PRAVILNIKO USLOVIMA ZA PROIZVODNJU MEDICINSKIH SREDSTAVA("Sl. glasnik RS", br. 10/2012) |
Ovim pravilnikom propisuju se uslovi u pogledu prostora, opreme i kadra za proizvodnju medicinskih sredstava, koje mora da ispunjava pravno lice ili fizičko lice, koje proizvodi medicinska sredstva (u daljem tekstu: proizvođač medicinskih sredstava).
Izrazi upotrebljeni u ovom pravilniku imaju sledeće značenje:
1) Kontrola kvaliteta predstavlja sistem uzorkovanja, specifikacije i ispitivanja, kao i postupak organizacije dokumentovanja i odobravanja, koji obezbeđuje vršenje neophodnih i relevantnih ispitivanja pre odobravanja za upotrebu svih polaznih materijala, međuproizvoda, kao i prodaju ili isporuku gotovih medicinskih sredstava, pre ocene njihovog kvaliteta kao zadovoljavajućeg;
Kontrola kvaliteta se ostvaruje u proizvodnom procesu (na početku i tokom procesa), na gotovom proizvodu (serijama proizvoda) i na uzorcima uzetim iz prometa (kontrola posle stavljanja u promet);
2) Obezbeđenje kvaliteta predstavlja sledivi proces kojim se kvalitet uvodi u sve faze proizvodnje, uključujući i sistem dokumentovanog praćenja svih sastojaka i pojedinačnog proizvodnog procesa, odnosno kontrolu kvaliteta, koja obuhvata sve kontrole u odnosu na kvalitet medicinskog sredstva;
3) Validacija je dokumentovan postupak koji se sprovodi u skladu sa zahtevima standarda SRPS EN ISO 13485:2008 i kojim se potvrđuje da metode, sistemi, oprema, procesi, određeni proizvodni postupak ili sveukupne aktivnosti u proizvodnji nekog medicinskog sredstva dovode konzistentno do očekivanih rezultata;
4) Standard SRPS EN ISO 13485:2008 je standard kojim su propisani zahtevi za sistem upravljanja kvalitetom koje proizvođač medicinskih sredstava koristi za projektovanje i razvoj, proizvodnju, postavljanje i servisiranje medicinskih sredstava;
5) Lice odgovorno za proizvodnju je lice sa kojim je proizvođač zaključio ugovor o radu s punim radnim vremenom na neodređeno vreme, koje je odgovorno za pripremu proizvodnje, proizvodnju gotovog medicinskog sredstva, skladištenje, kao i distribuciju od proizvođača do pravnog lica koje obavlja promet medicinskog sredstva na veliko ili promet medicinskog sredstva na malo;
6) Lice odgovorno za kvalitet medicinskog sredstva je lice zaposleno kod proizvođača medicinskog sredstva koje je odgovorno za kontrolu kvaliteta i bezbednost svake serije medicinskog sredstva, odnosno koje je odgovorno za kvalitet medicinskog sredstva tokom procesa proizvodnje, uključujući sistem dokumentovanog praćenja svih polaznih materijala, materijala za pakovanje, poluproizvoda kao i ispitivanja kvaliteta gotovog medicinskog sredstva i koje donosi odluku o puštanju medicinskog sredstva u promet;
7) Dobra praksa u distribuciji medicinskih sredstva predstavlja sistem smernica za obezbeđenje kvaliteta koji se odnosi na organizovanje, sprovođenje nadzora i distribuciju medicinskih sredstava od proizvođača do krajnjeg korisnika;
8) Nadležno ministarstvo je ministarstvo nadležno za poslove zdravlja za medicinska sredstva za upotrebu u humanoj medicini;
9) Pod serijom medicinskog sredstva podrazumeva se ukupna količina gotovog medicinskog sredstva proizvedenog od iste početne količine polaznih materijala koji potiču od jedne serije proizvodnih postupaka ili jednog postupka sterilizacije, ili u slučaju kontinuirane proizvodnje, ukupna količina gotovog medicinskog sredstva koja je proizvedena u određenom vremenskom periodu;
10) Poluproizvod je svaki proizvod koji je prošao sve faze proizvodnog postupka izuzev finalnog pakovanja medicinskog sredstva;
11) Kalibracija je niz operacija kojima se, pod određenim uslovima, utvrđuje odnos između vrednosti dobijenih na osnovu merenja mernim instrumentom ili mernim sistemom ili vrednosti predstavljenih merenjem materijala i odgovarajućih poznatih vrednosti referentnog standarda;
12) Unakrsna kontaminacija je kontaminacija materijala ili proizvoda sa drugim materijalom ili proizvodom;
13) Gotov proizvod je medicinsko sredstvo koji je prošao sve faze proizvodnog procesa uključujući i završno pakovanje;
14) Procesna kontrola je kontrola koja se sprovodi u toku proizvodnje kako bi se pratio i po potrebi prilagodio proces proizvodnje, a kako bi se postiglo da medicinsko sredstvo odgovara zahtevima iz specifikacije. Kontrola radne sredine i opreme takođe se može smatrati delom procesne kontrole;
15) Međuproizvod je delimično obrađen materijal koji mora da se podvrgne daljoj proizvodnji pre nego što postane poluproizvod;
16) Pakovanje je postupak koji uključuje sve operacije, uključujući i obeležavanje, kojima se podvrgava poluproizvod da bi postao gotov proizvod;
17) Materijal za pakovanje je materijal koji se koristi za unutrašnje i spoljne pakovanje medicinskog sredstva, a koji može biti primarni i sekundarni u zavisnosti od toga da li je u direktnom kontaktu sa proizvodom, odnosno nije u direktnom kontaktu sa proizvodom;
18) Standardni operativni postupci predstavljaju detaljan opis operacija koje treba da se sprovedu, mere opreza koje treba da se preduzmu i druge mere koje se direktno ili indirektno primenjuju pri proizvodnji medicinskog sredstva;
19) Kvalifikacija je dokumentovan postupak dokazivanja da sva oprema i sistemi pravilno funkcionišu i da će dati očekivane rezultate;
20) Polazni materijal je materijal koji se koristi u proizvodnji medicinskog sredstva, izuzev materijala za pakovanje;
21) Davalac ugovorne proizvodnje, odnosno ugovorne kontrole kvaliteta je onaj proizvođač koji nema uslove za obavljanje određenih delova proizvodnje, odnosno određenog proizvodnog postupka ili koji nema sopstvenu kontrolnu laboratoriju, odnosno uslove za obavljanje određene vrste ispitivanja kvaliteta medicinskog sredstva;
22) Primalac ugovorne proizvodnje, odnosno kontrole kvaliteta je onaj proizvođač, odnosno kontrolna laboratorija sa kojom davalac ugovorne proizvodnje, odnosno ugovorne kontrole kvaliteta zaključuje ugovor o obavljanju ugovorne proizvodnje, odnosno ugovorne kontrole kvaliteta za potrebe davaoca;
23) Proizvođač medicinskog sredstva u postupku upisa u Registar medicinskih sredstava je pravno ili fizičko lice koje projektuje, proizvodi, pakuje, obeležava, odnosno pušta medicinsko sredstvo u promet pod sopstvenim nazivom, bez obzira na to da li ove radnje sprovodi to lice ili to u njegovo ime čini treće lice, i odgovorno je za kvalitet, bezbednost i efikasnost medicinskog sredstva;
24) Proizvođač medicinskog sredstva sa sedištem u Republici Srbiji je svako pravno ili fizičko lice koje vrši celokupan proces proizvodnje medicinskog sredstva ili deo proizvodnog procesa i to: dizajn (razvoj), proizvodnju, pakovanje i obeležavanje proizvoda, odnosno kontrolu kvaliteta, i koji je pustio u promet određenu seriju medicinskih sredstva i odgovoran je za proizvodnju i puštanje u promet tog medicinskog sredstva.
3. Proizvodnja medicinskih sredstava
Proizvodnja medicinskog sredstva obuhvata postupak ili pojedine delove postupka dizajniranja, proizvodnje, pakovanja i obeležavanja, kontrolu kvaliteta, puštanje u promet, skladištenje i distribuciju.
Proizvodnju medicinskog sredstva mogu obavljati pravna i fizička lica koja imaju dozvolu za proizvodnju izdatu od nadležnog ministarstva, a koja se izdaje za određeno mesto proizvodnje, određenu klasu, odnosno kategoriju medicinskih sredstava, odnosno određeno medicinsko sredstvo.
Proizvođač medicinskih sredstava može da proizvodi ona medicinska sredstva za koja ima dozvolu za proizvodnju izdatu od nadležnog ministarstva i koja su upisana u Registar medicinskih sredstava u Agenciji.
Proizvođač medicinskih sredstava može da proizvodi medicinska sredstva koja nisu upisana u Registar medicinskih sredstava u slučaju medicinskih sredstava koja se proizvode po narudžbini (Custom Made Device), odnosno koja se proizvode specijalno za određenog pacijenta po nalogu odgovarajućeg zdravstvenog radnika.
Serijski proizvedena medicinska sredstva koja treba prilagoditi za pojedinačnog pacijenta da bi ispunila specifične zahteve odgovarajućeg zdravstvenog radnika ne smatraju se medicinskim sredstvima iz stava 4. ovog člana, proizvedenim po narudžbini.
Uslovi propisani ovim pravilnikom odnose se i na proizvodnju medicinskih sredstva namenjenih za izvoz, kao i medicinskih sredstva za kliničko ispitivanje.
4. Kontrola kvaliteta medicinskih sredstava
Proizvođač medicinskog sredstva dužan je da obezbedi obavljanje poslova vezanih za kontrolu kvaliteta i bezbednost medicinskog sredstva, odnosno da ima na raspolaganju odgovarajući kadar i opremu za kontrolu kvaliteta polaznih materijala, komponenti, materijala za pakovanje, međuproizvoda, poluproizvoda i gotovih medicinskih sredstava.
Kontrola kvaliteta svake serije medicinskog sredstva vrši se u skladu sa zahtevima standarda SRPS EN ISO 13485:2008.
Proizvođač medicinskih sredstava koji nema sertifikovan sistem upravljanja kvalitetom prema zahtevima standarda SRPS EN ISO 13485:2008, vrši kontrolu kvaliteta medicinskih sredstava u skladu sa zahtevima ovog pravilnika.
Proizvođač medicinskih sredstava dužan je da sprovodi sve postupke kontrolisanja i ispitivanja medicinskih sredstva opisanih u tehničkoj dokumentaciji koja je podneta notifikacionom telu u postupku sertifikacije proizvoda, odnosno Agenciji u postupku dobijanja dozvole za stavljanje medicinskog sredstva u promet, odnosno upisa u Registar medicinskih sredstava, a koje se obavljaju prema odobrenim metodama.
Dobijene rezultate ispitivanja medicinskih sredstva treba evidentirati i proveriti radi potvrđivanja njihove međusobne doslednosti.
5. Ugovorna proizvodnja, odnosno kontrola kvaliteta medicinskog sredstva
Proizvođač medicinskih sredstava, radi stvaranja uslova za obavljanje proizvodnje, odnosno određenog proizvodnog postupka ili poslova vezanih za proizvodnju medicinskih sredstava, odnosno kontrole kvaliteta medicinskog sredstva, može da zaključiti pismeni ugovor o ugovornoj proizvodnji sa drugim proizvođačem medicinskih sredstava (davalac i primalac ugovorne proizvodnje), odnosno ugovor o ugovornoj kontroli kvaliteta sa ovlašćenom laboratorijom, u skladu sa zahtevima standarda SRPS EN ISO 13485:2008.
Ugovor iz stava 1. ovog člana sačinjava se u pismenoj formi kojim se jasno utvrđuju obaveze svake ugovorne strane u pogledu proizvodnje, a posebno obaveze ugovornih strana o poštovanju zahteva standarda SRPS EN ISO 13485:2008.
Ugovor iz stava 1. ovog člana utvrđuje odgovornosti ugovornih strana u pogledu obezbeđivanja uslova za izvršavanje dužnosti lica odgovornog za kvalitet medicinskog sredstva, odnosno način na koji obezbeđuje da je svako medicinsko sredstvo proizvedeno, odnosno kontrolisano u skladu sa zahtevima standarda primenljivih za medicinsko sredstva.
Ugovor iz stava 1. ovog člana treba jasno da utvrdi ko je odgovoran za nabavku materijala, ispitivanje i odobravanje materijala, proizvodnju i kontrolu kvaliteta, uključujući i procesnu kontrolu, kao i ko je odgovoran za uzorkovanje i analizu.
6. Proizvođač medicinskih sredstava
Proizvođač medicinskih sredstava dužan je da proizvodnju medicinskog sredstva obavlja u skladu sa zakonom, odredbama ovog pravilnika, dozvolom za proizvodnju, kao i u skladu sa standardima o sistemu kvaliteta proizvodnje medicinskih sredstava (u daljem tekstu: standard SRPS EN ISO 13485:2008), kao i smernicama Dobre prakse u distribuciji medicinskih sredstva.
Usaglašenost sa zahtevima standarda SRPS EN ISO 13485:2008, proizvođač medicinskih sredstava dokazuje sertifikatom izdatim od strane akreditovanog sertifikacionog tela.
Proizvođač medicinskih sredstava koji nema sistem upravljanja kvalitetom sertifikovan u skladu sa standardom SRPS EN ISO 13485:2008, dužan je da obezbedi sistem kvaliteta u saglasnosti sa ovim pravilnikom.
Proizvođač medicinskih sredstava dužan je da obezbedi da se proizvodnja određenog tipa, odnosno modela medicinskog sredstva obavlja u skladu sa odgovarajućim tehničkim standardom, odnosno dokumentacijom koja je dostavljena notifikacionom telu u postupku sertifikacije proizvoda, odnosno Agenciji za lekove i medicinska sredstva Srbije (u daljem tekstu: Agencija) u postupku dobijanja dozvole za stavljanje u promet medicinskih sredstava, odnosno upisu u Registar medicinskih sredstava.
Za svaki tip, odnosno model medicinskog sredstva, proizvođač medicinskih sredstava mora da ustanovi i održava evidenciju dokumenata, prema njihovoj sadržini ili identifikaciji, koja definiše specifikacije za proizvod i zahteve za sistem upravljanja kvalitetom, odnosno kojom se definiše ceo proces proizvodnje.
Proizvođač medicinskih sredstava dužan je da o svim izmenama koje utiču na kvalitet i bezbednost medicinskog sredstva obavesti notifikaciono telo koje je izdalo sertifikat o usaglašenosti, odnosno Agenciju.
1. Prostor za proizvodnju medicinskih sredstava
Proizvođač, u zavisnosti od vrste proizvodnje, mora da ima sledeći prostor, odnosno prostorije:
1) za prijem, smeštaj i čuvanje sirovina, polaznih materijala i materijala za pakovanje, sa obezbeđenim uslovima karantina dok traje postupak kontrole kvaliteta;
2) za proizvodnju,
3) za pakovanje;
4) za privremeni smeštaj i čuvanje poluproizvoda;
5) za kontrolu kvaliteta sirovina, polaznih materijala, materijala za pakovanje i gotovih medicinskih sredstva;
6) za smeštaj i čuvanje gotovih medicinskih sredstva pod deklarisanim uslovima čuvanja, sa obezbeđenim uslovima karantina, dok traje postupak kontrole kvaliteta;
7) za pranje opreme, delova opreme, pribora i ambalaže;
8) odvojen, odnosno bezbedan i obezbeđen prostor za skladištenje i čuvanje:
a) zapaljivih i eksplozivnih materija,
b) sirovina koje pripadaju grupi otrova,
v) polaznih materijala, poluproizvoda, proizvoda koji nisu odobreni u postupku kontrole kvaliteta, odnosno medicinskih sredstava povučenih i vraćenih iz prometa;
9) sanitarne prostorije;
10) prostoriju za odmor zaposlenih;
11) garderobu;
12) prostoriju, odnosno prostor za odlaganje pribora i sredstava za čišćenje;
13) kancelariju.
Prostor, odnosno prostorije iz stava 1. ovog člana mora da ima visinu od najmanje 2,60 m, kao i odgovarajuću površinu u zavisnosti od planiranog obima i vrste proizvodnje, koju procenjuje nadležno ministarstvo u postupku izdavanja dozvole za proizvodnju na osnovu zakona kojim se uređuje oblast lekova i medicinskih sredstava, ovog pravilnika, kao i smernica Dobre prakse u distribuciji medicinskih sredstva.
a) Uslovi u pogledu prostora za proizvodnju medicinskih sredstava
Prostor, odnosno prostorije za proizvodnju medicinskih sredstava propisan ovim pravilnikom mora da ispunjava sledeće uslove:
1) da je izgrađen od čvrstog materijala koji obezbeđuje hidro i termo izolaciju i da je građevinsko-tehnički pogodan za određenu namenu, odnosno da su zidovi, podovi i plafoni glatkih površina, izrađeni od materijala koji nije podložan pucanju i osipanju, kao i da se mogu brzo i lako čistiti, a po potrebi i dezinfikovati;
2) da je osvetljen, kao i da su temperatura, vlažnost i ventilacija odgovarajući i bez štetnog direktnog ili indirektnog uticaja na nesmetano odvijanje procesa proizvodnje i ispravan rad uređaja, kao i za propisan i bezbedan prijem, smeštaj i čuvanje sirovina, poluproizvoda, gotovih medicinskih sredstava i materijala za pakovanje;
3) da rasporedom opreme i uređaja zadovoljava potrebe nesmetanog obavljanja procesa rada u svim fazama, bez rizika i mogućnosti zamene ili mešanja različitih medicinskih sredstva i njihovih komponenata;
4) da je priključen na komunalnu infrastrukturu (vodovod, kanalizacija, električna mreža i dr.).
b) Organizacija prostora za proizvodnju medicinskih sredstava
Prostor i oprema moraju da budu projektovani, odnosno funkcionalno povezani i izgrađeni tako da se svede na minimum mogućnost greške u postupku proizvodnje, odnosno da se spreči kontaminacija, unakrsna kontaminacija i drugi negativni efekti koji bi mogli uticati na kvalitet medicinskog sredstva.
Ako se proizvodni proces obavlja u više prostorija, rad mora da bude organizovan na takav način da se proizvodnja odvija bez ikakvih opasnosti po kvalitet i bezbednost medicinskog sredstva.
v) Uslovi u pogledu prostora za proizvodnju određenih vrsta medicinskih sredstava
Kako bi se rizik od ozbiljne ugroženosti medicinskih sredstva zbog unakrsne kontaminacije sveo na najmanju moguću meru, za proizvodnju određenih vrsta medicinskih sredstva kod kojih se upotrebljavaju posebne vrste polaznih materijala potrebno je obezbediti prostorije određene samo za tu namenu i odvojene od drugih prostorija.
Za proizvodnju medicinskih sredstava u serijama, može se prihvatiti princip kampanjskog rada (vremensko razdvajanje proizvodnje različitih proizvoda) u istim prostorijama pod uslovom da se preduzmu specifične mere opreza i izvrše potrebne validacije.
g) Uslovi u pogledu prostora za proizvodnju sterilnih medicinskih sredstava
Proizvodnja sterilnih medicinskih sredstava obavlja se u čistom prostoru, odnosno prostoru određene klase čistoće u zavisnosti od postupka izrade.
Za proizvodnju sterilnih medicinskih sredstava pored prostora, odnosno prostorija iz člana 7. ovog pravilnika, proizvođač je dužan da obezbedi i posebne prostorije, koje moraju da ispunjavaju sledeće uslove:
1) da su snabdevene filtriranim vazduhom i kada je potrebno da su pod pritiskom višim od pritiska u susednim prostorijama, a za slučaj pada nadpritiska - kontrolnim i signalnim uređajima;
2) da je obezbeđen potreban nivo hermetičkog zatvaranja prozora, vrata i ostalih otvora i da je pristup u te prostorije moguć samo kroz:
a) prostoriju za presvlačenje i odlaganje odeće i obuće sa obezbeđenim uređajem za pranje ruku i dezinfekciju,
b) prostoriju za oblačenje sterilnog radnog odela, kapa, maski, rukavica i navlaka za obuću,
v) ulaz za unošenje polaznog materijala i pribora.
Pre početka i u toku proizvodnje u prostorijama iz stava 1. tačka 2) ovog člana mora se, u skladu sa standardnim operativnim postupcima proizvođača, obaviti rutinska kontrola mikrobiološke čistoće vazduha, površina, uređaja i opreme, pri čemu se nalazi moraju uporediti sa utvrđenim standardima.
U slučaju proizvodnje sterilnih medicinskih sredstava koja se sterilišu posle izvršenog procesa proizvodnje, proces proizvodnje pre završne sterilizacije obavlja se u prostorijama odgovarajuće klase čistoće, uz preduzimanje odgovarajućih mera za sprečavanje unakrsne i čestične kontaminacije.
d) Uslovi u pogledu prostora za proizvodnju medicinskih sredstava koja deluju na bazi jonizujućeg zračenja
Za proizvodnju medicinskih sredstava koja imaju izvor jonizujućeg zračenja pored prostorija iz člana 7. ovog pravilnika proizvođač je dužan da obezbedi i posebne prostorije u kojima se vrši emisija jonizujućeg zračenja.
Prostorije iz stava 1. ovog člana moraju imati odgovarajuću zaštitu od jonizujućeg zračenja, koju procenjuje nadležno ministarstvo u postupku izdavanja dozvole na osnovu zakona kojim se uređuje oblast zaštite od jonizujućeg zračenja.
đ) Održavanje prostora za proizvodnju medicinskih sredstava
Prostor propisan ovim pravilnikom mora da se održava tako da se materijali potrebni za proizvodnju nalaze na označenom mestu, a ostali materijal koji nije propisan tehnološkim postupkom proizvodnje (otpaci i ostaci sirovina, međuproizvoda, gotovih proizvoda i materijala za pakovanje, sredstva za čišćenje prostorija i opreme, odevni predmeti koji su van upotrebe, hrana i dr.) u drugim za tu svrhu određenim prostorijama.
Prostor mora redovno da se pere, čisti, po potrebi dezinfikuje i da se redovno kontrolišu ambijentalni uslovi u zavisnosti od vrste proizvodnje.
U prostoru za proizvodnju medicinskih sredstava moraju da stoje oznake zabrane pušenja, kao i druge zabrane koje mogu uticati na higijenske uslove.
2. Oprema za proizvodnju medicinskih sredstava
Proizvođač medicinskih sredstava mora da raspolaže odgovarajućom opremom koja ispunjava sledeće uslove:
1) da je pogodna za upotrebu, prema tehničkim karakteristikama i kapacitetu;
2) da se po propisanim postupcima može redovno održavati, kalibrisati, čistiti, i po potrebi, dezinfikovati ili sterilisati;
3) da je instalirana na način koji sprečava svaki rizik od greške ili kontaminacije;
4) da u toku procesa proizvodnje bude obeležena vidnim oznakama o nazivu, broju serije i drugim podacima o proizvodu.
Oprema mora da bude projektovana, smeštena i održavana na način koji odgovara njenoj nameni.
Proizvođač medicinskih sredstava dužan je da obezbedi i odgovarajuću opremu za procesnu kontrolu.
Proizvođač medicinskih sredstava dužan je da izvrši odgovarajuću kvalifikaciju opreme i sistema, kalibraciju, baždarenje mernih instrumenta, kao i validaciju procesa proizvodnje.
1. Uslovi u pogledu kadra za proizvodnju medicinskih sredstava
Proizvođač medicinskih sredstava mora da ima na svakom mestu proizvodnje za koje je podneo zahtev za dobijanje dozvole za proizvodnju, dovoljan broj zaposlenih stručnih lica sa punim radnim vremenom, kao i sa potrebnim kvalifikacijama i praktičnim iskustvom za proizvodnju medicinskih sredstva, i to:
1) najmanje jedno lice odgovorno za proizvodnju - koje ima visoku stručnu spremu iz oblasti: elektrotehnike, mašinstva, farmacije, medicine, stomatologije, hemije, tehnologije, odnosno druge odgovarajuće struke u zavisnosti od vrste medicinskog sredstva, najmanje jednu godinu radnog iskustva u proizvodnji te vrste medicinskih sredstava, odnosno srodnih proizvoda, kao i dodatna potrebna znanja i iskustva u zavisnosti od vrste medicinskih sredstava koja se proizvode kod tog proizvođača;
2) najmanje jedno lice odgovorno za kvalitet medicinskog sredstva, koje ima visoku stručnu spremu iz oblasti: elektrotehnike, mašinstva, farmacije, medicine, stomatologije, hemije, tehnologije, odnosno druge odgovarajuće struke u zavisnosti od vrste medicinskog sredstva, najmanje jednu godinu radnog iskustva na poslovima kontrole kvaliteta medicinskih sredstava, kao i dodatna potrebna znanja i iskustva iz oblasti obezbeđenja i kontrole kvaliteta i bezbednosti medicinskih sredstva u zavisnosti od vrste medicinskih sredstava koja se proizvode kod tog proizvođača;
Proizvođač medicinskih sredstava mora da ima na mestu proizvodnje medicinskih sredstava odgovorno lice pod čijim se nadzorom obavlja smeštaj, čuvanje i izdavanje polaznih supstanci, kao i skladištenje i isporučivanje proizvedenih medicinskih sredstava namenjenih za stavljanje u promet.
Odgovorno lice iz stava 2. ovog člana je lice sa završenim medicinskim, stomatološkim, farmaceutskim, fakultetom veterinarske medicine, mašinskim, tehnološkim, elektrotehničkim ili drugim odgovarajućim fakultetom u zavisnosti od vrste medicinskog sredstva i dodatnom obukom u vezi sa Dobrom praksom u distribuciji.
Ovlašćenja koja imaju lica iz stava 1. ovog člana proizvođač može posebnim aktom preneti na ovlašćene zamenike tih lica koji moraju ispunjavati uslove u pogledu stručne spreme i radnog iskustva, kao i lica iz stava 1. ovog člana.
2. Lice odgovorno za proizvodnju medicinskih sredstava
Proizvodni postupak izvodi se po unapred određenim pismenim uputstvima i standardnim operativnim postupcima koji su u skladu sa zahtevima standarda SRPS EN ISO 13485:2008.
Odgovorno lice iz člana 16. stav 1. tačka 1) ovog pravilnika, dužno je da za svaku seriju medicinskog sredstva, pre početka proizvodnje, izvrši proveru da li su tehnološki postupak i kvalitet sirovina, materijala za pakovanje i gotovog medicinskog sredstva definisani (utvrđeni) pre početka proizvodnje i da li je proizvodni postupak proveren na osnovu propisane proizvodne dokumentacije koja mora da sadrži najmanje skraćeni postupak proizvodnje, proizvodni normativ i specifikaciju opreme koja se koristi u proizvodnji.
Jedan primerak proizvodne dokumentacije iz stava 1. ovog člana čuva lice odgovorno za proizvodnju i taj primerak treba da bude dostupan nadležnom ministarstvu koje vrši nadzor nad radom proizvođača.
Lice odgovorno za proizvodnju, dužno je da vodi evidenciju i čuva dokumentaciju, odnosno sve zapise koji omogućavaju praćenje kvaliteta, bezbednosti i sledivost proizvedene serije medicinskog sredstva, a koji su nastali u toku proizvodnje serije.
Dokumentacija, odnosno zapisi iz stava 4. ovog člana treba da bude, ako je to moguće, sadržana u jednoj datoteci, a ukoliko to nije praktično, onda mora postojati lista koja upućuje na naslove tih dokumenata i njihovu lokaciju.
Dokumentacija za seriju medicinskog sredstva mora da bude u skladu sa trenutno odobrenom verzijom specifikacije.
Zapisi serije medicinskog sredstva treba da imaju jedinstvenu identifikaciju koja je vezana sa određenom proizvedenom serijom.
Tokom proizvodnje, svi podaci u vezi sa kvalitetom i bezbednošću medicinskog sredstva moraju da budu uneti u dokumentaciju o seriji medicinskog sredstva.
Podaci iz stava 8. ovog člana uključuju sledeće:
1) količinu polaznog materijala i poluproizvoda, kao i njihove brojeve serija ukoliko oni direktno utiču na bezbednost gotovog proizvoda,
2) datum početka i završetka različitih faza proizvodnje, uključujući zapise o sterilizaciji ukoliko je primenljivo,
3) količinu proizvoda koji je proizveden,
4) bilo kakvo odstupanje od specifikacije proizvoda.
Lice odgovorno za proizvodnju, dužno je da dokumentaciju o proizvodnji vodi na takav način da je omogućena sledivost svake serije medicinskog sredstva, odnosno sledivost serije kroz ceo proizvodni proces, uključujući i proces distribucije medicinskog sredstva.
Proizvođač medicinskih sredstava dužan je da dokumentovano i detaljno ispita sva odstupanja od propisanih postupaka u procesu proizvodnje, uz komentar i potpis lica odgovornog za proizvodnju medicinskih sredstava.
U slučaju proizvodnje medicinskih sredstava namenjenih za kliničko ispitivanje, proizvođač, odnosno lice odgovorno za proizvodnju, dužno je da omogući praćenje proizvodnih postupaka svake serije gotovog medicinskog sredstva, kao i promena tokom razvoja medicinskog sredstva namenjenog kliničkom ispitivanju, distribuciju i sledivost svake serije medicinskog sredstva.
3. Lice odgovorno za kvalitet medicinskog sredstva u postupku kontrole kvaliteta medicinskog sredstva
Odgovorno lice iz člana 16. stav 1. tačka 2) ovog pravilnika dužno je da obezbedi u postupku kontrole kvaliteta da se:
1) ispitivanje polaznih materijala, materijala za pakovanje, međuproizvoda, poluproizvoda i gotovih medicinskih sredstva vrši na osnovu metoda odobrenih od kontrole kvaliteta;
2) vodi evidencija ručno, odnosno pomoću instrumenata, kao dokaz da su stvarno izvršeni svi potrebni postupci, kontrole i ispitivanja, s tim da se svako odstupanje beleži i ispituje uzrok;
3) gotovi proizvodi sadrže sirovine, polazne materijale, odnosno komponente koje odgovaraju kvalitativnom i kvantitativnom sastavu medicinskog sredstva opisanom u dokumentaciji podnetoj notifikacionom telu u postupku sertifikacije proizvoda, odnosno Agenciji u postupku dobijanja dozvole za stavljanje u promet, odnosno upisa u Registar, kao i da su zadovoljavajuće čistoće i upakovani u odgovarajuće pakovanje i ispravno obeleženi;
4) vodi evidencija o rezultatima ispitivanja i o tome da li je ispitivanje polaznih materijala, materijala za pakovanje, međuproizvoda, poluproizvoda i gotovih proizvoda, pravilno procenjeno prema specifikaciji, s tim da procena kvaliteta medicinskog sredstva obuhvata pregled i analizu odgovarajuće proizvodne dokumentacije i procenu odstupanja od odobrenih postupaka.
Lice odgovorno za kvalitet medicinskog sredstva svojim potpisom u dokumentaciji serije medicinskog sredstva, potvrđuje kvalitet svake proizvedene serije medicinskog sredstva.
a) Lice odgovorno za kvalitet medicinskog sredstva u postupku puštanja serije medicinskog sredstva u promet
Lice odgovorno za kvalitet medicinskog sredstva iz člana 16. stav 1. tačka 2) ovog pravilnika, dužno je da u postupku donošenja odluke o puštanju serije medicinskog sredstva u promet, pored rezultata kontrole kvaliteta medicinskog sredstva, uzme u obzir i podatke o uslovima proizvodnje, rezultate procesne kontrole, proizvodnu dokumentaciju, usklađenost kvaliteta proizvoda sa specifikacijama, kao i obeležavanja unutrašnjeg i spoljnjeg pakovanja medicinskog sredstva.
Lice odgovorno za kvalitet medicinskog sredstva dužno je da obezbedi da su pre odobravanja serije medicinskog sredstva i pre puštanja serije medicinskog sredstva u promet, zadovoljeni najmanje sledeći zahtevi:
1) da je svaka serija proizvedena i ispitana u skladu sa tehničkom dokumentacijom koja je podneta notifikacionom telu u postupku sertifikacije proizvoda, odnosno Agenciji u postupku dobijanja dozvole za stavljanje medicinskog sredstva u promet, odnosno upisa u Registar medicinskih sredstava;
2) da je proizvodnja sprovedena u skladu sa zahtevima standarda SRPS EN ISO 13485:2008, kao i svim primenljivim međunarodnim, odnosno srpskim, odnosno ekvivalentnim standardima koji regulišu kvalitet i bezbednost medicinskog sredstva koje se proizvodi;
3) da su validirani proizvodni procesi kod kojih se izlazni rezultati ne mogu verifikovati, kao i da su uzeti u obzir stvarni uslovi proizvodnje i evidencije o proizvodnji;
4) da su bilo koje neusaglašenosti ili planirane izmene u proizvodnji ili kontroli kvaliteta odobrene od strane odgovornih lica u skladu sa uspostavljenim sistemom kvaliteta kod proizvođača, a bilo koje izmene koje zahtevaju varijaciju medicinskog sredstva koje ima sertifikat o usaglašenosti i koje je upisano u Registar medicinskih sredstava, odnosno izmenu dozvole za proizvodnju, prijavljene i odobrene od strane notifikacionog tela, odnosno Agencije, odnosno nadležnog ministarstva;
5) da su sve neophodne provere i testovi urađeni uključujući i bilo kakvo dodatno uzorkovanje, da su urađeni testovi ili provere inicirane zbog neusaglašenosti ili planiranih izmena;
6) da je sva neophodna proizvodna dokumentacija i dokumentacija o kontroli kvaliteta potpuna i sprovedena od strane za to odgovornog lica;
7) da su svi zadaci izvršeni u skladu sa zahtevima sistema obezbeđenja kvaliteta;
8) da su uzete u obzir bilo koje druge činjenice koje su poznate, a koje su od značaja za kvalitet i bezbednost serije medicinskog sredstva.
9) da se ni jedna serija medicinskog sredstva ne pušta u promet pre nego što se potvrdi da je medicinsko sredstvo proizvedeno u skladu sa dokumentacijom koja je podneta notifikacionom telu u postupku sertifikacije proizvoda, odnosno Agenciji u postupku dobijanja dozvole za stavljanje medicinskog sredstva u promet, odnosno upisa u Registar medicinskih sredstava.
Lice odgovorno za kvalitet, mora da obezbedi da u slučaju neusaglašenosti medicinskog sredstva, može da utvrdi kada i kako je ta neusaglašenost nastala i da utvrdi lokacije serije medicinskih sredstva na koja se ta neusaglašenost odnosi.
Lice odgovorno za kvalitet, mora bez odlaganja pismeno da obaveštava nadležno ministarstvo o problemima u procesu proizvodnje koji mogu da utiču na kvalitet medicinskih sredstva, kao i na redovno i kontinuirano snabdevanje tržišta u Republici Srbiji medicinskim sredstvima za koje je dobio dozvolu za stavljanje u promet.
Lice odgovorno za kvalitet medicinskog sredstva mora da bude upoznato sa svakom reklamacijom i ispitivanjem reklamacije ili povlačenjem medicinskog sredstva iz prometa.
Svaka reklamacija koja se odnosi na neispravnost medicinskog sredstva treba da bude evidentirana sa svim originalnim detaljima i da se temeljno ispita uz učešće lica odgovornog za kvalitet.
4. Ostala lica zaposlena kod proizvođača medicinskih sredstava
Proizvođač medicinskih sredstava mora da ima zaposleno lice odgovorno za vigilancu medicinskih sredstava iz proizvodnog programa proizvođača.
Lice iz stava 1. ovog člana može da obavlja i druge poslove kod proizvođača medicinskih sredstva.
Lice iz stava 1. ovog člana mora imati visoku stručnu spremu elektrotehničke, mašinske, medicinske, stomatološke, farmaceutske, hemijske i tehnološke struke.
Proizvođač medicinskih sredstava može pored kadra iz člana 16. ovog pravilnika, zavisno od vrste i obima proizvodnje, da ima i:
1) odgovarajući broj zaposlenih sa visokom stručnom spremom, elektrotehničke, mašinske, farmaceutske, medicinske, stomatološke, hemijske, tehnološke, odnosno druge odgovarajuće struke;
2) zaposlene sa najmanje srednjom stručnom spremom, odgovarajućeg usmerenja, osposobljene za proizvodnju i kontrolu kvaliteta medicinskih sredstva;
3) zaposlene osposobljene za pomoćne tehničke poslove u vezi sa proizvodnjom medicinskih sredstava.
Proizvođač medicinskih sredstava treba da ima organizacionu šemu funkcionalnih celina u kojima se obavljaju poslovi rukovođenja i nadzora nad procesom proizvodnje medicinskih sredstava, kao i poslova za koje su odgovorna lica iz člana 16. stav 1. tač. 1) i 2) ovog pravilnika.
U organizacionoj šemi iz stava 1. ovog člana utvrđuje se odnos nadređenosti zaposlenih lica u procesu proizvodnje, kontrole kvaliteta, obezbeđenja kvaliteta, kao i puštanja medicinskog sredstva u promet.
Lica iz člana 16. stav 1. tač. 1) i 2) ovog pravilnika u donošenju stručnih odluka ne mogu da utiču jedan na drugog u procesu proizvodnje, odnosno kontrole kvaliteta medicinskih sredstva.
Proizvođač medicinskih sredstava dužan je da za lica iz stava 1. ovog člana utvrdi specifična zaduženja sa odgovarajućim ovlašćenjima za sprovođenje njihovih odgovornosti, a što se mora zabeležiti u opisu posla tih lica.
Organizaciona šema i opis poslova zaposlenih lica mora da bude u skladu sa propisanim operativnim postupcima proizvođača, odnosno postupka proizvodnje i obezbeđenja kvaliteta.
6. Stručno usavršavanje zaposlenih
Proizvođač medicinskih sredstava dužan je, saglasno zakonu, da obezbedi svim zaposlenim licima stručno i praktično usavršavanje za sprovođenje zahteva standarda EN ISO 13485:2008, u zavisnosti od poslova koje obavljaju, kao i usavršavanje u oblasti vigilance medicinskih sredstva, smernica Dobre prakse u distribuciji medicinskih sredstva i praćenje svih naučno-tehničkih dostignuća u oblasti proizvodnje medicinskih sredstva.
Proizvođač medicinskih sredstava dužan je da obezbedi svim zaposlenim licima sprovođenje početne i trajne, teorijske i praktične obuke u cilju upoznavanja sistema obezbeđenja kvaliteta, u skladu sa definisanim planom obuke.
7. Zaštita zdravlja zaposlenih
Proizvođač medicinskih sredstava dužan je da sprovodi program zaštite zdravlja na radu zaposlenih, u skladu sa propisima iz oblasti bezbednosti i zdravlja na radu, kao i da sprovodi propise u oblasti sanitarnog nadzora ukoliko to utiče na kvalitet i bezbednost medicinskog sredstva.
Proizvođač medicinskih sredstava koji je dobio dozvolu za proizvodnju pre dana stupanja na snagu ovog pravilnika, dužan je da uskladi proizvodnju sa odredbama ovog pravilnika do 30. juna 2012. godine.
Prestanak važenja ranijeg propisa
Danom stupanja na snagu ovog pravilnika prestaje da važi Pravilnik o proizvodnji pomoćnih lekovitih sredstava i medicinskih sredstava ("Službeni list SRJ", broj 16/94).
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".