GODIŠNJI PROGRAMOSNOVNIH GEOLOŠKIH ISTRAŽIVANJA NA TERITORIJI AP VOJVODINE ZA 2012. GODINU("Sl. list AP Vojvodine", br. 14/2012) |
Osnovna geološka istraživanja obuhvataju istraživanja koja se izvode u cilju: proučavanja razvoja, sastava i građe zemljine kore; pronalaženja mineralnih resursa, resursa podzemnih voda i geotermalnih resursa i njihovih inicijalnih proučavanja; vrednovanja ukupnih potencijala geološke sredine kao prostora za potrebe prostornog i urbanističkog planiranja i utvrđivanja podobnosti za izgradnju objekata; utvrđivanja i eliminacije štetnih uticaja prirodnih i tehnogenih procesa na geološku i životnu sredinu.
Osnovna geološka istraživanja su poslovi od javnog interesa i finansiraju se iz budžeta Republike Srbije.
Autonomna Pokrajina Vojvodina vrši i finansira osnovna geološka istraživanja na teritoriji pokrajine kao poverene.
Finansijska sredstva za sprovođenje ovog "Programa" planirana su Pokrajinskom skupštinskom odlukom o budžetu Autonomne Pokrajine Vojvodine za 2012. godinu ("Službeni list APV", broj 23/2011 od 28. decembra 2011. godine), a obezbeđena su Zakonom o budžetu Republike Srbije za 2012. godinu ("Službeni glasnik RS", broj 101/2011 od 30 decembra 2011. godine), razdeo 23. Ministarstvo životne sredine, rudarstva i prostornog planiranja, ekonomska klasifikacija 463. u ukupnom iznosu od 52.000.000,00 dinara.
Realizacija započetih projekata koji se u okviru osnovnih geoloških istraživanja Republike Srbije odnose i na teritoriju Autonomne Pokrajine Vojvodine, nastaviće se do završetka istraživanja, a izrada geoloških karata Republike Srbije ostaje u nadležnosti Ministarstva nadležnog za poslove geologije, uz koordinaciju Pokrajinskog sekretarijata za energetiku i mineralne sirovine za listove ili delove listova osnovne geološke karte na području Autonomne Pokrajine Vojvodine.
U 2012. godini planira se izrada Dugoročnog programa razvoja osnovnih geoloških istraživanja ("nadležni organ Autonomne Pokrajine Vojvodine predlaže deo Dugoročnog programa na svojoj teritoriji...", član 19., stav 3., Zakona o rudarstvu i geološkim istraživanjima) kao i izvođenje geoloških istražnih radova prema ovom (godišnjem) programu, koji obuhvata:
1. Opšta geološka istraživanja (izrada, digitalizacija i štampanje tematskih geoloških karata);
2. Osnovna istraživanja geoloških resursa u oblasti hidrogeoloških, inženjersko-geoloških istraživanja, istraživanja metaličnih, nemetaličnih i energetskih mineralnih sirovina;
3. Geoekološka istraživanja;
4. Geoarheološka istraživanja;
5. Geomedicinska istraživanja;
6. Implementaciju i razvoj Geološkog informacionog sistema Srbije - podsistem za AP Vojvodinu;
7. Ostale stručne aktivnosti.
II OPŠTA GEOLOŠKA ISTRAŽIVANJA
II.1. Karta podloge tercijara Vojvodine
Područje Vojvodine pokrivaju, mestimično i preko 3.000 metara debele naslage tercijarnih tvorevina, koje onemogućavaju direktno osmatranje i sagledavanje "starije" geološke istorije ovog područja.
Cilj ovog projekta je da se iskoriste dosadašnja saznanja o geološkoj građi dubljih delova terena stečena tokom istraživanja nafte i gasa i da se uradi karta podloge tercijara Vojvodine 1:300.000. Ova karta bi sa jedne strane predstavljala polaznu osnovu za dalju nadogradnju u rešavanju konkretnih geoloških problema vezanih za dublje delove terena (podzemne vode, geotermalni resursi itd.), a sa druge strane bi omogućila korelaciju podataka sa susednim zemljama koje su ovakvu kartu već odavno izradile i publikovale. Realizacija projekta planirana je u tri faze u periodu od 2010. do 2012. godine.
U prvoj fazi, tokom 2010. godine, završena je izrada potpovršinske topografske osnove 1: 300.000, odnosno strukturne karte po podlozi tercijara Vojvodine u razmeri 1: 300.000 kao i prikupljanje i sistematizacija podataka potrebnih za definisanje kartiranih jedinica ispod tercijarnih naslaga.
Druga faza projekta, tokom 2011. godine, iz objektivnih razloga (nedostatak finansijskih sredstava) je "odložena" i biće realizovana tokom 2012. godine. Ova faza obuhvata analizu i sintezu podataka o pretercijarnim tvorevinama, prikupljenih iz preko 800 naftnih, naftno-gasnih i gasnih bušotina sa područja Vojvodine tokom 2010. godine, definisanje kartiranih jedinica i izradu geološke karte podloge tercijara Vojvodine u razmeri 1:300.0000 sa odgovarajućim Tumačem.
II.2. Geološki uslovi racionalnog planiranja, korišćenja i zaštite prostora AP Vojvodine
Osnovni cilj ovog projekta je da se registruju, analiziraju i na pogodan način prikažu svi geološki potencijali AP Vojvodine, uslovi njihovog racionalnog korišćenja, uslovi zaštite geološke sredine od posledica tog korišćenja, kao i uslovi zaštite ljudi i materijalnih dobara od različitih geoloških i geomorfoloških procesa.
Planira se da istraživanja najvećim delom budu realizovana korišćenjem raspoloživih podataka iz različite stručne - fondovske i publikovane dokumentacije, uz minimalna, neophodna dopunska istraživanja na terenu i analizom satelitskih i aerosnimaka.
Tokom 2012. godine, planira se završetak kompletnog projekta, koji je započet 2010. godine. Rezultati ovih istraživanja i ispitivanja biće prikazani na tematskim kartama, razmere 1:300.000, kao što su: Karta nestabilnosti terena; Karta rupturnog sklopa; Karta seizmičkog hazarda; Karta geološkog hazarda i Karta tehnogenih uticaja. Pored toga uspostaviće se GIS geološke sredine koji će ubuduće omogućiti kontinuirano praćenje prostornih pojava i pojava u geološkoj sredini.
II.3. Studija recentnih karbonatnih formacija severne Bačke
Prostor predviđen za istraživanje zahvata područje Subotičke peščare, koja se prostire na površini od oko 2,5 km2.
Samu peščaru, u pripovršinskom delu, skoro u celini izgrađuju različito obojeni; žuti i sivi peskovi ispod kojih su, na maloj dubini konstatovane pojave recentnih karbonatnih (kalcitsko-dolomitskih) tvorevina kojima, za razliku od susedne Mađarske, do sada u Srbiji nije posvećena dovoljna pažnja.
Naime, ovi sedimenti su u Mađarskoj vrlo detaljno istraženi i prikazani u radovima B. Molnara (1991-1996). Prema navedenom autoru na području međurečja Dunava i Tise, u morfološkim depresijama unutar eolskih naslaga lesa i eolskog peska, u toku savremene epohe - holocena, postojao je složen sistem plitkih jezera u kojima su se tokom suvih i toplijih perioda, kada je većim delom temperatura jezerskih voda bila blizu 30 °C, nataložile najmarkantnije naslage karbonatnih, kalcitsko-dolomitskih slojeva. Prema Molnaru, ova jezera su najčešća u dolinama između dina eolskih peskova, sa generalnim pravcem pružanja SZ-JI, pri čemu se njihov broj (i dimenzije) smanjuje ka jugu.
Realizacijom ovog projekata očekuje se okonturivanje ovih tvorevina i na području Subotičke peščare, njihova korelacija u prostoru i vremenu sa sličnim tvorevinama u Mađarskoj, uslovi i način nastanka, kao i procena njihovog eventualnog komercijalnog značaja, pre svega kao specifičnog objekta geonasleđa u razvoju geoturizma zbog ograničenja koja proističu iz zaštićenog statusa peščare.
Realizacija ovog projekta planira se tokom 2012. i 2013. godine.
II.4. Badenske facije Vojvodine i uticaj prirodnog hazarda u njihovim osetljivim delovima
Badenski sedimenti Centralnog Paratetisa poslednjih godina ponovo su tema proučavanja geologa, jer analiza faune i sedimenata može ukazati na precizniju stratigrafsku pripadnost pojedinih litoloških članova i doprineti boljem poznavanju paleogeografskih odlika terena na kojima su ove tvorevine prisutne.
Ove tvorevine su na teritoriji AP Vojvodine, u pri površinskim delovima terena, konstatovani na širem području Fruške gore, uključujući i područje Slankamena.
Cilj ovih istraživanja je izrada kompletnog pregleda sedimenata i faune što će doprineti utvrđivanju geoloških granica odgovarajućih kartiranih jedinica, definisanju stratigrafske pripadnost pojedinih facija, a što će omogućiti da se izvrši detaljna paleoekološka analiza i utvrde uslovi koji su postojali u badenskom veku na ovim prostorima. Pored podataka za izradu stručnih i naučnih publikacija realizacijom ovog projekta utvrdiće se i mogućnost komercijalne primene pojedinih litoloških članova badenskih sedimenata u privredi (poljoprivreda, cementna industrija itd.).
Kako su badenski sedimenti predstavljeni različitim tvorevinama u kojima se sadržaj pojedinih komponenti često menja u horizontalnom i vertikalnom pravcu, mogućnost zarušavanja nekih članova je povećana pod uticajem prirodnih kao i drugih faktora, a moguće posledice biće prikazane izveštajem.
Pored toga, a imajući u vidu da je u ovim sedimentima sačuvana vrlo raznovrsna fauna, prvenstveno mekušaca, anelida, briozoa, korala, a nađeni su i koproliti, tj. fosilizovani izmet (raritet u marinskom badenu) isti predstavljaju vrlo značajan objekat geonasleđa Vojvodine čija zaštita, zbog mogućnosti zarušavanja usled vrlo čestih promena pojedinih komponenti kako u horizontalnom tako i u vertikalnom pravcu, će se utvrditi ovim istraživanjima i koliko je realno da se ispitivani lokalitet neće zarušiti vremenom i da li ga je uopšte moguće konzervirati i sačuvati.
Realizacija ovog projekta se planira u dve faze, tokom 2012. i 2013. godine.
III OSNOVNA ISTRAŽIVANJA GEOLOŠKIH RESURSA
III.1. Hidrogeološka istraživanja
III.1.1. Studija stanja i perspektive korišćenja lekovitih voda Vojvodine u funkciji razvoja banjsko-turističkog kompleksa Osnovni cilj projekta je da se sistematizuju dosadašnja saznanja o lekovitim vodama Vojvodine i da se uz dopunska terenska i laboratorijska istraživanja i ispitivanja utvrdi prostorni raspored ležišta sa lekovitim vodama; fizičko-hemijske karakteristike i balneološka svojstva lekovitih voda, izvrši rejonizacija AP Vojvodine prema perspektivnosti za dobijanje raznih tipova lekovitih voda; izradi veći broj balneoloških analiza sa mišljenjem balneologa o njihovim lekovitim svojstvima, a što će u konačnom omogućiti da se stvori realna slika o stanju i perspektivi korišćenja lekovitih voda AP Vojvodine u funkciji razvoja banjskog turizma.
Istraživanja u 2012. godini predstavljaju završetak radova po ovom Projektu/Studiji i obuhvataju: izradu određenog broja balneoloških analiza sa mišljenjem balenologa o njihovim lekovitim svojstvima, što će upotpuniti sliku o stanju i perspektivi korišćenja lekovitih voda AP Vojvodine u funkciji razvoja banjskog turizma, zatim završetak Studije stanja i perspektive korišćenja lekovitih voda, kao i jedinstvenog katastra potencijalnih ležišta lekovitih voda na teritoriji Vojvodine, koji će kao takav biti upotrebljiv i u komercijalne svrhe.
Završni dokument, tj. Studija će predstavljati osnovu za formiranje sistema nadzora i kontrole korišćenja i zaštite ležišta lekovitih voda na teritoriji AP Vojvodine, a može da posluži i kao osnova za davanje koncesija za istraživanja i korišćenje lekovitih vodnih resursa.
III.1.2. Osnovna hidrogeološka i hidrološka istraživanja "gorkih" voda na teritoriji Banata
Pojava "gorkih" voda na prostoru AP Vojvodine ima više i uglavnom su karakteristične za prostor srednjeg i severnog Banata. Njihovo pojavljivanje se razlikuje od pojava termomineralnih voda koje se zahvataju iz dubokih izdani.
Specifičnost pojava "gorkih" voda sastoji se u tome što se javljaju mnogo pliće i što je njihova geneza za sada nedovoljno izučena.
Cilj istraživanja ovog Projekta, jeste utvrđivanje osnovnih geoloških i hidrogeoloških karakteristika prostora na kojima su registrovane "gorke" vode, uslova formiranja i nastanka podzemnih voda specifičnih fizičko-hemijskih svojstava, kao i međusobnog uticaja i zavisnosti površinskih i podzemnih voda i zemljišta koji treba da razjasne uslove i način (genezu) pojavljivanja ovih voda.
Realizacija ovog projekta započeta je tokom 2011. godine a završetak se planira u 2012. godini čime će se u najkraćem mogućem roku stvoriti neophodni preduslovi da zainteresovani subjekti (lokalne samouprave, preduzeća) koji žele da koriste ove vode (na prostoru srednjeg i severnog Banata ima ih više) pristupe detaljnim geološkim istraživanjima na određenim lokalitetima u cilju valorizacije istih.
III.1.3. Fosilne rečne doline u lesu i lesoidnim sedimentima Deliblatske peščare kao glavne prirodne kaptaže podzemnih voda
Definisanje pogrebenih (fosilnih) rečnih dolina kao glavnih prirodnih kaptaža podzemnih voda u lesu i lesoidnim tvorevinama u oblasti Deliblatske peščare, SI i JZ od Zagajičke grede, su osnova za izradu karte hidrografske paleomreže (1:100 000), koja je neophodna za racionalno i efikasno planiranja i izgradnju hidrogeoloških i hidrotehničkih objekata za potrebe vodosnabdevanja, navodnjavanja, ribarstva i izgradnju turističkih objekata na području zaštićenog prirodnog dobra Deliblatske peščare.
Realizacija ovog projekta planira se u dve faze tokom 2012. i 2013. godine.
U prvoj fazi, tokom 2012. godine, izvršiće se analiza i sinteza svih raspoloživih rezultata ranijih istraživanja: geoloških, geofizičkih, hidrohemijskih i istražno bušenje uz odgovarajuća i neophodna dopunska terenska i laboratorijska istraživanja i ispitivanja (prospekcija prirodnih izdanaka i hidrogeoloških fenomena; izvorište, bare, močvare, pištevine, geofizička ispitivanja i izrada istražnih bušotina).
III.2. Inženjerskogeološka istraživanja
III.2.1. Inženjerska i hidrogeološka istraživanja povodnja na teritoriji Vojvodine
Savremeni povodnji (poplave) kao fenomeni, pored korišćenih metoda monitoringa (merenja Hidrometeorološkog zavoda počev od druge polovine XIX veka) mogu se istraživati i u kontekstu evolucije istog, koja seže u geološku prošlost, počev od kraja pleistocena, pa sve do danas. Evolucija fenomena povodnja modelovana podacima dobijenim primenom geoloških metoda (daljinska detekcija, litološka analiza povodnjskih deponata u okviru opšteg litološkog modela kvartarnih sedimenata, neotekonski i savremeni pokreti, analiza geomorfoloških oblika itd.), omogućava i modeliranje povodanja u neposrednoj i daljoj (geološkoj) budućnosti.
Cilj projekta je definisanje trenda fenomena povodnja na teritoriji Vojvodine, primenom geoloških metoda, odnosno izdvajanjem područja zahvaćenih najvišim vodama poplava, kao i izdvajanje područja koja usled geološke evolucije (deponovanje sedimenata, savremeni pokreti) potencijalno mogu biti izložena poplavama, što će omogućiti pravovremeno reagovanje na potencijalne opasnosti od poplava.
Realizacija projekta je započeta tokom 2011., a završetak se planira tokom 2012. godine.
III.2.2. Inženjerskogeološka istraživanja Srbije u razmeri 1: 200.000 - teritorija AP Vojvodine
Projekat podrazumeva izradu inženjerskogeološke karte Vojvodine u razmeri 1:200.000 na osnovu postojećih raspoloživih podataka i inženjerskogeološkog kartiranja terena. Ovo je višegodišnji projekat predviđen da se izvede u četiri (4) faze. Prve dve faze su izvedene u toku 2002 -2003. godine i finansirane su od strane Ministarstava rudarstva i energetike, tada nadležnog za osnovna geološka istraživanja.
Inženjerskogeološka karta teritorije 1:200.000 ima višestruki značaj i vrednost, od naučno-edukativnog do praktičnog. Naučno-edukativna vrednost ove karte ogleda se u mogućnosti da se izvrši analiza i sagledavanje regionalnih zakonitosti i formiranja inženjerskogeoloških uslova teritorije u zavisnosti od raznovrsnih faktora. Njihovim povezivanjem, može se utvrditi prognoza nastanka i daljeg razvoja procesa i pojava savremene egzodinamike i drugih vidova deformabilnosti terena, zatim zakonitosti nastanka endogenih pojava, pre svega zemljotresa, kao i njihovog intenziviranja u različitim inženjersko-geološkim uslovima i dr. Praktična, tj. upotrebna vrednost inženjerskogeološke karte, ogleda se pre svega u njenoj odličnoj primeni kao podloge za različita prostorna planiranja na teritoriji Vojvodine u okviru različite prostorno-planske analize razvoja građevinske, industrijske, rudarske i druge delatnosti (pre svega prethodno planiranje provođenja saobraćajnica i drugih linijskih objekata od kapitalnog značaja, zatim deponija radioaktivnog otpada i drugog opasnog otpada, kao i planiranje zaštite ugroženih prostora i dr). Ova pregledna inženjerskogeološka karta može korisno da posluži za regionalne studijske analize terena a pre svega pri utvrđivanju ugroženosti i zaštite geološke i životne sredine, kao i za mnoge druge potrebe.
Realizacija/završetak ovog projekta planira se tokom 2012. i 2013. godine.
III.3. Istraživanja mineralnih sirovina
III.3.1. Osnovna geološka istraživanja mineralnih sirovina u nanosnim tvorevinama Vršca i okoline
Na području Vršca su tokom ranijih istraživanja, otkrivene veće površine pod nanosima koje se po načinu i mestu nastanka dele na: eluvijalne, deluvijalne, proluvijalne i aluvijalne. Istraživanja mineralnih sirovina u ovim sedimentima u proteklom periodu nisu vršena sistematski iako postoje podaci da se u njima nalaze povećane koncentracije kasiterita, cirkona i retkih elemenata i zemalja kao što su berilijum i niobijum, odnosno talijum i galijum.
Tokom 2011. godine, nastavljena su započeta sistematska istraživanja i ispitivanja u cilju utvrđivanja prostornog razmeštaja maksimalnih koncentracija pojedinih mineralnih sirovina unutar napred navedenih sedimenata kao i ocena potencijalnosti celog prostora u pogledu mogućnosti pronalaženja ekonomski interesantnih ležišta, započetih u 2010. godini.
Prvobitno je planirano da se ovaj projekat realizuje u dve faze, tokom 2010. i 2011. godine, međutim rezultati istraživanja iz 2010. i 2011. godine, kada su na širem području Mesića u većem broju šlihova konstatovani makroskopski vidljiva zrna zlata, nameću potrebu da se ista produže, radi pogušćavanja mreže istražnih radova kako na napred pomenutoj lokaciji tako i na eventualno novo izdvojenim tokom 2011. godine.
III.3.2. Osnovna geološka istraživanja peloida na području jugo-zapadnog Banata (Opovo - Baranda)
Na širem prostoru Opovo-Baranda, u jugozapadnom delu Banata, postoji više lokaliteta na kojima su u prethodnom periodu registrovane pojave peloida.
Osnovni cilj istraživanja ovog projekta je da se izdvoje sva potencijalna nalazišta peloida na predmetnom prostoru, da se izuči njihova geneza, geološke i hidrogeološke karakteristike, balneo-terapeutske vrednosti peloida i procene njihove rezerve na nivou C2 i C1 kategorije.
U slučaju povoljnih rezultata, postoje realne mogućnosti da lokalna samouprava ili zainteresovani privredni subjekti detaljnim istraživanjima, a zatim praktičnom primenom peloida, bilo u novo izgrađenim banjsko-rekreacionim turističkim objektima, bilo snabdevanjem drugih banja ili čak izvozom, valorizuju ulaganja u ova istraživanja.
Realizacija ovog projekta planira se u dve faze i to tokom 2012. i 2013. godine.
III.3.3. Strukturno-tektonska i formaciona analiza kontinentalnih neogenih sedimenata na obodu Fruške gore kao potencijalnih nosioca mineralnih sirovina
Cilj ovog projekta je da se primenom strukturno-tektonske i formacione analize, koristeći sedimentološke podatke od nivoa petrološkog preparata pa do makrosedimentoloških fenomena (sekvence, paketi, ciklusi), uz podatke geofizičkih metoda (seizmička tomografija) i uz analizu dostupnih merenih elemenata sklopa, definiše litološko-strukturni prognozni ključ za svaku pojavu potencijalnih mineralnih sirovina (ugalj, bentonit, karbonat, bituminozni glinci itd.) u sedimentima kontinentalnog neogenog ciklusa na obodu Fruške gore.
Realizacijom ovog projekta, odnosno pomoću definisanog litološko-strukturnog ključa, uradiće se 3D model predmetnog područja sa izdvojenim potencijalnim lokacijama svih vrsta potencijalnih mineralnih sirovina.
Realizacija ovog projekta započeta je tokom 2011. godine, a završava se tokom 2012. godine.
III.3.4. Osnovna geološka istraživanja halogenih elemenata (±Li i B) i njihovih jedinjenja na teritoriji AP Vojvodine
Sirovinska baza halogenih elemenata (±Li i B) i njihovih jedinjenja na teritoriji AP Vojvodine u proteklom periodu nije bila predmet posebnih i sistematskih geoloških istraživanja. U sklopu regionalnih geohemijskih i hidrohemijskih istraživanja u većem broju uzoraka tla (Slano Kopovo, Melenci, Baranda, Torda itd.) i podzemnih voda (Torda, Lazarevo, Ada, Veliko Selo itd.) konstatovani su anomalni sadržaji pojedinih halogenih elemenata (±Li i B) što je osnovni povod za izradu i realizaciju ovog projekta. Pri tom osnovni cilj predloženih istraživanja je rešavanje problematike mineragenetskih i geološko-ekonomskih karakteristika registrovanih "pojava" halogenih elemenata na teritoriji Vojvodine i njihovo detaljnije upoznavanje kako bi se mogle doneti ocene o njihovoj ekonomskoj vrednosti i opravdanosti ulaganja u detaljna geološka istraživanja.
Realizacija ovoga projekta predviđa se u tri faze u periodu od 2012. do 2014. godine.
Prva faza istraživanja, tokom 2012. godine, obuhvata prikupljanje i sistematizaciju svih raspoloživih podataka o rezultatima ranijih istraživanja na osnovu kojih će se izvršiti izdvajanje perspektivnih područja i lokaliteta i njihova terenska i laboratorijska provera u cilju pronalaženja ležišta halogenih elemenata (±Li i B).
IV.1. Geohemijska istraživanja neorganskih zagađivača u srednjem Banatu kao podloga za izradu geoekološke karte
Osnovni razlog za realizaciju projekta geohemijskih istraživanja neorganskih zagađivača u srednjem Banatu predstavljaju ekološki problemi sa kojima se ovaj region suočava. Naime, na području srednjeg Banata uočena je povišena koncentracija toksičnih metala poput arsena, žive, urana, torijuma olova i drugih u tlu i u vodotocima. Pored toga freatske izdani podzemnih voda na istom prostoru su zagađene pesticidima, hemijskim đubrivima, radom industrijskih i klaničnih postrojenja, akcidentima u industriji na otvorenim gliništima itd. Zbog svega navedenog postoji opravdana bojazan od kontaminacije tla, podzemnih i površinskih voda koja bi mogla da negativno utiče na kvalitet poljoprivrednih i stočarskih proizvoda.
Projektom se predviđa kompleksna geohemijska analiza uticaja neorganskih zagađivača na tlo i vode srednjeg Banata, kako bi se ustanovili mogući rizici u geološkoj i životnoj sredini.
Finalni rezultati istraživanja, uz presek sadašnjeg stanja u odnosu na nulti nivo zagađenja datih kroz tekstualni i grafički-statistički prikaz, biće predstavljeni i kartom koncentracija određenih neorganskih zagađivača odgovarajuće razmere, sa jasno izdvojenim zonama potencijalnih ekoloških problema. Ova karta bi bila polazna osnova za sva detaljnija istraživanja, mere zaštite itd. Na ovaj način rizici po zdravlje i životnu sredinu mogu se kontinuirano pratiti, prognozirati i preduprediti u realnom vremenu.
Realizacija projekta započeta je tokom 2011., a završetak se planira u 2012. godini.
IV.2. Geoekološke karakteristike terena u slivu reke Zasavice, sa posebnim osvrtom na međuzavisnost režima površinskih i podzemnih voda i njihov uticaj na ekosistem Specijalnog rezervata prirode Zasavica
Povezanost ekosistema i geoloških (pre svega hidrogeoloških i hidroloških) karakteristika terena na području Specijalnog rezervata prirode Zasavica je u proteklom periodu nedovoljno istražena. Pri tome, ovaj rezervat velike štete ima od uticaja podzemnih i površinskih voda čiji neuređeni režim negativno utiče na nivo i kvalitet voda, a tako indirektno i na razvoj i opstanak biljnog i životinjskog sveta. Brojne vrste su ugrožene i doveden je u pitanje njihov opstanak dugotrajnim prevlažavajućim periodima, dok sa druge strane u periodu niskih voda, koje se takođe često javljaju u toku godine, dolazi do otežanih uslova opstanka naročito osetljivih biljnih i životinjskih vrsta.
Da bi se pravovremeno imali adekvatni odgovori i mere zaštite od svih negativnih uticaja mora se dobro izučiti i poznavati rezervat u celosti, a naročito u hidrogeološkom smislu. Jedino se na taj način obezbeđuje uspešna odbrana od negativnih uticaja i iskorišćavanje i zaštita podzemnih voda u svakom pogledu.
Poznavanje međusobnog odnosa i uslovljenosti režima površinskih i podzemnih voda omogućilo bi racionalno upravljanje vodnim resursima u slivu i to regulacijom izdani i površinskog oticaja što bi stvorilo približno konstantne uslove u pogledu zahteva biosistema u rezervatu, što je upravo i cilj i namena ovog projekta.
Realizacija ovog projekta započeta je tokom 2011., a završetak se planira u 2012. godini.
IV.3. Geološka istraživanja Čerevićkog potoka u cilju očuvanja, konzervacije i prezentacije paleontoloških nalazišta
Fruška gora obuhvata zavidan broj lokaliteta geološke baštine od posebnog naučnog značaja, retkosti i lepote, koji je reprezentativan za ovo i šire područje i njegovu geološku istoriju, događaje ili procese. Svakako jedan od najznačajnijih (posebno sa naučnog aspekta) lokaliteta geonasleđa Fruške gore je i paleontološko nalazište gornje krede u slivu Čerevićkog potoka, koji zaslužuju da se uredi u skladu sa svetskim standardima za slična nalazišta. Ovo pre svega podrazumeva da se utvrdi aktuelno stanje lokaliteta "Čerevićki potok" kao i da se iznađu odgovarajuća rešenja za konzervaciju velikog broja fosilnih ostataka flore "in situ" i tako sačuva od daljeg propadanja i omogući njihova prezentacija i valorizaciju kroz povezivanje u funkcionalnu celinu sa drugim objektima geonasleđa u okviru budućeg Geoparka, što je konačan cilj ovog projekta.
Realizacija ovog projekta je započeta tokom 2011. godine, a završetak se planira u 2012. godini.
IV.4. Kompleksna geološko-ekološka istraživanja fluvijalnih nanosa malih tokova u slivu Save i Dunava na teritoriji AP Vojvodine
Mali vodotoci dreniraju površinske i podzemne vode urbanih i industrijskih područja Vojvodine i kao takvi nosioci su zagađenja velikih rečnih tokova - Save i Dunava.
Istraživanjima fluvijalnog nanosa malih tokova utvrđuje se istorijat zagađenosti, trenutno (nulto) stanje zagađenja i njihov dosadašnji uticaj na kvalitet voda velikih tokova, kao polazna osnova za uspostavljanje adekvatnog monitoringa koji će omogućiti pravovremeno reagovanje na potencijalne opasnosti od eventualnih budućih zagađenja fluvilanih nanosa malih tokova, a samim tim i na sprečavanje zagađenja velikih rečnih tokova iz čijih aluvijalnih nanosa vodu za piće koriste mnogobrojni veliki potrošači kao što su Novi Sad, Sremska Mitrovica, Bezdan, Apatin itd.
Realizacija ovog projekta planira se u dve faze i to tokom 2012. i 2013. godine.
Geoarheologija, je relativno nov, multidisciplinarni pristup rešavanju problema vezanih za arheološka istraživanja. U najkraćem, moderna geoarheologija se definiše kao arheološka istraživanja koja primenjuju koncepte i metode savremenih geoloških istraživanja te stoga geoarhelogija deli sa arheologijom deo polja svog istraživanja i ciljeve. Njeni prvi počeci datiraju iz prve polovine prošlog veka, ali punu afirmaciju dostiže tek sedamdesetih godina.
V.1. Geoarheološka istraživanja na lokalitetu Višnjevača kod Padeja (pilot projekat)
U Srbiji do sada nisu vršena sistematska geoarheološka istraživanja (u punom smislu napred navedene definicije) ni na jednom arheološkom lokalitetu, već su pojedine geološke metode (analiza satelitskih i/ili fotogeoloških snimaka, geofizika itd.) samo sporadično korišćene ili su vršena arheometalurška ili arheopetrološka ispitivanja koja su proglašavana geoarheološkim istraživanjima.
Predloženi pilot projekat ima za cilj da se oko ranije istraženog arheološkog lokaliteta Višnjevača kod Padeja, za koga se pretpostavlja da je samo jedan manji deo jednog većeg arheološkog nalazišta, izvrše sistematska geoarheološka istraživanja, a zatim i arheološka iskopavanja, kako bi se na praktičnom primeru proverili prednosti (i mane) geoarheoloških istraživanja i to kako u pogledu bržeg i efikasnijeg lociranja nalazišta, tako i u pogledu potrebnih finansijskih ulaganja u odnosu na "klasiča" arheološka istraživanja (realizovana u prethodnom periodu na ovom lokalitetu).
Ovaj lokalitet je predložen, jer rezultati dosadašnjih istraživanja ukazuju da se ovde radi o najstarijem (pozni 6. - rani 7. vek) i jedinom lokalitetu u Vojvodini, gde su otkriveni tragovi eksploatacije i prerade metalonosnih minerala (tzv. blatna ruda) što pored geoarheoloških istraživanja u užem smislu pruža široke (i nove mogućnosti) i u pogledu arheometalurških i arheopetroloških (i mineraloških) ispitivanja.
Realizacija ovog projekta započeta je tokom 2011., a njegov završetak se planira tokom 2012. godine.
Geomedicina ili medicinska geologija kako se još ponekad naziva, prema savremenoj definiciji, jeste nauka o uticaju životne sredine na zdravlje ljudi i životinja. Za svoju polaznu osnovu koristi, odavno poznatu činjenicu da previše ili premalo prisustvo određenih elemenata i/ili jedinjenja u zemljištu, vodi i vazduhu, jednom rečju u životnoj sredini je štetno za zdravlje ljudi (nedostatak fluora - karijes, nedostatak joda - gušavost, povećana koncentracija radona - rak pluća, itd.) i životinja. Ukoliko "zanemarimo" antropogeni faktor, čiji uticaj na životnu sredinu može i mora se kontrolisati, napred navedene anomalije proističu iz specifičnih, primarnih, svojstava geosredine (sfere) datog područja. Obzirom da se izučavanje ovih svojstava geo-sredine odvija primenom odgovarajućih geoloških metoda (metalometrija, lito i hidrogeohemija, radiometrija, geobotanika itd.) geomedicina se poslednjih godina sve češće tretira kao posebna "geološka disciplina" (primera radi na 33. Svetskom kongresu geologa, koji je održan od 6. do 8. avgusta 2008. godine u Oslu, u okviru posebne Sekcije pod nazivom Zemlja i zdravlje - medicinska geologija, održano je više od 20 predavanja i prezentacija iz preko 15 zemalja širom sveta).
VI.1. Geomedicinski status područja Vršac-Bela Crkva - uticaj prirodnih radionuklida i drugih toksičnih elemenata na zdravlje ljudi (pilot projekat)
Prema podacima UNSCEAR (United Nations Scientific Committee on the Effects of Atomic Radiation) najveći deo stanovništva sveta je manje-više konstantno izložen jonizujućem zračenju iz prirodnih izvora. Pri tom količina prirodnog jonizirajućeg zračenja koju pojedinac primi tokom jedne godine, odnosno kumulativno tokom svog životnog veka, direktno zavisi od osnovnih karakteristika geo-sredine njegovog najbližeg okruženja.
Prema rezultatima ranijih istraživanja i ispitivanja, na širem području Vršačkog brega, utvrđene su povećane (u odnosu na regionalni fon) koncentracije radionukleida, odnosno jonizirajućeg zračenja čiji uticaj na zdravlje okolnog stanovništva do sada nije sistematski istražen.
Cilj ovog projekta je da se na osnovu rezultata ranijih istraživanja i ispitivanjima, a u korelaciji sa rezultatima ispitivanja urađenih u akreditovanoj laboratoriji tokom 2011. godine, izvrši analiza uticaja prirodnih radionuklida: 232U, 232Th, 40K, Un, Ur, Ra i Rn na životnu sredinu, a samim tim i na zdravlje stanovništva na području Vršac - Bela Crkva. Uticaj ovih radionukleida na formiranje radioekoloških argala biće interpretiran na kartama ekvivalentnih doza jonizujućih zračenja, koje odslikavaju ambijent prirodne radioaktivnosti, koje prima stanovništvo ovog područja na godišnjem nivou (mSv/god.). Nadalje, primenom konverzionih faktora za inhalaciju i ingestiju odrediće se rizik dobijanja kancera na 100.000 stanovnika i to za svaki radionuklid posebno, a rezultati ispitivanje radijacionog opterećenja (RAO) u različitim sredinama geosfere biće prikazani na tzv. geomedicinskim kartama.
Realizacija ovog projekta je započeta tokom 2011. godine, a njegov završetak se planira u 2012. godini.
VII IMPLEMENTACIJA I RAZVOJ GEOLOŠKOG INFORMACIONOG SISTEMA SRBIJE - PODSISTEM ZA AP VOJVODINU
VII.1. Unos geoloških podataka Fonda geološke dokumentacije Pokrajinskog sekretarijata za energetiku i mineralne sirovine u formu Geološkog informacionog sistema
Pokrajinski sekretarijat za energetiku i mineralne sirovine raspolaže velikim brojem Izveštaja i Elaborata o rezultatima ranijih istraživanja. Najveći deo ove dokumentacije nalazi se u klasičnoj pisanoj formi, prilozi su rađeni na ozolidu, bojeni su drvenim bojicama i kao takvi brzo blede i vremenom će postati neupotrebljivi.
Formiranjem Geološkog informacionog sistema stvoreni su uslovi da se ovaj vredan materijal prevede u digitalni oblik i tako sačuva, a ujedno i da se u skladu sa zakonskim propisima omogući pristup svim zainteresovanim korisnicima.
Ažuriranja baze podataka Geološkog informacionog sistema sistema - podsistem za AP Vojvodine unošenjem svih rezultata ranijih istraživanja je stalni zadatak sve dok se ne dostigne dnevna ažurnost, a tokom 2012. godine predviđa se formiranje bibliografske baze podataka za period od 1995. do 2011. godine.
VIII OSTALE STRUČNE AKTIVNOSTI
Ovaj program obuhvata i izradu drugih projekata i studija iz oblasti osnovnih geoloških, geoekoloških, geomedicinskih i geoarheoloških istraživanja, kao i izradu karata, studija i projekata u funkciji pripreme za izradu geoloških karata i geoloških osnova za projekte zaštite životne sredine i prostornog planiranja.
U 2012. godini planira se praćenje izrade, ocena kvaliteta istraživanja i revizija autorskih originala i digitalizovanih geoloških karata AP Vojvodine i pratećih tumača karata razmera 1:50.000 i manjih, njihova priprema za štampu i štampanje završenih listova geoloških karata i tumača.
Početak izvođenja radova se planira u maju 2012. godine, odnosno nakon što Ministarstvo životne sredine, rudarstva i prostornog planiranja prenese planirana avansna sredstva za 2012. godinu u visini od 40% ukupnih sredstava, a završetak realizacije Programa geoloških istražnih radova za 2012. godinu planiran je za 30. novembar 2012. godine.