UREDBA

O UTVRĐIVANJU PROGRAMA IZVOĐENJA GEOLOŠKIH ISTRAŽNIH RADOVA ZA 2011. GODINU

("Sl. glasnik RS", br. 36/2011)

Član 1

Ovom uredbom utvrđuje se Program izvođenja geoloških istražnih radova iz oblasti: opštih geoloških istraživanja, hidrogeoloških istraživanja, inženjerskogeoloških istraživanja, istraživanja mineralnih sirovina, geoekoloških istraživanja, kao i implementacija i razvoj geološkog informacionog sistema.

Član 2

Geološki istražni radovi iz člana 1. ove uredbe, vršiće se prema Programu izvođenja geoloških istražnih radova za 2011. godinu, koji je odštampan uz ovu uredbu i čini njen sastavni deo.

Član 3

Ova uredba stupa na snagu narednog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".

PROGRAM
IZVOĐENJA GEOLOŠKIH ISTRAŽNIH RADOVA ZA 2011. GODINU

I UVOD

Osnovna geološka istraživanja obuhvataju: istraživanja razvoja, sastava i građe zemljine kore; utvrđivanje potencijalnosti područja u pogledu pronalaženja mineralnih sirovina do stepena istraženosti rezervi za C1 kategoriju; utvrđivanje stanja, svojstava i karakteristika stena i tla; utvrđivanje geotehničkih osobina tla za potrebe planiranja namene prostora i pogodnosti terena za izgradnju; istraživanja radi zaštite životne sredine, kao i izradu geoloških karata.

Finansijska sredstva za sprovođenje ove Uredbe obezbeđena su Zakonom o budžetu Republike Srbije za 2011. godinu ("Službeni glasnik RS", broj 101/10), razdeo 26. Ministarstvo životne sredine i prostornog planiranja, funkcija 560 - Zaštita životne sredine neklasifikovana na drugom mestu, ekonomska klasifikacija 424 - specijalizovane usluge, gde je u okviru ukupno odobrenog iznosa od 527.767.000,00 dinara, za realizaciju Programa koji se u okviru osnovnih geoloških istraživanja, realizuje na celoj teritoriji Republike Srbije, opredeljeno 267.000.000,00 dinara.

Sredstva za finansiranje osnovnih geoloških istraživanja na teritoriji Autonomne pokrajine Vojvodine u 2011. godini planirana su Pokrajinskom skupštinskom odlukom o budžetu Autonomne pokrajine Vojvodine za 2011. godinu ("Službeni list APV", broj 23/10 od 23. decembra 2010. godine) u visini od 50.000.000,00 dinara, član 7, razdeo 17, aktivnost 03, funkcionalna klasifikacija 140, broj pozicije 0527 424 Specijalizovane usluge, ekonomska klasifikacija 4249 Ostale specijalizovane usluge, izvor finansiranja 07 10 Donacije od ostalih nivoa vlasti - transferi iz republičkog budžeta za poverene poslove.

U skladu sa članom 71. tačka 4. Zakona o utvrđivanju nadležnosti Autonomne pokrajine Vojvodine ("Službeni glasnik RS", broj 99/09), finansiranje osnovnih geoloških istraživanja na teritoriji Autonomne pokrajine Vojvodine povereno je Autonomnoj pokrajini Vojvodini.

Realizacija započetih projekata koji se u okviru osnovnih geoloških istraživanja Republike Srbije odnose i na teritoriju Autonomne pokrajine Vojvodine, nastaviće se do završetka istraživanja, a izrada geoloških karata Republike Srbije ostaje u nadležnosti ministarstva nadležnog za poslove geologije, za teritoriju Republike Srbije, uz koordinaciju Pokrajinskog sekretarijata za energetiku i mineralne sirovine, za listove, ili delove listova geološke karte na području Autonomne pokrajine Vojvodine.

Rekapitulacija:

Ukupan iznos sredstava za realizaciju Programa za 2011. godinu	317.000.000,00 dinara
Geološka istraživanja cele teritorije Republike Srbije	267.000.000,00 dinara
Geološka istraživanja na teritoriji AP Vojvodine	50.000.000,00 dinara

U 2011. godini planirana je izrada Dugoročnog programa razvoja osnovnih geoloških istraživanja i izvođenje geoloških istražnih radova prema godišnjem programu, koja će obuhvatiti:

1) opšta geološka istraživanja (izrada, digitalizacija i štampanje geoloških karata);

2) osnovna istraživanja geoloških resursa u oblasti hidrogeoloških, inženjersko-geoloških istraživanja, istraživanja metaličnih, nemetaličnih i energetskih mineralnih sirovina;

3) implementaciju i razvoj Geološkog informacionog sistema Srbije (u daljem tekstu: GeolISS);

4) izradu projekata i studija iz oblasti geoekologije;

5) ostale stručne aktivnosti.

II OPŠTA GEOLOŠKA ISTRAŽIVANJA

U 2011. godini se planira nastavak istraživanja uz vektorizaciju i uvođenje u GeolISS pripremljenih listova geoloških karata, što podrazumeva i nov pristup istraživanju korišćenjem svih dostupnih podataka dobijenih izradom tematske geološke karte, podataka istraživanja energetskih, nemetaličnih i metaličnih mineralnih sirovina, inženjerskogeoloških i hidrogeoloških istraživanja i korišćenjem aero i satelitskih snimaka. Planira se izrada Tumača geoloških karata, formiranje litostratigrafskog kodeksa i realizacija drugih projekata i studija u funkciji izrade geoloških karata.

Za sve listove u okviru predviđenih radova u tekućoj godini, osim vektorizacije geoloških sadržaja karte, planiran je godišnji prijem izvedenih radova posle svake faze istraživanja, a za završene karte sa pratećim tumačima i konačne recenzije.

1. Geološka karta Srbije razmere 1:50.000

Značajan segment svih geoloških istraživanja je izrada Geološke karte Srbije razmere 1:50.000, opšteg tipa, koja predstavlja osnovnu podlogu za dalju nadgradnju u rešavanju kompleksne geološke problematike, bilo da se radi o izradi specijalnih geoloških karata ili svih drugih istraživanja koja zahtevaju više podataka i detalja nego što je prikazano Osnovnom geološkom kartom razmere 1:100.000.

Planira se izrada listova geološke karte Srbije koji se nastavljaju na već završene listove formirajući definisane celine geološke karte razmere 1:50.000 na prostorima Fruške Gore, Zapadne i Istočne Srbije.

Tokom 2011. godine planira se nastavak geoloških istraživanja za izradu Geološke karte Srbije razmere 1:50.000, na listovima: Novi Sad 4, Šabac 3, Čačak 1, Užice 2, Negotin 3 i Žagubica 2.

2. Izrada Tumača i projekata u funkciji izrade geoloških karata

U 2011. godini planira se izrada Tumača geoloških karata koji su proistekli iz tekstova godišnjih izveštaja prilikom izrade geoloških karata i podataka samih karata za koje je trebalo dati detaljnije obrazloženje i zajedno sa geološkom kartom i njenim grafičkim prilozima čine jedinstven geološki sadržaj.

Za listove Požarevac 4, Aleksinac 2, Višegrad 4 i Pljevlja 2, u 2011. godini planira se završetak karata reambulacijom i izradom pratećih tumača.

Izradom i realizacijom projekata i studija u funkciji izrade geoloških karata vrši se priprema za otvaranje novih listova geološke karte i pre svega uspostavljanje reda u definisanju geoloških formacija. U 2011. godini planira se izrada studija za pripremu listova Geološke karte Srbije 1:50.000: Geološka građa terena na području lista Užice 3, Geološka građa SZ delova Device (Istočna Srbija) za list Aleksinac 4, Jurske i donjokredne formacije Istočne Srbije, list Zaječar 4, Sedimentno-petrološke osobine pliocenskih sedimenata, list Bor 2, Morfostrukturna i metalogenetska analiza područja SI Srbije kao podloga za izradu listova Bor 1 i Bor 2, Geotektonske karakteristike i odnosi sedimentnih stena i metamorfita na području lista V. Gradište 3.

2.1. Projekat izrade Litostratigrafskog kodeksa Srbije

Nova faza izrade Geološke karte Srbije 1:50 000 bazira na litostratigrafskom principu, odnosno na izdvajanju određenih jedinica koje imaju jedinstvena litološka/sedimentološka svojstva i određen položaj/starost u geološkom stubu. Realizacija ovog projekta podrazumeva postupak formalizovanja jedinica koje su do sada kao neformalni predlog pojedinih autora prisutne u geološkim istraživanjima; utvrđivanje osnovnih pravila i preporuka u domenu biostratigrafske/stratigrafske i drugih klasifikacija, kao i terminologija i nomenklatura pojedinih geoloških disciplina.

Za Nacrt stratigrafskog kodeksa potrebno je uraditi poglavlja: Opšti principi stratigrafske klasifikacije; definicije i procedure; stratotipovi i tipski lokaliteti, litodemske jedinice, jedinice ograničene diskontinuitetom i odnosi stratigrafskih jedinica. U okviru Litostratigrafskog leksikona Srbije 2. planira se obrada baze podataka i priprema za verifikaciju litostratigrafskih jedinica.

2.2. Analitička podrška izradi Geološke karte Srbije 1:50.000 korišćenjem skenirajućeg elektronskog mikroskopa sa energo-disperzivnim spektrometrom

Aktivnosti izrade Geološke karte 1:50.000 praćene su brojnim problemima od kojih je najveći nedostatak podataka dobijenih savremenim analitičkim postupcima.

Najznačajniji podaci koji se mogu dobiti analizama geoloških materijala u laboratoriji za skenirajuću elektronsku mikroskopiju i energo-desperzivnu spektrometriju (SEM-EDS) na SEM-EDS su:

- karakterizacija mineralnog sastava stena i ruda, karakterizacija magmatskih i metamorfnih procesa, kao i procesa obrazovanja rudnog ležišta;

- odredba mikroflore, mikrofaune i palinomorfi;

- katodoluminescencija.

Ovim analizama, uz upotrebu detektora za katodoluminescenciju, moguće je pripremiti materijal za precizne analize starosti, kao što je metoda uran-torijum-olovo.

Navedene analize bile bi u 2011. godini primenjene na uzorcima prikupljenim za potrebe izrade listova: Šabac 3, Čačak 1, Negotin 3, Užice 2, Žagubica 2 i Novi Sad 4. Za potrebe reambulacije za finalizaciju istraživanja na listovima Višegrad 4, Aleksinac 4, Pljevlja 2 i Požarevac 4 planiraju se dodatne analize.

Poseban deo ovogodišnjih aktivnosti je vezan za analize materijala sa jalovišta. Ovim istraživanjima treba obuhvatiti jalovišta koja su proučavana u okviru projekta: "Katastar jalovišta tehnogenih mineralnih sirovina Republike Srbije sa procenom rizika izvora i kapaciteta životne sredine", a u ovoj godini prioritet će imati uzorci iz Grota, Rudnika i Leca.

2.3. Istraživanja ofiolita Severoistočne Srbije

Proučavanja ultrabazičnih i bazičnih stena Deli Jovana i Zaglavka nastavak su ispitivanja ofiolita severoistočne Srbije. Obavljena proučavanja ofiolita u području Tekije, Glavice i Ribnica ukazuju da ove stene vode poreklo iz omotača. Poređenjem rezultata pomenutih ofiolita sa istim stenama sa Deli Jovana i Zaglavka utvrdiće se međusobna veza i dobiti odgovor dali svi ofioliti u Istočnoj Srbiji imaju zajedničko poreklo i dali su smešteni pri istim uslovima u jednoj vremenskoj i tektonskoj fazi.

Dobijeni rezultati treba da objasne geološke procese koji su se dogodili na prostoru Istočne Srbije, odnosno Karpatobalkanida.

U toku proučavanja ovih stena predviđen je i zajednički rad sa geolozima iz Bugarske, Rumunije i Austrije koji rade na proučavanju ofiolita u Karpatobalkanidima.

III OSNOVNA ISTRAŽIVANJA GEOLOŠKIH RESURSA

1. Hidrogeološka istraživanja

Izvođenje hidrogeoloških istraživanja ima za cilj utvrđivanje stanja, potencijala i mogućnosti korišćenja resursa podzemnih voda i hidrogeotermalne toplote na teritoriji Republike Srbije.

1.1. Istraživanje, optimalno korišćenje i održivo upravljanje podzemnim vodnim resursima Srbije

U okviru ovog strateškog projekta realizuju se sledeći podprojekti:

1.1.1. Ocena rezervi regionalnih izvorišta podzemnih voda za vodosnabdevanje - regulacija izdani i povećanje kapaciteta

Osnovni cilj projekta je utvrđivanje sadašnjeg stanja eksploatacije podzemnih voda u Srbiji, evidentiranje potencijalnih izvorišta, ocena raspoloživih resursa u funkciji održivog razvoja, kao i analiza mogućnosti veštačkog povećanja kapaciteta izvorišta merama regulacije izdani.

1.1.2. Zaštita podzemnih vodnih resursa Srbije

Planirane su aktivnosti na utvrđivanju sadašnjeg stanja kvaliteta podzemnih voda i geološke sredine, odnosno stanja zagađenosti, evidentiranju postojećih i potencijalnih zagađivača i preduzimanju mera zaštite i remedijacije kontaminiranih podzemnih voda geološke sredine u cilju sveobuhvatne zaštite i poboljšanja kvaliteta podzemnih vodnih resursa i geosredine u Srbiji.

1.1.3. Monitoring podzemnih vodnih resursa Srbije

Zadatak projekta istraživanja je utvrđivanje sadašnjeg stanja monitoringa podzemnih vodnih resursa u Srbiji i koncipiranje (i delimično aktiviranje) nove monitoring mreže koja će biti usklađena sa realnim potrebama održivog razvoja i integralnog upravljanja podzemnim vodnim resursima i sa uslovima implementacije evropskih standarda u oblasti podzemnih voda.

Glavni ciljevi su izgradnja sistema monitoringa podzemnih voda, izrada karata ugroženosti podzemnih voda i uspostavljanje monitoringa programa prema principima EU i Okvirne direktive o vodama (ODV).

1.1.4. Ocena geotermalnih resursa i resursa mineralnih voda Srbije

Postavljeni zadatak je utvrđivanje sadašnjeg stanja istraženosti i eksploatacije resursa geotermalne energije i resursa mineralnih voda u Srbiji, evidentiranje mogućih izvorišta, ocena raspoloživih resursa u funkciji održivog razvoja, analiza mogućnosti povećanja energetske efikasnosti, poboljšanja kvaliteta životne sredine, povećanje asortimana lekovitih voda za piće, intenzivan razvoj turizma, balneoterapije, povećanje proizvodnje hrane u zatvorenom prostoru, razvoj akvakulture, itd., što sve u krajnjem cilju rezultira i sa pozitivnim finansijskim efektima koji doprinose povećanju standarda stanovništva, odnosno pospešivanju borbe protiv siromaštva, i poboljšanjem zdravlja stanovništva.

1.2. Hidrogeološka istraživanja nacionalnih parkova Srbije - formiranje i izgradnja baze podataka

Izrada geološkog i hidrogeološkog informacionog sistema nacionalnih parkova Srbije treba da omogući standardizaciju informacija istražnog područja i ostalih podataka koji su od značaja za stanje i analizu istih. Planira se nastavak istraživanja na području Nacionalnog parka Tara i Fruška Gora.

Svrha geoloških istraživanja je da se omogući uspostavljanje koncepta aktivnog upravljanja podzemnim vodama i očuvanja njihovog kvaliteta. U tom smislu predviđena je izrada hidrogeoloških karata sa izradom katastra vodnih pojava i objekata, karata kvaliteta i karta ugroženosti podzemnih voda i formiranje i uspostavljanje geološke i hidrogeološke baze podataka.

1.3. Hidrogeološka istraživanja parkova prirode Srbije - formiranje i izgradnja baze podataka

Izrada geološkog i hidrogeološkog informacionog sistema parkova prirode Srbije treba da omogući standardizaciju informacija istražnog područja i ostalih podataka koji su od značaja za stanje i analizu istih. Planira se nastavak istraživanja na području parka prirode Stara Planina i Golija.

1.4. Izrada Osnovne hidrogeološke karte (OHGK) razmere 1:100 000

Značajan segment osnovnih hidrogeoloških istraživanja je izrada Osnovne hidrogeološke karte razmere 1:100.000, koja predstavlja osnovnu podlogu za dalju nadgradnju u rešavanju hidrogeološke problematike.

Planira se realizacija OHGK Srbije koja bi se bazirala uglavnom na sintezi već postojećih podataka i rezultata hidrogeoloških istraživanja. Ocena je da postojeći fond(ovi) podataka i rezultata dosadašnjih hidrogeoloških istraživanja teritorije Srbije omogućavaju realizaciju koncepcije ubrzane izrade sintetske OHGK Srbije razmere 1:100.000.

Nastaviće se istraživanja na listovima: Šabac, Pirot, Bela Palanka i Niš.

1.5. Hidrogeološke studije

1.5.1. Definisanje kriterijuma za utvrđivanje hidrogeološkog boniteta prostora

Studija definisanja kriterijuma za utvrđivanje hidrogeološkog boniteta prostora kao podloga za davanje koncesija i ubiranje drugih naknada, je višegodišnji projekat. U cilju definisanja kriterijuma za utvrđivanje hidrogeološkog boniteta prostora istraživanja će biti usmerena na određivanje neophodnog minimuma poznavanja terena sa aspekta zaštite voda i zaštite prostora od eventualno štetnih uticaja kvaliteta podzemnih voda na okolinu. Izvršiće se hidrogeološka rejonizacija u funkciji vrednovanja terena po tipovima vodonosnih sredina u cilju optimizacije korišćenja i gazdovanja vodama, sa aspekta hidrogeološkog boniteta regiona i hidrogeoloških struktura.

1.5.2. Hidrogeološke karakteristike planinskog masiva Zlatibora

Ovaj projekat ima za cilj da se na osnovu do sada izvedenih geoloških istraživanja, sagleda i oceni trenutni status podzemnih voda i utvrdi potencijal i perspektive za dalji održivi razvoj ovih resursa.

U tom smislu planirano je da se izvrši analiza i reinterpretacija svih dosadašnjih rezultata istraživanja sa formiranjem jedinstvene baze podataka, istraživanje i kvantifikacija resursa običnih malomineralizovanih podzemnih voda - mogućnosti održivog korišćenja za potrebe vodosnabdevanja i flaširanja, istraživanje mineralnih voda - formiranje novih banjskih centara, utvrđivanje potencijalnosti i mogućnosti korišćenja termalnih voda i geotermalne energije kao obnovljivog izvora energije i zaštita podzemnih vodnih resursa od zagađenja i prekomernog korišćenja.

1.5.3. Utvrđivanje statusa podzemnih voda na području Gornje Toplice sa aspekta potencijalnosti, održive eksploatacije i zaštite životne sredine

Osnovni cilj Studije je utvrđivanje sadašnjeg stanja eksploatacije podzemnih voda sa aspekta kvaliteta i stanja zagađenosti podzemnih voda, evidentiranje postojećih i potencijalnih zagađivača i preduzimanje eventualnih mera zaštite i remedijacije podzemnih voda i izvorišta podzemnih voda, a u cilju sveobuhvatne zaštite i poboljšanja kvaliteta podzemnih voda.

Na taj način obezbedilo bi se sveukupno poznavanje statusa podzemnih vodnih resursa na teritoriji Gornje Toplice - Banje Vrujci što bi omogućilo uvođenje sistema nadzora i kontrole korišćenja i zaštite podzemnih voda u funkciji održivog razvoja opštine Mionica.

1.5.4. Hidrogeotermalna potencijalnost tercijarnih vulkanogenih kompleksa Rogozne i Kopaonika

Cilj istraživanja je definisanje strukturno-hidrogeoloških uslova sa aspekta formiranja termalnih i mineralnih voda u okviru tercijarnih vulkanskih kompleksa i utvrđivanje prostora njihovog mogućeg pojavljivanja, zahvatanja i korišćenja.

Planirana istraživanja izvodiće se na prostorima razvijenog tercijarnog vulkanizma područja Kopaonika i Rogozne i obuhvatiće istraživanje sklopa, litologije i morfostruktura značajnih za razmatranje razvoja vulkanske aktivnosti i mineralizacije.

1.5.5. Hidrohemijski atlas podzemnih voda

U okviru izrade hidrohemijskog atlasa mineralnih voda Evrope a u cilju izrade neophodne podloge za procenu stanja kvaliteta podzemnih voda na teritoriji Srbije planiraju se ispitivanja kojima će se definisati hidrohemijski sastav, odnosno makrokomponente i mikroelementi podzemnih voda. Na osnovu sinteze rezultata dosadašnjih istraživanja i ispitivanja sa rezultatima hemijskih analiza koje će se izvesti u okviru ovog projekta izradiće se tematske hidrohemijske karte razmere 1:200 000 za pijaće vode, mineralne vode i termalne vode.

1.5.6. Uticaj klimatskih promena na režim i kvalitet podzemnih voda

Predloženi projekat ima značajnu ulogu u smislu definisanja uslova, zakonitosti i perspektiva u održivom korišćenju podzemnih vodnih resursa u uslovima promenjenih klimatskih faktora, pre svih povišene temperature vazduha i smanjenja količina padavina kao osnovnog faktora prihranjivanja podzemnih voda.

Realizacijom planiranih istraživanja bliže će se definisati:

- uticaj odnosa pošumljavanja i klimatskih promena na režim i kvalitet podzemnih voda;

- uticaj ljudskih i industrijskih aktivnosti na resurse podzemnih voda;

- emisija štetnih gasova i resursi podzemnih voda;

- perspektive i načini održivog korišćenja podzemnih vodnih resursa u uslovima izmenjenih klimatskih uslova.

1.5.7. Utvrđivanje mogućnosti vodosnabdevanja naseljenih mesta na području Stiške ravnice

Planiranim hidrogeološkim istraživanjima treba definisati potencijalne prostore u pogledu mogućnosti vodosnabdevanja naselja na području Stiške ravnice iz neogenih sedimenata.

1.5.8. Uslovi zaštite vodonosnih horizonata u okviru neogenih sedimenata basena Kolubare i Tamnave

U cilju zaštite postojećih izvorišta podzemnih voda planiraju se hidrogeološka istraživanja sa aspekta sagledavanja uslova i mera zaštite podzemnih i površinskih voda kao definisanja uslova održivog korišćenja i održivosti rezervi.

2. Inženjerskogeološka istraživanja

Inženjerskogeološka istraživanja se izvode u cilju utvrđivanja stanja, svojstava i karakteristika stena i tla, utvrđivanja geotehničkih osobina tla za potrebe planiranja namene prostora i pogodnosti terena za izgradnju, istraživanja radi zaštite životne sredine, kao i izradu inženjerskogeoloških karata.

2.1. Izrada Osnovne inženjerskogeološke karte (OIGK) razmere 1:100 000

Izrada OIGK podrazumeva izradu tumača i prateće dokumentacije koju sačinjavaju pregledna karta zoniranja terena prema ugroženosti savremenim egzodinamičkim procesima i pojavama i prema stepenu stabilnosti, za potrebe izrade namenskih inženjerskogeoloških osnova u okviru plansko-projektne dokumentacije: osnove za prostorno planiranje; osnove za urbanističko planiranje i projektovanje itd.

Za 2011. godinu planiran je početak izrade 1 novog lista i nastavak istraživanja za 4 lista koja su u izradi:

- list Žagubica - nastavak istraživanja (IV faza);

- list Gornji Milanovac - nastavak istraživanja (III faza);

- list Bela Palanka - nastavak istraživanja (II faza);

- list Čačak - nastavak istraživanja (II faza);

- list Aleksinac - novi projekat.

2.2. Katastar klizišta i nestabilnih padina teritorije Srbije

Savremeni geološki procesi, pre svega procesi nestabilnosti i erodibinosti, predstavljaju krupne probleme za racionalno privredno i urbanističko planiranje i projektovanje. Rezultate istraživanja ovog projekta koristiće se za potrebe privrede u oblasti prostornog i urbanističkog planiranja, putnog i železničkog saobraćaja, elektroprivrede, vodoprivrede, poljoprivrede i šumarstva, rudarstva, zaštite životne sredine, civilne zaštite, odbrane i dr. Ovaj višegodišnji projekt je započet u 2007. godini i radi se kroz aplikaciju Geološkog informacionog sistema Srbije.

Cilj ovog projekta je:

- evidencija klizišta (aktivna, privremeno umirena i fosilna) i nestabilnih padina;

- procena uslova i mogućnosti aktiviranja procesa klizanja i definisanje geometrije klizišta (površine i zapremine masa koje su, ili bi bile zahvaćene procesom klizanja);

- procena moguće štete koje bi prouzrokovalo aktiviranje procesa klizanja;

- utvrđivanje prioriteta za detaljna geološka istraživanja, projektovanje i preduzimanje preventivnih ili sanacionih mera;

- predlaganje uvođenja preventivnih mera koje bi opasnost od aktiviranja procesa klizanja svela na najmanju meru;

- proširenje informacionog sistema i baze podataka o klizištima u Republici Srbiji;

- izrada projekta osmatranja i kontrole procesa klizanja.

Dosadašnja istraživanja su se odnosila na područja opština Kragujevac, Lapovo i Batočina. Tokom 2010. godine istraživanja su bila usmerena na područje opštine Trgovište obzirom na aktiviranje klizišta tokom 2010. godine.

Nastavak istraživanja po ovom projektu u 2011. godina su predviđena duž koridora 10.

2.3. Izrada digitalizovane geološke karte područja grada Beograda na osnovu Kompleksne geološke karte Beograda KGK-10

Korišćenje savremenih tehnologija u geološkim istraživanjima postalo je osnovni preduslov za moderno i uspešno poslovanje. Uspostavljanjem Geološkog informacionog sistema Srbije (GeolISS-a) i uvođenjem digitalne tehnologije u izradu geoloških karata omogućava nov, savremen pristup koji omogućava da se ogroman fond podataka koji se nalazi u analognom obliku prevede u digitalni i time obezbedi brz i efikasan pristup tim podacima. Izrada vektorizovane kompleksne geološke karte Beograda KGK-10 i unos podataka obimne geološke dokumentacije kroz formu GeolISS-a je od izuzetne važnosti, jer se na taj način sistematizuje veći deo istraživanja koja su izvršena za područje grada Beograda.

Tokom 2011. godine planira se završetak radova po ovom projektu.

2.4. Izrada karte seizmičke rejonizacije sa istraživanjem geoloških uslova za određivanje nacionalnih parametara prema Euro Code-u 8 (EC8-1)

Delovi teritorije Srbije ispoljavaju povećanu seizmičku aktivnost zbog čega se pri projektovanju i izgradnji objekata mora poštovati pravila aseizmičke izgradnje. Obzirom na važeće standarde u toj oblasti, neophodno je uraditi novu Kartu seizmičkog hazarda, i izvršiti rejonizaciju i modeliranje terena za određivanje nacionalnih parametara neophodnih za analizu i određivanje realnih seizmičkih uticaja na objekte. Postojanje zvanične Karte seizmičkog hazarda omogućuje nesmetanu primenu važećih evropskih standarda EC8-1 u projektovanju i izgradnji objekata.

Svrha inženjerskogeoloških istraživanja je utvrđivanje osnovnih tipova seizmičkih modela tla i rejonizacija teritorije Srbije prema njima.

Za izradu Karte seizmičke rejonizacije koja podrazumeva utvrđivanje nacionalnih parametara prema EC8-1, potrebno je izvesti inženjerskogeološka istraživanja kojima će se usvojiti metodologija određivanja osnovnih kriterijuma za definisanje seizmičkih sredina i preliminarnih seizmičkih tipova modela tla. Primenom usvojene metodologije saglasne sa dosadašnjim domaćim saznanjima i iskustvima zemalja iz okruženja, stiču se uslovi za izvođenje rejoniranja i testiranje preliminarnih modela.

U 2011. godini se predviđa testiranje preliminarnih modela i izvođenju terenskih istraživanja seizmičkih parametara modela.

2.5. Monitoring uticaja geoloških hazarda na materijalna dobra i životnu sredinu

Cilj ovog višegodišnjeg Projekta je uspostavljanje sistema monitoringa uticaja geoloških hazarda na materijalna dobra i životnu sredinu u Srbiji, kroz prikupljanje, obradu i sistematizaciju podataka u jedinstvenoj bazi podataka sa implementacijom u GIS okruženje i kao deo jedinstvenog Geološkog informacionog sistema Srbije o geološkim hazardima.

Druga faza realizacije ovog projekta (tokom 2011. godine) podrazumeva procenu rizika koja uključuje rezultate analize rizika i rezultate analize i procene ugroženosti na objekte i druge sadržaje na određenom području. To takođe podrazumeva i definisanje prihvatljivog i neprihvatljivog rizika.

3. Istraživanje mineralnih sirovina

Tokom 2011. godine planira se nastavak geoloških istraživanja metaličnih, nemetaličnih i energetskih mineralnih sirovina koja imaju za cilj utvrđivanje stanja, potencijalnost i geološko-ekonomsku ocenu resursa i rezervi mineralnih sirovina Srbije.

3.1. Istraživanja metaličnih mineralnih sirovina

Istraživanja metaličnih mineralnih sirovina imaju za cilj utvrđivanje stanja, potencijalnost i geološko-ekonomsku ocenu resursa i rezervi metaličnih mineralnih sirovina Republike Srbije.

3.1.1. Prognozno - metalogenetska i geološko-ekonomska ocena resursa i rezervi metaličnih mineralnih sirovina Srbije

Nastavak istraživanja kroz završni podprojekat "Strategija geoloških istraživanja metaličnih mineralnih resursa Srbije" na osnovu definisanog sadržaja iz prve faze kojom će biti obuhvaćeni sledeći delovi/celine: Uvod; Polazni okviri i pretpostavke strategije istraživanja metaličnih mineralnih resursa; Strategijski ciljevi istraživanja metaličnih mineralnih resursa; Strategijska analiza kao osnov za definisanje i izbor strategije istraživanja metaličnih mineralnih resursa; Formulisanje i izbor strategije ostvarivanja ciljeva istraživanja metaličnih mineralnih resursa; Implementacija izabrane strategije istraživanja metaličnih mineralnih resursa; Monitoring i kontrola realizacije strategije istraživanja metaličnih mineralnih resursa; Korekcije ili redefinisanje strategije istraživanja metaličnih mineralnih resursa; Zaključak; Literatura i Prilozi.

3.1.2. Projekti istraživanja retkih elemenata Srbije sa ocenom mineralne potencijalnosti

Analitičko utvrđivanje potencijalnosti izabranih rudonosnih prostora za istraživanja mineralizacije retkih elemenata kao što su: litijum, berilijum, stroncijum, rubidijum, cezijum, cirkonijum, hafnijum, niobijum, tantal, retke zemlje (podgrupa cerijuma i podgrupa itrijuma), talijum, galijum, germanijum, kadmijum, renijum, selen, telur, skandijum, indijum i dr. u okviru olovo-cinkanih pojava i ležišta, pojavama i ležištima bakra, boksita i uglja.

3.1.2.1. Studija potencijalnosti vulkanogeno-sedimentnih stena na retke metale (Be, Nb, Li, Ga i dr.)

Nastavak osnovnih geoloških istraživanja regionalnog karaktera koja će obuhvatiti tercijarne basene koji se nalaze u južnom delu Srpsko makedonske provincije: na području Vranjskog tercijarnog basena, Vlasotinačko-leskovačkog neogenog basena, Topličkog tercijarnog basena i severnog dela Leckog andezitskog masiva.

3.1.2.2. Geološka istraživanja Ti i V na Jastrebcu

Nastavak osnovnih geoloških istraživanja sa sistematskim metalogenetskim istraživanjima titana, vanadijuma i drugih retkih elemenata polimetaličnih mineralnih sirovina na jugozapadnom području planine Jastrebac.

3.1.2.3. Geološka istraživanja pojava minerala cirkona, granata, amfibola, apatita, leukoksena, rutila i ksenotima, kao koncetratora retkih elemenata u Bujanovačkom granitskom masivu i kontaktnom pojasu

Nastavak osnovnih geoloških istraživanja regionalnog karaktera po projektu sa sistematskim metalogenetskim istraživanjima u centralnom delu istražnog prostora na površini od 130 km2.

3.1.3. Projekti metalogenetskih proučavanja, istraživanja i utvrđivanja potencijalnosti područja u pogledu metaličnih mineralnih sirovina

Analitičko istraživanje novih pojava i ležišta metaličnih mineralnih sirovina, definisanje potencijalnosti geoloških sredina, kao i sagledavanje mogućnosti za povećanje ukupne potencijalnosti resursa metalogenetskih oblasti i ležišta Srbije po pitanju mangana, hroma, molibdena, volframa, žive, urana, bakra, olova, cinka, antimona, kalaja i drugih metaličnih mineralnih sirovina.

3.1.3.1. Projekat istraživanja urana i retkih zemalja na području Plavna-Sikole

Nastavak osnovnih geoloških istraživanja na južnom delu istražnog prostora, perspektivni prostor Popovica-Sikole, koji je predstavljen kontaktom granit-jurski sedimenti.

3.1.3.2. Provera aeromagnetskih anomalija u rudnom rejonu Golije

Nastavak istraživanja koja će biti usmerena na konstatovanim mineralizacijama i istraživanju i registrovanju novih pojava zlata, volframa, hromita, žive i drugih metaličnih mineralnih sirovina sa pratećim mineralizacijama.

3.1.3.3. Osnovna geološka istraživanja zlata i pratećih mineralnih sirovina u jezerskim sedimentima područja Zlatičevo kod Vlasotinca

Nastavak započetih istraživanja na severnom delu istražnog prostora, na površini od 40 km2. Istraživanja će biti nastavljena geološkom prospekcijom, šlihovskom prospekcijom, geohemijskim uzorkovanjem, izradom raskopa i laboratorijskim radovima.

3.1.3.4. Geološka istraživanja bakra, zlata i prateće asocijacije elemenata (Pb, Zn, Ag) u dijabaz-rožnoj formaciji srednjeg Polimlja (područje južnih padina Zlatara i Jadovnika)

Nastavak započetih istraživanja po projektu sa sistematskim metalogenetskim istraživanjima na južnim padinama planine Jadovnik.

3.1.3.5. Osnovna geološka istraživanja polimetaličnih rudnih mineralizacija u rudnom polju Kotlenik

Nastavak započetih istraživanja po projektu u cilju utvrđivanja prisustva i kontrolnih faktora prostornog položaja polimetaličnih rudnih mineralizacija u okviru zapadnog pojasa Kotleničkog masiva.

3.2. Istraživanja nemetaličnih mineralnih sirovina

Istraživanja nemetaličnih mineralnih sirovina imaju za cilj utvrđivanje stanja, potencijalnost i geološko-ekonomsku ocenu resursa i rezervi nemetaličnih mineralnih sirovina Republike Srbije.

3.2.1. Prognozno - mineragenetska i geološko-ekonomska ocena resursa i rezervi nemetaličnih mineralnih sirovina Srbije

Nastavak istraživanja kroz završni podprojekat "Strategija geoloških istraživanja nemetaličnih mineralnih resursa Srbije" na osnovu definisanog sadržaja iz prve faze a kojom će biti obuhvaćeni sledeći delovi/celine: Uvod; Polazni okviri i pretpostavke strategije istraživanja nemetaličnih mineralnih resursa; Strategijski ciljevi istraživanja nemetaličnih mineralnih resursa; Strategijska analiza kao osnov za definisanje i izbor strategije istraživanja nemetaličnih mineralnih resursa; Formulisanje i izbor strategije ostvarivanja ciljeva istraživanja nemetaličnih mineralnih resursa; Implementacija izabrane strategije istraživanja nemetaličnih mineralnih resursa; Monitoring i kontrola realizacije strategije istraživanja nemetaličnih mineralnih resursa; Korekcije ili redefinisanje strategije istraživanja nemetaličnih mineralnih resursa; Zaključak; Literatura i Prilozi.

3.2.2. Analitička studija stanja mineralnih resursa

Studijom se planira utvrđivanje stepena istraženosti mineralnih resursa na zaštićenim područjima i prostorima posebne namene; analiza stanja i dosadašnjeg stepena istraženosti prirodnih resursa i dobara po vrstama, prostornom rasporedu, raznovrsnosti, obimu, kvalitetu i izrada ekološko-prostorne osnove o potencijalima prirodnog resursa ili dobra.

3.2.2.1. Studija "Geološke karakteristike i potencijalnost šireg područja Pešterske visoravni"

Nastavak istraživanja po projektu koja će sadržati podatke o svim do sada registrovanim mineralnim sirovinama, geološkoj građi, objektima geonasleđa, hidrogeološkim, inženjerskogeološkim, pedološkim i geoekološkim karakteristikama područja Pešterske visoravni.

3.2.3. Projekti mineragenetskih proučavanja, istraživanja i utvrđivanja potencijalnosti područja u pogledu nemetaličnih mineralnih sirovina

Analitičko istraživanje novih pojava i ležišta nemetaličnih mineralnih sirovina, definisanje potencijalnosti geoloških sredina, kao i sagledavanje mogućnosti za povećanje ukupne potencijalnosti resursa mineragenetskih oblasti i ležišta Srbije po pitanju barita, volastonita, dijatomita, zeolita, magnezita, bazalta, talka, tufova, bentonita i drugih nemetaličnih mineralnih sirovina.

3.2.3.1. Projekat geoloških istraživanja alunita Lecko-radanskog područja

Nastavak istraživanja u okviru kojih će se u 2011. godini obraditi prostor južno od Prolom Banje, u delu Prolom planine prema selima Prolom i Žuta Bara, pri čemu će najgušća mreža oprobavanja biti skoncentrisana na prostoru od rejona Đake ka selu Prolom, i gde su istraživanjima u 2010. godine registrovane povećane koncentracije alunita i minerala alunitske grupe.

3.2.3.2. Projekat geoloških istraživanja ležišta mineralnih sirovina nastalih u neogenim basenima u postkolizionom periodu (magneziti, kamena so, bor, stoncijum, Sb-As-Ta, Pb-Zn-Ag)

Nastavak istraživanja u okviru kojih će se u 2011. godini započeti sa istraživanjima pojava/ležišta soli u Istočnoj Srbiji na terenima Dunavskog Ključa na prostoru od Kladova do Negotina, odnosno pojave slanih voda na terenu sa visokim salinitetom oko Kladova i Negotina kao i pojave gipsa i soli u okolini Brze Palanke i u Bugarskoj kod Vidina.

3.2.3.3. Sinteza izvršenih geoloških istraživanja juvelirskih mineralnih sirovina Srbije sa ocenom potencijalnosti

Nastavak istraživanja po projektu sa prikazom tipova i načinom pojavljivanja juvelirskih mineralnih sirovina, veličinom područja, petrografskim i rendgenskim ispitivanjima, probnom obradom uzoraka u cilju upoznavanja fizičko-mehaničkih osobina i izradom reprezentativne zbirke juvelirskog kamena.

3.2.3.4. Geološka istraživanja juvelirskih mineralnih sirovina okoline Beograda

Nastavak istraživanja po projektu koja će se obaviti na prostoru Velika Ivanča - Venčane - Lazarevac sa prikazom tipova i načinom pojavljivanja juvelirskih mineralnih sirovina, veličinom područja, petrografskim i rendgenskim ispitivanjima, probnom obradom uzoraka u cilju upoznavanja fizičko-mehaničkih osobina i izradom reprezentativne zbirke juvelirskog kamena sa pojedinih nalazišta.

3.3. Istraživanja energetskih mineralnih sirovina

Istraživanja energetskih mineralnih sirovina obuhvataju osnovna geološka istraživanja uglja, nafte, uljnih škriljaca i pratećih mineralnih sirovina koja su u 2011. godini planirana izradom i realizacijom projekata i studija.

3.3.1. Osnovna geološka istraživanja ugljonosnog basena "Vrška Čuka" kod Zaječara

Prema višegodišnjem Projektu osnovnih geoloških istraživanja ugljonosnog basena "Vrška Čuka" kod Zaječara, za 2011. godinu predlaže se nastavak geoloških istraživanja već primenjenim metodama, kojima bi se rešavali strukturno-tektonski odnosi i razviće lijaske ugljonosne serije na širem prostoru. U tom cilju potrebno je geoelektrično profiliranje nastaviti u pravcu SI, kako bi se povećao dubinski zahvat u zoni između Prlitskog potoka i međunarodnog puta, gde se očekuje razviće kompletne jure ispod donjokrednog fliša.

Detaljnim geološkim kartiranjem obuhvatiti zapadni deo krečnjačkog platoa i prostor SI od Prlitskog potoka. U okviru terenskih geoloških radova detaljno snimati geološke profile i stubove na dobro otkrivenim profilima lijaske produktivne serije i ostalih sedimentnih formacija.

Kao rezultat predloženih istraživanja u 2011. godini očekuje se da se primenom predloženih metoda istraživanja utvrdi prisustvo, razviće i geometrijski položaj sva tri sloja kamenog uglja-poluantracita, kao i geometrija struktura nastalih postgenetskom tektonikom i sa većom pouzdanošću odrede lokacije istražnih bušotina.

3.3.2. Studija potencijalnosti ugljonosnog karbona u Karpato-balkanskoj oblasti istočne Srbije

U Karpato-balkanskoj oblasti istočne Srbije nosioci slojeva kamenog uglja su sedimenti ugljonosne formacije gornjeg karbona. U ovoj oblasti nalazi se više lokaliteta gde slojevi kamenog uglja izdanjuju na površini. Na osnovu rezultata istraživanja na ovom projektu za 2011. godinu predlaže se nastavak osnovnih geoloških istraživanja na sledećim lokalitetima:

Na jugozapadnim padinama Stare Planine treba vršiti osnovna geološka istraživanja da bi se utvrdilo šire rasprostranjenje ugljonosnog karbona i prisustvo slojeva uglja unutar vulkanogenosedimentne serije srednjeg karbona. S obzirom na pokrivenost ugljonosnog karbona permskim sedimentima, treba primeniti geofizičke metode sa ciljem vertikalnog razdvajanja perma od karbona.

Na prostoru antiklinale Vrške Čuke trebalo bi istražiti razviće i ugljonosnost gornjeg karbona, u otkrivenim južnim delovima i u pravcu severa, gde sedimentne tvorevine gornjeg karbona tonu ispod klastita perma i ugljonosnog lijasa Male Čuke.

U prvoj fazi osnovnih geoloških istraživanja predlaže se izrada detaljne geološke karte u cilju utvrđivanja prisustva i odnosa sedimentnih formacija i rešavanja strukturno-tektonskog sklopa, opservacijama na površini terena. Primenom geoelektričnog profiliranja treba rešiti odnose formacija po vertikali. Ovom geofizičkom metodom mogu se dobro razdvojiti ugljonosne formacije gornjeg karbona i lijasa od permskih i dogerskih klastita, kao i eventualno prisutnih magmatskih stena.

Prostor Suve Planine sa otkrivenim gornjokarbonskim sedimentima potencijalno je ugljonosan, s obzirom da je gornjokarbonska ugljonosna serija prisutna i dostupna površinskim opservacijama na znatnom prostoru antiklinale Suve Planine. Da bi se dala pouzdanija ocena neophodno je na ovom prostoru izvršiti geološku prospekciju na ugalj primenom odgovarajućih geoloških metoda istraživanja.

Cilj studije je da se uradi ocena potencijalnosti i daju predlozi za buduća istraživanja na izdvojenim perspektivnim lokalitetima.

3.3.3. Projekat osnovnih geoloških istraživanja ležišta mrkog uglja "Soko" - Sokobanja

Geološki istražni radovi za 2011. godinu planirani su sa ciljem da se jasnije definišu granice ležišta: prema istoku, severu i zapadu, a time i utvrde prave energetske potencijalnosti ležišta.

Područje istraživanja prostire se na listovima Sokobanja zapad, Sokobanja istok, i selo Zubetinac, topografske karte 1:25.000 i zahvata sokobanjsku kotlinu od Bovanskog jezera na zapadu do sela Levovika na istoku.

Istražni radovi u 2011. godini izvodili bi se severozapadno od sadašnjeg rudnika lokalnost "Padina", atar sela Bogdinac i Milušinac.

Planirani geološki istražni radovi u 2011. godini obuhvatili bi fotogeološka istraživanja, geofizička istraživanja, analizu istraženog prostora i na osnovu toga planiralo istražno bušenje.

3.3.4. Kompleksna geološka istraživanja ugljonosnosti Despotovačkog basena

U 2011. godini planirana su kompleksna osnovna geološka istraživanja ležišta despotovačkog basena u cilju definisanja produktivnih prostora koja treba da omoguće:

- izradu projekata detaljnih geoloških, hidrogeoloških, inženjerskogeoloških istraživanja, inoviranja elaborata o rezervama uglja, izradu rudarske dokumentacije i drugih vrsta istraživanja;

- aktiviranje eksploatacije uglja u ovom kraju koje bi dalo povoljne privredne, ekonomske i socijalne efekte.

Ova istraživanja obuhvatila bi detaljnu analizu svih dostupnih rezultata dosadašnjih geoloških istraživanja i podataka rudarskih radova, fotogeološku i strukturno tektonsku analizu celog ugljonosnog prostora despotovačkog basena i na osnovu dobijenih rezultata odabrale bi se najpogodnije geofizičke metode za definisanje perspektivnih delova ležišta i dobijanje parametara za usmeravanje detaljnih istraživanja.

U okviru ovih istraživanja, imajući u vidu pozitivne rezultate istražnog bušenja bušotine B-202 u prethodnoj godini, za 2011. godinu planira se i nastavak geoloških istraživanja istražnim bušenjem u okviru perspektivno ograničenog prostora severozapadno od utvrđenog ležišta "Kosa".

IV IMPLEMENTACIJA I RAZVOJ GeolISS-a

Geološki informacioni sistem Srbije (GeolISS) se kao strateški projekat Ministarstva životne sredine, rudarstva i prostornog planiranja razvija poslednjih nekoliko godina. Cilj ovakvog informacionog sistema je formiranje jedinstvene objektno orijentisane baze podataka za digitalno arhiviranje geoloških podataka i informacija i obezbeđenje savremene i efikasne informacione osnove za obavljanje svih aktivnosti vezanih za planiranja, projektovanja i odlučivanja u oblasti geologije.

1. Izrada aplikacije GeolISS-a za kolekciju geoloških podataka na PDA (Personal Divice Asistent) uređajima

GeolISS je formiran kao posebna ArcGIS ekstenzija u potpunosti prilagođena radu korisnika kako u smislu ažuriranja sistema novim podacima tako i blagovremenog pribavljanja potrebnih informacija o geološkim resursima Republike Srbije. Kroz GeolISS će tako i u budućnosti biti integrisano preko 2/3 svih projekata koje finansira Ministarstvo životne sredine, rudarstva i prostornog planiranja. Korisnici GeolISS-a su od 2010. godine, korišćenjem VPN konekcije, vršili unos podataka direktno u centralnu bazu, čime se ostvaruje efikasnije ažuriranje kao i efikasniju kontrolu realizovanih radova, za sve projekte koje finansira Ministarstvo životne sredine, rudarstva i prostornog planiranja. U 2011. godini se planira da nad aplikacijom za prenosive uređaje (PDA), razvije aplikacija GeolISS-a koja bi omogućavala unos podataka sa terena.

Cilj ovog projekta je da se uradi aplikacija za prikupljanje geoloških podataka na terenu za prenosive uređaje (PDA) za formu geološkog informacionog sistema Srbije. Realizacijom ovog projekta biće urađen modul za konverziju prikupljenih podataka sa terena u centralnu bazu GeolISS-a.

Projekat bi se realizovao kroz jednogodišnji rad.

2. Unos geoloških podataka u formu Geološkog informacionog sistema Srbije (GeolISS)

Geološka dokumentacija kojom raspolaže Republika Srbija je od ogromne važnosti za geološku struku, nauku i državu u celini, sa preko 5.000 dokumenata (izveštaja, elaborata i karata opšte i specijalne namene), obrađenih i sređenih podataka po mestu i vrsti istraživanja. Većina ove dokumentacije nalazi se u klasičnom papirnom obliku.

Formiranjem Geološkog informacionog sistema Srbije (GeolISS) stvoreni su uslovi da se deo fondovskog materijala prevede u digitalni oblik i bude dostupan širem krugu korisnika, shodno zakonom definisanom nivou pristupa.

Kao posebna aplikacija u sklopu Geološkog informacionog sistema Srbije je formirana baza podataka za unos osnovnih podataka o izvršenim geološkim istraživanjima na teritoriji Republike Srbije iz fonda geološke dokumentacije. U sklopu ove aplikacije postoji i bibliografska baza podataka koja sadrži sve radove koji se odnose na geologiju za period od 1975-2005. godine.

Za 2011. godinu predviđeno je da se unesu osnovni podaci o svim izvršenim geološkim istraživanjima, kao i podaci vezani za bibliografsku bazu podataka za period od januara 2006. do kraja novembra 2011. godine.

3. Prevođenje publikovanog kartografskog sadržaja Osnovne geološke karte (OGK) u format Geološkog informacionog sistema Srbije (GeolISS)

Razvoj geološkog informacionog sistema Srbije podrazumeva prikupljanje novih i unos postojećih podataka. Uporedo sa poslovima na prikupljanju podataka će se odvijati vektorizacija, odnosno prevođenje publikovanog kartografskog sadržaja Osnovne geološke karte (OGK), razmere 1:100 000, kroz aplikaciju Geološkog informacionog sistema Srbije.

Osnovni cilj ovog projekta je digitalizacija listova OGK celokupne teritorije Republike Srbije. Time će se omogućiti brzo publikovanje digitalnih grafičkih prikaza listova OGK i drugih sadržaja karte prema potrebama korisnika, kao i neograničene mogućnosti pretraživanja po različitim kriterijumima, kako same baze geoloških podataka (unesenih iz tumača Osnovne geološke karte) i grafičkih sadržaja karte. Pored toga, realizacijom ovog projekta se pruža mogućnost za savremeno povezivanje geoloških i drugih sadržaja sa adekvatnim sadržajima u zemljama u okruženju i zemljama EU.

U 2010. godini vektorizovano je osam listova OGK razmere 1:100.000, što do sada ukupno čini cifru od 19 listova.

Za 2011. godinu planirana je vektorizacija 11 listova OGK.

V IZRADA PROJEKATA I STUDIJA IZ OBLASTI GEOEKOLOGIJE

Za geoekološka istraživanja planirani su projekti i studije koji se odnose na zaštitu životne sredine u oblasti istraživanja i korišćenja geoloških resursa, kao i zaštitu geoloških vrednosti, retkosti i objekata koji imaju karakter geonasleđa.

1. Studija utvrđivanja prirodne radioaktivnosti podzemnih voda Srbije

Cilj projekta je utvrđivanje aktivnih radionukleida u uzorcima pijaćih i banjskih voda, odnosno utvrđivanje alfa, beta i gama zračenja, izrada uporedne analize radioaktivnosti voda i prirodne geološke sredine i izrade karte potencijalnosti pojedinačnih radionukleida pijaćih i banjskih voda.

Istraživanjima su obuhvaćene podzemne vode koje se smatraju mineralnim, termalnim, banjskim, flaširanim i rudnim vodama ležišta urana, kao i vode akumulacija koje se koriste za vodosnabdevanje stanovništva Republike Srbije.

2. Uticaj otpadnih rudničkih voda na životnu sredinu

U Srbiji postoji veliki broj napuštenih rudarskih radova i objekta kao posledica istraživanja i eksploatacije ležišta olova i cinka, bakra, zlata, uglja i urana iz kojih ističu "rudničke vode", zagađujući životnu sredinu, pre svega površinske i podzemne vode. Istraživanja treba da omoguće izradu katastra rudničkih voda, kompletnih hemijskih, radioloških i mikrobioloških analiza, uspostavljanje monitoringa režima podzemnih voda za najugroženije lokalnosti, izradu karata hazarda i rizika sa aspekta zagađivanja okolnih podzemnih voda i predlog mera zaštite životne sredine od otpadnih rudničkih voda iz napuštenih rudarskih radova i objekta. Realizacija je predviđena kroz izradu podprojekta za područja Zapadne i Južne Srbije.

3. Geoekološke karakteristike terena područja sliva reke Timok

Područje sliva reke Timok pripada oblasti koja je u dužem vremenskom periodu izložena intenzivnim promenama stanja životne sredine, pre svega, kao posledica eksploatacije mineralnih sirovina.

Složena geološka građa i metalogenetska specifičnost terena u oblasti timočkog sliva, kako u predelu izvorišta tako i u donjem delu sliva, bila su predmet istraživanja i aktivne eksploatacije različitih vrsta mineralnih sirovina (metalične, nemetalične i dr). Procesi eksploatacije u dugoročnom periodu doveli su do ozbiljnih promena i poremećaja životne sredine.

Planira se izvođenje kompleksnih geoekoloških istraživanja sa ciljem da se definišu faktički ekološki faktori kontaminacije, da se utvrdi trenutno ekološko stanje navedene oblasti, kao i prirodne ekološke i geološke celine koju sačinjavaju geološka građa terena sa morfološko-strukturnim specifičnostima.

4. Uticaj geoloških i hidrogeoloških uslova na pojavu destruktivnih erozionih procesa i bujičnih poplava na prostoru Srbije

Na teritoriji Republike Srbije sučeljava se više geotektonskih jedinica najvišeg reda. Svaka od zastupljenih geotektonskih celina, odlikuje se specifičnim istorijsko-geološkim procesima formiranja terena, strukturnim, litološkim, hidrogeološkim, geomorfološkim, hidrografskim, fizičko-geografskim, klimatskim i drugim uslovima sredine, koji doprinose pojavi destruktivnih erozionih procesa i bujičnih poplava. Na prostoru Republike Srbije postoje vodotokovi na kojima je odnos između minimalnih i maksimalnih protoka reda veličina 1:1.000-1:10.000, što je indikator potencijala prostora za pojavu hidroloških ekstrema kao što su bujične poplave. Na slivovima čije su površine manje od 100 km2, specifični oticaji velikih voda Q1% (stogodišnja velika voda) ponekada prevazilaze 10 m3/s /km2, što ukazuje na izrazito bujični karakter takvih vodotokova.

Kada su u pitanju bujični tokovi, prema katastrima bujičnih tokova rađeni pedesetih i šezdesetih godina XX veka, na prostoru Srbije registrovano je preko 12500 bujičnih tokova (bez Vojvodine). To znači da je praktično ugrožena cela Srbija, južno od Save i Dunava (brdsko-planinski deo Srbije). Pojava velikih voda na bujičnim slivovima u Srbiji praćena je, kao po pravilu, značajnim materijalnim štetama, ali i gubicima ljudskih života.

Efikasna zaštita od bujica zavisi pre svega od razumevanja uzroka koji ih izazivaju i primene određenih mera upozorenja i zaštite.

Realizacija projekta omogućiće definisanje geoloških i hidrogeoloških uslova koji mogu uticati na pojavu i formiranje erozionih procesa i bujičnih poplava na prostoru Srbije.

5. Katastar jalovišta tehnogenih mineralnih resursa Republike Srbije uz procenu rizika i hazarda na životnu sredinu i ljudsko zdravlje

U 2011. godini planira se nastavak Projekta u okviru kojeg će biti analizirana jalovišta nemetaličnih mineralnih sirovina formiranih u procesu eksploatacije nemetaličnih mineralnih sirovina na prostoru Zlatibora, Šumadijsko - Kolubarske, Timočke i Podrinjske oblasti uz procenu rizika i hazarda na kapacitet životne sredine i izradom inventara rudarskih objekata (aktivnih i zatvorenih) sa pratećim laboratorijskim analizama koje uključuju radiometrijske, hemijske i hidrohemijske analize.

6. Geohemijska karta Srbije

U 2011. godini planira se realizacija kompleksnih geohemijskih istraživanja sa predviđenim i jasno definisanim kabinetskim, terenskim i laboratorijskim radovima.

Na pripremljenim kompozitnim uzorcima površinskog i donjeg sloja zemljišta, izvršiće se multielementarna laboratorijska analiza. Reprezentativne probe će se analizirati u akreditovanoj laboratoriji sa standardima koji su korišćeni za izradu geohemijske karte Evrope, a po FOREGS-ovom uputstvu:

- sačiniti novu strategiju za istraživanje ovog geohemijskog medijuma i uraditi mrežni plan za pogušćavanje terenskih istražnih radova, visoke rezolucije oprobovanja od 5x5 km;

- ažuriranje baze podataka novim rezultatima;

- analiza dobijenih rezultata i statistička obrada;

- izrada preliminarnih karata sa oleatama sadržaja pojedinačnih elemenata;

- priprema za štampanje geohemijskog atlasa zemljišta Srbije.

7. Geonasleđe i geodiverzitet Severozapadne Srbije

Realizacija ovog projekta u 2011. godini treba da obuhvati:

- izvođenje završnih radova na izradi stalne geološke muzejske postavke o Jadarskom blok teranu i obodnim delovima susednih geotektonskih jedinica;

- izrada sintetizovane geološke muzejske postavke u Petnici i Dobropotočkom crkvenom parku u Krupnju;

- kompletiranje Inventara objekata geonasleđa severozapadne Srbije sa mezozojskim lokalitetima;

- detaljno uređenje objekata geonasleđa koji su izdvojeni kao prirodnjačke vrednosti od međunarodnog (evropskog) značaja za uključenje u mrežu evropskih geoparkova;

- priprema za proširenje istražnog prostora na objekte geonasleđa koji se nalaze izvan Jadarskog blok terana, a koje zbog posebnog značaja, treba zaštititi i obraditi (Crveni korali u Seča reci, kambrijska nalazišta u Rogačici, olistostrome Varde, tektonski melanž Brajkovca i danas posebno interesantne jezerske miocenske naslage značajne sa ekonomskog i naučnog aspekta: Sigrađa, Raduša, Radobićka stena i Šušeoke);

- izrada karata o zakonitostima prostornog razmeštaja geoloških resursa i njihova ekonomska potencijalnost;

- izrada geoturističkog vodiča;

- uređenje najznačajnijih objekata geonasleđa evropskih i međunarodnih vrednosti i na taj način stvoriti mogućnost da se otpočne razvoj geoturizma.

8. Geonasleđe i geodiverzitet Istočne Srbije

Za 2011. godinu planira se istraživanje prostora za objekte geonasleđa Istočne Srbije koje zbog posebnog značaja treba zaštititi i obraditi: Rudistni sprud Bačevice kod Boljevca, Lijaski profil brahiopodske faune kod Rgotine, kompletiranje Inventara objekata geonasleđa Istočne Srbije i dr.

VI OSNOVNA GEOLOŠKA ISTRAŽIVANJA NA TERITORIJI AP VOJVODINE ZA 2011. GODINU

1. Uvod

Zakonom o utvrđivanju nadležnosti Autonomne pokrajine Vojvodine, član 71. tačka 4. ("Službeni glasnik RS", broj 99/09), poslovi finansiranja osnovnih geoloških istraživanja na teritoriji Autonomne pokrajine Vojvodine vrše se kao povereni.

U 2011. godini planira se izvođenje geoloških istražnih radova prema godišnjem programu, kojim će biti obuhvaćeni sledeći projekti i studije.

2. Opšta geološka istraživanja

2.1. Karta podloge tercijara Vojvodine

Područje Vojvodine pokrivaju, mestimično i preko 3.000 metara debele naslage tercijarnih tvorevina, koje onemogućavaju direktno osmatranje i sagledavanje "starije" geološke istorije ovog područja.

Cilj ovog projekta je da se iskoriste dosadašnja saznanja u geološkoj građi dubljih delova terena stečena tokom istraživanja nafte i gasa i da se uradi karta podloge tercijara Vojvodine 1:300.000. Ova karta bi sa jedne strane predstavljala polaznu osnovu za dalju nadogradnju u rešavanju konkretnih geoloških problema vezanih za dublje delove terena (podzemne vode, geotermalni resursi itd.), a sa druge strane bi omogućila korelaciju podataka sa susednim zemljama koje su ovakvu kartu već odavno izradile i publikovale. Realizacija projekta planirana je u tri faze u periodu od 2010. do 2012. godine.

Druga faza projekta, tokom 2011. godine, obuhvata analizu i sintezu podataka o pretercijarnim tvorevinama, prikupljenih iz preko 800 naftnih, naftno-gasnih i gasnih bušotina sa područja Vojvodine tokom 2010. godine, definisanje kartiranih jedinica, izradu geološke karte podloge tercijara Vojvodine u razmeri 1:300.000 sa odgovarajućim Tumačem, kao i reviziju istih.

2.2. Geološki uslovi racionalnog planiranja, korišćenja i zaštite prostora AP Vojvodine

Osnovni cilj ovog projekta je da se registruju, analiziraju i na pogodan način prikažu svi geološki potencijali AP Vojvodine, uslovi njihovog racionalnog korišćenja, uslovi zaštite geološke sredine od posledica tog korišćenja, kao i uslovi zaštite ljudi i materijalnih dobara od različitih geoloških i geomorfoloških procesa.

Planira se da istraživanja najvećim delom budu realizovana korišćenjem raspoloživih podataka iz različite stručne-fondovske i publikovane dokumentacije, uz minimalna, neophodna dopunska istraživanja na terenu i analizom satelitskih i aerosnimak.

Tokom 2011. godine, planira se završetak kompletnog projekta, koji je započet 2010. godine. Rezultati ovih istraživanja i ispitivanja biće prikazani na tematskim kartama, razmere 1:300.000, kao što su: Karta nestabilnosti terena; Karta rupturnog sklopa; Karta seizmičkog hazarda; Karta geološkog hazarda i Karta tehnogenih uticaja. Pored toga uspostaviće se GIS geološke sredine koji će ubuduće omogućiti kontinuirano praćenje prostornih pojava i pojava u geološkoj sredini.

2.3. Studija recentnih karbonatnih formacija severne Bačke

Prostor predviđen za istraživanje zahvata područje Subotičke peščare, koja se prostire na površini od oko 2,5 km2.

Samu peščaru, u pri površinskom delu, skoro u celini izgrađuju različito obojeni žuti i sivi peskovi ispod kojih su, na maloj dubini konstatovane pojave recentnih karbonatnih (kalcitsko-dolomitskih) tvorevina kojima, za razliku od susedne Mađarske, do sada u Srbiji nije posvećena dovoljna pažnja.

Naime, ovi sedimenti su u Mađarskoj vrlo detaljno istraženi i prikazani u radovima B. Molnara (1991 - 1996). Prema navedenom autoru na području međurečja Dunava i Tise, u morfološkim depresijama unutar eolskih naslaga lesa i eolskog peska, u toku savremene epohe - holocena, postojao je složen sistem plitkih jezera u kojima su se tokom suvih i toplijih perioda, kada je većim delom temperatura jezerskih voda bila blizu 30 °C, nataložile najmarkantnije naslage karbonatnih, kalcitsko-dolomitskih slojeva. Prema Molnaru, ova jezera su najčešća u dolinama između dina eolskih peskova, sa generalnim pravcem pružanja SZ-JI, pri čemu se njihov broj i dimenzije smanjuju ka jugu.

Realizacijom ovog projekata očekuje se okonturivanje ovih tvorevina i na području Subotičke peščare, njihova korelacija u prostoru i vremenu sa sličnim tvorevinama u Mađarskoj, uslovi i način nastanka, kao i procena njihovog eventualnog komercijalnog značaja, pre svega kao specifičnog objekta geonasleđa u razvoju geoturizma zbog ograničenja koja proističu iz zaštićenog statusa peščare.

Realizacija ovog projekta se planira u dve faze, tokom 2011. i 2012. godine.

3. Osnovna istraživanja geoloških resursa

3.1. Hidrogeološka istraživanja

3.1.1. Izrada digitalizovanih hidrogeoloških podloga baziranih na analitičkoj studiji stanja istraženosti područja južnog Banata sa pripremom za uvođenjem u GeolISS - podsistem za AP Vojvodinu (pilot projekat)

Tokom 2011. godine završavaju se radovi započeti u 2010. godini na pripremi rasterskih podloga razmera 1:25.0000, 1:50.000 i 1:100.000 za područje Južnog Banata i njihovo uvođenje u GeolISS-podsistem za područje AP Vojvodine.

Tokom 2011. godine izvršiće se vektorizacija rasterskih originala zasnovanih na "slojevima" (lauer based) kao skup tematskih vektorizovanih karata sa mogućnošću prikazivanja jednog ili više slojeva, kao i izrada odgovarajuće baze podataka zasnovane na analitičkoj studiji evidentiranja stanja istraženosti, odnosno stepena pokrivenosti teritorije Južnog Banata.

3.1.2. Studija stanja i perspektive korišćenja lekovitih voda Vojvodine u funkciji razvoja banjsko-turističkog kompleksa

Osnovni cilj projekta je da se sistematizuju dosadašnja saznanja o lekovitim vodama Vojvodine i da se uz dopunska terenska i laboratorijska istraživanja i ispitivanja utvrdi prostorni raspored ležišta sa lekovitim vodama; fizičko-hemijske karakteristike i balneološka svojstva lekovitih voda, izvrši rejonizacija AP Vojvodine prema perspektivnosti za dobijanje raznih tipova lekovitih voda; izradi veći broj balneoloških analiza sa mišljenjem balneologa o njihovim lekovitim svojstvima, a što će u konačnom omogućiti da se stvori realna slika o stanju i perspektivi korišćenja lekovitih voda AP Vojvodine u funkciji razvoja banjskog turizma.

Istraživanja u 2011. godini predstavljaju nastavak radova na potencijalnim nalazištima lekovitih voda započetih tokom 2010. godine i obuhvataju: izradu određenog broja balneoloških analiza sa mišljenjem balneologa o njihovim lekovitim svojstvima, što će upotpuniti sliku o stanju i perspektivi korišćenja lekovitih voda AP Vojvodine u funkciji razvoja banjskog turizma, zatim završetak Studije stanja i perspektive korišćenja lekovitih voda, kao i jedinstvenog katastra potencijalnih ležišta lekovitih voda na teritoriji Vojvodine, koji će kao takav biti upotrebljiv i u komercijalne svrhe.

Završni dokument, tj. studija će predstavljati osnovu za formiranje sistema nadzora i kontrole korišćenja i zaštite ležišta lekovitih voda na teritoriji AP Vojvodine, a može da posluži i kao osnova za davanje koncesija za istraživanja i korišćenje lekovitih vodnih resursa.

3.1.3. Ocena stanja rezervi i resursa podzemnih voda na teritoriji AP Vojvodine

Objektivna opasnost od potencijalne nestašice, naročito kvalitetnih voda, koje se mogu koristiti za vodosnabdevanje stanovništva, nameću potrebu da se utvrde rezerve i kvalitet podzemnih voda na postojećim izvorištima, definišu nova, potencijalna, izvorišta i procene ukupno raspoloživi resursi kako bi se obezbedilo dugoročno i održivo vodosnabdevanje pre svega stanovništva, a zatim i industrije i poljoprivrede na teritoriji AP Vojvodine.

Tokom 2011. godine planira se završetak započetih radova na evidentiranju postojećih i potencijalnih izvorišta i ocena stanja rezervi i resursa podzemnih voda na teritoriji AP Vojvodine, zatim izrada hidrogeološkog (matematičkog) modela, prognoznih karata i uspostavljanje jedinstvene baze podataka koji će pored planiranja racionalnog i održivog korišćenja omogućiti i efikasnu kontrolu korišćenja podzemnih voda, kao i zaštitu ležišta i potencijalnih izvorišta.

3.1.4. Osnovna hidrogeološka i hidrološka istraživanja "gorkih" voda na teritoriji Banata

Pojava "gorkih" voda na prostoru AP Vojvodine ima više i uglavnom je karakteristično za prostor srednjeg i severnog Banata. Njihovo pojavljivanje se razlikuje od pojava termomineralnih voda koje se zahvataju iz dubokih izdani.

Specifičnost pojava "gorkih" voda sastoji se u tome što se javljaju mnogo pliće i što je njihova geneza za sada nedovoljno izučena.

Cilj istraživanja ovog Projekta, jeste utvrđivanje osnovnih geoloških i hidrogeoloških karakteristika prostora na kojima su registrovane "gorke" vode, uslova formiranja i nastanka podzemnih voda specifičnih fizičko-hemijskih svojstava, kao i međusobnog uticaja i zavisnosti površinskih i podzemnih voda i zemljišta koji treba da razjasne uslove i način (genezu) pojavljivanja ovih voda.

Realizacija ovog projekta planira se u dve faze, tokom 2011. i 2012. godine čime će se stvoriti neophodni preduslovi da zainteresovani subjekti (lokalne samouprave, preduzeća) koji žele da koriste ove vode (na prostoru srednjeg i severnog Banata ima ih više) pristupe detaljnim geološkim istraživanjima na određenim lokalitetima u cilju valorizacije ovih voda.

3.2. Inženjerskogeološka istraživanja

3.2.1. Inženjerska i hidrogeološka istraživanja povodnja na teritoriji Vojvodine

Savremeni povodnji (poplave) kao fenomeni, pored korišćenih metoda monitoringa (merenja Hidrometeorološkog zavoda počev od druge polovine XIX veka) mogu se istraživati i u kontekstu evolucije istog, koja seže u geološku prošlost, počev od kraja pleistocena, pa sve do danas. Evolucija fenomena povodnja modelovana podacima dobijenim primenom geoloških metoda (daljinska detekcija, litološka analiza povodanjskih deponata u okviru opšteg litološkog modela kvartarnih sedimenata, neotekonski i savremeni pokreti, analiza geomorfoloških oblika itd.), omogućava i modeliranje povodanja u neposrednoj i daljoj (geološkoj) budućnosti.

Cilj projekta je definisanje trenda fenomena povodnja na teritoriji Vojvodine, primenom geoloških metoda, odnosno izdvajanjem područja zahvaćenih najvišim vodama poplava, kao i izdvajanje područja koja usled geološke evolucije (deponovanje sedimenata, savremeni pokreti) potencijalno mogu biti izložena poplavama, što će omogućiti pravovremeno reagovanje na potencijalne opasnosti od poplava. Realizacija projekta se planira u dve faze tokom 2011. i 2012. godine.

3.2.2. Promene inženjerskih i hidrogeoloških karakteristika prostora duž autoputa Beograd - Novi Sad - Subotica

Duž svih saobraćajnica, a posebno duž autoputa Beograd - Novi Sad - Subotica, gde je frekvencija vozila, posebno teških kamiona, poslednjih godina u stalnom porastu, pored promena u životnoj sredini (vazduh, voda, zemljište) dolazi i do određenih promena inženjerskogeoloških i hidrogeoloških karakteristika geo-sredine.

Definisanje prostora na kome se ove promene javljaju duž napred navedene saobraćajnice je od posebnog interesa, jer od njih zavise uslovi i način korišćenja datog prostora u druge namene što je upravo i cilj ovog projekta. Dakle realizacijom ovog projekta, dobiće se kompletne inženjerskogeološke i hidrogeološke podloge oštećenja i zagađenja prostora duž autoputa Beograd - Novi Sad - Subotica, kao i uslovi i načini daljeg korišćenja istog u druge namene (sada se prevashodno koristi u poljoprivredne svrhe).

Realizacija kompletnog projekta planira se tokom 2011. godine.

3.2.3. Izrada osnovnih inženjerskogeoloških i hidrogeoloških podloga na području Parka prirode "Palić"

Projekat podrazumeva definisanje ukupnih prirodnih mogućnosti područja koje obuhvata Park prirode Palić, a u cilju izrade prostorno-planske dokumentacije i očuvanja prirodne sredine. Projekat je koncepcijski i metodološki koncipiran tako da pruži odgovor na pitanja o ukupnom geološkom potencijalu pomenutog područja, način korišćenja prostora, kao i stepen narušenosti i mogućnost očuvanja prirodne sredine.

Inženjerskogeološke i hidrogeološke podloge će omogućiti racionalnija planska rešenja pri određivanju namene površina, odnosno izboru lokacije objekata. Osim toga, poslužiće i odgovarajućim komunalnim službama pri utvrđivanju uslova građenja, za projektovanje i građenje budućih infrastrukturnih, saobraćajnih, komunalnih i drugih objekata opšteg društvenog značaja. Očuvan prirodni prostor i uslovi stvaraju mogućnost da planski razvoj bude zasnovan na pravilno ocenjenim i vrednovanim potencijalima kao osnova za razvoj, pre svega, turizma, uključujući u sve to očuvanje, zaštitu i unapređenje ukupnog prirodnog ambijenta.

Realizacija kompletnog projekta planira se tokom 2011. godine.

3.3. Istraživanja mineralnih sirovina

3.3.1. Osnovna geološka istraživanja mineralnih sirovina u nanosnim tvorevinama Vršca i okoline

Na području Vršca su tokom ranijih istraživanja, otkrivene veće površine pod nanosima koje se po načinu i mestu nastanka dele na: eluvijalne, deluvijalne, proluvijalne i aluvijalne. Istraživanja mineralnih sirovina u ovim sedimentima u proteklom periodu nisu vršena sistematski iako postoje podaci da se u njima nalaze povećane koncentracije kasiterita, cirkona i retkih elemenata i zemalja kao što su berilijum i niobijum, odnosno talijum i galijum.

Tokom 2011. godine, nastaviće se započeta sistematska istraživanja i ispitivanja u cilju utvrđivanja prostornog razmeštaja maksimalnih koncentracija pojedinih mineralnih sirovina unutar napred navedenih sedimenata kao i ocena potencijalnosti celog prostora u pogledu mogućnosti pronalaženja ekonomski interesantnih ležišta, započetih u 2010. godini.

Prvobitno je planirano da se ovaj projekat realizuje u dve faze, tokom 2010. i 2011. godine, međutim rezultati istraživanja iz 2010. godine, kada su na širem području Mesića u većem broju šlihova konstatovana makroskopski vidljiva zrna zlata, nameću potrebu da se ista produže, radi pogušćavanja mreže istražnih radova kako na napred pomenutoj lokaciji tako i na eventualno novo izdvojenim tokom 2011. godine.

3.3.2. Osnovna geološka istraživanja peloida na području jugo-zapadnog Banata (Opovo - Baranda)

Na širem prostoru Opovo - Baranda, u jugozapadnom delu Banata, postoji više lokaliteta na kojima su u prethodnom periodu registrovane pojave peloida.

Osnovni cilj istraživanja ovog projekta je da se izdvoje sva potencijalna nalazišta peloida na predmetnom prostoru, da se izuči njihova geneza, geološke i hidrogeološke karakteristike, balneo-terapeutske vrednosti peloida i procene njihove rezerve na nivou C2 i C1 kategorije.

U slučaju povoljnih rezultata, postoje realne mogućnosti da lokalna samouprava ili zainteresovani privredni subjekti detaljnim istraživanjima, a zatim praktičnom primenom peloida, bilo u novo izgrađenim banjsko-rekreacionim turističkim objektima, bilo snabdevanjem drugih banja ili čak izvozom, valorizuju ulaganja u ova istraživanja.

Realizacija celokupnog projekta planira se u dve faze, tokom 2011. i 2012. godine.

3.3.3. Strukturno-tektonska i formaciona analiza kontinentalnih neogenih sedimenata na obodu Fruške gore kao potencijalnih nosioca mineralnih sirovina

Cilj ovog projekta je da se primenom strukturno-tektonske i formacione analize, koristeći sedimentološke podatke od nivoa petrološkog preparata pa do makrosedimentoloških fenomena (sekvence, paketi, ciklusi), uz podatke geofizičkih metoda (seizmička tomografija) i uz analizu dostupnih merenih elemenata sklopa, definiše litološko-strukturni prognozni ključ za svaku pojavu potencijalnih mineralnih sirovina (ugalj, bentonit, karbonat, bituminozni glinci i dr.) u sedimentima kontinentalnog neogenog ciklusa na obodu Fruške gore.

Realizacijom ovog projekta, odnosno pomoću definisanog litološko-strukturnog ključa, uradiće se 3D model predmetnog područja sa izdvojenim potencijalnim lokacijama svih vrsta potencijalnih mineralnih sirovina.

Realizacija ovog projekta, u celini, predviđa se u 2011. godini.

4. Geoekološka istraživanja

4.1. Geohemijska istraživanja neorganskih zagađivača u srednjem Banatu kao podloga za izradu geoekološke karte

Osnovni razlog za realizaciju projekta geohemijskih istraživanja neorganskih zagađivača u srednjem Banatu predstavljaju ekološki problemi sa kojima se ovaj region suočava. Naime, na području srednjeg Banata uočena je povišena koncentracija toksičnih metala poput arsena, žive, urana, torijuma olova i drugih u tlu i u vodotocima. Pored toga freatske izdani podzemnih voda na istom prostoru su zagađene pesticidima, hemijskim đubrivima, radom industrijskih i klaničnih postrojenja, akcidentima u industriji na otvorenim gliništima itd. Zbog svega navedenog postoji opravdana bojazan od kontaminacije tla, podzemnih i površinskih voda koja bi mogla da negativno utiče na kvalitet poljoprivrednih i stočarskih proizvoda.

Projektom se predviđa kompleksna geohemijska analiza uticaja neorganskih zagađivača na tlo i vode srednjeg Banata, kako bi se ustanovili mogući rizici u geološkoj i životnoj sredini.

Finalni rezultati istraživanja, uz presek sadašnjeg stanja u odnosu na nulti nivo zagađenja datih kroz tekstualni i grafički-statistički prikaz, biće predstavljeni i kartom koncentracija određenih neorganskih zagađivača odgovarajuće razmere, sa jasno izdvojenim zonama potencijalnih ekoloških problema. Ova karta bi bila polazna osnova za sva detaljnija istraživanja, mere zaštite itd. Na ovaj način rizici po zdravlje i životnu sredinu mogu se kontinuirano pratiti, prognozirati i preduprediti u realnom vremenu.

Realizacija projekta se planira u dve faze, tokom 2011. i 2012. godine.

4.2. Geoekološke karakteristike terena u slivu reke Zasavice, sa posebnim osvrtom na međuzavisnost režima površinskih i podzemnih voda i njihov uticaj na ekosistem Specijalnog rezervata prirode Zasavica

Povezanost ekosistema i geoloških (pre svega hidrogeoloških i hidroloških) karakteristika terena na području Specijalnog rezervata prirode Zasavica je u proteklom periodu nedovoljno istražena. Pri tom, ovaj rezervat velike štete ima od uticaja podzemnih i površinskih voda čiji neuređeni režim negativno utiče na nivo i kvalitet voda, a tako indirektno i na razvoj i opstanak biljnog i životinjskog sveta. Brojne vrste su ugrožene i doveden je u pitanje njihov opstanak dugotrajnim prevlažavajućim periodima, dok sa druge strane u periodu niskih voda, koje se takođe često javljaju u toku godine, dolazi do otežanih uslova opstanka naročito osetljivih biljnih i životinjskih vrsta.

Da bi se pravovremeno imali adekvatni odgovori i mere zaštite od svih negativnih uticaja mora se dobro izučiti i poznavati rezervat u celosti, a naročito u hidrogeološkom smislu. Jedino se na taj način obezbeđuje uspešna odbrana od negativnih uticaja i iskorišćavanje i zaštita podzemnih voda u svakom pogledu.

Poznavanje međusobnog odnosa i uslovljenosti režima površinskih i podzemnih voda omogućio bi racionalno upravljanje vodnim resursima u slivu i to regulacijom izdani i površinskog oticaja što bi stvorilo približno konstantne uslove u pogledu zahteva biosistema u rezervatu, što je upravo i cilj i namena ovog projekta.

Realizacija ovog projekta se planira u dve faze, tokom 2011. i 2012. godine.

4.3. Geološka istraživanja Čerevićkog potoka u cilju očuvanja, konzervacije i prezentacije paleontoloških nalazišta

Fruška gora obuhvata zavidan broj lokaliteta geološke baštine od posebnog naučnog značaja, retkosti i lepote, koji je reprezentativan za ovo i šire područje i njegovu geološku istoriju, događaje ili procese. Svakako jedan od najznačajnijih (posebno sa naučnog aspekta) lokaliteta geonasleđa Fruške gore je i paleontološko nalazište gornje krede u slivu Čerevićkog potoka, koji zaslužuju da se uredi u skladu sa svetskim standardima za slična nalazišta. Ovo pre svega podrazumeva da se utvrdi aktuelno stanje lokaliteta "Čerevićki potok" kao i da se iznađu odgovarajuća rešenja za konzervaciju velikog broja fosilnih ostataka flore "in situ" i tako sačuva od daljeg propadanja i omogući njihova prezentacija i valorizaciju kroz povezivanje u funkcionalnu celinu sa drugim objektima geonasleđa u okviru budućeg Geoparka, što je konačan cilj ovog projekta.

Tokom 2011. godine, planira se završetak započetih istražnih radova na identifikaciji i detaljnoj obradi mikrolokacija sa ostacima makrofosila, njihova konzervacija "in situ", kao i izrada predloga projekta daljih aktivnosti na njihovoj zaštiti i prezentaciji.

4.4. Uticaj klimatskih faktora i površinskih voda na režim podzemnih voda prve izdani severne Bačke - Telečka visoravan i Subotička peščara

Na severu Bačke, u oblasti Telečke visoravni i Subotičke peščare, primetna je relativno manja količina padavina, tj. drugačija (mikro) klimatska svojstva (vetrovi, vlažnost, temperatura) u odnosu na širu okolinu što u značajnoj meri utiče na režim podzemnih voda prve izdani. Pored toga, i neznatan broj površinskih tokova u velikoj meri utiče na režim prve izdani.

Osnovni cilj projekta je definisanje opšteg bilansa voda (površinskih i podzemnih) na ovom području, koji predstavlja neophodnu osnovu kod sagledavanja hidrogeoloških, hidroloških, pedoloških i agronomskih-poljoprivrednih svojstava terena.

Realizacijom ovog projekta utvrdiće se uticaj klimatskih prilika i površinskih voda na prvu izdan, što će omogućiti efikasno planiranje svih mera u cilju održivog korišćenja i zaštite raspoloživih resursa podzemnih voda prve izdani na predmetnom prostoru.

Za 2011. godinu planira se realizacija kompletnog projekta.

5. Geoarheološka istraživanja

Geoarheologija je relativno nov multidisciplinarni pristup rešavanju problema vezanih za arheološka istraživanja. U najkraćem, moderna geoarheologija se definiše kao arheološka istraživanja koja primenjuju koncepte i metode savremenih geoloških istraživanja te stoga georahelogija deli sa arheologijom deo polja svog istraživanja i ciljeve. Njeni prvi počeci datiraju iz prve polovine prošlog veka, ali punu afirmaciju dostiže tek sedamdesetih godina.

5.1. Geoarheološka istraživanja na lokalitetu Višnjevača kod Padeja (pilot projekat)

U Srbiji do sada nisu vršena sistematska geoarheološka istraživanja (u punom smislu napred navedene definicije) ni na jednom arheološkom lokalitetu, već su pojedine geološke metode (analiza satelitskih i/ili fotogeoloških snimaka, geofizika itd.) samo sporadično korišćene ili su vršena arheometalurška ili arheopetrološka ispitivanja koja su proglašavana geoarheološkim istraživanjima.

Predloženi pilot projekat ima za cilj da se oko ranije istraženog arheološkog lokaliteta Višnjevača kod Padeja, za koga se pretpostavlja da je samo jedan manji deo jednog većeg arheološkog nalazišta, izvrše sistematska geoarheološka istraživanja, a zatim i arheološka iskopavanja, kako bi se na praktičnom primeru proverili prednosti (i mane) geoarheoloških istraživanja i to kako u pogledu bržeg i efikasnijeg lociranja nalazišta, tako i u pogledu potrebnih finansijskih ulaganja u odnosu na "klasična" arheološka istraživanja (realizovana u prethodnom periodu na ovom lokalitetu).

Ovaj lokalitet je predložen, jer rezultati dosadašnjih istraživanja ukazuju da se ovde radi o najstarijem (pozni 6. - rani 7) i jedinom lokalitetu u Vojvodine, gde su otkriveni tragovi eksploatacije i prerade metalonosnih minerala (tzv. blatna ruda) što pored geoarheoloških istraživanja u užem smislu pruža široke (i nove mogućnosti) i u pogledu arheometalurških i arheopetroloških (i mineraloških) ispitivanja.

Realizacija ovog projekta se planira u dve faze, tokom 2011. i 2012. godine.

6. Geomedicinska istraživanja

Geomedicina ili medicinska geologija kako se još ponekad naziva, prema savremenoj definiciji, jeste nauka o uticaju životne sredine na zdravlje ljudi i životinja. Za svoju polaznu osnovu koristi, odavno poznatu činjenicu da previše ili premalo prisustvu određenih elemenata i/ili jedinjenja u zemljištu, vodi i vazduhu, jednom rečju u životnoj sredini je štetno za zdravlje ljudi (nedostatak fluora - karijes, nedostatak joda - gušavost, povećana koncentracija radona - rak pluća, itd.) i životinja. Ukoliko "zanemarimo" antropogeni faktor, čiji uticaj na životnu sredinu može i mora se kontrolisati, napred navedene anomalije proističu iz specifičnih, primarnih, svojstava geo-sredine (sfere) datog područja. S obzirom na to da se izučavanje ovih svojstava geo-sredine odvija primenom odgovarajućih geoloških metoda (metalometrija, lito i hidrogeohemija, radiometrija, geobotanika itd.) geomedicina se poslednjih godina sve češće tretira kao posebna "geološka disciplina" (primera radi na 33. Svetskom kongresu geologa, koji je održan od 6. do 8. avgusta 2008. godine u Oslu, u okviru posebne Sekcije pod nazivom Zemlja i zdravlje - medicinska geologija, održano je više od 20 predavanja i prezentacija iz preko 15 zemalja širom sveta).

6.1. Geomedicinski status područja Vršac - Bela Crkva - uticaj prirodnih radionuklida i drugih toksičnih elemenata na zdravlje ljudi (pilot projekat)

Prema podacima UNSCEAR (United Nations Scientific Committee on the Effects of Atomic Radiation) najveći deo stanovništva sveta je manje-više konstantno izložen jonizujućem zračenju iz prirodnih izvora. Pri tom količina prirodnog jonizirajućeg zračenja koju pojedinac primi tokom jedne godine, odnosno kumulativno tokom svog životnog veka, direktno zavisi od osnovnih karakteristika geo-sredine njegovog najbližeg okruženja.

Prema rezultatima ranijih istraživanja i ispitivanja, na širem području Vršačkog brega, utvrđene su povećane (u odnosu na regionalni fon) koncentracije radionukleida, odnosno jonizirajućeg zračenja čiji uticaj na zdravlje okolnog stanovništva do sada nije sistematski istražen.

Cilj ovog projekta je da se na osnovu rezultata ranijih istraživanja i ispitivanjima, a u korelaciji sa rezultatima ispitivanja urađenih u akreditovanoj laboratoriji tokom 2011. godine, izvrši analiza uticaja prirodnih radionuklida: 232U, 232Th, 40K, Un, Ur, Ra i Rn na životnu sredinu, a samim tim i na zdravlje stanovništva na području Vršac - Bela Crkva. Uticaj ovih radionukleida na formiranje radioekoloških argala biće interpretiran na kartama ekvivalentnih doza jonizujućih zračenja, koje odslikavaju ambijent prirodne radioaktivnosti, koje prima stanovništvo ovog područja na godišnjem nivou (mSv/god.). Nadalje, primenom konverzionih faktora za inhalaciju i ingestiju odrediće se rizik dobijanja kancera na 100.000 stanovnika i to za svaki radionuklid posebno, a rezultati ispitivanje radijacionog opterećenja (RAO) u različitim sredinama geosfere biće prikazani na tzv. geomedicinskim kartama.

Realizacija ovog projekta se planira u dve faze, tokom 2011. i 2012. godine.

7. Implementacija i razvoj geološkog informacionog sistema Srbije - podsistem za AP Vojvodinu

7.1. Unos geoloških podataka Fonda geološke dokumentacije Pokrajinskog sekretarijata za energetiku i mineralne sirovine u formu Geološkog informacionog sistema

Pokrajinski sekretarijat za energetiku i mineralne sirovine raspolaže velikim brojem izveštaja i elaborata o rezultatima ranijih istraživanja. Najveći deo ove dokumentacije nalazi se u klasičnoj pisanoj formi, prilozi su rađeni na ozolidu, bojeni su drvenim bojicama i kao takvi brzo blede i vremenom će postati neupotrebljivi.

Formiranjem Geološkog informacionog sistema stvoreni su uslovi da se ovaj vredan materijal prevede u digitalni oblik i tako sačuva, a ujedno i da se u skladu sa zakonskim propisima omogući pristup svim zainteresovanim korisnicima.

Ažuriranja baze podataka Geološkog informacionog sistema sistema - podsistem za AP Vojvodine unošenjem svih rezultata ranijih istraživanja je stalni zadatak sve dok se ne dostigne dnevna ažurnost, a tokom 2011. godine predviđa se formiranje bibliografske baze podataka za period od 1970. do 1995. godine.

VII OSTALE STRUČNE AKTIVNOSTI

Ovaj program obuhvata izradu i drugih projekata i studija iz oblasti osnovnih geoloških i geoekoloških istraživanja, izrade karata, studija i projekata u funkciji pripreme za izradu geoloških karata i geoloških osnova za projekte zaštite životne sredine i prostornog planiranja.

U 2011. godini planira se praćenje izrade, ocena kvaliteta istraživanja i revizija autorskih originala i digitalizovanih geoloških karata Republike Srbije i pratećih tumača karata, njihova priprema za štampu i štampanje završenih listova geoloških karata.

Aktivnosti u 2011. godini obuhvataju stručnu i finansijsku podršku organizaciji 17. Kongresa asocijacije geoloških društava Evrope (MAEGS) koji će se održati u septembru 2011. godine u Beogradu, u organizaciji Srpskog geološkog društva.

VIII DINAMIKA IZVOĐENJA RADOVA

Završetak realizacije Programa geoloških istražnih radova za 2011. godinu planiran je za 30. novembar 2011. godine.