PROGRAM
PRAĆENJA AKTIVNOSTI RADIONUKLIDA U ZEMLJIŠTU I U ŽIVOTNOJ SREDINI NA TERITORIJI GRADA NIŠA ZA 2011/2012. GODINU

("Sl. list grada Niša", br. 17/2011)

 

I - OSNOVE PROGRAMA

Većina radionuklida koji postoje na Zemlji mogu se grupisati u tri prirodne radioaktivne familije ili niza.

To su:

uranijum - radijumski, uranijum-aktinijumski i torijumski niz.

Osim ova tri, u laboratorijskim uslovima je stvoren i četvrti, neptunijumski niz.

Radionuklid jeste nuklid odnosno jezgro atoma sa definisanim atomskim brojem, atomskom masom i energetskim stanjem, koji je radioaktivan.

Prirodni radioaktivni nizovi nastaju raspadom tri radioizotopa 235U, 238U i 232Th, koji se zbog svog dugog perioda poluraspada još uvek nalaze u prirodi. Potomci ovih izotopa su takođe nestabilni, pa se raspadaju stvarajući nova nestabilna lakša jezgra koja se raspadaju do neaktivnih izotopa olova.

Negde na sredini prirodnih nizova raspadanja ova tri izotopa javljaju se izotopi radioaktivnog gasa radona (Rn).

Od najvećeg značaja je ispitivanje koncentracije radona i jačine apsorbovane doze gama zračenja u objektima u kojima duže vreme provode deca i mlađa populacija. Zbog sezonskih varijacija koncentracija radona, praktikuje se jesenje i prolećno merenje radona u stambenim i poslovnim objektima.

Osim prirodnih radioizotopa u atmosferi, vodi i tlu se mogu naći i neki radionuklidi koji su nastali nakon ljudskih (tehnoloških aktivnosti). Od veštačkih radioaktivnih elemenata obično se 137Cs može naći u zemljištu.

Od posebnog je značaja utvrditi sadržaj radioaktivnih materija u hrani koja je često van kontrole i prodaje se na otvorenim tržnim centrima.

Zemljište u blizini deponije, divljih deponija i smetlišta može biti potencijalno kontaminirano radionuklidima.

Takođe je sadržaj radionuklida u građevinskom materijalu od velikog značaja, kako sa stanovišta gama doze koju će primiti stanovništvo, tako i zbog rizika od udisanja radona.

II - CILJ PROGRAMA

Monitoring radioaktivnosti jeste skup merenja, obrade i interpretacija rezultata merenja radijacionih i drugih parametara radi procene nivoa i kontrole izlaganja stanovništva.

Program obuhvata gama - spektrometrijsko određivanje koncentracija aktivnosti radionuklida u poljoprivrednom i nepoljoprivrednom zemljištu, u uzorcima hrane, radona u objektima školskih i predškolskih ustanova i zemljišta iz dvorišta ovih ustanova, a u cilju dobijanja rezultata i sprovođenja potrebnih mera.

Monitoring zemljišta je najbolje sprovesti u prolećnoj i jesenjoj sezoni zbog godišnjih varijacija atmosferskih parametara koji mogu uticati na koncentraciju radionuklida. Monitoring hrane ne zavisi od sezone, pa se može sprovesti kontinuirano tokom godine.

U uzorcima zemljišta bi se ispitivala masena aktivnost sledećih radionuklida:

Nuklid - simbol

T1/2 - period poluraspada

Radijum 226 Ra

1.60 x 103 god

Kalijum 40 K

1.28 x 109 god

Torijum 232 Th

1.41 x 1010 god

Cezijum 137Cs

30.17 god

U uzorcima hrane - krtolaste biljke (beli i crni luk, šargarepa, krompir, rotkvice), zeljaste biljke (kupus, zelena salata, spanać) i bobičasto voće (višnja, jagoda, malina, kupina, grožđe), kao i u medu, ispitivala bi se masena aktivnost radionuklida 40K i 137Cs.

Merenja koncentracije radona u objektima za boravak dece i u tržnom centru - podzemni prolaz, služiće za kartografsko mapiranje koncentracije radona i mogu poslužiti za epidemiološku procenu rizika oboljevanja.

Koncentracija aktivnosti radionuklida u uzorcima iz životne sredine određuje se metodom niskofonske gama - spektrometrije.

III - OBIM POSLOVA I LOKACIJE NA KOJIMA ĆE SE VRŠITI UZORKOVANJE I ISPITIVANJE

Tabela:

Red. br.

Vrsta merenja i broj lokacija

Lokacije

Broj uzoraka

1.

- uzorkovanje i gamaspektrometrijsko ispitivanje sadržaja radionuklida poljoprivrednog zemljišta u blizini saobraćajnica (po 5 lokacija za svaku opštinu izuzev opštine Medijana, čija će jedna lokacija biti u sastavu opštine Niška Banja, 20 jesen + 20 proleće)

zemljište

1. Opština N. Banja: put za Jelašnicu naspram Radona; iznad Nisala; Laz. Selo kraj drvare; Sićevo i Brzi Brod ispod dalekovoda.
2. Opština Pantelej: kod spomenika "Čegar"; D. Vrežina kraj auto puta zaobilaznica, Knez Selo između stacionara i Knez selskog potoka; Kamenica i Malča.
3. Opština Cr. Krst: Toponica, Hum, Miljkovac, Trupale i Supovac.
4. Opština Palilula: D. Međurovo kraj deponije, Pasi Poljana; Čokot, Centar za vinogradarstvo i Krušce.

40

- uzorkovanje sezonskog voća i povrća sa istih lokacija (20 jesen + 20 proleće)

40

2.

uzorkovanje i gamaspektrometrijsko ispitivanje sadržaja radionuklida uzoraka prehrambenih proizvoda.

 

10

3.

- merenje koncentracije radona 222Rn, 220Rn i brzine apsorbovane doze za predškolske i školske objekte.

radon

30

- uzorkovanje zemljišta iz dvorišta

 

 

ovih objekata i gamaspektrometrijsko ispitivanje sadržaja radionuklida. (15 uzoraka jesen + 15 proleće)

zemljište

30

4.

uzorkovanje i gamaspektrometrijsko ispitivanje sadržaja radionuklida zemljišta uzetog iz okoline divljih deponija sa merenjem jačine apsorbovane gama doze u okolini.

zemljište

Bubanj selo na izlazu; Bitoljska - podvožnjak; Nišavska iza "Niteksa"; s. Gornja Trnava - ulaz u selo; Donji Matejevac-kod PIK-a; s. Popovac; s. Donje Međurovo-prema Južnoj Moravi; n. Branko Bjegović; s. Hum i n. Šljaka.

10

5.

merenje koncentracije radona u podzemnom prolazu u centru Grada Niša, sa merenjem brzine apsorbovane doze, na 5 mernih mesta (5 jesen + 5 proleće)

radon

10

Uzorkovanje i analiza rezultata će se vršiti u periodu proleće - leto i u jesenjem periodu.

IV - IZVEŠTAVANJE O REZULTATIMA MERENJA

Ovlašćena organizacija je u obavezi da prilikom dostavljanja izveštaja opiše metodologiju uzorkovanja, mernu opremu i metodologiju obrade podataka. Rezultati će biti prikazani tabelarno, grafički i tekstualno objašnjeni, sa zaključkom o stanju na lokacijama koje su utvrđene Programom i uzorcima koji se analiziraju. Tumačenje rezultata ispitivanja vršiće se u skladu sa važećom zakonskom regulativom.

V - MERE ZA REALIZACIJU PROGRAMA

Realizacija Programa ispitivanja aktivnosti radionuklida u zemljištu i u životnoj sredini na teritoriji grada Niša za 2011/2012. godinu obuhvata tri faze:

I faza - Donošenje Programa ispitivanja aktivnosti radionuklida u zemljištu i u životnoj sredini na teritoriji grada Niša za 2011/2012. godinu od strane Gradskog veća grada Niša,

II faza - Izbor organizacije za realizaciju Programa i potpisivanje ugovora.

III faza - Realizacija Programa od strane izabrane ovlašćene stručne organizacije

VI - IZVORI FINANSIRANJA

Program praćenja aktivnosti radionuklida u zemljištu i u životnoj sredini na teritoriji grada Niša za 2011. godinu finansiraće se iz sredstava (deo), predviđenih Odlukom o budžetu grada Niša za 2011. godinu iz sredstava budžetskog fonda za zaštitu životne sredine ("Službeni list grada Niša", br. 92/10), razdeo 3; glava 3.8.; funkcija 560; pozicija 216, ekonomska klasifikacija 424 - specijalizovane usluge, u iznosu 2.000.000,00 od ukupno namenjene aproprijacije u iznosu od 52.922.000,00 dinara.

Program objaviti u "Službenom listu Grada Niša".