ZAKONO KRIVIČNIM DELIMA PROTIV NARODA I DRŽAVE("Sl. list DFJ", br. 66/45 i "Sl. list FNRJ", br. 59/46, 106/47 i 110/47 - ispr.) |
Do donošenja i stupanja na snagu krivičnog zakona krivična dela protiv naroda i države sudiće se i kažnjavati po ovom zakonu.
Kao krivično delo protiv naroda i države smatra se svaka radnja kojom se ide za tim da se putem nasilja obori ili ugrozi postojeće državno uređenje Federativne Narodne Republike Jugoslavije, ili da se ugrozi njena spoljna sigurnost ili osnovne demokratske, političke, nacionalne i ekonomske tekovine oslobodilačkog rata: federativno uređenje države, ravnopravnost i bratstvo jugoslovenskih naroda i narodna vlast.
Kao krivično delo po ovom zakonu smatra se, pod uslovom uzajamnosti, i svaka radnja iz prethodnog stava koja je uperena protiv sigurnosti drugih država sa kojima Federativna Narodna Republika Jugoslavija ima ugovor o savezu, prijateljstvu i saradnji.
Kao učinilac krivičnog dela iz člana 2 ovog zakona smatraće se naročito:
1) ko preduzme kakvu radnju koja ide za tim da se silom zbace vrhovni organi državne vlasti i uprave Federativne Narodne Republike Jugoslavije i pojedinih narodnih republika, autonomnih pokrajina i oblasti ili lokalni organi državne vlasti;
2) ko izvrši dela kojima se nanosi šteta vojnoj snazi, odbranbenoj sposobnosti ili ekonomskoj moći države ili se ugrožava njena nezavisnost ili nepovredljivost njene teritorije;
3) ko izvrši ratni zločin, tj. ko u vreme rata ili neprijateljske okupacije radi kao pokretač, organizator, naredbodavac, pomagač ili neposredni izvršilac ubistava, osuđivanja na smrtne kazne i njihovog izvršavanja, hapšenja, mučenja, prisilnog iseljavanja ili odvođenja u koncentracione logore, u internaciju i na prisilni rad stanovništva Jugoslavije; ko vrši namerno izgladnjavanje stanovništva, prinudno odnarođivanje, prinudnu mobilizaciju, odvođenje u prostituciju, silovanje, prisilno prevođenje u drugu veru; ko pod istim uslovima vrši potkazivanja koja imaju za rezultat u ovoj tački navedene mere terora i prisiljavanja ili ko pod istim okolnostima naređuje ili vrši paljevine, uništavanja ili pljačku javne ili privatne imovine; ko postane funkcioner terorističkog aparata i policijskih formacija neprijatelja ili službenik njegovih zatvora, koncentracionih ili radnih logora, ili nečovečno postupa s jugoslovenskim državljanima i ratnim zarobljenicima, ili ko izvrši neko drugo delo koje pretstavlja ratni zločin;
4) ko u vreme rata organizuje ili vrbuje druge da stupe ili sam stupi u naoružane vojničke ili policijske formacije sastavljene od jugoslovenskih državljana u cilju pomaganja neprijatelja ili zajedničke borbe s njim protiv svoje Otadžbine, ili u tu svrhu primi od neprijatelja ili druge strane sile oružje, ili se pokorava njihovim naredbama;
5) ko u vreme rata koji se vodi protiv Federativne Narodne Republike Jugoslavije ili njenih saveznika primi službu u neprijateljskoj vojsci ili drugim neprijateljskim oružanim formacijama, ili učestvuje u ratu kao borac protiv svoje Otadžbine ili njenih saveznika, ili bilo čime pomaže stranu državu koja se nalazi u ratu s Federativnom Narodnom Republikom Jugoslavijom;
6) ko u vreme rata ili neprijateljske okupacije stupi u političku saradnju s neprijateljem, ili se stavi u njegovu službu i pomaže ga u sprovođenju rekvizicije, oduzimanju hrane i drugih dobara ili u sprovođenju bilo kakvih prisilnih mera prema stanovništvu Federativne Narodne Republike Jugoslavije;
7) ko organizuje oružanu pobunu ili učestvuje u njoj ili organizuje ili pomaže da se organizuju oružane bande ili njihovo ubacivanje na teritoriju države u cilju vršenja dela iz čl. 2 ovog zakona, ili ko stupi u grupu organizovanu ili naoružanu za vršenje takvih dela;
8) ko u zemlji ili van nje organizuje udruženje koje ima za cilj vršenje zločina iz čl. 2 ovoga zakona ili udruženje s fašističkim ciljevima protiv ustavnog poretka u Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji, ili ko postane član takvog udruženja ili ga na bilo koji način pomaže;
9) državljanin FNRJ koji potstiče bilo koju stranu državu na rat protiv svoje Otadžbine ili na oružanu intervenciju, na ekonomski rat, na zaplenu imovine Federativne Narodne Republike Jugoslavije ili njenih državljana, na prekid diplomatskih odnosa, ili na raskidanje međunarodnih ugovora s njom, ili na mešanje u njene unutrašnje poslove;
10) ko vrši špijunažu, tj. ko podatke i dokumente koji po svojoj sadržini pretstavljaju naročito čuvanu vojnu ili drugu državnu tajnu preda stranoj državi ili bilo kojoj organizaciji, udruženju ili bilo kojem nepozvanom licu, ili ko u cilju da ih ovima preda takve podatke krade ili prikuplja;
11) ko u vreme rata preduzme takvu radnju kojom se ide na to da odbranbeni objekti ili položaji ili bilo kakva sredstva za vođenje rata ili druge ratne potrebe dođu u ruke neprijatelja, da se unište ili učine neupotrebljivim ili poremeti njihova namena, da Jugoslovenska armija ili vojske savezničkih zemalja ili pojedini vojnici padnu neprijatelju u ruke ili da vojna preduzeća ili vojne mere budu ometane ili dovedene u opasnost;
12) ko liši života vojno lice ili pretstavnika ili službenika državnih organa prilikom ili povodom vršenja njegove službene dužnosti ili takva ista lica savezničkih ili prijateljskih država;
13) ko u cilju navedenom u čl. 2 ovog zakona rušenjem, paljenjem ili drugim sredstvom razori ili ošteti saobraćajna postrojenja ili druge javne veze, vodovod, javna skladišta i uopšte javnu imovinu;
14) ko pomaže na bilo koji način lica, koja su odmetnula od vlasti, naoružane bande ili slične organizacije ili njihove aktivne članove, i daje im sklonište, dostavlja im, krije ili prevozi oružje, hranu, materijal, novac i drugo, služi im za održavanje veze i čini druge usluge, ili ometa državne organe u njihovom otkrivanju i hvatanju.
Kao učinilac krivičnog dela protiv naroda i države kazniće se i ona: ko je do dana kapitulacije jugoslovenske vlade 1941. godine koristeći svoj rukovodeći položaj u državnom aparatu ili inače svoj uticajni položaj radi održavanja nenarodnog i protivdemokratskog poretka ili širenja fašističkih ideja, izvršio radnju koja je slabila odbranbenu snagu zemlje usled čega su bili ugroženi mir, nezavisnost i nacionalna sloboda naroda Jugoslavije, kao i onaj ko je u istom cilju, služeći državnom aparatu kao službenik ili u drugom svojstvu, naređivao, sprovodio ili vršio ubistva, mučenja, zlostavljanja ili druga nasilja i progone građana.
Dela iz čl. 3 ovog zakona, izuzev dela iz tač. 14 i iz čl. 3a, kazniće se lišenjem slobode sa prinudnim radom najmanje 3 godine, konfiskacijom imovine i gubitkom političkih i pojedinih građanskih prava, a pri postojanju naročito otežavajućih okolnosti smrtnom kaznom.
Za ona dela iz člana 3 ovog zakona koja su izvršena za vreme rata ili ratne opasnosti, izuzev dela iz tač. 14, kazna lišenja slobode s prinudnim radom ne može biti manja od 5 godina.
Kaznama propisanim prethodnim stavovima kazniće se i ostala dela iz čl. 2 ovog zakona, ukoliko za pojedina od tih dela ovim zakonom nije propisana koja druga kazna.
Dela iz čl. 3 tač. 14 ovog zakona kazniće se lišenjem slobode s prinudnim radom najmanje jednu godinu, a ako su izvršena za vreme rata ili ratne opasnosti ta kazna ne može biti manja od 3 godine.
Sva dela iz čl. 2 ovog zakona povlače pritvor. Ne povlače pritvor dela iz čl. 8 stava 1 i člana 9 stav 4 poslednja rečenica ovog zakona.
Ako je učinilac krivičnoga dela iz čl. 2 ovog zakona pobegao iz zemlje s neprijateljem ili u inostranstvu radi na ostvarenju istih krivičnih dela, kazniće se pored kazne propisane u čl. 4 ovog zakona i gubitkom državljanstva.
Članovi i pomagači organizacija obrazovanih u cilju vršenja zločina iz čl. 2 ovog zakona kazniće se pri postojanju olakšavajućih okolnosti lišenjem slobode s prinudnim radom najmanje 6 meseci.
Član organizacije iz tač. 7 i 8 čl. 3 ovoga zakona koji se svojevoljno preda vlastima ili otkrije organizaciju i saopšti o njoj važne činjenice pre nego što on ili organizacija izvrše neko delo kažnjivo po ovom zakonu, oslobodiće se krivične odgovornosti. U slučaju da je delo izvršeno kazniće se najnižom kaznom predviđenom za to delo.
Za tešku telesnu povredu lica navedenih u tač. 12 čl. 3 ovog zakona izvršenu pri okolnostima predviđenim za delo ubistva, izvršilac će se kazniti lišenjem slobode s prinudnim radom.
Lice koje je znalo za pripremu ili za izvršenje kojeg krivičnog dela iz čl. 2 ovog zakona, a o tome nije izvestilo državne organe kazniće se prinudnim radom bez lišenja slobode najmanje godinu dana.
Vojno lice koje je znalo za pripremu ili izvršenje dela izdaje ili špijunaže (čl. 3 tač. 1, 2 i 10 ovog zakona), a o tome nije izvestilo državne organe, kazniće se lišenjem slobode s prinudnim radom najmanje dve godine.
Propaganda ili agitacija koja sadrži poziv na nasilno obaranje postojećeg državnog uređenja kazniće se lišenjem slobode s prinudnim radom najmanje godinu dana.
Ako je delo izvršeno putem štampe ili radija, to će se uzeti kao otežavajuća okolnost.
Ako radnje iz st. 1 i 2 ovog člana izazovu teže posledice ili se izvrše za vreme rata ili u mestima pod vojnom upravom kazniće se prema čl. 4 st. 1 odnosno st. 2 ovog zakona.
Vlasnici štamparija odnosno za štampariju odgovorna lica, koja otštampaju spise ili stvari koje sadrže propagandu ili agitaciju u cilju navedenom u stavu 1 ovog zakona kazniće se lišenjem slobode, a u slučaju da je delo izvršeno iz nehata novčanom kaznom.
Lica koja za vreme rata privredno sarađuju s neprijateljem odnosno okupatorom, tj. koja svoja industrijska, trgovačka, transportna ili druga preduzeća ili svoju stručnu spremu stave na raspoloženje neprijatelju za ciljeve proizvodnje odnosno sama proizvode predmete koji jačaju ekonomsku snagu i ratni potencijal neprijatelja, ili njihova saradnja s neprijateljem sadrži naročito teške oblike eksploatacije i pritiska na radnike uz pomoć okupatorskih vlasti, kazniće se lišenjem slobode s prinudnim radom do 10 godina i konfiskacijom imovine.
Ako preduzeće pripada pravnom licu, izreći će se kazna konfiskacije njegove imovine, a ujedno će se po prethodnom stavu kazniti, pored izvršioca, i članovi upravnih organa pravnog lica ili njegovi punomoćnici ili službenici koji upravljaju njegovim poslovanjem, ukoliko ne dokažu da je delo učinjeno i pored njihovog protivljenja ili bez njihovog znanja ili naknadnog odobrenja.
Kaznom iz st. 1 ovog člana kazniće se i onaj član nadzornog organa pravnog lica koji je učestvovao u donošenju odluke iz koje proističe privredna saradnja s neprijateljem.
Predaja ili krađa ili prikupljanje ekonomskih podataka koji po svojoj sadržini ne pretstavljaju naročito čuvanu tajnu, ali po izričnoj zabrani zakona ili po naređenju rukovodećih privrednih organa ne podleže objavljivanju, u cilju predaje uz nagradu ili bez nagrade stranim državama, neprijateljskim ili fašističkim organizacijama ili nepozvanim licima, kazniće se lišenjem slobode od 3 meseca do 3 godine.
Pokušaj dela predviđenih ovim zakonom kazniće se kao izvršeno krivično delo.
Za krivična dela iz ovog zakona mogu se, i gde nije naročito predviđeno, izreći uz glavnu kaznu, i druge sporedne kazne po Zakonu o vrstama kazni.
Krivična dela iz ovog zakona sude u prvom stepenu okružni sudovi, osim u slučajevima za koje su na osnovu posebnih propisa nadležni vojni sudovi.
U naročito važnim slučajevima sudiće u prvom i poslednjem stepenu za krivična dela iz čl. 2 ovog zakona vrhovni sudovi narodnih republika po predlogu javnog tužioca republike; ako je takvo delo od opšteg državnog značaja, sudiće Vrhovni sud FNRJ na predlog Javnog tužioca FNRJ, odnosno Vrhovni sud Jugoslovenske armije na predlog vojnog tužioca Jugoslovenske armije.
Saslušanje osumnjičenog u pripremnom postupku i prisustvo optuženog na glavnom pretresu zbog krivičnih dela po ovom zakonu obavezno je, osim kad se optuženi krije ili je pobegao iz zemlje ili u inostranstvu radi na ostvarivanju krivičnih dela iz ovog zakona.
Pretres bez prisustva optuženog može se održati još i u slučaju kada se optuženi izjasni da na to pristaje.
Otsutnom osumnjičeniku postaviće se branilac još u pripremnom postupku.
Na presude sudova prvog stepena, izuzev slučajeva iz stava 2 člana 13 ovog zakona, ima mesta žalbi u roku od 8 dana sudu višeg stepena, čija je odluka pravosnažna.
Krivična dela iz ovoga zakona i izvršenje presuda izrečenih po tim delima ne zastarevaju.
Postupak o delima iz ovoga zakona je hitan.
Krivična dela predviđena ovim zakonom koja su izvršena pre njegovog stupanja na snagu, a po kojima još nije izrečena pravosnažna presuda, kazniće se po ovom zakonu ako su njegove odredbe blaže od ranijih.
Sudovi kod kojih su u postupku predmeti po delima iz ovoga zakona, a za koja nisu po njima nadležni, ustupiće takve predmete na dalji postupak sudovima nadležnim po ovom zakonu ako do njegovog stupanja na snagu nisu izrečene prvostepene presude.
Ovaj zakon stupa na snagu danom objavljivanja u "Službenom listu Federativne Narodne Republike Jugoslavije".