ZAKONO DRŽAVLJANSTVU FEDERATIVNE NARODNE REPUBLIKE JUGOSLAVIJE("Sl. list FNRJ", br. 54/46 i 105/48) |
NAČELNE ODREDBE
Za građane Federativne Narodne Republike Jugoslavije postoji jedinstveno savezno državljanstvo.
Svaki državljanin narodne republike istovremeno je državljanin Federativne Narodne Republike Jugoslavije, a svaki državljanin Federativne Narodne Republike Jugoslavije po pravilu je i državljanin jedne narodne republike.
Državljanin Federativne Narodne Republike Jugoslavije može imati državljanstvo samo jedne narodne republike.
Državljanstvo Federativne Narodne Republike Jugoslavije isključuje istovremeno državljanstvo svake druge države.
U pogledu pitanja državljanstva Federativne Narodne Republike Jugoslavije merodavni su domaći pravni propisi i međunarodni ugovori.
STICANJE I GUBITAK DRŽAVLJANSTVA
STICANJE DRŽAVLJANSTVA
Državljanstvo FNRJ se stiče:
1) poreklom;
2) rođenjem na području Federativne Narodne Republike Jugoslavije;
3) prirođenjem (podomaćenjem, naturalizacijom); i
4) po odredbama međunarodnih ugovora.
Savezno državljanstvo i državljanstvo narodne republike stiču se u napred navedenim slučajevima zajedno, izuzimajući slučaj stava 3 člana 11 ovog zakona.
Poreklom stiču savezno državljanstvo deca:
1) ako su oba roditelja državljani FNRJ;
2) ako je jedan roditelj državljanin FNRJ, a deca potiču iz braka sklopljenog pred organima Federativne Narodne Republike Jugoslavije nadležnim po zakonu o braku;
3) ako je jedan roditelj državljanin FNRJ a jedan od roditelja s detetom stalno boravi, ili ako se jedan od roditelja pre nego što dete navrši 18 godina zajedno sa detetom stalno nastani, ili ako je i samo dete stalno nastanjeno ili na odgoju u Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji;
4) ako je jedan roditelj državljanin FNRJ, a roditelji i dete koje je rođeno u inostranstvu žive u inostranstvu, pa roditelj, državljanin FNRJ u roku od pet godina od detetovog rođenja, registruje ga kod pretstavništva FNRJ. Ukoliko se dete prema zakonu zemlje gde je rođeno smatra državljaninom FNRJ, njegovo registrovanje nije obavezan uslov za sticanje državljanstva FNRJ.
Ako se naknadno utvrdi očinstvo državljanina FNRJ, na maloletno dete strane državljanke primenjivaće se odredbe ovog člana.
Ako su oba roditelja državljani FNRJ različitih državljanstava narodnih republika, državljanstvo narodne republike deteta utvrđuje se njihovim sporazumom. Kad toga sporazuma nema, dete dobija državljanstvo narodne republike u kojoj roditelji za vreme njegovog rođenja imaju zajedničko prebivalište (domicil), ili ako nemaju zajedničko prebivalište državljanstvo narodne republike za koju su stvarno ili pravno najviše vezani. U slučaju da roditelji žive odvojeno, a ne postoji sporazum o državljanstvu narodne republike deteta, dete rođeno u Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji stiče državljanstvo one narodne republike na čijem je području rođeno, a dete rođeno u inostranstvu ima državljanstvo narodne republike onog roditelja sa kojim živi u zajednici.
2) Rođenje na području Federativne Narodne Republike Jugoslavije
Dete nepoznatih roditelja, rođeno ili nađeno na području Federativne Narodne Republike Jugoslavije, smatraće se državljaninom FNRJ, ukoliko se ne utvrde njegovi roditelji do navršene 14 godine života. Ovo dete stiče državljanstvo narodne republike u kojoj je rođeno ili nađeno.
Odredbe prednjega stava primenjivaće se i na dete rođeno u Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji, ako su oba roditelja bez državljanstva ili nepoznatog državljanstva.
3) Prirođenje (podomaćenje, naturalizacija)
Strani državljani mogu na osnovu molbe steći državljanstvo FNRJ redovnim ili izuzetnim putem.
Redovnim putem strani državljanin može steći državljanstvo FNRJ ako ispunjava ove uslove:
1) da podnese molbu za naturalizaciju;
2) da je u vreme podnošenja molbe navršio 18 godina života i da je radno sposoban;
3) da je do vremena podnošenja molbe neprekidno prebivao (imao domicil) na području Federativne Narodne Republike Jugoslavije najmanje 5 godina, od toga po pravilu 2 godine na području one narodne republike čije državljanstvo želi da stekne;
4) da ima otpust iz svog dosadašnjeg državljanstva, odnosno zajamčenje da će ga dobiti ako bude primljen u državljanstvo FNRJ; i
5) da se iz njegovog vladanja može zaključiti da će biti lojalan građanin Federativne Narodne Republike Jugoslavije.
Smatraće se da je uslov iz tačke 4 ispunjen ako molilac uopšte nema državljanstva ili će ga prema zakonu njegove države izgubiti samim prirođenjem. Ako strana država uopšte ne dopušta otpust ili postavlja za otpust takve uslove koji se stvarno ne mogu ispuniti, dovoljna je izrična izjava molioca da se pod pretpostavkom sticanja državljanstva FNRJ odriče stranog državljanstva.
Moliocu koji po narodnosti pripada kome od naroda Federativne Narodne Republike Jugoslavije može se dati državljanstvo FNRJ bez obzira na uslove iz tač. 3 i 4 člana 8 ovog zakona.
Lice koje je sklopilo brak s državljaninom FNRJ muškog ili ženskog pola ne mora ispunjavati uslove tač. 2, 3 i 4 člana 8 ovog zakona. Isto tako može usvojitelj, ako je državljanin FNRJ, moliti posle usvojenja (adopcije) za naturalizaciju usvojenog deteta ispod 14 godina bez obzira na navedene uslove.
O sticanju državljanstva redovnim putem (član 8 i 9) donosi rešenje ministarstvo unutrašnjih poslova narodne republike uz prethodnu saglasnost Ministarstva unutrašnjih poslova FNRJ.
Izuzetnim putem može steći državljanstvo FNRJ, ako je ispunilo uslove iz tač. 1 i 2 člana 8 ovog zakona, lice čija naturalizacija pretstavlja naročiti državni interes.
O naturalizaciji izuzetnim putem donosi rešenje Ministarstvo unutrašnjih poslova FNRJ.
Ovom naturalizacijom dobija strani državljanin i državljanstvo narodne republike u kojoj prebiva, a kad nema takvog prebivališta, državljanstvo narodne republike u kojoj se rodio. Ako prirođeni nema mesto prebivališta, a nije ni rođen na području Federativne Narodne Republike Jugoslavije, stiče savezno državljanstvo bez državljanstva narodne republike a državljanstvo narodne republike može naknadno steći prema odredbama članova 29 do 31 ovog zakona.
Lice kome je naturalizacijom priznato državljanstvo polaže zakletvu vernosti i lojalnosti. Tek danom položene zakletve navedeno lice stiče državljanstvo FNRJ.
Rešenje o naturalizaciji gubi važnost kao u prednjem stavu navedeno lice ne položi zakletvu u roku od tri meseca od dana saopštenja rešenja o naturalizaciji.
Deca ispod 18 godina stiču naturalizacijom državljanstvo svojih roditelja kad su im oba roditelja stekla državljanstvo FNRJ.
Kada je naturalizacijom samo jedna od roditelja stekao državljanstvo FNRJ, ovo se sticanje proteže i na decu naturalizovanog a ako on to izrično zatraži, a deca žive zajedno s njim u Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji. Ako su deca starija od 14 godina, potreban je i njihov pristanak.
GUBITAK DRŽAVLJANSTVA
Državljanstvo FNRJ se gubi:
1) otsutnošću;
2) oduzimanjem;
3) otpustom;
4) odricanjem; i
5) po odredbama međunarodnih ugovora.
Gubitkom saveznog državljanstva gubi se uvek i državljanstvo narodne republike.
Otsutnošću gubi državljanstvo FNRJ lice koje stalno boravi van područja Federativne Narodne Republike Jugoslavije, pa za vreme od 15 godina po navršenoj 18 godini života ne ispunjava nikakve javne obaveze prema Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji, a pored toga je propustilo za poslednjih 5 godina da se evidentira pri pretstavništvu FNRJ u inostranstvu ili se pismeno prijavi Ministarstvu unutrašnjih poslova FNRJ.
Ovaj gubitak državljanstva proteže se i na svu decu navedenog lica, koja su se rodila u inostranstvu i tamo stalno žive, ukoliko sama nisu ispunjavala obaveze prema Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji ili se evidentirala odnosno prijavila u smislu prednjeg stava.
Rešenja o gubitku državljanstva po ovom članu donosi Ministarstvo unutrašnjih poslova FNRJ. Rešenje se može pobijati u roku od dve godine po objavi u "Službenom listu FNRJ".
Državljanstvo FNRJ se može oduzeti svakom narodnosnom pripadniku onih naroda čije su države bile u ratu protiv naroda Federativne Narodne Republike Jugoslavije, a koji se državljanin, za vreme ovoga rata ili u vezi toga pre rata, svojim nelojalnim postupcima protiv narodnih i državnih interesa naroda Federativne Narodne Republike Jugoslavije, ogrešio o svoje dužnosti državljanina.
Državljanstvo FNRJ se može oduzeti i svakom onom naturalizovanom državljaninu koji je do svoje naturalizacije došao koristeći se lažnim navodima, ili što je svesno prećutao važne okolnosti, ili koji je u roku od pet godina po naturalizaciji sudskom presudom kažnjen za neko nečasno delo ili delo protiv narodnih i državnih interesa.
Državljanstvo se može oduzeti svakom državljaninu FNRJ koji u inostranstvu svojim radom nanosi, ili je u vreme rata nanosio štetu narodnim i državnim interesima Federativne Narodne Republike Jugoslavije, ili odbija da vrši građanske dužnosti.
O oduzimanju državljanstva po st. 1 i 2 prethodnog člana donosi rešenje Ministarstvo unutrašnjih poslova FNRJ.
Po stavu 3 prethodnog člana oduzima se državljanstvo sudskom presudom u slučajevima naročito predviđenim u zakonu, ili odlukom Prezidijuma Narodne skupštine FNRJ.
Oduzimanje po stavu 1 člana 16 ovog zakona proteže se i na bračnog druga i decu dotičnog lica, ukoliko ne dokažu da su bili bez veze s nelojalnim bivšim državljaninom i da je njihovo lično vladanje bilo besprekorno ili da oni po narodnosti pripadaju kome od naroda Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji.
Oduzimanje po stavu 2 člana 16 ovog zakona proteže se i na decu ispod 18 godina koja su roditeljevom naturalizacijom stekla državljanstvo FNRJ.
Otpust iz državljanstva može se dati ako molilac ispunjava ove uslove:
1) da je podneo molbu za otpust;
2) da je u vreme podnošenja molbe navršio 18 godina;
3) da je ispunio obaveze prema državi, kao i javne i društvene obaveze na koje treba paziti u javnom interesu; i
4) da je dokazao da je primljen ili da će biti primljen u strano državljanstvo.
Nadležni organ može, kad nađe ovo potrebnim, odobriti otpust uz uslov da otpušteni u određenom roku podnese dokaze da je primljen u strano državljanstvo. Ako to ne učini, otpust gubi važnost.
Isto tako otpust gubi važnost ako otpušteni produži boravak u Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji, a u roku od godine dana ne stekne strano državljanstvo.
Molbe za otpust iz državljanstva FNRJ mogu se podnositi samo u redovnom stanju.
Državljaninu FNRJ, koji je na regrutovanju oglašen sposobnim za vojnu službu, može se dati otpust iz državljanstva pre otsluženja vojnog roka u stalnom kadru samo u izuzetnim slučajevima, a uz prethodnu saglasnost Ministra narodne odbrane.
O otpustu rešava ministarstvo unutrašnjih poslova narodne republike uz prethodnu saglasnost Ministarstva unutrašnjih poslova FNRJ.
Maloletna deca gube državljanstvo FNRJ na zahtev roditelja koji se otpušta kada su otpustom oba roditelja izgubila državljanstvo FNRJ ili ga je izgubio samo jedan od njih, a drugi ga već ni ranije nije imao. Kad je u pitanju dete iznad 14 godina, potrebno je da ono da svoj izrični pristanak za promenu državljanstva.
Ako maloletno dete ne stekne novo državljanstvo, zadržava državljanstvo FNRJ, dok se zajedno sa roditeljem ne iseli stalno u inostranstvo.
Državljanin FNRJ po poreklu (čl. 4) ima pravo da izjavi do navršene 25 godine života da se odriče državljanstva FNRJ, ako je rođen u inostranstvu i tamo prebiva, a dokaže da je državljanin države u kojoj se rodio ili prebiva.
Državljanin FNRJ koji po narodnosti ne pripada kome od naroda Federativne Narodne Republike Jugoslavije, a iselio se iz Federativne Narodne Republike Jugoslavije, ima pravo da se odrekne državljanstva FNRJ, ukoliko dokaže da je stekao strano državljanstvo i ispunjava uslove iz tač. 2 i 3 člana 19 ovog zakona.
Izjave u smislu stava 1 i 2 ovog člana podnose se pretstavništvima FNRJ u inostranstvu ili Ministarstvu unutrašnjih poslova FNRJ.
U pogledu maloletne dece imaju se ovde shodno primenjivati odredbe člana 21 ovog zakona.
PONOVO STICANJE DRŽAVLJANSTVA
Lice koje je izgubilo državljanstvo FNRJ što je kao maloletno dete sledilo roditelje po članu 21 i 22 ovog zakona, stiče ga ponovo ako se stalno nastani u Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji i podnese posebnu izjavu u roku od sedam godina po navršenoj 18 godini. Izjavu potvrđuje svojim rešenjem ministarstvo unutrašnjih poslova narodne republike. Podnosilac izjave stiče državljanstvo danom učinjene izjave. Za sticanje državljanstva narodne republike merodavno je mesto prebivanja odnosno poslednjeg boravka.
U svim drugim slučajevima bivši državljanin FNRJ ponovo stiče državljanstvo FNRJ prema odredbama prvog dela ove glave.
ZAJEDNIČKE ODREDBE
Sporove o državljanstvu FNRJ rešava u prvom stepenu ministarstvo unutrašnjih poslova narodne republike na čije rešenje ima mesta žalbi Ministarstvu unutrašnjih poslova FNRJ u roku od 14 dana. Žalba se predaje ministarstvu unutrašnjih poslova narodne republike.
Pravosnažna rešenja po ovome članu dostavljaju se nadležnom javnom tužiocu.
Za sva lica koja po narodnosti pripadaju jednom od narod Federativne Narodne Republike Jugoslavije, a koja su se u Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji rodila ili su tu odgojena, i tu obično borave, pretpostavlja se da su državljani FNRJ sve dok se ne dokaže da imaju neko strano državljanstvo, ili da su izgubila državljanstvo FNRJ, ili da su se pozivala na strano državljanstvo.
Lice koje se jednom koristi pretpostavkom o državljanstvu FNRJ iz prethodnog stava ne može se više pozivati na neko strano državljanstvo.
Ministar unutrašnjih poslova FNRJ propisuje način vođenja evidencije saveznog državljanstva i državljanstva narodne republike, izdavanje svedodžbi o državljanstvu, kao i tekst zakletve (član 12).
Sticanje državljanstva naturalizacijom, kao i gubitak državljanstva otsutnošću, oduzimanjem i otpustom objavljivaće se u "Službenom listu FNRJ", kao i u službenim novinama narodnih republika, u pogledu odnosnog državljanstva narodne republike.
PROMENE U DRŽAVLJANSTVU NARODNE REPUBLIKE
Državljanstvo narodne republike može se promeniti primanjem u državljanstvo druge narodne republike.
Svaki savezni državljanin može tražiti da bude primljen u državljanstvo druge narodne republike. Ukoliko nisu ispunjeni uslovi iz narednog člana, molba se rešava po slobodnoj oceni.
Molba za prijem u državljanstvo narodne republike ne može se odbiti, ako lice koje traži prijem:
1) ima punih 18 godina;
2) nije lišeno političkih ili građanskih prava niti se protivu njega vodi postupak za dela koja povlače gubitak tih prava; i
3) do vremena podnošenja molbe neprekidno prebiva najmanje jednu godinu na području dotične narodne republike.
U slučaju usvojenja primenjivaće se shodno odredbe stava 2 člana 9 ovog zakona.
Pri prelaženju u državljanstvo druge narodne republike državljani svih narodnih republika uživaju jednaka prava i povlastice.
O primanju se ima obavestiti narodna republika čije se državljanstvo menja.
Kad roditelji stiču državljanstvo narodne republike po članu 29 i 30 ovog zakona, u tome ih slede i njihova deca mlađa od 18 godina shodno odredbama člana 13 ovog zakona.
Nijedna narodna republika ne može brisati državljanina FNRJ iz svoga državljanstva dok ne stekne državljanstvo u nekoj drugoj narodnoj republici.
Ako između dve narodne republike ili više njih nastane spor o državljanstvu narodne republike određenog lica, a ne mogu se međusobno sporazumeti, o sporu rešava Vrhovni sud FNRJ.
Državljaninu FNRJ čije se državljanstvo narodne republike ne može utvrditi, izuzev slučaja iz stava 3 člana 11 ovog zakona, određuje se državljanstvo one narodne republike u kojoj neprekidno i dobrovoljno prebiva za poslednje dve godine, a ako toga nema onda narodne republike u kojoj je rođen; ako nije rođen u Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji onda narodne republike u kojoj je najduže boravio za poslednjih 10 godina, ili, ako mu se ni po tom ne bi moglo utvrditi državljanstvo, onda narodne republike u kojoj se zatekao u vreme određivanja državljanstva.
Sve ovo vredi samo dok se ne utvrdi pravo državljanstvo narodne republike takvog državljanina FNRJ.
PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE
Državljanima FNRJ smatraju se sva lica koja su na dan 28 avgusta 1945 godine bila državljani FNRJ prema važećim propisima.
Ne smatraju se državljanima FNRJ u smislu prethodnog stava lica nemačke narodnosti koja se nalaze u inostranstvu, a koja su se za vreme rata ili pre rata ogrešila o svoje dužnosti državljanina nelojalnim postupcima protiv narodnih i državnih interesa naroda Federativne Narodne Republike Jugoslavije.
Strana državljanka koja se udala za državljanina FNRJ posle 6 aprila 1941 godine nije udajom stekla državljanstvo FNRJ, ali ga može steći naturalizacijom po stavu 2 člana 9 ovog zakona.
Državljanka FNRJ, koja se udala za stranog državljanina u vremenu od 6 aprila 1941 godine do 28 avgusta 1945 godine, može u roku od godine dana po stupanju na snagu ovog zakona dati izjavu da li zadržava državljanstvo FNRJ.
Ministar unutrašnjih poslova FNRJ može odrediti da se izvrši revizija državljanstva licima iz člana 35 stav 1 ovog zakona, koja su do dana stupanja na snagu ovog zakona naturalizovana, njihovim suprugama i deci, ženama udatim za lica bez državljanstva, kao i deci lica bez državljanstva.
Lica za koja je određena revizija državljanstva po prethodnom stavu smatraće se državljanima FNRJ u smislu člana 35 stav 1 ovog zakona, ako im državljanstvo FNRJ potvrdi Ministar unutrašnjih poslova FNRJ.
Državljanstvo FNRJ stiču u smislu odredaba ovog zakona, ukoliko međunarodnim ugovorima ne bude drugačije rešeno, sva lica koja imaju zavičajno pravo odnosno opštinsku pripadnost na područjima koja bi ušla u sastav Federativne Narodne Republike Jugoslavije po međunarodnom sporazumu, kao i lica koja po narodnosti pripadaju jednom od naroda Federativne Narodne Republike Jugoslavije, a borave na tom području, ako se ova lica ne isele sa državnog područja Federativne Narodne Republike Jugoslavije ili na osnovu posebnih propisa ne optiraju za svoje ranije državljanstvo.
Sa danom 28 avgusta 1945 godine državljani FNRJ postali su državljani one narodne republike na čijem se području nalazi mesto u kome su imali zavičajnost (članstvo opštine) odnosno opštinsku pripadnost.
Državljanima FNRJ kojima se državljanstvo narodne republike ne može odrediti po prednjem stavu, određuje se po odredbi člana 34 ovog zakona sa važnošću od 28 avgusta 1945 godine.
Lica koja na dan 28 avgusta 1945 godine nisu postala državljani FNRJ, a koja bi stekla odnosno zadržala to državljanstvo po odredbama ovog zakona, mogu u roku od godine dana po stupanju na snagu ovog zakona, odnosno u roku od godine dana po navršenoj 18 godini, tražiti naturalizaciju u smislu člana 9 ovog zakona.
Isto tako mogu tražiti naturalizaciju bez obzira na uslove iz tač. 2, 3 i 4 člana 8 ovog zakona oni strani državljani, bez obzira na njihovu narodnost, koji su aktivno učestvovali u narodno-oslobodilačkoj borbi naroda Federativne Narodne Republike Jugoslavije. To važi i za decu poginulih ili umrlih učesnika.
Lica koja su izgubila državljanstvo FNRJ otsutnošću po § 28 Zakona o državljanstvu od 21 oktobra 1928 godine imaju pravo da ga ponovo steknu posebnom izjavom učinjenom u roku od godine dana po stupanju na snagu ovog zakona. Izjavu potvrđuje Ministarstvo unutrašnjih poslova FNRJ. U tome slučaju smatraće se da je podnosilac izjave stekao državljanstvo danom učinjene izjave.
Rokovi za evidentiranje po članu 15 i rok iz tačke 3 člana 30 ovog zakona počinju teći od 28 avgusta 1945 godine.
Ovlašćuje se Ministar unutrašnjih poslova FNRJ da u saglasnosti sa Ministrom inostranih poslova propiše bliže odredbe potrebne za izvršenje ovog zakona.
Ovaj zakon stupa na snagu danom objavljivanja u "Službenom listu Federativne Narodne Republike Jugoslavije".