ZAKONO DRŽAVLJANSTVU DEMOKRATSKE FEDERATIVNE JUGOSLAVIJE("Sl. list DFJ", br. 64/45) |
NAČELNE ODREDBE
Jugoslovensko državljanstvo je jedinstveno i sastoji se od saveznog i zemaljskog.
Svaki zemaljski državljanin je istovremeno i savezni, a svaki savezni po pravilu i zemaljski.
Jugoslovenski državljanin može imati samo jedno zemaljsko državljanstvo.
Jugoslovensko državljanstvo isključuje istovremeno državljanstvo svake druge države.
U pogledu pitanja jugoslovenskog državljanstva merodavni su domaći pravni propisi i međunarodni ugovori.
STICANJE I GUBITAK JUGOSLOVENSKOG DRŽAVLJANSTVA
STICANJE DRŽAVLJANSTVA
Jugoslovensko državljanstvo se stiče:
1) poreklom;
2) rođenjem na području Jugoslavije;
3) prirođenjem (podomaćenjem, naturalizacijom); i
4) po odredbama međunarodnih ugovora.
Savezno i zemaljsko državljanstvo stiču se u napred navedenim slučajevima zajedno, izuzimajući slučaj stav 3 člana 11.
Poreklom stiču jugoslovensko državljanstvo deca:
1) ako su oba roditelja jugoslovenski državljani;
2) ako je jedan roditelj jugoslovenski državljanin, a deca potiču iz braka sklopljenog pred nadležnim jugoslovenskim organima;
3) ako je jedan roditelj jugoslovenski državljanin, te jedan od roditelja s detetom stalno boravi u Jugoslaviji, ili ako se jedan od roditelja pre nego što dete navrši 18 godina, zajedno sa detetom, stalno nastani u Jugoslaviji, ili ako je i samo dete stalno nastanjeno ili na odgoju u Jugoslaviji; i
4) ako je jedan roditelj jugoslovenski državljanin, a roditelji i dete koje je rođeno u inostranstvu žive u inostranstvu, pa roditelj, jugoslovenski državljanin, u roku od 5 godina od detetovog rođenja, registruje ga kod jugoslovenskog zastupništva kao jugoslovenskog državljanina. Ukoliko se dete prema zakonu zemlje gde je rođeno smatra jugoslovenskim državljaninom, njegovo registrovanje nije obavezan uslov za sticanje jugoslovenskog državljanstva.
Ako se sudskom odlukom utvrdi očinstvo jugoslovenskog državljanina, na maloletno dete strane državljanke primenjivaće se odredbe ovoga člana.
Ako su oba roditelja jugoslovenski državljani različitih zemaljskih državljanstava, zemaljsko državljanstvo deteta utvrđuje se njihovim sporazumom. Kad toga sporazuma nema, dete dobija državljanstvo zemlje za koju su roditelji, u vreme rođenja deteta, bili stvarno najviše vezani. U slučaju da roditelji žive odvojeno, dete dobija zemaljsko državljanstvo roditelja sa kojim živi u zajednici.
2) Rođenje na području Jugoslavije
Dete nepoznatih roditelja, rođeno ili nađeno na području Jugoslavije, smatraće se jugoslovenskim državljaninom, ukoliko se ne utvrde njegovi roditelji do navršene 14 godine života. Ovo dete stiče i državljanstvo zemlje u kojoj je rođeno ili nađeno.
Odredbe prednjega stava primenjivaće se i na dete rođeno u Jugoslaviji, ako su oba roditelja bez državljanstva ili nepoznatog državljanstva.
3) Prirođenje (podomaćenje, naturalizacija)
Strani državljani mogu, na osnovu molbe, steći jugoslovensko državljanstvo redovnim i izuzetnim putem.
Redovnim putem strani državljanin može steći jugoslovensko državljanstvo, ako ispunjava ove uslove:
1) da podnese molbu za naturalizaciju;
2) da je u vreme podnošenja molbe navršio 18 godina života i da je radno sposoban;
3) da je do vremena podnošenja molbe neprekidno boravio na području Jugoslavije najmanje 5 godina, od toga po pravilu 2 godine na području one zemlje, čije državljanstvo želi da stekne;
4) da ima otpust iz svog dosadanjeg državljanstva, odnosno zajamčenje da će ga dobiti, ako bude primljen u jugoslovensko državljanstvo; i
5) da se iz njegovog vladanja može zaključiti da će biti lojalan građanin Jugoslavije.
Smatraće se da je uslov tačke 4 ispunjen, ako molilac uopšte nema državljanstva ili će ga, prema zakonu njegove države, izgubiti samim podomaćenjem. Ako strana država uopšte ne dopušta otpust ili postavlja za otpust takve uslove koji se stvarno ne mogu ispuniti, dovoljna je izrična izjava molioca da se, pod pretpostavkom sticanja jugoslovenskog državljanstva, odriče stranog državljanstva.
Moliocu, koji po narodnosti pripada kome od naroda Jugoslavije, može se dati jugoslovensko državljanstvo bez obzira na uslove tač. 3 i 4 člana 8.
Lice koje je sklopilo brak s jugoslovenskim državljaninom, muškog ili ženskog pola, ne mora ispunjavati uslove tač. 2, 3 i 4 člana 8. Isto tako može bez obzira na navedene uslove, posle usvojenja (adopcije) usvojitelj, ako je jugoslovenski državljanin, moliti za naturalizaciju usvojenog deteta ispod 14 godina.
O sticanju državljanstva redovnim putem (član 8 i 9) donosi rešenje zemaljsko Ministarstvo unutrašnjih poslova uz prethodnu saglasnost saveznog Ministarstva unutrašnjih poslova.
Izuzetnim putem može steći jugoslovensko državljanstvo, ako je ispunilo uslove iz tač. 1 i 2 člana 8 ovog Zakona, lice čija naturalizacija pretstavlja naročiti državni interes.
O naturalizaciji izuzetnim putem donosi rešenje savezno Ministarstvo unutrašnjih poslova.
Ovom naturalizacijom dobija strani državljanin i državljanstvo zemlje u kojoj boravi, a kad nema takvo mesto stalnog boravka, zemlje u kojoj se rodio. Ako prirođeni nema mesto stalnog boravka, a nije ni rođen na području Jugoslavije, stiče savezno državljanstvo bez zemaljskog; zemaljsko državljanstvo može naknadno steći prema odredbama članova 29 do 31 ovog Zakona.
Lice, kome je naturalizacijom priznato državljanstvo, polaže zakletvu vernosti i lojalnosti. Tek danom položene zakletve navedeno lice stiče jugoslovensko državljanstvo.
Rešenje o naturalizaciji gubi važnost, ako u prednjem stavu navedeno lice ne položi zakletvu u roku od 3 meseca od dana saopštenja rešenja o naturalizaciji.
Deca ispod 18 godina stiču naturalizacijom državljanstvo svojih roditelja, kad su im oba roditelja stekla jugoslovensko državljanstvo.
Kada je naturalizacijom samo jedan od roditelja stekao jugoslovensko državljanstvo, ovo se sticanje proteže i na decu naturalizovanoga, ako to on izrično zatraži, a deca žive zajedno s njime u Jugoslaviji. Ako su deca starija od 14 godina, potreban je i njihov pristanak.
GUBITAK DRŽAVLJANSTVA
Jugoslovensko državljanstvo se gubi:
1) otsutnošću;
2) oduzimanjem;
3) otpustom;
4) odricanjem; i
5) po odredbama međunarodnih ugovora.
Gubitkom saveznog državljanstva gubi se uvek i zemaljsko državljanstvo.
Samom otsutnošću gubi jugoslovensko državljanstvo lice koje stalno boravi van područja Jugoslavije, pa za vreme od 15 godina, po navršenoj 18 godini života, ne ispunjava nikakve javne obaveze prema Jugoslaviji, a pored toga je propustilo za poslednjih 5 godina da se evidentira pri zastupništvu Jugoslavije u inostranstvu, ili da se pismeno prijavi saveznom Ministarstvu unutrašnjih poslova.
Ovaj gubitak državljanstva proteže se i na svu decu navedenog lica, koja su se rodila u inostranstvu i tamo stalno žive, ukoliko sama nisu ispunjavala obaveze prema Jugoslaviji ili se evidentirala odnosno prijavila u smislu prednjega stava.
Rešenja o nastalom gubitku državljanstva po ovome paragrafu donosi savezno Ministarstvo unutrašnjih poslova. Rešenje se može pobijati u roku od 2 godine po objavi u "Službenom listu Demokratske Federativne Jugoslavije".
Jugoslovensko državljanstvo se može oduzeti svakom narodnosnom pripadniku onih naroda čije su države bile u ratu protiv Jugoslavije, a koji se državljanin, za vreme ovoga rata ili u vezi toga pre rata, svojim nelojalnim postupcima protiv narodnih i državnih interesa Jugoslavije, ogrešio o svoje dužnosti jugoslovenskog državljanina.
Jugoslovensko državljanstvo se može oduzeti i svakom onom naturalizovanom državljaninu, koji je do svoje naturalizacije došao, koristeći se lažnim navodima ili što je svesno prećutao važne okolnosti, ili koji je u roku od 5 godina po naturalizaciji sudskom presudom kažnjen za neko nečasno delo ili delo protiv narodnih i državnih interesa.
Državljanstvo se može oduzeti svakom jugoslovenskom državljaninu, koji u inostranstvu svojim radom nanosi ili je u vreme rata nanosio štetu narodnim i državnim interesima Jugoslavije, ili odbija da vrši građanske dužnosti, i to po sudskoj presudi i slučajevima naročito predviđenim u Zakonu.
O oduzimanju po st. 1 i 2 člana 16 donosi rešenje savezno Ministarstvo unutrašnjih poslova.
Oduzimanje po prvoj rečenici st. 1 člana 16 proteže se i na bračnog druga, i decu dotičnog lica, ukoliko ne dokažu da su bili bez veze s nelojalnim bivšim državljaninom i da je njihovo lično vladanje bilo besprekorno, ili da oni po narodnosti pripadaju kome od naroda Jugoslavije.
Oduzimanje po st. 2 člana 16 proteže se i na decu ispod 18 godina, koja su roditeljevom naturalizacijom stekla jugoslovensko državljanstvo.
Otpust iz državljanstva može se dati ako molilac ispunjava ove uslove:
1) da je podneo molbu za otpust;
2) da je u vreme podnošenja molbe napunio 18 godina;
3) da je ispunio obaveze prema državi, kao i javne i društvene obaveze na koje treba paziti u javnom interesu; i
4) da je dokazao da je primljen ili da će biti primljen u strano državljanstvo.
Nadležni organ može, kad nađe ovo potrebnim, odobriti otpust uz uslov da otpušteni, u određenom mu roku, podnese dokaz da je primljen u strano državljanstvo. Ako to ne učini otpust gubi važnost.
Isto tako otpust gubi važnost, ako otpušteni produži boravak u Jugoslaviji, a u roku od godine dana ne stekne strano državljanstvo.
O otpustu rešava zemaljsko Ministarstvo unutrašnjih poslova uz prethodnu saglasnost saveznog Ministarstva unutrašnjih poslova.
Maloletna deca gube jugoslovensko državljanstvo, na zahtev roditelja koji se otpušta, kad su otpustom oba roditelja izgubila jugoslovensko državljanstvo, ili ga je izgubio samo jedan od njih, a drugi ga već ni ranije nije imao. Kad je u pitanju dete iznad 14 godina, potrebno je da ono da svoj izrični pristanak za promenu državljanstva.
Ako maloletno dete ne stenke novo državljanstvo, zadržava jugoslovensko, dok se, zajedno s roditeljem, ne iseli stalno u inostranstvo.
Jugoslovenski državljanin po poreklu (čl. 4) ima pravo da izjavi do navršene 25 godine života da se odriče jugoslovenskog državljanstva, ako je rođen u inostranstvu i tamo stalno boravi, a dokaže da je državljanin države u kojoj se rodio ili stalno boravi.
Jugoslovenski državljanin koji po narodnosni ne pripada kome od naroda Jugoslavije a iselio se iz Jugoslavije, ima pravo da se odrekne jugoslovenskog državljanstva, ukoliko dokaže da je stekao strano državljanstvo i ispunjava uslove iz tač. 2 i 3 člana 19 ovog Zakona.
Izjave u smislu st. 1 i 2 ovog člana podnose se zastupništvima Jugoslavije u inostranstvu ili saveznom Ministarstvu unutrašnjih poslova.
U pogledu maloletne dece imaju se ovde shodno primenjivati odredbe člana 21 ovog Zakona.
PONOVO STICANJE DRŽAVLJANSTVA
Lice koje je izgubilo jugoslovensko državljanstvo što je kao maloletno dete sledilo roditelje po članu 21 i 22 ovog Zakona, stiče ga ponovo, ako se stalno nastani u Jugoslaviji i podnese posebnu izjavu u roku od 7 godina po navršenoj 18 godini. Izjavu potvrđuje svojim rešenjem zemaljsko Ministarstvo unutrašnjih poslova. Podnosilac izjave stiče državljanstvo danom učinjene izjave. Za sticanje zemaljskog državljanstva merodavno je mesto boravljenja odnosno poslednjeg stalnog boravka.
U svim drugim slučajevima bivši jugoslovenski državljanin ponovo stiče jugoslovensko državljanstvo prema odredbama I dela ove glave. Izuzetno ja za naturalizaciju lica, kojima je po članu 16 st. 1 i 2 oduzeto državljanstvo, potrebna saglasnost saveznog Ministarstva unutrašnjih poslova.
ZAJEDNIČKE ODREDBE
Sporove o Jugoslovenskom državljanstvu, kad se oni javljaju kao glavno pitanje, rešava u prvom stepenu savezno Ministarstvo unutrašnjih poslova, na čije rešenje ima mesta žalbi saveznom Vrhovnom sudu.
Protivu prvostepenog rešenja ima zainteresovano lice pravo žalbe u roku od 14 dana. Žalba se predaje onoj vlasti koja je donela prvostepeno rešenje.
Rešenja po ovom paragrafu obavezno se dostavljaju i nadležnom javnom tužiocu.
Za sva lica koja po narodnosti pripadaju kome od naroda Jugoslavije, a koja su se u Jugoslaviji rodila i tu obično borave, pretpostavlja se da su jugoslovenski državljani, sve dok se ne dokaže da imaju neko strano državljanstvo, ili da su izgubila jugoslovensko državljanstvo, ili da su se pozivala na strano državljanstvo.
Lice, koje se jednom koristi pretpostavkom o jugoslovenskom državljanstvu iz prednjega stava, ne može se više pozivati na neko strano državljanstvo.
Uredbom saveznog Ministarstva unutrašnjih poslova propisuje se način vođenja evidencije jugoslovenskog državljanstva (saveznog i zemaljskog) izdavanje svedodžbi o državljanstvu, kao i tekst, zakletve (član 12).
Sticanje državljanstva naturalizacijom kao i gubitak državljanstva otsutnošću, oduzimanjem i otpustom objavljivaće se u "Službenom listu Demokratske Federativne Jugoslavije", kao i u zemaljskim službenim novinama, u pogledu odnosnog zemaljskog državljanstva. Ovo se objavljivanjem može vršiti skupno.
PROMENE U ZEMALJSKOM DRŽAVLJANSTVU
Zemaljsko državljanstvo može se promeniti primanjem u drugo zemaljsko državljanstvo.
Svaki savezni državljanin može tražiti da bude primljen u drugo zemaljsko državljanstvo. Ukoliko nisu ispunjeni uslovi iz narednog člana, molba se rešava po slobodnoj oceni.
Molba za primanje u zemaljsko državljanstvo ne može se odbiti, ako lice koje traži prijem:
1) ima punih 18 godina;
2) nije lišeno časnih prava niti se protivu njega vodi postupak za dela koja povlače gubitak časnih prava; i
3) do vremena podnošenja molbe neprekidno boravi najmanje 3 godine na području dotične zemlje.
U slučaju usvojenja primenjivaće se shodno odredbe st. 2 člana 9 ovog Zakona.
Zemaljskim zakonom će se propisati odredbe o primanju u zemaljsko državljanstvo, pri čemu će se obezbediti jednaka prava i povlastice na području jedne federalne jedinice zemaljskim državljanima drugih federalnih jedinica.
O primanju se ima obavestiti ona zemlja čije se državljanstvo gubi.
Kad roditelji stiču zemaljsko državljanstvo po čl. 29 i 30 ovog Zakona, u tome ih slede i njihova deca mlađa od 18 godina shodno odredbama člana 13 ovog Zakona.
Nijedna zemlja ne može brisati jugoslovenskog državljanina iz svog državljanstva, dok on ne stekne državljanstvo u nekoj drugoj zemlji.
Ako između dve zemlje ili više njih nastane spor o zemaljskom državljanstvu određenog lica, a ne mogu se međusobno sporazumeti, onda o sporu rešava Vrhovni sud Jugoslavije.
Jugoslovenskom državljaninu, čije se zemaljsko državljanstvo ne može utvrditi, izuzev slučaja iz stava 3 člana 11 ovog Zakona, određuje se zemaljsko državljanstvo one zemlje u kojoj neprekidno i dobrovoljno boravi za poslednje 2 godine, a ako toga nema onda zemlje u kojoj je rođen; ako nije rođen u Jugoslaviji onda zemlje u kojoj je najduže boravio za poslednjih 10 godina, ili, ako mu se ni po tom ne bi moglo utvrditi državljanstvo, onda zemlje u kojoj se zatekao u vreme određivanja državljanstva.
Sve ovo vredi samo dok se ne utvrdi pravo zemaljsko državljanstvo takvog saveznog državljanina.
PRELAZNE I ZAKLJUČNE ODREDBE
Na dan stupnja na snagu ovog Zakona smatraju se jugoslovenskim državljanima sva lica koja su toga dana bili jugoslovenski državljani prema važećim propisima.
Izuzetno od prednjega ovlašćuje se Ministarski savet Demokratske Federativne Jugoslavije da propiše odredbe o slučajevima sticanja jugoslovenskog državljanstva po Zakonu od 28. oktobra 1928. godine, izvršenog u vreme od 6. aprila 1941. godine do stupanja na snagu ovog Zakona. Ministarski savet može ovo ovlašćenje preneti na zemaljske vlade.
Jugoslovensko državljanstvo stiču u smislu odredaba ovog Zakona, ukoliko međunarodnim ugovorima ne bude drugačije rešeno, sva lica koja imaju zavičajno pravo odnosno pripadnost u opštinama na područjima koja bi ušla u sastav Demokratske Federativne Jugoslavije po međunarodnom sporazumu, kao i lica koja po narodnosti pripadaju jednom od naroda Jugoslavije, a borave na ovom području - ako se ova lica ne isele sa jugoslovenskog državnog područja ili, na osnovu posebnih propisa, ne optiraju za svoje ranije državljanstvo.
Na dan stupanja na snagu ovog Zakona smatraće se zemaljskim državljanima jugoslovenski državljani, koji su tog dana imali članstvo (zavičajnost) odnosno pripadnost u kojoj opštini na području dotične zemlje.
Jugoslovenskim državljanima kojima se ne može odrediti zemaljsko državljanstvo po prednjem stavu, ono se određuje, sa važnošću od dana stupanja na snagu ovog Zakona, po odredbi člana 34 ovog Zakona.
Lica koja danom stupanja na snagu ovog Zakona nisu jugoslovenski državljani, a koja bi stekla odnosno zadržala to državljanstvo po odredbama ovog Zakona, mogu, u roku od godine dana po stupanju na snagu ovog Zakona odnosno u roku od godine dana po navršenoj 18 godini, tražiti naturalizaciju u smislu člana 9 ovog Zakona.
Isto tako mogu tražiti naturalizaciju bez obzira na uslove tač. 2, 3 i 4 člana 8 ovog Zakona oni strani državljani, bez obzira na njihovu narodnost, koji su aktivno učestvovali u narodnooslobodilačkoj borbi naroda Jugoslavije. To važi i za decu poginulih ili umrlih učesnika.
Lica koja su izgubila jugoslovensko državljanstvo otsutnošću po § 28 Zakona o državljanstvu od 21. oktobra 1928. godine imaju pravo da ga ponovo steknu posebnom izjavom, učinjenom u roku od godine dana po stupanju na snagu ovog Zakona. Izjavu potvrđuje savezno Ministarstvo unutrašnjih poslova. U tome slučaju smatraće se da je podnosilac izjave stekao državljanstvo danom učinjene izjave.
Pod nadležnim jugoslovenskim organima u smislu tač. 2 čl. 4 ovog Zakona smatraju se, za vreme punovažnog sklapanja verskog braka, i organi verskih zajednica.
Rokovi za evidentiranje po članu 15 i rok iz tač. 3 čl. 30 ovog Zakona počinju teći danom stupanja na snagu ovog Zakona.
Ovlašćuje se savezni Ministar unutrašnjih poslova da u saglasnosti sa Ministrom inostranih poslova uredbom propiše bliže odredbe potrebne za izvršenje ovog Zakona.
Primena ovog Zakona počinje 14 dana posle njegove objave. Time prestaju u celosti da važe svi propisi o državljanstvu, doneti do 6. aprila 1941. godine.
Ovaj Zakon stupa na snagu kad se objavi u "Službenom listu Demokratske Federativne Jugoslavije".