tome, ovde će se razvijati (i dodatno profesionalno oblikovati oni segmenti koji se danas u manjoj meri komercijaliziuju). Oblici proizvoda rekreacije u prirodi uključuju aktivnosti na Dunavu i Fruškoj gori - pešačenje, jahanje, biciklizam, rafting, ribolov, kajak i kanuu, veslanje na Dunavu i mnoge druge aktivnosti.

OBLICI PROIZVODA

• Pešačenje, biciklizam, šetnja, jahanje, itd.
• Aktivnosti na Dunavu (rafting, ribolov, itd.)
• Porodični izleti
• Organizovani i individualni izleti na Frušku goru
• Team building aktivnosti u prirodi
• Dečji izleti i radionice

SADRŽAJ, USLUGE I OPREMA

• Sadržaji i oprema za sportske / rekreacijske aktivnosti
• Mogućnost najma / kupovina opreme potrebne za aktivnosti
• Unutrašnji i spoljašnji sportsko-rekreativni sadržaji i oprema
• Medicinska i spasilačka podrška
• Škole, kursevi, takmičenja, manifestacije i slično
• Animacija, programi, koncerti sa temom
• Ugostiteljski sadržaji u blizini
• Odgovarajuća gastronomska ponuda zdrave hrane
• Turistička infrastruktura / atrakcije povezane sa sportsko-rekreativnim aktivnostima

ELEMENTI DIFERENCIJACIJE

• Mogućnost učestvovanja grupa različitih sposobnosti i mogućnosti (početnici, deca i slično).

6. STRATEGIJA RAZVOJA

Strategija konkurentnosti

U svrhu poboljšanja uslova za razvoj turizma Novog Sada, ovim planom se predlaže implementacija deset ključnih programa konkurentnosti, sa ciljem poboljšanja konkurentskih nedostataka (identifikovanih u Finalnom izveštaju ovog plana) koji negativno utiču na konkurentnost privatnog i javnog sektora uključenog u razvoj turizma.

KLJUČNI PROGRAMI KONKURENTNOSTI

Revitalizacija starog gradskog jezgra Novog Sada

Program Hotel Plus

Program razvoja privatnog smeštaja

Program razvoja gastronomske ponude

Uređenje pešačkih i biciklističkih staza

Integrisani plan edukacije

Zaštita i očuvanje istorijskih građevina

Modernizacija muzeja

Klubovi konkurentnosti

Drumsko i turističko označavanje

REVITALIZACIJA STAROG GRADSKOG JEZGRA

Staro gradsko jezgro je najatraktivniji urbani deo i centar Novog Sada smešten preko puta Petrovaradinske tvrđave. Trg slobode na čijem centralnom delu se nalazi skulptura Svetozara Miletića (gradonačelnika, poete i borca za slobodu) je centralno sastajalište Novosađana. Spomenik kulture i najimpozantniji objekat na trgu je Gradska kuća, sagrađena u neorenesansnom stilu 1895. godine. Preko puta Gradske kuće nalazi se rimokatolička župna crkva Imena Marijina (popularno zvana katedrala) sagrađena 1896. godine.
Pešačko područje Zmaj Jovine i Dunavske ulice prepoznatljivo je po zgradama izgrađenim tokom 18. i 19. veka. Najstarija kuća je na broju 28 - "Kod belog lava" izgrađena 1720. godine, smatra se prvom kućom na sprat u Novom Sadu. Kuća predstavlja tipičnu istorijsku kuću imućnog zanatlije.

Zmaj Jovina ulica naziva se još glavnom ulicom iz vremena Austrije. Prostire se od Trga slobode do Vladičanskog dvora. U ovoj ulici oduvek su se nalazile trgovine i ugostiteljski objekti. Arhitektura zgrada u ulici varira od baroka preko klasicizma do neorenesanse, a većina fasada je nedavno renovirana. U ulici se nalazi pravoslavna crkva Sv. Đorđa. Dunavska ulica zauzima prostor između Zmaj Jovine i Beogradskog keja, spaja centar grada i obalu Dunava. Nekada močvarno područje, do kraja 18 veka se zatrpava, izgrađuje se ulica gostionica "Kod engleske kraljice" na mestu koje je danas Muzej Vojvodine. U blizini Dunava i u produžetku Dunavske ulice smestio se Dunavski park. Park je izgrađen na mestu rukavca Dunava koji je takođe nasipan i uređen.
CILJ PROGRAMA
Staro gradsko jezgro Novog Sada je srce urbanog dela i glavno mesto okupljanja, i stoga predstavlja centralno mesto za kreiranje "sveta doživljaja" za posetioce kroz bogatstvo arhitekture, nasleđa, kulture i istorije. Uređenje ovog dela grada je već započeto (uređenje fasada i sl.), ali kao nezaobilazni punkt za sve posetioce i turiste Novog Sada, potrebno je uz to i strukturisati / klasterisati ovaj prostor na konkurentan način koji omogućuje gostima Novog Sada da uživaju u različitim iskustvima glavnog urbanog centra Vojvodine. Osim što se kreira dodata vrednost za posetioce, revitalizacijom srca grada podiže se kvaliteta života za lokalno stanovništvo jača lokalni identitet.
OPIS PROGRAMA
Revitalizacija starog gradskog jezgra uključuje aktivnosti u okviru nekoliko segmenata - uređenje celokupnog prostora starog gradskog jezgra (fasade, urbana galanterija i sl.), i kreiranje ključnih klastera / zona unutar celog područja. Ovaj program podrazumeva sledeće: • Revitalizacija i uređenje celog područja gradskog jezgra • Revitalizacija prostora uz Dunav • Kreiranje klastera: a. Kulturna četvrt b. Zabavna četvrt c. Gastro četvrt d. Šoping četvrt e. Eko-etno četvrt
AKTIVNOSTI/KORISNICI
Revitalizacija i uređenje celog područja gradskog jezgra • Potrebno je i dalje ulagati u očuvanje i revitalizaciju istorijski važnih građevina. Renoviranju zgrada pristupa se tako da se velika pažnja pridaje očuvanju istorijskih elemenata, kao i stilova arhitekture i tradicionalnih boja fasade. Turistima treba omogućiti pristup mestima od značaja (npr. Gradskoj kući, muzejima, katedrali i drugim istorijski/kulturno važnim građevinama). Postavljaju se putokazi do atrakcije, kao i info table/paneli sa kratkim informacijama o atrakcijama, mapama i sl. Promet automobilima je potrebno preusmeriti van starog jezgra što većim delom i proširiti pešačku zonu. Novi Sad ima potrebu za dodatnim parkiralištima, tako da je potrebno izgraditi parkirališta / garaže, i na taj način sprečiti korišćenje javnih površina za parkiranje i otvoriti nove prostore za pešake. Za kreiranje atmosfere u gradskom se jezgru koristi "ambijentalno" osvetljavanje najatraktivnijih građevina. Za posetioce se kreiraju itinerari koji objedinjuju ključne atrakcije gradskog jezgra. • Očuvanje postojećih i poboljšanje novih zelenih površina (dobar primer je Dunavski park). To podrazumeva omogućavanje lakog pristupa zelenim površinama, uklonjane arhitektonskih barijera, postavljanje panela sa informacijama/mapama, ograda, osvetljenja, itd. Potrebno je izraditi programe dizajna zelenih površina, njihovog održavanja (vrste cveća, periodi u kojima će se saditi i renovirati, itd.) Ovim programom određuje se i opremanje parkova, kao i osnovne usluge koje se nude u parkovima (toaleti, pešački prolazi, prodavnice suvenira, objekti hrane i pića, terase, informativne tabele, itd). Revitalizacija prostora uz Dunav • Revitalizacija postojeće promenade uz Dunav podrazumeva sledeće: o Uređenje urbanom galanterijom (klupice, lampe, kante za smeće, itd.) koja je na nekim mestima dotrajala ili uopšte ne postoji o Opremanje punktova za odmor na šetalištu (na lokacijama sa najlepšim pogledom prema Tvrđavi (sa teleskopima, toaletima, manjim ugostiteljskim objektima sa terasama). o Dodatno uređenje postojećeg Beogradskog keja i keja Žrtava racije zelenih površina koje se nalaze između Grada i Dunava uz promenadu. Postavljaju se arhitektonski detalji, skulpture, igrališta za decu, kako bi se dodatno pojačala atraktivnost područja i kreirao dodatni motiv za dolazak na obalu reke.
• Uređenje postojećeg pristaništa na Dunavu uz Kej žrtava racije, kojim se jača upotreba pristaništa u turističke svrhe. Potrebni su manji izletnički brodovi kojima se omogućava obilazak ključnih mesta vidljivih sa Dunava. Takođe, sistemom pristaništa koji su planirani (Ribarsko ostrvo, Kamenička ada, Petrovaradinska ada, tvrđava) Dunavom se povezuju ključne iskustvene zone Grada. Kreiranje klastera Mnoge gradske destinacije kreirale su klastere sa različitim temama koje obogaćuju ponudu Grada / destinacije (npr. Dablin, Mančester, itd.). Sledeći te primere, za Novi Sad predlažemo kreiranje sledećih četvrti (klastera): • Kulturna četvrt - predstavlja područje starog gradskog jezgra koje sinergijski obuhvata elemente kulture, umetnosti, istorije, nasleđa, muzike, arhitekture i sl. Ova četvrt smešta se u prostor grada sa galerijama i ostalim značajnijim kulturnim institucijama i postaje okruženje u kojem se okupljaju umetnici i performeri, a turisti i lokalno stanovništvo ih posećuju radi sticanja novih iskustava. Na ovaj način se revitalizuju delovi grada i kreiraju nova iskustva. Predlaže se i jača podrška kulturnim događanjima koja su prepoznata kao perspektivna, a odvijaju se u centru grada, kao i se organizacija novih manjih događaja koji su dodatni element izgradnji imidža Grada kao kulturne destinacije. Neki od danas postojećih, a vrlo perspektivnih događaja, su Sterijino pozorje festival (maj i juni), Zmajeve dečije igre (juni), Cinema city - Festival filma (jun), Novi Sad Jazz festival, INFANT - Internacionalni festival alternativnog i novog teatra (juni i juli), itd. • Zabavna četvrt - podrazumeva kvalitativnu i kvantitativnu nadogradnju barova i klubova raznih muzičkih tema na već postojeće zabavno područje Ulice Laze Telečkog. Zabavna četvrt treba da bude mesto gde se odvija noćni život grada i gde se nalaze najpopularniji klubovi i barovi. • Gastro četvrt - Grad Novi Sad kao centar Vojvodine, treba da preuzme ulogu glavnog gastronomskog centra Pokrajine, podsticanjem otvaranja raznih vrsta i tipova ugostiteljskih objekata u starom gradskom jezgru. Poseban je naglasak na sledeće ulice: Laze Telečkog, Svetozara Miletića, Nikole Pašića, Njegoševe i ulice Modene. Delovi gastronomske četvrti mogu se specijalizovati, kao na primer, jedan deo četvrti da sadrži restorane sa nacionalnom kuhinjom, zatim drugi deo četvrti je "svet u malom" sa internacionalnim restoranima, itd. Na ovaj način stvara se klaster gastronomije u najužem centru grada. • Šoping četvrt - podrazumeva kreiranje područja sa raznovrsnim prodavnicama, uključujući robu poznatih i popularnih robnih maraka, nezavisnih manjih butika, urbanih kafe barova i sl. koji će pružati dodatni motiv turistima i posetiocima Novog Sada za boravak u destinaciji. • Eko-etno četvrt - podrazumeva stvaranje određenog broja prodavnica sa lokalnim proizvodima (lokalno proizvedena hrana i prehrambeni proizvodi, lokalne rukotvorine, suveniri, specijalizovani gastronomski dućani, modni dizajn i ostalo) što je posebno atraktivno za turiste i posetioce Novog Sada. Jedna od mogućih lokacija je postojeća Riblja pijaca, koju je potrebno preurediti. Ovaj prostor funkcionalno se nadovezuje na Zmaj Jovinu i Dunavsku ulicu, sa jedne strane i Arhiv Vojvodine, Muzej i Dunav sa druge strane. Ova četvrt pozicionira se kao centralni prostor na kojem se turisti susreću sa lokalnim stanovništvom i tipičnim proizvodima Novog Sada / Vojvodine.
PRIORITET
NIZAK	SREDNJI	VISOK

PROGRAM - HOTEL PLUS
CILJ PROGRAMA
Podizanje nivoa kvaliteta i restrukturisanje smeštajnih kapaciteta sledeći najbolje internacionalne standarde. Ovaj program treba da se implementirati u hotelima na rok od tri do pet godina. Ciljevi ovog programa su: • bolji standardi kvaliteta u hotelima viših kategorija u Novom Sadu • implementacija internacionalnog sistema standardizacije hotelskih sadržaja i usluga • kreiranje novih hotelskih koncepata poput butik hotela (boutique hoteli) visoke kategorije • specijalizacija prema segmentima gostiju (porodice, poslovni gosti, itd.) • povećano zadovoljstvo i lojalnost gostiju • poboljšanje dodatnih usluga (npr. zabava)
OPIS PROGRAMA
Ovaj program podrazumeva sledeće elemente: • Podizanje standarda kvaliteta postojećih hotela na međunarodnih 3, 4 i 5* • Stimulisanje ulazaka novih hotela (SME) i većih hotelskih lanaca
• Poboljšanje trenutne ponude u hotelima (wellness, konferencijski sadržaji, sport, usluge, itd.) • Poboljšanje estetike - bašte, terase, i sl. • Specijalizacija hotelskih sadržaja za određene grupe gostiju • Povećanje kvaliteta usluga hrane i pića u hotelima • Poboljšanje kvaliteta kongresnih / konferencijskih sadržaja
AKTIVNOSTI/KORACI
• U generalnom smislu, da bi se poboljšao nivo kvaliteta hotelske ponude u Novom Sadu, neke od aktivnosti su: o Organizacija Hotelskog foruma za sve hotelijere Novog Sada gde će zajedno sa predstavnicima internacionalnih organizacija i/ili hotelskih kuća razmeniti iskustva, znanje upravljanja i ostale elemente vezane uz razvoj hotela o Kreiranje razvojnih standarda svim ključnim subjektima, posebno onima koji planiraju renoviranju ili izgradnju smeštajnih objekata o Distribucija standarda lokalnim vlastima za kontrolu / odobrenje potencijalnih novih projekata, uz već definisan nacionalni sistem kategorizacije smeštajnih objekata • Razvoj butik (boutique) hotela o Arhitektura i dizajn - stil, različitost i intimnost su ključne reči kod arhitektonskog dizajna boutique hotela, koji privlače nišu gostiju koji traže posebne i drugačije objekte koji zadovoljavaju njihove potrebe. Butik hoteli nisu standardizovani u dizajnu, i definicija i izražaj određene teme su ključan faktor uspeha ovakvih objekata. Mnogi boutique hoteli oblikuju različite teme u svakoj od svojih soba, što boravak gostiju uvek iznova čini jedinstvenim. o Usluga - mnogi etablirani butik hoteli drže da u ovu grupu spadaju objekti sa najviše 150 soba. Veruje se da je ključan elemenat koji razdvaja butik hotele od standardnih hotela upravo iskustvo komunikacije sa hotelskim osobljem. o Ciljna tržišta - gosti butik hotela su uglavnom osobe od 20 do 50 godina starosti, sa srednjim / visokim primanjima. Butik hoteli u gradskim centrima su mali i intimni i gostima daju mogućnost da dožive lokalni identitet i način života. Uspešni boutique hoteli u gradovima objedinjuju tradicionalnu arhitekturu sa komforom i luksuzom modernizma i osobnošću lokalne zajednice. • Specijalizacija smeštajnih kapaciteta (hotela) prema segmentima gostiju (kreiranje oznaka) o Poslovni hotel - smeštaj specijalizovan za poslovne goste. Neki od sadržaja uključuju: određen nameštaj u sobama (radni sto sa svetiljkom, brza internet veza / wirless), sobe za sastanke, biznis centar, brzi "check-out" o Porodični hotel - specijalizovan za porodice sa decom. Neki od sadržaja uključuju: najmanje 10% soba sa međusobno povezanim sobama, najmanje 25% soba sa opremom za bebe i decu (dodatni ležaj), dečiji klubovi sa celodnevnom organizacijom aktivnosti za decu svih uzrasta, igralište za decu (unutrašnje i spoljašne), restoran sa dečijim jelovnikom o Club hotel - hotel specijalizovan za rekreaciju i sport: nudi sadržaje za barem pet različitih aktivnosti / sportova, nudi usluge sportskih instruktora, organizuje rekreacione programe za decu i odrasle, ima bazen, fitnes centar, restoran sa ponudom zdrave hrane o Konferencijski hotel - smeštaj orijentisan na održavanje sastanaka, konferencija, seminara i sl. Neki od sadržaja uključuju: Najmanje dve sobe za sastanke, odgovarajuća tehnička oprema i usluga, biznis centar o Zdravlje i fitnes hotel - hoteli koji se specijalizuju opremom i uslugom za "zdravlje" i "fitnes", a orijentisani su isključivo na odmorišne goste (ne na goste koji zahtevaju medicinsku uslugu)
PRIORITET
NIZAK	SREDNJI	VISOK

PROGRAM RAZVOJA PRIVATNOG SMEŠTAJA
CILJ PROGRAMA

S obzirom na sve veću tražnju za privatni smeštajem, a posebno u vreme održavanja festivala (EXIT), u Novom Sadu je potrebno voditi brigu o razvoju kvalitetnih privatnih smeštajnih kapaciteta. Ovim programom osigurava se podizanje nivoa kvaliteta i restrukturisanje, sledeći najbolje internacionalne standarde za kapacitete privatnog smeštaja. Cilj programa je: • Povećanje standarda kvaliteta privatnog smeštaja • Implementacija međunarodnih standardizacijskih sistema za privatne smeštajne kapacitete (npr. britanski bed & breakfast - B&B) • Specijalizacija za određene segmente gostiju (porodice, mladi, itd.) Povećanje zadovoljstva i lojalnosti gostiju
OPIS PROGRAMA
Ovaj program podrazumeva sledeće elemente: • Kreiranje diferenciranih standarda kvaliteta • Kreiranje sistema klasifikacijskih oznaka (bazično, komforno, superiorno) • Poboljšanje opreme i sadržaja u kapacitetima privatnog smeštaja • Specijalizacija za određene segmente gostiju Ovaj program sprovodi se saradnjom javnog i privatnog sektora, koja se odražava u kreiranju standarda kvalitet za smeštaj u privatnim kapacitetima, kao i označavanje onih objekata koji zadovoljavaju te standarde. Javni sektor (npr. TONS u saradnji sa Gradom ili Pokrajinom) može osigurati kreditnu liniju za iznajmljivače privatnog smeštaja, kojom se omogućava privatnim subjektima da investiraju u poboljšanje svojih objekata.
AKTIVNOSTI/KORACI
• Kreiranje oznaka za različite vrste privatnog smeštaja: o Bed & breakfast (B&B) - noćenje sa doručkom o Noćenje sa polupansionom o Smeštaj sa kuhinjom ("self-catering") o Najam apartmana ili kuće (odvojeno od vlasnika objekta) o Specijalizovano za: porodice sa decom, grupe, itd. • Poboljšanje trenutne ponude kroz: o dogradnju (kupatila u svim sobama), poboljšanje eksterijera, eksternu rekonstrukciju i uređenje postojećih objekata u centru grada o Ponuda komplementarnih usluga - transferi, razgledanje grada, jednodnevni izleti do Fruške gore, salaša i sl. o Centralizacija usluga - rezervacije, servis za čišćenje itd. • Uloga TONS-a jest: o Motivacija i pružanje podrške vlasnicima privatnih smeštajnih kapaciteta u međusobnoj saradnji, podrška u promociji i komercijalizaciji (npr. na Web stranicama TONS-a) o Besplatne mape sa označenim lokacijama privatnog smeštaja u Gradu o Izdanje brošure sa kompletnom listom privatnih iznajmljivača (sa cenama, kategorijama, sadržajima, i sl.)
PRIORITET
NIZAK	SREDNJI	VISOK

PROGRAM RAZVOJA GASTRONOMSKE PONUDE

CILJ PROGRAMA

• Mnoge destinacije na turističkom tržištu takmiče se da bi ponudile što raznovrsnija iskustva / doživljaje svojim posetiocima. Lokalna gastronomija (hrana i vino) integralni su deo iskustva / doživljaja destinacije. Osim toga, identitet lokalnog stanovništva reflektira se i jača kroz gastronomska iskustva koja destinacija nudi svojim gostima.
• Vojvođanska gastronomija sa lepezom tradicionalnih jela različitih nacija koje u njoj žive, izuzetno je važan resurs u turističkoj ponudi Novog Sada. Ovaj program konkurentnosti pomoći će u specijalizaciji gastronomije, kao i njenoj diferencijaciji u odnosu na druge destinacije u Vojvodini i Srbiji
• Ovaj program potrebno je implementirati u gastro četvrti (prema programima konkurentnosti), dakle u samom Gradu, ali i na području Sremske Kamenice

OPIS PROGRAMA
• Obogaćivanje iskustava / doživljaja Novog Sada kreiranjem gastronomskih iskustava • Sudelovanje lokalnih proizvođača zdrave hrane u distribuciji svojih proizvoda lokalnim restoranima • Specijalizacija i diferencijacija gastronomske ponude Novog Sada.
AKTIVNOSTI/KORISNICI
Kreiranje atributa sa dodatnom vrednošću u sklopu gastronomske ponude Novog Sada - kreiranjem odabranih specijalnih oznaka Novi Sad uspostaviće vlastitu diferencijaciju konkurentskih područja Vojvodine. Programi radionica "Kuvaj i probaj" - kuvarske radionice za turiste (individualce, grupe, parove, kompanije itd.) u trajanju od pola dana do nekoliko dana, organizovanje "team building" radionica za korporativne goste i sl. Program "Lokalni proizvodi za lokalnu kuhinju" - proizvodnja organske hrane za upotrebu u lokalnim restoranima - ugovori lokalnih proizvođača organske hrane sa lokalnim restoranima i hotelima o kupoprodaji organskih proizvoda Kreiranje specifičnih oznaka za objekte sa ponudom hrane i pića prema o Karakteristikama gostiju: porodice, za mlade, sladokusci ("gurmani"), itd. o Karakteristikama hrane: zdrava i dijetalna hrana, organska hrana, vegeterijanska hrana, lokalna hrana, međunarodna kuhinja, itd. o Karakteristike ugođaja: lokalna kuhinja, romantični restoran, restorani i barovi na otvorenom ili terasama, itd. Osnivanje komisije za definisanje, implementaciju i kontrolu kriterijuma dodele oznaka kvaliteta - bavi se identifikacijom oznaka, definisanjem kriterijuma za svaku oznaku, dodeljivanje oznaka, kao i monitoring i ispunjenje kriterijuma za zadržavanje oznaka. Objekti hrane i pića sa istim oznakama treba da promovišu svoju oznaku tako da organizuju događaje. Npr. oni sa oznakom "Lokalna kuhinja" mogli bi organizovati "Dane lokalne kuhinje" i sl.
PRIORITET
NIZAK	SREDNJI	VISOK

UREĐENJE PEŠAČKIH I BICIKLISTIČKIH STAZA
CILJ PROGRAMA
Za potpuno upoznavanje sa gradom i njegovim kulturnim i prirodnim atrakcijama potrebno je kreirati sistem staza za pešake i vožnju biciklom u Novom Sadu. Uz to, Novi Sad je sa svojim prirodnim lepotama u okruženju (Fruška gora, Dunav) atraktivna destinacija za osmišljavanje različitih aktivnosti u prirodi. Rekreacija, zdrav način života, užitak u prirodi, i sl. trendovi su koji podržavaju ovu mogućnost razvoja raznovrsne ponude aktivnosti, pa se ovim programom kreira sistem pešačkih / biciklističkih ruta u gradu i okolini (ponajpre Fruškoj gori i uz Dunav). Dakle, osim aktiviranja rekreativnih zona u okruženju, u samom je gradu potrebno kreirati područja za šetnju i vožnju biciklom, a prvi je korak uređenje staza uz Dunav.
OPIS PROGRAMA
Staze za pešake i bicikliste u gradu potrebno je označiti (putokazi, informacijski punktovi na ključnim tačkama interesa, mape, itd.) i organizacijski sigurnosno urediti za pešake i bicikliste (reorganizacija automobilskog saobraćaja, gde je potrebno). Atraktivne pešačke i biciklističke staze u okruženju moraju biti markirane, različitih nivoa zahtevnosti, sa svim potrebnim oznakama i putokazima, a ceo sistem potrebno je označiti na mapama pešačko-biciklističkih ruta.
AKTIVNOSTI/KORISNICI
Da bi sistem pešačkih i biciklističkih tura bio konkurentan i atraktivan, potrebno je osigurati sledeće elemente: • poboljšanje postojećih pešačkih i biciklističkih staza, ali i kvalitetan razvoj novih, što uključuje i puteve / staze koje su međusobno povezane • organizovanje staza sa punktovima na ključnim tačkama interesa na različitim lokacijama, koji mogu (gde je moguće) dodatno ponuditi mesta za kratki odmor i uživanje u lokalnim gastronomskim specijalitetima, a sve u prirodnom okruženju (npr. prostori uz Dunav, punktovi u Sremskoj Kamenici na putu za Frušku goru, itd.) • sistem pešačkih i biciklističkih staza mora biti dostupan na kartama koje posetioci mogu kupiti na različitim mestima (u hotelima, trgovinama sa suvenirima, itd.) • kompletan sistem pešačkih i biciklističkih staza mora biti ispravno i kvalitetno označen i kontinuirano održavan i unapređivan • punktovi za najam bicikla i dodatne opreme ovaj program potrebno je uraditi u saradnji sa TO Vojvodina i NP Fruška gora, jer se na taj način rute gradske destinacije povezuju sa onima u okruženju i kreira dodatna vrednost za goste Novog Sada
PRIORITET
NIZAK	SREDNJI	VISOK

INTEGRISANI PLAN EDUKACIJE
CILJ PROGRAMA
• Za poboljšanje celokupne konkurentnosti turističkih aktivnosti u Novom Sadu, ključno je da se poveća profesionalnost i ljudi zaposlenih u turizmu. Prema tome, edukacija i trening su ključni faktor uspeha u zadovoljavanju očekivanja i potreba gostiju, pružanju odgovarajuće vrednosti za novac i na taj način podizanje nivoa njihovog zadovoljstva i lojalnosti. Uz sve to, profesionalnost ljudskih kadrova zaposlenih u turizmu značajno utiče na kvalitet imidža destinacije
OPIS PROGRAMA
Cilj ovog programa je integrisanje i unapređenje edukacije i treninga u školama turizma, kao i kreiranje trening programa za zaposlene u sektoru turizma. Programi treninga biće fokusirani na specifična kritična područja i teme unutar sektora smeštaja, putničkih agencija, ugostiteljskih objekata, lokalnih preduzetnika i zaposlenih u javnom sektoru. Očekuju se konkretni rezultati u smislu: • Specijalizovanih zaposlenih / profesionalaca u turizmu • Visok kvalitet usluga prema gostima Poboljšanje profesionalnosti i kulture usluga unutar sektora turizma
AKTIVNOSTI/KORACI
• Obrazovanje komisije za procenu potreba edukacije i treninga zaposlenih u turizmu, koja će imati odgovornost za sledeće: o Procenu potreba edukacije i treninga i odlučivanje o prioritetnim programima edukacije o Odlučivanje o sadržaju edukacijskih i trening programa o Odlučivanje o potrebama specijalizacije o Odlučivanje o izboru lokacija i edukacijskih metoda o Odlučivanje o potrebama kompanija za specifičnim profesionalnim znanjima o Odlučivanje o stručnim sektorima koji će biti uključeni u određeni program edukacije i treninga (npr. hoteli, restorani, lokalni preduzetnici, itd.) • Involviranje privatnih inicijativa i partnerstvo za finansiranje programa • Kreiranje internet portala za oglašavanje radnih mesta • Osobe koje mogu učestvovati u programima edukacije su zaposleni u svim sektorima turizma: o Zaposleni u sektoru smeštaja o Zaposleni u sektoru restorana, barova itd. o Zaposleni u turističkim organizacijama o Turistički vodiči o Zaposleni u putničkim agencijama o Zaposleni u komercijalnom sektoru o Zaposleni u javnom sektoru / sektor javnih usluga (transport itd.) o Zaposleni u javnom sektoru • Obrazovni sistem Vojvodine / Srbije je dobro artikulisan, ali ne osigurava kompletan trening za buduće zaposlene u turizmu. Potrebno je osigurati kvalitetan nivo tehničkih znanja za ljude koji će raditi ili rade u sektoru turizma, i to posebno na sledećim područjima: o Preduzetnici i menadžeri (integrisani marketinški alati, upravljačke tehnike, "yield" menadžment tehnike, itd.) o Srednji menadžment (istraživački alati, baze podataka, upravljanje ljudskim resursima, informacione tehnologije, itd.) o Operacije (kvalitet usluga, briga o korisniku/gostu, motivacija, specijalizacija u određenim područjima rada) • Za dejstvovanje na navedenim područjima predlažu se aktivnosti sa različitim ciljevima: o Trans-profesionalni trening (za razvoj upravljačkih i komercijalnih znanja i veština kao i za tehnička znanja i veštine vezane uz različite aktivnosti, poput razvoj proizvoda, tehnika direktnog marketinga, upravljanje kvalitetom, itd.) o Specijalizovana edukacija i trening za različite sektore aktivnosti (turistički vodiči, smeštaj, putničke agencije, itd.) Ovaj program treba da sprovede TONS u saradnji sa Gradskom upravom, TO Vojvodina, Pokrajinskim sekretarijatom, ali i predstavnicima kompanija u turizmu.
PRIORITETI
NIZAK	SREDNJI	VISOK

ZAŠTITA I OČUVANJE ISTORIJSKIH GRAĐEVINA
CILJ PROGRAMA
Poboljšanje stanja istorijskih građevina i njihova zaštita ključni su fokus ovog programa, a radi naglašavanja kulturno-istorijskih elemenata identiteta grada kreiranja imidža i pozicioniranja Novog Sada. Uz istorijske građevine u starom gradskom jezgru, ovim programom obuhvata se i deo grada koji se naziva Podgrađe / Gradić na Petrovaradinskoj strani Novog Sada, a predstavlja ambijentalnu celinu koja se harmonično nastavlja na ambijentalnu celinu Petrovaradinske tvrđave, i zajedno sa njom čini jedinstveno područje na desnoj obali Dunava. Podgrađe ili Gradić sa svojim uskim, krivudavim i kaldrmisanim ulicama i prelepim građevinama nosi šarm starih vremena, ali zbog trenutnog stanja velikog broja njegovih građevina, prioritet je njegova zaštita i uređenje.
OPIS PROGRAMA
Program zaštite i očuvanja istorijskih građevina u starom gradskom jezgru Novog Sada i Podgrađu podrazumeva sledeće: • Očuvanje građevina od kulturno-istorijske važnosti (čišćenje i obnavljanje fasada, spoljašno/unutrašnje uređenje građevina i rekonstrukciju, održavanje arhitektonskih stilova i dizajna, rekonstrukciju krovova, itd.) • Uređenje i zaštitu kulturno-istorijskih građevina/atrakcija o Uređenje pristupa (poboljšanje pristupa kulturno-istorijskim atrakcijama u smislu uklanjanja arhitektonskih barijera, kreiranje različitih smerova pristupa atrakciji, kreiranje najboljeg itinerara za obilazak atrakcija, poboljšanje dodatnih usluga, kao npr. informacije o atrakciji itd.) o Očuvanje i održavanje (kreiranje programa za održavanje istorijskih atrakcija što uključuje procedure, načine čišćenja i održavanja, itd.) o Sistem označavanja (kreiranje sistema označavanja za sve atrakcije sa obaveznim informacijama poput "kako doći do atrakcije", detaljnijih informacija o istoriji i značaju građevine, itd.) o Dodatne usluge (kreiranje dodatnih usluga i aktivnosti kao npr. terase, prodavnice suvenira, usluge obilaska sa vodičem itd.)
AKTIVNOSTI/KORACI
Prvi korak u implementaciji ovog programa je obrazovanje komisije eksperata (istoričara, arhitekata, prostornih i urbanih planera, dizajnera, i ostalih stručnjaka) koji će identifikovati potrebe i daljnje korake za zaštitu i očuvanje istorijskih građevina. Komisija ima odgovornost za sledeće: • Evaluacija potreba zaštite, uređenja i očuvanja (identifikacija prioriteta) • Procedure (konzervacijske procedure i procedure nadogradnje, uređenja i zaštite) • Tehnike uređenja, zaštite, nadogradnje i očuvanja • Definisanje materijala, dizajna, stilova za uređenje građevina • Za privatne građevine koji su u rangu kulturno-istorijskih spomenika/građevina pod režimom zaštite: o subvencije i finansijska pomoć za uređenje fasada i spoljnjeg izgleda građevina o pravila o spoljašnjem izgledu građevina (autentični materijali, boje i dizajn) o pravila o spoljašnjem izlaganju uređaja (npr. TV satelitske antene, uređaji klima jedinica, i sl.) • Saradnja javnog i privatnog sektora Promocionalne kampanje za podizanje svesti lokalnog stanovništva o značaju ove inicijative
PRIORITET
NIZAK	SREDNJI	VISOK

MODERNIZACIJA MUZEJA
CILJ PROGRAMA
Muzeji kao javne ustanove odgovorne za očuvanje, istraživanje, dokumentaciju, "čuvari" istorijskog i kulturnog nasleđa, imaju primarni cilj povećanja vrednosti nasleđa u materijalnom i u simboličkom smislu, omogućujući turistima da ga otkrivaju, zatim da ga turistima interpretiraju. Značajni elementi i građevine ove kolektivne istorije moraju se zato očuvati, istražiti i učiniti poznatijima. Muzej Grada Novog Sada i Muzej Vojvodine od izuzetnog su značaja za profesionalizaciju turističkog proizvoda kulture i događanja, i stoga je neophodno da inoviraju i modernizuju svoju ponudu.
OPIS PROGRAMA
Modernijim pristupom Muzeji se usmeravaju na učenje i zabavu aktivnosti za goste sa različitim motivima putovanja / dolaska u Novi Sad, kao na primer, izložbenu galeriju, video / interaktivnu multimedijalnu zonu, edukacione sadržaje koji daju mogućnost učenja o Gradu, Pokrajini, istoriji i društvenom razvoju, lokalnoj zajednici, itd. Potrebno je da muzeji nude usluge interneta, zatim obilazak sa vodičem, usluge hrane i pića, prostor za predstave i koncerte, trgovine sa suvenirima i lokalnim rukotvorinama, proizvodima vezanima uz posetu muzeju i sa motivima vezanim uz Novi Sad/Vojvodinu, kao i knjigama, mapama, štampanim vodičima, itd
AKTIVNOSTI/KORACI
Uz osnovne aktivnosti Muzeja (istraživanje, dokumentaciju, očuvanje, restauraciju, povećanje vrednosti kulturno-istorijskog nasleđa), aktivnosti Muzeja odnose se i na sledeće: • Održavanje privremenih izložbi (o različitim temama vezano uz zbirke Muzeja i slično). • Organizacija aktivnosti za razne vrste javnosti (lokalne - škole, porodice, šira javnost - i stručnjaci) o Obilazak Muzeja u pratnji vodiča. o Radionice za decu i porodice o Itinereri za otkrivanje Muzeja i Novog Sada za školske i porodične grupe. o Međugeneracijske radionice (stariji deci pričaju kako su nekada živeli, kao i legende o gradu koje znaju, itd.). o Konferencijski ciklusi. o Koncertni ciklusi. o Izložbe preduzetničkih tehnika. • Prodavnica Muzeja, sa linijom proizvoda za prodaju povezana s imidžom Muzeja: o Katalozi i druge publikacije. o Reprodukcije najvažnijih eksponata Muzeja. o Lokalni suveniri i rukotvorine. o Uspomene i pokloni. o Razglednice i posteri. o Knjige specijalizovane za istoriju Grada. o itd. • Osnivanje Udruženja prijatelja Muzeja kako bi se stvorila odana lokalna grupa podrške u kojoj bi se nalazili pojedinci, ustanove ili javna ili privatna udruženja čiji doprinosi bi upotpunili izvore prihoda Muzeja i koji bi pomogli u stvaranju prilika za različita događanja i sadržaje koji bi Muzeju dali osobnost i novu dinamiku. Svako ko postane član Udruženja prijatelja Muzeja može dobiti i: o Besplatne ulaznice. o Informacije o Muzeju i njegovim aktivnostima. o Pozivnice na promocije novih proizvoda i svečana otvaranja. o Popuste za proizvode u muzejskoj suvenirnici. o Popuste za aktivnosti i usluge.

PRIORITET
NIZAK	SREDNJI	VISOK

KLUBOVI KONKURENTNOSTI
CILJ PROGRAMA
Trenutna situacija u turizmu Novog Sada pokazuje nizak nivo saradnje ključnih subjekata u turizmu (intersektoralno i intrasektoralno). Jedan od koraka za poboljšanje saradnje, a time i za izgradnju konkurentnosti u turizmu Grada je potreba za formiranjem klubova konkurentnosti. Ove klubove treba da formiraju interesne grupe Novog Sada - hotelijeri, ugostitelji, putničke agencije, sportski klubovi i savezi, muzeji i galerije, kultura, događaji i sl. Klubovi konkurentnosti imaju za cilj da pronađu najbolji mogući način za razvoj turizma Grada kroz saradnju, participaciju i koordinaciju svih inicijativa u Gradu. Iskustvo je pokazalo da su ovakvi klubovi ključan faktor u konkurentskom razvoju destinacija, jer se baziraju na aktivnoj i efikasnoj participaciji svih interesnih grupa.
OPIS PROGRAMA
Glavni cilj misija klubova konkurentnosti jeste sprovođenje aktivnosti koje podižu nivo konkurentnosti interesnih grupa Grada Novog Sada na duži rok, i na taj način ostvarenje potrebne sinergije i veću ukupnu konkurentnost Grada na turističkom tržištu. Konkurentski klub podrazumeva diskusijsku platformu za analizu i dogovor oko novih ideja, predloga i inicijativa koje proizlaze iz Programa razvoja turizma, a služi za poboljšanje konkurentnosti turističkih kompanija, usluga i aktivnosti, i na kraju cele destinacije.
AKTIVNOSTI/KORACI
Klubovi konkurentnosti su otvoreni za sve subjekte involvirane u razvoj turizma, kao i za privatni i javni sektor. Ključne aktivnosti klubova konkurentnosti: • Identifikacija tržišnih trendova - klubovi konkurentnosti treba kontinuirano pratiti situaciju na emitivnim tržištima, pravovremeno da identifikuju tržišne trendove na strani ponuđača turističkih usluga i trendove u strukturi tražnje. Cilj je da se na ovaj način informišu sve interesne grupe o trendovima, i da se na taj način razvijaju inovativna proizvodna rešenja. • Benčmark konkurenata/najboljih praksi - praćenje konkurenata i destinacija sa najboljom praksom pruža mogućnost učenja najboljih rešenja implementiranih od strane tih destinacija. Na taj način interesne grupe smanjuju rizik od ponavljanja grešaka drugih, i istovremeno otvaraju mogućnost konkurentnog razvoja implementacijom tržišno uspešnih modela. • Strukturisanje proizvoda - određivanje svih elemenata koji su deo stvaranja finalnog turističkog proizvoda, i određivanje načina za organizaciju identifikovanih elemenata. • Stvaranje dodatne vrednosti - određivanje svih elemenata pomoću kojih se može stvoriti dodana vrednost, čime se pojačava turističko iskustvo, a samim tim i konkurentnost proizvoda, i na kraju, cele destinacije. • Programi treninga - jedan od ključnih faktora uspeha predstavlja i profesionalnost zaposlenih u turizmu. Edukaciju i trening potrebno je sprovesti na svim nivoima turističkog sistema Grada Novog Sada. Planiranje razvoja - davanje jasnih smernica željenog pravca razvoja na bazi anticipacije tržišnih trendova, poteza konkurenata i uspešnih gradskih destinacija.
PRIORITET
NIZAK	SREDNJI	VISOK

DRUMSKO TURISTIČKO OZNAČAVANJE

CILJ PROGRAMA

Grad Novi Sad je u saradnji sa međunarodnim organizacijama započeo projekte turističkog označavanja. Ovaj prvi korak potrebno je nastaviti daljnjom izgradnjom integriranog sistema označavanja unutar same destinacije, ali i na putu do destinacije.

Putevi do Novog Sada oskudevaju u saobraćajnim znakovima i oznakama o turističkoj destinaciji Novi Sad, što turistima koji dolaze drumskim putem ne uliva poverenje. Sistem drumskog i turističkog označavanja kritičan je u razvoju turizma, jer osim što pruža informacije o destinaciji, turističkim atrakcijama, resursima, uslugama, tematskim turama i itinerarima, itd., on posetiocima i gostima uliva poverenje.
OPIS PROGRAMA
Cilj ovog programa je da se definiše, osmisli, dizajnira i organizuje koherentan i homogen sistem drumskog i turističkog označavanja, koji uključuje putokaze do destinacije, resurse, atrakcije i turističke usluge (hrana i piće, smeštaj, šoping, itd.). Sistem označavanja može se kreirati prema prioritetima i lokalnim karakteristikama destinacije (mesta koja treba posetiti, odabir materijala, boja i informacija koje se daju posetiocima). Implementacija programa turističkog označavanja rezultira: • Koherentnim sistemom drumskog označavanja • Koherentnim, praktičnim i integrisanim sistemom turističkog označavanja • Informacijama na dva jezika i dva pisma (srpski / engleski i ćirilica / latinica) • Povećanjem broja poseta ključnim turističkim atrakcijama Novog Sada • Turističkim označavanjem karakteristično za Vojvodinu / Novi Sad (dizajn, boje, materijali, itd.) • Većim nivoom znanja posetilaca i lokalnog stanovništva o resursima i atrakcijama Novog Sada
AKTIVNOSTI/KORACI
Saradnja sa pokrajinskim i državnim institucijama odgovornim za označavanje na saobraćajnicama u smislu intenzifikacije oznaka na drumskim prilazima Novom Sadu Osnivanje komisije koja će odlučivati o potrebama turističke signalizacije, prioritetima, dizajnu, bojama, materijalima, dimenzijama, piktogramima, mestima postavljanja, itd. Kreiranje različitih sistema signalizacije: o Promocija: identifikovati i promovisati postojanje resursa i atrakcija o Destinacija: identifikovati dolazak u destinaciju o Informacije: informacije koje se daju na licu mesta (resursi, atrakcije) Kreiranje različitih kategorija signalizacije: o Tematski znakovi itinerara i tura: npr. tura istorije i kulture, tura znamenitih ličnosti Novog Sada, tura salašima, itd. o Informativni paneli: kreiranje informativnih panela sa mapama, informacijama o tur. atrakcijama, resursima i uslugama, sa tel. brojevima
PRIORITET
NIZAK	SREDNJI	VISOK

Strategija investicija

Strategija investicija formulisana je s obzirom na predloženo iskustveno strukturiranje Grada, a ovde definisani projekti su nužna pretpostavka za turističku revitalizaciju i razvoj Grada.

S obzirom da se ovde radi o strateškom dokumentu, mreža projekata koja se predlaže predstavlja okvir za investicije, a nezavisno od prioriteta, oni predstavljaju nužnost za profesionalan turistički razvoj Grada. Cilj ove strategije investicija je da se definisanim projektima stvori logičan sistem stvaranja dodatnih vrednosti putem novog turističkog menadžmenta Grada koji se uspostavlja.

Projekti koji se ovde predlažu, prva su skica mogućih projekata koji podržavaju turističko pozicioniranje i restrukturisanje Novog Sada, a u skladu su sa definisanim iskustvenim zonama Novog Sada (kako je prikazano na karti).

Prihvatanjem i usvajanjem ovog programa razvoja turizma Grada Novog Sada, njegovom implementacijom i daljim razvojem upravljačkog mehanizma turizma Novog Sada, postavlja se pitanje odgovornosti za planiranje, iniciranje i razvoj projekata, a što može preuzeti potencijalna buduća Investiciono-razvojna agencija Novog Sada ili TONS u koordinaciji sa Gradskom upravom za privredu, odnosno ostalim zainteresovanim subjektima.

Lista projekata koji se predlažu sledi u tabeli, a njihova detaljna elaboracija predstavlja sledeći korak u implementaciji ovog programa razvoja turizma Grada Novog Sada:

PETROVARADIN - "ISTORIJA SUSREĆE MODERNU"
PROJEKAT	OPIS	CILJ	POSLOVNA STRATEGIJA
Sistem označavanja	Sistem drumskog i turističkog označavanja pruža informacije o destinaciji, turističkim atrakcijama, resursima, uslugama, tematskim turama i itinerarima, itd.	Standardizacija i izgradnja konkurentnosti destinacije	Javni projekat
Modernizacija muzeja i galerija na području Petrovaradina	Inovativan i modernizovan pristup prikazu kulturno-istorijskog nasleđa i kulturne produkcije Grada	Podrška pozicioniranju Novog Sada kao kulturnog centra Vojvodine i Srbije	Javni projekat
Projekat zaštite i očuvanja Podgrađa	Poboljšanje stanja i zaštita građevina (Preoblikovanje i rehabilitacija tradicionalne arhitekture, obnova i rekonstrukcija građevina, uređenje fasada i urbane galanterije, uređenje prilaza i sl.)	Podsticaj održanju tradicionalnog nasleđa i izgradnja imidža Novog Sada	Podsticaji javnog sektora privatnim inicijativama
Petrovaradinska tvrđava	Interpretacija / tematizacija Tvrđave i organizacija događaja	Podsticaj održanju tradicionalnog nasleđa, konkurentskom pozicioniranju Novog Sada kao kulturne gradske destinacije i izgradnja imidža	Master-plan - međunarodni konkurs
Petrovaradinsko podgrađe	Revitalizacija Podgrađa, kreiranje kulturne zone	Podsticaj održanju tradicionalnog nasleđa, konkurentskom pozicioniranju Novog Sada kao kulturne gradske destinacije i izgradnja imidža	Privatno-javni projekat
Petrovaradinska ada	Multimediji, zabava i rekreacija	Podsticaj održanju tradicionalnog nasleđa, konkurentskom pozicioniranju Novog Sada kao kulturne gradske destinacije i izgradnja imidža	Master-plan - međunarodni konkurs
Turistička valorizacija domova poznatih ličnosti	Uređenje građevina u kojima su boravile poznate ličnosti novosadske / petrovaradinske istorije i konkurentskom pozicioniranju Novog Sada kao njihova tematizacija, kreiranje turističkih atrakcija	Podsticaj održanju tradicionalnog nasleđa, kulturne gradske destinacije i izgradnja imidža	Privatno-javni projekat
"Viewpoint" hotel	Izgradnja "viewpoint" hotela na lokaciji Mišeluk (nekadašnji kompleks televizije)	Podizanje atraktivnosti područja i kreiranje "landmark" smeštajnog objekta za modernu urbanu destinaciju Novi Sad	Master-plan - međunarodni konkurs

STARO GRADSKO JEZGRO - "KULTURA ŽIVOTA U GRADU"
PROJEKAT	OPIS	CILJ	POSLOVNA STRATEGIJA
Kreiranje Kulturne četvrti	Područje starog gradskog jezgra koji sinergijski obuhvata elemente kulture, umetnosti, istorije, nasleđa, muzike, arhitekture i sl.	Prikaz kulture Novog Sada	Priprema projekta i podsticaj Grada Novog Sada za investicije sa privatnim sektorom
Kreiranje Šoping četvrti	Kreiranje područja sa raznovrsnim prodavnicama, uključujući robu poznatih i popularnih robnih maraka, nezavisnih manjih butika, urbanih kafe barova i sl.	Podsticaj konkurentskom pozicioniranju u odnosu na evropske urbane destinacije	Priprema projekta i podsticaj Grada Novog Sada za investicije sa privatnim sektorom
Kreiranje Gastro četvrti	Sistem od 20 do 30 restorana	Prikaz vojvođanskog / srpskog nacionalnog kulinarstva i podsticaj konkurentskom pozicioniranju	Priprema projekta i podsticaj Grada Novog Sada za investicije sa privatnim sektorom
Kreiranje Eko-etno četvrti	Uređenje lokalnog displeja etno nasleđa i lokalne eko proizvodnje na lokaciji Riblje pijace	Prikaz etno nasleđa i lokalne eko proizvodnje	Priprema projekta i podsticaj Grada Novog Sada za investicije sa privatnim sektorom
Kreiranje Zabavne četvrti	Kvalitativna i kvantitativna nadogradnja barova i klubova raznih muzičkih tema na već postojeće zabavno područje Ulice Laze Telečkog i oblikovanje tematske celine	Podsticaj konkurentskom pozicioniranju u odnosu na evropske urbane destinacije	Priprema projekta i podsticaj Grada Novog Sada za investicije sa privatnim sektorom

STARO GRADSKO JEZGRO - "KULTURA ŽIVOTA U GRADU"
PROJEKAT	OPIS	CILJ	POSLOVNA STRATEGIJA
Uređenje fasada u starom gradskom jezgru	Revitalizacija urbane arhitekture	Podsticaj konkurentskom pozicioniranju u odnosu na evropske urbane destinacije	Javno - privatni projekat
Regulacija izloga i standardizacija poslovnih označavanja i osvetljenja	Standardizacija izloga, dizajn, upotreba i vrste materijala i kreativna estetska rešenja	Podsticaj konkurentskom pozicioniranju u odnosu na evropske urbane destinacije	Javno - privatni projekat
Proširenje pešačke zone	Proširenje pešačke zone u starom gradskom jezgru, regulacija prometa	Podrška pozicioniranju Grada kao centra života po meri čoveka (život na otvorenom, itd.)	Javni projekat
Pešačke i biciklističke staze	Uređenje i hortikulturalno opremanje šetališta, i uređenje staza za bicikle	Podsticaj rastu kvaliteta turističke zone	Javni projekat
Sistem označavanja	Oznake, putokazi, tabele, info-punktovi, info-paneli, itd.	Standardizacija i izgradnja konkurentnosti destinacije	Javni projekat
Modernizacija muzeja i galerija u starom gradskom jezgru	Inovativan i modernizovan pristup prikazu kulturno-istorijskog nasleđa i kulturne produkcije Grada	Podrška pozicioniranju Novog Sada kao kulturnog centra Vojvodine i Srbije	Javni projekat
Zaštita i očuvanje istorijskih građevina	Poboljšanje stanja i zaštita građevina (Preoblikovanje i rehabilitacija tradicionalne arhitekture, obnova i rekonstrukcija građevina, uređenje fasada i urbane galanterije, uređenje prilaza i sl.)	Podsticaj održanju tradicionalnog nasleđa i izgradnja imidža Novog Sada	Javni projekat

DUNAV - "GRAD SE SPUŠTA NA REKU"
PROJEKAT	OPIS	CILJ	POSLOVNA STRATEGIJA
Štrand		Podrška pozicioniranju Novog Sada kao zabavne i aktivne destinacije na reci	Master plan - međunarodni konkurs
Ribarsko ostrvo	Izgradnja marine sa svim pripadajućim sadržajima, kreiranje prostora za rekreaciju i aktivnosti uz Dunav (ribolov, kanu/kajak, vožnja biciklom, jahanje, itd.)	Podrška razvoju turističkog proizvoda nautike i pozicioniranju Grada kao destinacije na reci	Master plan - međunarodni konkurs
Kamenička ada	Razvoj centara za aktivnosti na vodi (Veslački klub, ostale aktivnosti na vodi), ugostiteljskih sadržaja, uređenje i održavanje parkova	Podrška pozicioniranju Novog Sada kao destinacije za iskustvo reke i rekreaciju na reci	Master plan - međunarodni konkurs
Pristanište za rečne brodove za krstarenje Dunavom	Uređenje pristaništa za rečne kruzing brodove sa svim popratnim sadržajima (za prihvat gostiju sa brodova, tur. info centar, prodavnice sa suvenirima i lokalnim proizvodima, objekti hrane i pića)	Pozicioniranje Novog Sada kao druge glavne luke na Dunavu u Srbiji (uz Beograd) i nezaobilazne tačke na krstarenju Dunavom	Javno - privatni projekat
Uređenje šetališta i staze za bicikliste uz Dunav	Uređenje i hortikulturalno opremanje šetališta, i uređenje staza za bicikliste	Podsticaj rastu kvaliteta turističke zone	Javni projekat

Marketinška strategija

S obzirom na konstantne promene u ponašanju gostiju i kontinuiranim promenama trendova, marketing strategija za Novi Sad mora se kontinuirano prilagođavati i biti fleksibilna. To znači da svi ključni subjekti u turizmu Grada moraju biti predati korišćenju najmodernijih marketinških alata i aktivnosti. Turistička Organizacija Novog Sada kao ključni subjekt, ima zadatak da razvija i unapređuje turističke marketinške programe, i što je još važnije, mora da ojača svoju poziciju kao informaciona i komunikacijska platforma za privatni i javni sektor.

Stoga ova marketinška strategija stavlja naglasak na poboljšanje marketinške komunikacije i sistema prodaje, kao i profesionalnog oblikovanja turističkih proizvoda Novog Sada.

S tim u vezi, ključni marketinški ciljevi Novog Sada su:

1. Povećanje udela odmorišnog turizma

• Razvoj atraktivnih turističkih proizvoda za relevantno tržište tražnje

• Kreiranje novih iskustava kroz "lifestyle" marketinške programe i inicijative

2. Povećanje turističkih dolazaka iz stranih zemalja

• Ciljanje novih segmenata tržišta kao prioritet

• Širenje i poboljšanje geo marketinga

• Fokus na online booking i e-marketing

• Kreiranje paketa, programa i itinerara koji se mogu uvrstiti u programe i inicijative turoperatora

3. Kreiranje e-marketinga "nove generacije"

• Daljnji razvoj turističke Internet stranice Novog Sada kroz pristupačan, funkcionalan i profesionalan sadržaj i rezervacijski sistem

• Početak prisustva na društvenim internetskim mrežama poput Facebook-a, Twitter-a, TripAdvisor-a, Flickr-a i slično

• Preusmeravanje budžeta TONS-a prema e-marketingu

4. Početak razvoja brenda (robna marka) Novog Sada

• Razvoj brenda Novog Sada neizostavan je kako bi se kreirala, odnosno povećala svest o Novom Sadu kao turističkoj destinaciji u percepciji postojećih i potencijalnih tržišta i gostiju

• Brend Novog Sada omogućuje jaču komunikaciju jedinstvenih prodajnih predloga destinacije i oslobađa emocije, kredibilitet i simpatije od strane potencijalnog gosta

• Upotreba brenda u internom marketingu je takođe važna, zbog toga što na taj način svi ključni subjekti privatnog i javnog sektora koriste iste komunikacijske linije i slede jedinstveni korporativni identitet

Ključne pretpostavke

1. Turistička infrastruktura

• Revitalizacija i tematizacija Petrovaradina

• Kreiranje "sveta doživljaja" u starom gradskom jezgru i Petrovaradinu

• Revitalizacija Dunava sa Ribarskim ostrvom, Štrandom i Petrovaradinskom adom

• Dalji razvoj SPENS-a kao mesta događaja i rekreacije

• Modernizacija muzeja i galerija

• Razvoj nove marine po internacionalnim standardima

• Razvoj novih i poboljšanje postojećih vinskih / biciklističkih / pešačkih tura (takođe u saradnji sa AP Vojvodina)

2. Smeštajni kapaciteti

• Izgradnja nekoliko novih hotela po internacionalnim standardima i hotela sa internacionalnim hotelskim brendovima

• Brendiranje postojećih hotela za "niche" tržišta (npr. "boutique" hotel, porodični hotel, "gourmet" hotel, itd.)

• Modernizacija postojećih kapaciteta prema internacionalnim standardima

• Standardizacija i klasifikacija kapaciteta privatnog smeštaja

• Intenzifikacija korišćenja internacionalnih rezervacionih sistema za hotele i internet rezervacionih sistema

3. Upravljanje

• Kreiranje poslovnih sektora turističkih proizvoda, a da se pritom omogući bolja saradnja ključnih subjekata sa istim ili sličnim proizvodom

• Zajedničke marketinške kampanje TONS-a i različitih partnera (hotela, pokrajine, NTO-a, itd.)

• Fokus TONS-a na profesionalno planiranje budžeta i korišćenje marketinških alata, sa posebnim naglaskom na internet.

Strategija portfelja proizvoda

Dobar marketing sistem će pomoći turizmu Novog Sada u optimizaciji postojećih proizvoda, ali i u razvoju novih, kako bi se povećao broj, raznolikost, kvalitet i vrsta ponude koja je preduslov za rast turističkih prihoda.

Ključne pretpostavke za razvoj portfelja proizvoda su:

Kratki odmori:

• Razvoj paketa sa različitih temama - Kultura (istorijske četvrti, Tvrđava, muzeji); Šoping i restorani; Noćni život i zabava.

• Paketi uključujući let i transfer

• Kreiranje ponude za vikend-odmor u Novom Sadu

• Posebne teme za vansezonske periode

Turing:

• Saradnja sa internacionalnim auto-klubovima (OAMTC; ADAC) za kreiranje posebne ponude za njihove članove

• Ponuda relevantnih paketa autobuskim kompanijama i turoperatorima

Nautika:

• Oglašavanje nautičkih putovanja Dunavom iz Beograda i ostalih gradova u regiji, iz kojih je relativno lako doći do Novog Sada sportskim brodovima

• Paketi sa parkiranjem brodova, smeštajem, gastro-ponudom i noćnim životom

• Snažne inicijative i strategija za razvoj nautičkog turizma na Dunavu

• Potrebni pregovori sa rečnim kruzing-kompanijama za uključivanje Novog Sada u programe i pakete

• Kreiranje različitih izletničkih paketa u trajanju od tri časa, šest časova, sa ponudom sa noćenjem. Takođe je potrebno uključiti Frušku goru u ovakve programe

Rekreacija u prirodi:

• Razvoj paketa za različite aktivnosti (biciklizam, pešačenje, itd.)

• Integracija Fruške gore u ponudu paketa

Događaji i kultura:

• Razvoj novih paketa za EXIT za povećanje prosečne dužine boravka gostiju

• Razvoj novih, snažnih događaja za podršku u periodima van sezone

Poslovna putovanja (MICE):

• Promocija preko "sektora za sastanke/konvencije" u TONS-u, gde bi se sve aktivnosti vezane za upravljanje ovim proizvodom trebale fokusirati, a sa snažnim fokusom na internacionalna tržišta

• Organizacija većih kongresa tokom cele godine

• Kreiranje kluba proizvoda sa svim relevantnim subjektima u okviru ovog sektora

Gastronomija i vino:

• Klubovi proizvoda u saradnji sa Pokrajinom (ruralni, gastronomija i vino, itd.)

Segmentacija

Potreba i tražnja različitih ciljnih grupa gostiju treba da odgovara trenutnoj i budućoj ponudi i ključnim vrednostima u turizmu Novog Sada. Veoma je važno da se marketinški napori usmere najviše na generisanje svesti o destinaciji, tako što će se identifikovati različite vrednosti za svaku ciljnu grupu, a što omogućuje početak izgradnje lojalnosti Novom Sadu.

Možemo definisati nekoliko tradicionalnih ciljnih grupa po proizvodu:

	Kratki odmori	Turing	Nautika	Spec. interesi	Događaji	MICE	Gastro i vino
Porodice			*	*			*
Mladi	*	*		*	*
Parovi	*	*	*	*	*		*
Seniori	*	*	*				*
Grupe prijatelja	*			*	*		*
Poslovni gosti						*	*

Strategija geo tržišta

Budžet TONS-a za 2010. godinu iznosi 58 miliona dinara, te je stoga jasno da je promocija na različitim tržištima prilično limitirana. Ipak, uspešan marketing na relevantnim tržištima tražnje je moguć uz sledeće uslove:

• TONS će snažno participirati u zajedničkim marketinškim kampanjama zajedno sa ključnim lokalnim subjektima, Vojvodinom i Nacionalnom turističkom organizacijom

• E-marketing će predstavljati značajan element u celokupnoj kampanji

Sa ciljem da se marketinški budžet koristi efikasno, neophodno je da se prepoznaju ključna tržišta tražnje. Ključan pristup za osvajanje novih tržišta oslanja se na kooperaciju sa niskobudžetnim aviokompanijama koje lete u Beograd i Osijek:

Avio kompanije	Destinacije	Dani u nedelji
German wings	Keln/Bon	1,3,5,7
German wings	Štutgart	2,4,7
Niki	Beč	1,2,3,4,5,6,7
Norwegian Air Shuttle	Oslo	1,4
Norwegian Air Shuttle	Štokholm	subota
Wizz Air	Dortmund	2,4,6
Wizz Air	London-Luton	2,4,6

Iz primera mnogih evropskih destinacija vidi se da su zajednički napori saradnje sa niskobudžetnim aviokompanijama dali rezultate i omogućili turističkim organizacijama da kreiraju svest na novim tržištima sa limitiranim marketinškim budžetom.

Uzimajući sve to u obzir, odabrana su sledeća geo tržišta za Novi Sad:

Zemlja	Regija	Prioritetni grad
Srbija	Cela država	Beograd
Slovenija	Cela država	Ljubljana
Nemačka	Nordrhein-Westfalen, Baden-Wurttemberg	Keln, Bon, Dortmund, Štutgart
Hrvatska	Centralni deo	Zagreb
Velika Britanija	London sa okolinom	London
Rusija	Moskva	Moskva
Mađarska	Jugoistočni deo	Budimpešta
Austrija	Sever i istok	Beč
Švedska	Štokholm sa okolinom	Štokholm
Norveška	Oslo sa okolinom	Oslo

Proces brendiranja Novog Sada je potrebno započeti što pre, jer u ovim vremenima globalizacije, konkurencija Novom Sadu je svuda. Dakle, rezultat ovog procesa će dati jasne odgovore u smeru:

Imidža

Diferencijacije

Vrednosti

Prema tome, koncepcijski model za razvoj brenda Novog Sada je:

Identitet brenda Novog Sada	Ključne komponente: o Istorija, kultura, umetnost, religija, gostoprimstvo, hrana i piće, prirodni resursi, sport, muzika, folklor, itd.
Komunikatori brenda	Ključne komponente: o Marketinška komunikacija o Ambasadori brenda o Turističko iskustvo
Imidž brenda Novog Sada	Ključne komponente: o Domaći gosti o Gosti iz regije o Međunarodni gosti

Model rasta

Model rasta turističkog prometa i kapaciteta u Novom Sadu zasniva se na sledećim pretpostavkama:

□ Regija će u periodu od 2011. godine nadalje imati stabilan ekonomski rast, koji će u slučaju Srbije iznositi prosečno 4 do 5% na godišnjem nivou

□ Nastaviće se pozitivni pomaci u međunarodnom pozicioniranju Srbije, izgradnji njenog pozitivnog imidža i pozicioniranju kao sve snažnije turističke destinacije

□ IPA programi za Srbiju i slični programi će dati značajne rezultate u povećanju konkurentnosti i kapaciteta za razvoj turizma i pratećih industrija

□ Isti programi će značajno podići sposobnost Srbije da na najbolji način koristi različite pretpristupne EU fondove i time otvori mogućnost finansiranja velikih investicijskih projekata

□ Na srednji rok će doći do faze konkretne realizacije Dunavske strategije, što će stvoriti dodatni turistički potencijal i pojačati saobraćajni pristup Novom Sadu

□ Srbija će nastaviti pristupni put u EU s potpunom integracijom do 2018. godine

Model rasta - razvojne faze

□ 1. FAZA - do 2015. godine

• Rast turističkog prometa ostvaruje se kroz optimalizaciju sistema upravljanja destinacijom Novi Sad, i profesionalizaciju marketinga i prodaje

• Pakovanje proizvoda i bolja integracija sa agencijama i turoperatorima

• Intenzivnija promocija destinacije

• Ostvarivanje 350 do 400 hiljada noćenja u 2015.

• Smanjenje udela hotela s 1* i 2* sa 35% na 20% ukupnim kapacitetima i povećanje udela hotela s 4* na 20% uz 10% povećanje ukupnog hotelskog kapaciteta

□ 2. FAZA - do 2018. godine

• Završetak investicionih projekata vezanih uz zonu Petrovaradin

• Javni sektor završava s programima povećanja konkurentnosti vezanim uz zonu Dunav i Dunavska ada

• Srbija ulazi u EU što uzrokuje dodatan skok turističkog prometa

• Ostvarivanje 550 do 600 hiljada noćenja u 2018.

• Povećanje smeštajnih kapaciteta na 4.000 kreveta kroz porast hotelskog, hotelskog i privatnog smeštaja (objekti ruralnog smeštaja u okolini Novog Sada)

□ Ostvarivanje konačne vizije razvoja - do 2025. godine

• Sprovođenjem predloženih investicionih projekata i programa povećanja konkurentnosti, Novi Sad se do 2025. repozicionira kao jedna od najjačih regionalnih odmorišnih destinacija

• U oko 7.000 kreveta, od čega 4.000 u hotelima, ostvaruje se između 1 i 1,2 miliona turističkih noćenja

Procena kretanja broja noćenja u Novom Sadu u periodu 2010 - 2016.
Vrsta sm. kapaciteta	2009*	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017
Hoteli	132.000	160.000	177.216	198.736	219.901	249.807	283.781	322.375	366.218
Hosteli	20.000	26.000	34.080	38.715	43.980	49.961	56.756	64.475	73.244
Ostalo	10.000	14.000	15.904	20.648	29.320	33.308	37.837	42.983	48.829
UKUPNO:	162.000	200.000	227.200	258.099	293.201	333.076	378.374	429.833	488.291
* Procena tur. noćenja prema sm. kapacitetima Horwath HTL 2010.

Procena kretanja broja noćenja u Novom Sadu u periodu 2017 -2025.
Vrsta sm. kapaciteta	2018	2019	2020	2021	2022	2023	2024	2025
Hoteli	452.400	491.260	526.350	578.985	636.884	700.572	770.629	847.692
Hosteli	87.000	95.700	105.270	108.077	118.885	121.432	123.301	129.979
Ostalo	40.600	51.040	70.180	84.918	93.410	112.091	133.576	152.585
UKUPNO:	580.000	638.000	701.800	771.980	849.178	934.096	1.027.505	1.130.256

Procena rasta smeštajnih kapaciteta i ekonomskih efekata razvoja

• Hoteli ostaju dominantan tip smeštaja kroz ceo razvojni period, u prvoj fazi pojačan rast hostelskog smeštaja, a kasnije ostalih oblika smeštaja kroz rast inicijativa u SME-u

• Rast trenutne potrošnje po noćenju od oko 60 € na 80 € u 2015. i 120 € u 2025.

Očekivani rast smeštajnih kapaciteta i ekonomski efekti razvoja
Vrsta sm. kapaciteta	2009	2011	2013	2015	2018	2020	2023	2025
Hoteli	1.894	1.950	2.083	2.083	2.400	2.700	3.400	4.000
Hosteli	358	450	550	650	800	950	1.050	1.200
Ostalo	700	700	750	850	950	1.200	1.500	1.800
UKUPNO:	2.952	3.100	3.383	3.583	4.150	4.850	5.950	7.000
Ekonomski efekti
Dir. tur prihod (mil. €)	10,00	14,31	19,06	26,49	43,50	56,14	84,07	113,03
Ukupan tur. prihod (mil. €)	22,00	31,49	41,93	58,27	95,70	123,52	184,95	248,66
Zaposleni u turizmu	1.498	2.065	2.932	4.204	7.250	10.026	13.344	17.389
Zap. u pov. delatnosti	1.798	2.479	3.518	5.045	8.700	12.031	16.013	20.866
Ukupna tur. zaposlenost	3.296	4.544	6.450	9.249	15.950	22.057	29.357	38.255

Organizacija i upravljanje

□ Sprovedena analiza trenutne situacije upućuje na to da Novom Sadu nedostaje upravljačka struktura koja u ovom času može odgovoriti savremenim zahtevima u upravljanju razvojem turističkih destinacija.

□ S obzirom na opredeljenje Grada Novog Sada prema intenzivnom i dinamičnom razvoju turizma, jasno je da je prvi potrebni korak izgradnja snažnog vođstva sa jasno određenim ulogama i odgovornostima.

□ Na bazi plana konkurentnosti i marketinške strategije, Novi Sad donosi stratešku odluku o turizmu kao jednoj od poluga razvoja Grada.

□ Na osnovu takvih opredeljenja i odluka, pretpostavka je da će trebati najmanje dve godine za kreativni razvoj novog modela upravljanja, a koji proizilazi iz razvojne strategije i marketing plana turizma Novog Sada.

□ U tom smislu, Horwath Consulting Zagreb predlaže organizacionu strukturu TONS-a sa ključnim sektorima, a koja će takvom raspodelom funkcija i odgovornosti efikasnije odgovarati na zahteve u razvoju moderne gradske turističke destinacije. Ova organizaciona struktura je usaglašena sa klijentom i zaposlenima TONS-a, i deo je Operativnog marketing plana turizma Novog Sada u narednom periodu.

□ Detaljan opis funkcija i odgovornosti predložene organizacione strukture TONS-a nalazi se u Operativnom marketing planu turizma Novog Sada (dodatni Izveštaj ovom Programu razvoja turizma).

Razvoj ljudskih resursa

□ Trenutna situacija u strukturi, organizaciji i aktivnostima Turističke organizacije Grada Novog Sada indicira potrebu za daljnjim razvojem i usavršavanjem ljudskih resursa, a prema predlogu organizacione strukture, uloga i odgovornosti TONS-a u prethodnoj tački i Operativnom marketing planu turizma Novog Sada (dodatni Izveštaj ovom Programu razvoja turizma).

□ Zaposleni u TONS-u trenutno učestvuju u nekoliko edukacijskih trening programa, no izuzetno je bitno da se ovom procesu pristupa fokusirano.

□ Vezano uz to, u procesu izrade Programa razvoja turizma Grada Novog Sada identifikovana je potreba za definisanjem operativnih marketinških aktivnosti, te je stoga sproveden trodnevni trening zaposlenih u TONS-u, uz prisustvo predstavnika Gradske uprave za turizam. Kompletni materijali, rezultati i zaključci treninga predstavljeni su u Operativnom marketing planu turizma Novog Sada (dodatni Izveštaj ovom Programu razvoja turizma).

□ Za uspešnu implementaciju plana i za dalju profesionalizaciju turizma Novog Sada, postoje mnogi novi zadaci i aktivnosti TONS-a. Na primer, potrebno je kreirati nove proizvode i pakete proizvoda koji će se komercijalizovati na turističkom tržištu, razvijati i implementirati nove marketinške alate i aktivnosti, a koji moraju biti orijentisani prema novoj marketinškoj strategiji. Uz to, svakodnevne operativne aktivnosti TONS-a moraju se transformisati i prilagoditi.

□ Da bi destinacija Novi Sad sve elemente turističkog lanca vrednosti mogla kreirati, integrisati i implementirati, potreban je sistem obrazovnih programa (za lokalno stanovništvo i za zaposlene u turizmu i povezanim delatnostima), kao i dobro strukturirani upravljački sistem. Ključni projekti vezani uz izgradnju upravljačkog sistema i edukaciju su:

PROJEKT EDUKACIJE I UPRAVLJANJA	OPIS
Destinacijska menadžment organizacija	Novi Sad treba jedinstvenu destinacijsku menadžment organizaciju koja se kao javno-privatno partnerstvo, koja treba da brine za razvoj konkurentnosti i upravljanje marketingom turizma Grada. Ovo je jedan od koraka koji predstoji TONS-u u narednom periodu.
Projekt edukacije u turizmu	Edukacija i trening su ključni faktor uspeha u zadovoljavanju očekivanja i potreba gostiju, pružanju odgovarajuće vrednosti za novac i na taj način podizanja nivoa njihovog zadovoljstva i lojalnosti. Uz sve to, profesionalnost ljudskih kadrova zaposlenih u turizmu značajno utiče na izgradnju pozitivnog imidža destinacije.
Tour Future (projekt edukacije lokalnog stanovništva o turizmu)	Cilj ovog projekta je podizanje svesti i podsticanje posvećenosti novom razvojnom modelu turizma destinacije Novog Sada, kao i podizanje nivoa svesti o značaju turizma za ekonomiju Grada. Predanost i posvećenost lokalne zajednice turizmu je ključ zdravog i kvalitetnog razvoja turizma, jer na taj način celokupna destinacija gradi imidž o sebi u umovima svojih gostiju.

□ Horwath HTL je identifikovao dalje korake koje je potrebno preduzeti u smislu razvoja ljudskih resursa, a koji su neophodni i za uspešnu implementaciju ovog programa razvoja turizma, a koji su detaljnije elaborirani u Operativnom marketing planu, koji je dodatni dokument ovom izveštaju.

7. PLAN AKTIVNOSTI

Priprema i dovođenje ovog programa razvoja turizma projekta do faze realizacije u današnjoj situaciji u Srbiji pre svega su povezani sa kapacitetom Grada Novog Sada da obezbedi sve neophodne uslove, pa stoga ovaj plan aktivnosti daje samo okvir ključnih koraka za ostvarenje postavljene vizije. Radi se, pre svega, o uspostavljanju četiri fundamentalne poluge na nivou upravljanja razvojem turizma Novog Sada:

□ Nova odgovornost za budućnost turizma Novog Sada - uključivanje u proces razvoja i usklađivanje interesa svih relevantnih subjekata

□ Nova svest o turizmu - bolje razumevanje turizma u interesu stvaranja održivog dugoročnog blagostanja putem turizma

□ Nova interna organizacija - novi model upravljanja destinacijom

□ Novi imidž turizma Novog Sada - novi interni i globalni turistički marketing Novog Sada

Uspostavljanje novih nivoa odgovornosti i brzina promena na sva četiri područja utiče i na brzinu aktiviranje rešenja koja su predložena ovim programom razvoja turizma.

Ključne aktivnosti za operacionalizaciju Programa razvoja turizma Novog Sada su:

Ključne aktivnosti	Odgovornost	Prioritet	Vremenski okvir
Usvajanje Programa razvoja turizma Grada Novog Sada i njegova interna promocija	Grad Novi Sad, Gradska uprava za privredu, TONS	Visok	Septembar 2010.
Osnivanje koordinacijskog tela u formi Konkurentskog kluba turizma Novog Sada	Grad Novi Sad, Gradska uprava za privredu, TONS	Visok	Septembar 2010.
Turistički PR program Novog Sada putem javnih medija i radionica, a na bazi nalaza i predloga Programa razvoja turizma Grada Novog Sada	Grad Novi Sad, Gradska uprava za privredu, TONS, TOV	Visok	Opšti programi u trajanju od dve godine Specijalni programi za ciljano određena kraća razdoblja
Restrukturiranje TONS-a prema predlogu Programa razvoja turizma Grada Novog Sada	Grad Novi Sad, Gradska uprava za privredu, TONS	Visok	Od oktobra 2010.
Početak pripreme i izvođenje ključnih programa konkurentnosti prema Programu razvoja turizma Grada Novog Sada	Grad Novi Sad, Gradska uprava za privredu, TONS, privatni subjekti	Visok	U kontinuitetu
Izrada master planova za ključne turističke projekte Grada Novog Sada	Grad Novi Sad, Gradska uprava za privredu, TONS u saradnji sa inostranim konsultantima	Visok	Od septembra 2010.
Odabir, elaboracija i priprema ključnih turističkih razvojnih projekata prema Programu razvoja turizma Grada Novog Sada	Grad Novi Sad, Gradska uprava za privredu, TONS u saradnji sa inostranim konsultantima	Visok	Od januara 2011.
Sprovođenje marketinških aktivnosti prema Operativnom marketing planu Novog Sada	TONS (uz podršku internacionalnih konsultanata u prvoj fazi sprovođenja)	Visok	Odmah
Monitoring procesa implementacije plana	TONS (uz podršku internacionalnih konsultanata u prvoj fazi sprovođenja)	Visok	Odmah
Započet proces brendinga turizma Novog Sada	TONS, Grad Novi Sad (uz podršku internacionalnih konsultanata)	Visok	Odmah
MIS (upravljanje informacionim sistemom)	TONS, Grad Novi Sad (uz podršku internacionalnih konsultanata)	Visok	Odmah

Ovaj program objaviti u "Službenom listu Grada Novog Sada".