PRAVILNIKO SADRŽINI I NAČINU POSTUPANJA SA DOKUMENTACIJOM ZA PROCENU AKTIVNE SUPSTANCE, ODNOSNO OSNOVNE SUPSTANCE I METODAMA ZA ISPITIVANJE AKTIVNE SUPSTANCE, ODNOSNO OSNOVNE SUPSTANCE("Sl. glasnik RS", br. 69/2012) |
Ovim pravilnikom bliže se propisuje sadržina i način postupanja sa dokumentacijom za procenu aktivne supstance, odnosno osnovne supstance, kao i metode za ispitivanje aktivne supstance, odnosno osnovne supstance.
Pojedini izrazi i skraćenice upotrebljeni u ovom pravilniku imaju sledeće značenje:
1) ADI je prihvatljiv dnevni unos, izražen u mg/kg telesne težine po danu (Acceptable Daily Intake);
2) AOEL je dozvoljeni nivo izloženosti operatera: najveća količina aktivne supstance u mg/kg telesne težine, kojoj operater sme biti izložen bez štetnih efekata na zdravlje (Accetable Operator Exposure Level);
3) BCF je faktor biokoncentracije (Bioconcentracion Factor);
4) GAP je dobra poljoprivredna praksa (Good Agriculture Practice);
5) DFR su ostaci na bilju koji se mogu ukloniti (Dislodgable Foliar Residues);
6) DT50 je vreme potrebno za razgradnju 50% supstance (Period required for 50% dissipation);
7) DT90 je vreme potrebno za razgradnju 90% supstance (Period required for 90% dissipation);
8) EC broj, t.j. EINECS, ELINCS ili NLP broj jeste zvanični identifikacioni broj supstance u Evropskoj uniji. EINECS broj je identifikacioni broj koji je dodeljen svakoj supstanci unesenoj u Evropski inventar postojećih hemijskih supstanci (eng. European Inventory of Existing Commercial Chemical Substances - EINECS). ELINCS broj je identifikacioni broj koji je dodeljen svakoj supstanci koja je prošla postupak notifikacije i unesena je u Evropsku listu notifikovanih hemijskih supstanci (eng. European List of Notified Chemical Substances - ELINCS). EC broj je dat u obliku niza od sedam cifara tipa: XXX-XXX-X. EC brojevi započinju EINECS brojevima i to od broja 200-001-8, zatim slede ELINCS brojevi počevši od broja 400-010-9 i NLP brojevi počevši od broja 500-001-0;
9) EPPO je Evropska i mediteranska organizacija za zaštitu bilja (European and Mediterranean Plant Protection Organization);
10) EC50 je srednja efektivna koncentracija (Median Effective Concentration);
11) značajne nečistoće su nečistoće koje se javljaju ili se potencijalno mogu javiti zbog varijabilnosti procesa proizvodnje ili skladištenja u količinama ≥ 1 g/kg u aktivnoj supstanci, odnosno osnovnoj supstanci, a koje proizvođač smatra značajnim i koje se hemijski identifikuju i navode u tehničkoj specifikaciji aktivne supstance, odnosno osnovne supstance sa navođenjem njihovih maksimalnih koncentracija, a mogu se smatrati relevantnim ili nerelevantnim, u zavisnosti od poznatih toksikoloških i ekotoksikološki karakteristika;
12) ISO je Međunarodna organizacija za standardizaciju (International Organisation for Standardization)
13) IUPAC naziv je naziv supstance po pravilima Međunarodne unije za čistu i primenjenu hemiju (International Union of Pure and Applied Chemistry - IUPAC);
14) LD50 je srednja smrtna doza (Median Lethal Dose);
15) LC50 je srednja smrtna koncentracija (Median Lethal Concentration);
16) MDK je maksimalno dozvoljena količina ostataka;
17) metabolit je bilo koji metabolit ili proizvod razlaganja aktivne supstance, protektanta ili sinergiste, koji nastaje bilo u organizmima ili životnoj sredini;
18) mikroorganizam je ćelijski ili nećelijski organizam koji ima sposobnost razmnožavanja ili prenošenja genetskog materijala (bakterije, gljive, virusi, virusima slični organizmi, viroidi, praživotinje i drugi);
19) nečistoća je bilo koji sastojak osim čiste aktivne supstance i/ili drugi oblik koji je prisutan u tehničkom materijalu aktivne supstance, uključujući i komponente koje potiču iz procesa proizvodnje ili procesa razgradnje tokom skladištenja i neaktivne izomere, pod uslovom da nisu uključeni u ISO ime aktivne supstance;
20) NOAEL je doza bez štetnih efekata (No Observed Adverse Effect Level);
21) NOEC je koncentracija bez efekata (No Observed Effect Concentration);
22) NOEL je doza bez efekata (No Observed Effect Level);
23) ostaci sredstava za zaštitu bilja su jedna ili više aktivnih supstanci, uključujući i njihove metabolite i proizvode nastale njihovom razgradnjom ili reakcijom, koje su prisutne na ili u bilju, odnosno na ili u proizvodima biljnog porekla i jestivim proizvodima životinjskog porekla ili u životnoj sredini, a posledica su primene sredstava za zaštitu bilja;
24) ostaci mikroorganizama je aktivni mikroorganizmi i supstance koje ti mikroorganizmi stvaraju u značajnim količinama, a koje ostaju nakon što mikroorganizam nestane i predstavljaju rizik za zdravlje ljudi ili životinja i/ili za životnu sredinu;
25) PECGW je predvidljiva koncentracija u podzemnoj vodi, odnosno koncentracija ostataka sredstva za zaštitu bilja u podzemnoj vodi (Predicted Environmental Concentration (Ground Water));
26) relevantne nečistoće su nečistoće koje su značajne u toksikološkom, ekotoksikološkom i ekološkom smislu, tj. nečistoće aktivne supstance u procesu proizvodnje ili skladištenja aktivne supstance koje su, u poređenju sa aktivnom supstancom, značajne za zdravlje ljudi ili životnu sredinu ili utiču na stabilnost aktivne supstance ili su fitotoksične za gajene biljke, ili su kontaminenti bilja koje služe za proizvodnju hrane ili prouzrokuju neki drugi štetan efekat i koje se hemijski identifikuju i navode u tehničkoj specifikaciji aktivne, odnosno osnovne supstance, u maksimalnim koncentracijama, a koje mogu biti relevantne čak i ako su prisutne u tehničkom materijalu < 1 g/kg;
27) relevantni metaboliti su metaboliti koji su značajni u toksikološkom, ekotoksikološkom i ekološkom smislu, tj. metaboliti čija se svojstva u poređenju sa roditeljskom supstancom bitno razlikuju u smislu biološke ciljane aktivnosti ili predstavljaju veći ili uporediv rizik za organizme nego roditeljska supstanca ili poseduju određene toksikološke osobine koje se smatraju neprihvatljivim;
28) RSD je relativna standardna devijacija (Relative Standard Deviation);
29) SETAC je Društvo za toksikologiju i hemiju životne sredine (Society of Environmental Toxicology and Chemistry);
30) tehnički proizvod je materijal koji sadrži aktivnu supstancu, odnosno osnovnu supstancu i nečistoće koje nastaju pri njenoj proizvodnji, a može da sadrži i neophodnu količinu aditiva;
31) testovi i studije su istraživanja ili ispitivanja čija je svrha da se utvrde osobine i ponašanje aktivne supstance, sinergista, protektanata, koformulanata i sredstva za zaštitu bilja, kao i da se predvidi izloženost aktivnoj supstanci, sinergisti, protektanatu, koformulanatu i/ili njihovim relevantnim metabolitima, odredi bezbedan nivo izloženosti i stvore uslovi za bezbednu primenu sredstava za zaštitu bilja;
32) TMDI je najveći teoretski dnevni unos (Teoretical Maximum Daily Intake);
33) trivijalni (generički) naziv (ISO naziv) je naziv supstance dogovoren od strane Međunarodne organizacije za standardizaciju (International Organisation for Standardisation);
34) TRR su ukupni teoretski radioaktivni ostaci (Teoretical Radioactivity Residues);
35) FAO je Organizacija za hranu i poljoprivredu Ujedinjenih nacija (Food and Agriculture Organisation);
36) CAS broj je identifikacioni broj dodeljen svakoj pojedinačnoj supstanci koja je publikovana u naučnoj literaturi i unesena u registar Hemijskog apstrakt servisa (Chemical Abstract Service - CAS);
37) CIPAC broj je identifikacioni broj dodeljen svakoj pojedinačnoj supstanci od strane Međunarodnog kolaborativnog saveta za pesticide (Collaborative International Pesticides Analitycal Council - CIPAC);
38) šarža je određena količina tehničkog proizvoda proizvedenog u toku proizvodnog procesa istim tehnološkim postupkom i istog utvrđenog kvaliteta.
II DOKUMENTACIJA ZA PROCENU AKTIVNE SUPSTANCE, ODNOSNO OSNOVNE SUPSTANCE
Sadržina dokumentacije za procenu aktivne supstance, odnosno osnovne supstance koja se predaje uz zahtev za registraciju sredstva za zaštitu bilja u skladu sa zakonom kojim se uređuju sredstva za zaštitu bilja data je u Prilogu - Sadržina dokumentacije za procenu aktivne supstance, odnosno osnovne supstance i metode za ispitivanje aktivne supstance, odnosno osnovne supstance, koji je odštampan uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni deo (u daljem tekstu: Prilog).
Dokumentacija za procenu aktivne supstance, odnosno osnovne supstance sadrži podatke na osnovu kojih se sa preciznošću može utvrditi aktivna supstanca, odnosno osnovna supstanca u pogledu njenih osobina i delovanja, tako da se ona može tačno identifikovati, definisati prema specifikaciji i kategorisati prema vrsti.
Podaci u dokumentaciji za procenu aktivne supstance, odnosno osnovne supstance dostavljaju se za svaku aktivnu supstancu koju sredstvo za zaštitu bilja sadrži, osim ako nije drugačije propisano.
Sastavni deo dokumentacije iz stava 1. ovoga člana čini i:
1) detaljan opis sprovedenih ispitivanja;
2) detaljan opis svih odstupanja od metoda ili smernica utvrđenih u Prilogu ovog pravilnika;
3) detaljan opis svih metoda ili smernica, ako su za ispitivanja aktivne supstance, odnosno osnovne supstance korišćene metode ili smernice koje nisu utvrđene u Prilogu.
Ako zbog prirode sredstva za zaštitu bilja ili njegove predložene primene proizvođač sredstva za zaštitu bilja smatra da neki od podataka iz st. 1. i 2. ovog člana nije potrebno dostaviti, kao i ako ispitivanje aktivne supstance, odnosno osnovne supstance nije naučno neophodno ili tehnički moguće o tome se dostavlja pismeno obrazloženje ministarstvu nadležnom za poslove poljoprivrede (u daljem tekstu: Ministarstvo), u skladu sa zakonom kojim se uređuju sredstva za zaštitu bilja.
Ako izostavljanje podataka iz st. 1. i 2. ovog člana nije stručno opravdano, podnosilac zahteva se obaveštava da je te podatke potrebno dostaviti.
Podaci iz dokumentacije iz člana 3. ovog pravilnika, koje podnosilac zahteva za registraciju sredstva za zaštitu bilja označi kao industrijske i trgovačke tajne (poslovne tajne) su poverljivi podaci, u skladu sa zakonom kojim se uređuju sredstva za zaštitu bilja i izuzimaju se iz prava na pristup u skladu sa zakonom kojim se uređuje slobodan pristup informacijama od javnog značaja.
Dokumentacija koja sadrži poverljive podatke iz stava 1. ovog člana označava se kao takva.
Kada procenu podataka iz dokumentacije iz člana 3. ovog pravilnika u postupku registracije vrši pravno lice koje obavlja poslove od javnog interesa nakon završetka procene tu dokumentaciju dostavlja Ministarstvu.
III METODE ZA ISPITIVANJE AKTIVNE SUPSTANCE, ODNOSNO OSNOVNE SUPSTANCE
Ispitivanja aktivne supstance, odnosno osnovne supstance (u daljem tekstu: testovi i studije) koja se vrše radi dobijanja podataka za dokumentaciju za procenu aktivne supstance, odnosno osnovne supstance sprovode se u skladu sa metodama utvrđenim u Prilogu.
Ako za određene testove i studije nisu utvrđene metode u Prilogu za izvođenje testova i studija koriste se smernice utvrđene u Prilogu.
Ministarstvo može prihvatiti podatke u dokumentaciji za procenu aktivne supstance, odnosno osnovne supstance koji nisu dobijeni u skladu sa metodama ili smernicama utvrđenim u Prilogu, ako su podaci dobijeni korišćenjem metoda ili smernicama koje su važile u trenutku izvođenja testova i studija i ako su te metode ili smernice u skladu sa onim utvrđenim u Prilogu.
Ako metode ili smernice utvrđene u Prilogu nisu odgovarajuće za izvođenje testova i studija ili se koriste različite metode od onih koje su navedenu u stavu 3. ovog člana, podnosilac zahteva dostavlja Ministarstvu pismeno obrazloženje čija se prihvatljivost procenjuje.
Testovi i studije koji se izvode radi dobijanja podataka o svojstvima i uticajima aktivne supstance, odnosno osnovne supstance na zdravlje ljudi i životinja i životnu sredinu obavljaju se u laboratorijama koje postupaju u skladu sa smernicama dobre laboratorijske prakse, u skladu sa propisima kojima se uređuju lekovi i medicinska sredstva.
Testovi i studije na životinjama izvode se u skladu sa propisima kojima se uređuje dobrobit životinja.
Testovi i studije koji se izvode radi dobijanja podataka o svojstvima i uticajima mikroorganizama kao aktivnih supstanci, osim testova i studija koji se izvode radi dobijanja podataka o svojstvima i uticajima mikroorganizama kao aktivnih supstanci na ljude, obavljaju se u skladu sa posebnim propisom kojim se uređuje sadržina i način postupanja sa dokumentacijom za procenu sredstva za zaštitu bilja i metodama za ispitivanje sredstva za zaštitu bilja.
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije", a primenjuje se od 1. januara 2014. godine.
SADRŽINA DOKUMENTACIJE ZA PROCENU AKTIVNE SUPSTANCE, ODNOSNO OSNOVNE SUPSTANCE I METODE ZA ISPITIVANJE AKTIVNE SUPSTANCE, ODNOSNO OSNOVNE SUPSTANCE
SADRŽINA DOKUMENTACIJE ZA PROCENU AKTIVNE SUPSTANCE, ODNOSNO OSNOVNE SUPSTANCE HEMIJSKOG POREKLA I METODE ISPITIVANJA AKTIVNE SUPSTANCE, ODNOSNO OSNOVNE SUPSTANCE HEMIJSKOG POREKLA
Identifikacija aktivne supstance
Navodi se naziv i sedište podnosioca zahteva i njegovog zastupnika ili predstavnika u Republici Srbiji, kao i ime, funkcija, broj telefona i telefaksa i elektronska adresa lica za kontakt.
Navodi se naziv i sedište proizvođača aktivne supstance, kao i naziv i adresa svih proizvodnih pogona u kojima se proizvodi aktivna supstanca. Za svakog proizvođača aktivne supstance navodi se ime i prezime lica za kontakt, telefonski broj i broj telefaksa, kao i elektronska adresa, radi pružanja najnovijih informacija o tehnologiji proizvodnje, postupcima i kvalitetu proizvoda (uključujući po potrebi i pojedinačne šarže).
Ako se posle procene aktivne supstance promeni lokacija proizvodnog pogona ili proizvođači aktivne supstance, o navedenim izmenama Ministarstvo se obaveštava u roku od 30 dana.
1.3. Predloženi ili prihvaćeni ISO trivijalni naziv aktivne supstance i sinonimi
Navodi se ISO predloženi ili prihvaćeni trivijalni naziv i kada je to potrebno, drugi predloženi ili prihvaćeni trivijalni nazivi (sinonimi), uključujući i naziv tela nadležnog za nomenklaturu.
1.4. Hemijski naziv (nomenklatura prema IUPAC i CA)
Navodi se hemijski naziv u skladu sa propisima kojima se uređuju hemikalije ili, ako nije naveden u tim propisima, hemijski naziv koji je u skladu sa nomenklaturom IUPAC i CA.
1.5. Razvojni kodni broj/brojevi proizvođača
Navode se kodni brojevi koji su se u toku faze razvoja upotrebljavali za identifikaciju aktivne supstance i ako su dostupni, kodni brojevi sredstava za zaštitu bilja koja sadrže aktivnu supstancu. Za svaki navedeni kodni broj navodi se hemijski naziv supstance na koju se taj broj odnosi, period u toku koga se kodni broj koristio, kao i države članice Evropske unije i druge države u kojima se kodni broj koristio ili se koristi.
1.6. CAS, EC i CIPAC brojevi, ako su dostupni
Navode se CAS, EC (EINECS ili ELINCS) i CIPAC brojevi, ako su dostupni.
1.7. Molekulska i strukturna formula, molekulska masa
Navodi se molekulska formula, podaci o molekulskoj masi, strukturna formula aktivne supstance i kada je to relevantno za aktivnu supstancu, strukturna formula svih stereo i optičkih izomera koji su prisutni u aktivnoj supstanci.
1.8. Način proizvodnje (sinteza) aktivne supstance, odnosno osnovne supstance
Za svaki proizvodni pogon navodi se opis postupka proizvodnje, hemijski sastav sirovina i hemijski putevi koji su korišćeni, kao i identifikacija nusproizvoda i nečistoća koje se javljaju u konačnom proizvodu. Podaci o tehnološkom postupku se prilažu na zahtev Ministarstva.
Ako se dostavljeni podaci odnose na sistem probne proizvodnje ti podaci ponovno se dostavljaju Ministarstvu kada se ustale metode i postupci industrijske proizvodnje.
1.9. Čistoća aktivne supstance, odnosno osnovne supstance izražena u g/kg
Navodi se najmanji sadržaj čiste aktivne supstance u g/kg (ne uključujući neaktivne izomere) u tehničkoj aktivnoj supstanci, odnosno osnovnoj supstanci koja se koristi za proizvodnju sredstava za zaštitu bilja.
Ako se dostavljeni podaci odnose na sistem probne proizvodnje, a promene u proizvodnji dovode do promena nivoa čistoće, potrebni podaci se ponovno dostavljaju Ministarstvu kada se ustale metode i postupci industrijske proizvodnje.
1.10. Identifikacija izomera, nečistoća i aditiva, strukturna formula i sadržaj izražen u g/kg
Navodi se, kada je to relevantno za aktivnu supstancu, najveći sadržaj neaktivnih izomera izražen u g/kg, kao i odnos sadržaja izomera/diastereoizomera. Navodi se i sadržaj svih drugih sastojaka izražen u g/kg, osim aditiva, uključujući i nusproizvode i nečistoće. Sadržaj aditiva izražava se u g/kg.
Za svaki sastojak prisutan u količini ≥ 1 g/kg navode se sledeći podaci:
1) hemijski naziv prema nomenklaturi IUPAC i CA;
2) ISO trivijalni naziv ili predloženi trivijalni naziv, ako je dostupan;
3) CAS, EC (EINECS ili ELINCS) i CIPAC broj, ako je dostupan;
4) molekulska i strukturna formula;
5) molekulska masa;
6) najveći sadržaj izražen u g/kg.
Ako je proizvodni postupak takav da u aktivnoj supstanci mogu biti prisutne nečistoće i nusproizvodi koji su naročito nepoželjni zbog svojih toksikoloških, ekotoksikoloških i ekoloških svojstava utvrđuje se i navodi sadržaj svakog takvog sastojka. U tim slučajevima, za svaki sastojak navode se korišćene analitičke metode i granice određivanja koje su dovoljno niske. Za svaki sastojak ili nusproizvod navode se i sledeći podaci:
1) hemijski naziv prema nomenklaturi IUPAC i CA;
2) ISO trivijalni naziv ili predloženi trivijalni naziv, ako je dostupan;
3) CAS, EC (EINECS ili ELINCS) i CIPAC broj, ako je dostupan;
4) molekulska i strukturna formula;
5) molekulska masa;
6) najveći sadržaj izražen u g/kg.
Ako se dostavljeni podaci odnose na sistem probne proizvodnje, a promene u proizvodnji dovode do promena nivoa čistoće, potrebni podaci se ponovo dostavljaju Ministarstvu kada se ustale metode i postupci industrijske proizvodnje.
Ako navedeni podaci nisu dovoljni za potpunu identifikaciju sastojka (npr. kondenzata), za svaki takav sastojak dostavljaju se detaljni podaci o njegovom sastavu.
Navodi se i trgovački naziv sastojaka koji su pre proizvodnje sredstva za zaštitu bilja dodati aktivnoj supstanci radi očuvanja njene stabilnosti i lakšeg rukovanja. Za takve sastojke navode se i sledeći podaci:
1) hemijski naziv prema nomenklaturi IUPAC i CA;
2) ISO trivijalni naziv ili predloženi trivijalni naziv, ako je dostupan;
3) CAS, EC (EINECS ili ELINCS) i CIPAC broj, ako je dostupan;
4) molekulska i strukturna formula;
5) molekulska masa;
6) najveći sadržaj izražen u g/kg.
Za dodatne sastojke koji su nastali u proizvodnom postupku, a nisu aktivne supstance i nečistoće, navodi se vrsta dodatka u zavisnosti od njegove namene, i to: sredstvo protiv penušanja, sredstvo protiv zamrzavanja, vezivo, pufer, dispergent, stabilizator, ostalo (opisuje se).
Prema potrebi, analiziraju se reprezentativne šarže radi određivanja sadržaja čiste aktivne supstance, odnosno osnovne supstance, neaktivnih izomera, nečistoća i aditiva. Priloženi rezultati ispitivanja sadrže kvantitativne podatke u smislu sadržaja izraženog u g/kg za sve sastojke koji su prisutni u količinama većim od 1 g/kg i obično obuhvataju 98% analiziranog uzorka.
Utvrđuje se i navodi stvarni sadržaj sastojaka koji su naročito nepoželjni zbog njihovih toksikoloških, ekotoksikoloških ili ekoloških svojstava.
Dostavljeni podaci obuhvataju i rezultate ispitivanja pojedinačnih šarži, kao i rezime tih podataka iz kojih će, prema potrebi, biti vidljiv najmanji, najveći i tipični sadržaj svakog bitnog sastojka.
Ako se aktivna supstanca proizvodi u različitim proizvodnim pogonima podaci se navode se za svaki pogon posebno.
Kada se materijal koji je korišćen za dobijanje toksikoloških i ekotoksikoloških podataka odnosi na šarže aktivne supstance proizvedene u laboratoriji ili u sistemu probne proizvodnje, ispituju se te šarže, ako su na raspolaganju i ako je to relevantno.
Fizičke i hemijske osobine aktivne supstance
2.0.1. Dostavljeni podaci opisuju fizičke i hemijske osobine aktivne supstance i zajedno sa ostalim relevantnim podacima, omogućavaju određivanje bitnih svojstava aktivne supstance. Dostavljeni podaci naročito omogućavaju:
1) utvrđivanje fizičkih, hemijskih i tehničkih opasnosti vezanih za aktivne supstance;
2) klasifikaciju aktivne supstance u odnosu na njenu opasnost;
3) utvrđivanje odgovarajućih ograničenja i uslova u vezi sa uključenjem u Listu odobrenih supstanci;
4) utvrđivanje odgovarajućih simbola opasnosti, znakova opasnosti, oznaka rizika i oznaka bezbednosti.
Navedeni podaci dostavljaju se za sve aktivne supstance, osim ako to nije drugačije propisano.
2.0.2. Dostavljeni podaci, zajedno sa podacima koje su dostavljeni za odgovarajuće sredstvo za zaštitu bilja, omogućavaju utvrđivanje fizičkih, hemijskih i tehničkih opasnosti koje se odnose na to sredstvo za zaštitu bilja, kao i identifikaciju i klasifikaciju sredstva za zaštitu bilja, obezbeđujući da se sredstvo za zaštitu bilja može primenjivati bez nepotrebnih teškoća, kao i da je izloženost ljudi, životinja i životne sredine svedena na najmanju moguću meru obzirom na način njegove primene.
2.0.3. Za aktivnu supstancu za koju je podnet zahtev za procenu navodi se podatak o zadovoljavanju odgovarajućih FAO standarda (specifikacija). Odstupanja od FAO standarda (specifikacija) detaljno se opisuju i obrazlažu.
2.0.4. U određenim slučajevima, ispitivanja se izvode na prečišćenoj aktivnoj supstanci čija je specifikacija već utvrđena. U tim slučajevima dostavljaju se principi metoda prečišćavanja. Prijavljuje se najveća čistoća test materijala koja se može postići primenom najbolje raspoložive tehnologije. U slučajevima kada je nivo postignute čistoće manji od 980 g/kg dostavlja se obrazloženje kojim se dokazuje da su iscrpljene sve tehnički izvodljive mogućnosti za proizvodnju čiste aktivne supstance.
2.1. Tačka topljenja i tačka ključanja
2.1.1. Tačka topljenja ili, po potrebi, tačka mržnjenja ili očvršćavanja prečišćene aktivne supstance utvrđuje se i navodi u skladu sa metodama koje su propisane posebnim propisom kojim se uređuju metode ispitivanja opasnih svojstava hemikalija (metoda A.1). Merenja se izvode do 360°C.
2.1.2. Tačka ključanja prečišćene aktivne supstance utvrđuje se i navodi u skladu sa metodama koje su propisane posebnim propisom kojim se uređuju metode ispitivanja opasnih svojstava hemikalija (metoda A.2). Merenja se izvode do 360°C.
2.1.3. Ako se tačka topljenja i/ili tačka ključanja ne može utvrditi zbog razgradnje ili sublimacije, navodi se temperatura na kojoj dolazi do razgradnje ili sublimacije.
Relativna gustina prečišćene aktivne supstance u tečnom ili čvrstom stanju utvrđuje se i navodi u skladu sa metodama koje su propisane posebnim propisom kojim se uređuju metode ispitivanja opasnih svojstava hemikalija (metoda A.3).
2.3. Napon pare (u Pa), isparljivost
2.3.1. Napon pare prečišćene aktivne supstance utvrđuje se i navodi u skladu sa metodama koje su propisane posebnim propisom kojim se uređuju metode ispitivanja opasnih svojstava hemikalija (metoda A.4). Ako je napon pare manji od 10-5 Pa, napon pare na 20°C ili 25°C može se proceniti pomoću krive napona pare.
2.3.2. Isparljivost prečišćene aktivne supstance u tečnom ili čvrstom stanju (Henrijeva konstanta) utvrđuje se ili izračunava na osnovu njene rastvorljivosti u vodi i napona pare. Navedeni podaci se izražavaju u Pa x m3 x mol-1.
2.4. Izgled (fizičko stanje, boja i miris, ako su poznati)
2.4.1. Dostavlja se opis boje, ako postoji, i fizičko stanje tehničke aktivne supstance i prečišćene aktivne supstance.
2.4.2. Dostavlja se opis svih mirisa vezanih za tehničku aktivnu supstancu i prečišćenu aktivnu supstancu koji su uočeni tokom rukovanja supstancom u laboratoriji ili proizvodnom pogonu.
2.5. Spektri apsorpcije (UV/VIS, IR, NMR, MS), molekulska ekstinkcija na određenim talasnim dužinama
2.5.1. Utvrđuju se i navode sledeći spektri, uključujući i pregled karakterističnih signala potrebnih za tumačenje: ultraljubičasto/vidljivo zračenje (UV/VIS), infracrveno (IR), nuklearna magnetna rezonanca (NMR) i maseni spektri (MS) prečišćene aktivne supstance i molekulska ekstinkcija na određenim talasnim dužinama.
Utvrđuju se i navode talasne dužine na kojima dolazi do UV/vidljive molekulske ekstinkcije, uključujući, ako to neophodno i talasnu dužinu sa najvišom apsorpcijskom vrednosti iznad 290 nm.
Ako su aktivne supstance otopljeni optički izomeri navodi se njihova izmerena optička čistoća.
2.5.2. Za identifikaciju relevantnih nečistoća utvrđuju se i navode spektri apsorpcije UV/vidljivog zračenja, IR, NMR i MS spektri.
2.6. Rastvorljivost u vodi i uticaj pH vrednosti (od 4 do 10) na rastvorljivost
Rastvorljivost prečišćene aktivne supstance u vodi na atmosferskom pritisku utvrđuje se i navodi u skladu sa metodama koje su propisane posebnim propisom kojim se uređuju metode ispitivanja opasnih svojstava hemikalija (metoda A.6). Rastvorljivost u vodi utvrđuje se u neutralnoj sredini (odnosno u destilovanoj vodi koja je u ravnoteži sa atmosferskim ugljen-dioksidom). Ako aktivna supstanca lako jonizuje, rastvorljivost se utvrđuje i u kiseloj sredini (pH 4 do 6) i u alkalnoj sredini (pH 8 do 10) i navode se dobijeni podaci. Ako stabilnost aktivne supstance u vodi ukazuje da nije moguće odrediti rastvorljivost aktivne supstance u vodi dostavlja se obrazloženje na osnovu podataka dobijenih ispitivanjem.
2.7. Rastvorljivost u organskim rastvaračima
Ako je rastvorljivost tehničke aktivne supstance manja od 250 g/kg, rastvorljivost se utvrđuje i u organskim rastvaračima pri temperaturi od 15 do 25°C, i to:
1) alifatični ugljovodonik: po mogućnosti n-heptan;
2) aromatični ugljovodonik: po mogućnosti ksilen;
3) halogeni ugljovodonik: po mogućnosti 1,2-dihlor-etan;
4) alkohol: po mogućnosti metanol ili izopropil alkohol;
5) keton: po mogućnosti aceton;
6) estar: po mogućnosti etil-acetat.
Navodi se temperatura pri kojoj je rastvorljivost određena.
Ako jedan ili više rastvarača nisu pogodni za neku određenu aktivnu supstancu (npr. rastvarač reaguje sa ispitivanom supstancom) mogu se upotrebiti drugi rastvarači. Izbor drugih rastvarača zasniva se na njihovoj strukturi i polarnosti.
2.8. Koeficijent raspodele n-oktanol/voda i uticaj pH vrednosti (od 4 do 10)
Koeficijent raspodele n-oktanol/voda za prečišćenu aktivnu supstancu utvrđuje se i navodi u skladu sa metodama koje su propisane posebnim propisom kojim se uređuju metode ispitivanja opasnih svojstava hemikalija (metoda A.8). Ispituje se uticaj pH vrednosti (od 4 do 10) ako je supstanca u pogledu njene vrednosti konstante disocijacije (pKa vrednost) kisela ili alkalna (< 12 za kiseline, > 2 za alkalije).
2.9. Stabilnost u vodi, stepen hidrolize, fotohemijska razgradnja, količina i opis proizvoda razgradnje, konstanta disocijacije i uticaj pH vrednosti (od 4 do 9)
2.9.1. Stepen hidrolize prečišćenih aktivnih supstanci (obično radioaktivno obeležene, > 95% čistoće) za svaku pH vrednost od 4, 7 i 9 u sterilnim uslovima, bez prisustva svetla, utvrđuje se i navodi u skladu sa metodama koje su propisane posebnim propisom kojim se uređuju metode ispitivanja opasnih svojstava hemikalija (metoda C.7). Za supstance sa niskim stepenom hidrolize može se utvrditi na 50°C ili na drugoj pogodnoj temperaturi.
Ako dođe do razgradnje na temperaturi od 50°C, utvrđuje se stepen razgradnje na drugoj temperaturi i izrađuje se Arenijusov-ov dijagram radi procene hidrolize na temperaturi od 20°C. Utvrđuju se i navode nastali proizvodi hidrolize i konstanta brzine i navodi procenjena vrednost DT50.
2.9.2. Za jedinjenja čiji je molekulski (dekadni) apsorpcioni koeficijent (ε) >10 (1 x mol-1 x cm-1) pri talasnoj dužini λ ≥ 290 nm, utvrđuje se i navodi direktna fototransformacija prečišćene aktivne supstance, obično radioaktivno obeležene, u prečišćenoj vodi (npr. destilovana voda) na temperaturi od 20°C do 25°C, na veštačkom svetlu u sterilnim uslovima i, prema potrebi, uz primenu solubilizatora.
Kao pomoćni rastvarač (korastvarač) ili solubilizator ne koristi se supstanca koje povećava osetljivost, kao što je aceton. Izvor svetlosti simulira sunčevu svetlost i opremljen je filterima koji isključuju radijaciju na talasnim dužinama λ < 290 nm. Navode se proizvodi razgradnje nastali tokom ispitivanja čija je količina u svakom trenutku iznosila ≥ 10% dodate aktivne supstance, bilans mase koja predstavlja najmanje 90% primenjene radioaktivnosti, kao i fotohemijsko vreme poluraspada.
2.9.3. Kada je neophodno ispitivanje direktne fototransformacije, utvrđuje se i količinski prinos direktne fotodegradacije u vodi zajedno sa izračunavanjem teoretskog životnog veka supstance u gornjem sloju vodenih sistema i stvarnog životnog veka supstance.
Metoda je opisana u FAO revidiranim smernicama o ekološkim kriterijumima za registraciju pesticida (1).
2.9.4. Ako prečišćena aktivna supstanca disosuje u vodi, utvrđuje se i navodi konstanta disocijacije (pKa vrednost) pročišćene aktivne supstance prema OECD Smernici za ispitivanje 112. Na osnovu teoretskih razmatranja identifikuju se nastali proizvodi razgradnje. Ako je aktivna supstanca so, navodi se pKa vrednost aktivnog sastojka.
____________
(1)Organizacija za hranu i poljoprivredu Ujedinjenih nacija, decembar 1989 (Food and Agriculture Organisation of the United Nations Rome - December 1989), http://www.fao.org/ag/AGP/AGPP/Pesticid/Code/ Download/ENVICRI.pdf
2.10. Stabilnost na vazduhu, fotohemijska razgradnja, opis proizvoda razgradnje
Dostavlja se procena fotohemijske oksidativne razgradnje (indirektna fototransformacija) aktivne supstance.
2.11. Zapaljivost i samozapaljivost
2.11.1. Zapaljivost tehnički aktivnih supstanci koje su u čvrstom ili gasovitom stanju ili stvaraju jako zapaljive gasove, utvrđuje se i navodi u skladu sa metodama koje su propisane posebnim propisom kojim se uređuju metode ispitivanja opasnih svojstava hemikalija (metoda A.10. ili A.11. ili A.12).
2.11.2. Samozapaljivost tehnički aktivnih supstanci utvrđuje se i navodi u skladu sa metodama koje su propisane posebnim propisom kojim se uređuju metode ispitivanja opasnih svojstava hemikalija (metoda A.15. ili A.16), a kada je to neophodno i prema UN-Bowes-Cameron-Cage testu (UN - Preporuke o transportu opasnih roba, Poglavlje 14, Broj 14.3.4)(2).
_____________
(2)UN preporuke o transportu opasnih roba, Poglavlje 14, Broj 14.3.4. (UN - Recommendations on the Transport of Dangerous Goods, Chapter 14, No 14.3.4).
Temperatura paljenja tehnički aktivnih supstanci sa tačkom topljenja ispod 40°C utvrđuje se i navodi u skladu sa metodama koje su propisane posebnim propisom kojim se uređuju metode ispitivanja opasnih svojstava hemikalija (metoda A.9). Koristi se samo metoda zatvorenog suda.
Eksplozivnost tehnički aktivnih supstanci utvrđuje se i navodi u skladu sa metodama koje su propisane posebnim propisom kojim se uređuju metode ispitivanja opasnih svojstava hemikalija (metoda A.14).
Površinski napon se utvrđuje i navodi u skladu sa metodama koje su propisane posebnim propisom kojim se uređuju metode ispitivanja opasnih svojstava hemikalija (metoda A.5).
Oksidacione osobine tehnički aktivnih supstanci utvrđuju se i navode u skladu sa metodama koje su propisane posebnim propisom kojim se uređuju metode ispitivanja opasnih svojstava hemikalija (metoda A.17), osim ako se na osnovu njihovih strukturnih formula nedvosmisleno može dokazati da aktivna supstanca ne može egzotermno reagovati sa zapaljivim materijalom. U tim slučajevima, dovoljno je navesti taj podatak kao obrazloženje zašto nisu utvrđene oksidacione osobine supstanci.
Dodatni podaci o aktivnoj supstanci
3.0.1. Dostavljeni podaci opisuju za koju namenu se sredstva za zaštitu bilja koja sadrže aktivnu supstancu primenjuju, ili će se primeniti, kao i količine i način njihove primene ili predložene primene.
3.0.2. Dostavljaju se i podaci o uobičajenim metodama i merama opreza pri rukovanju, skladištenju i prevozu aktivne supstance.
3.0.3. Dostavljene studije i podaci zajedno sa drugim značajnim studijama, podacima i informacijama, sadrže detaljno navedene i opravdane metode i mere opreza koje se primenjuju u slučaju požara. Na osnovu hemijske strukture i fizičkih i hemijskih osobina aktivne supstance procenjuju se mogući proizvodi sagorevanja u slučaju požara.
3.0.4. Dostavljene studije i podaci zajedno sa drugim značajnim studijama, podacima i informacijama opravdavaju predložene mere u hitnim slučajevima.
3.0.5. Podaci i informacije navedeni u ovom odeljku dostavljaju se za sve aktivne supstance, osim ako nije drugačije propisano.
Navodi se namena sredstva za zaštitu bilja: akaricid, baktericid, fungicid, herbicid, insekticid, moluskocid, nematocid, regulator rasta, repelent, rodenticid, semiohemikalija, talpicid, viricid i drugo.
3.2. Efekat na štetne organizme
3.2.1. Navodi se način delovanja na štetne organizme: kontaktno delovanje, digestivno delovanje, inhalacionko delovanje, fungitoksično delovanje, fungistatično delovanje, desikant, inhibitor razmnožavanja i drugo.
3.2.2. Ako se aktivna supstanca translocira u biljkama navodi se tip translokacije (apoplastna, simplastna ili i oba tipa).
3.3. Predviđena područja primene sredstva za zaštitu bilja
Za sredstva za zaštitu bilja koja sadrže aktivnu supstancu navodi se postojeće ili predloženo područje njihove primene, i to:
1) na otvorenom prostoru, kao npr., u ratarstvu, voćarstvu, cvećarstvu, šumarstvu i vinogradarstvu;
2) u zaštićenim prostorima (staklenici, plastenici i sl.);
3) u parkovima i na površinama za rekreaciju;
4) za suzbijanje korova na nepoljoprivrednim površinama;
5) na okućnicama;
6) na sobnom bilju;
7) na uskladištenim biljnim proizvodima;
8) drugo (opisuje se).
3.4. Štetni organizmi koji se suzbijaju i vrsta bilja ili biljnih proizvoda koji se štite ili tretiraju
3.4.1. Navode se detalji o postojećoj ili predviđenoj primeni u smislu useva/zasada, grupe useva/zasada, bilja ili biljnih proizvoda koji se tretiraju ili štite.
3.4.2. Navode se detalji o štetnim organizmima koji se suzbijaju.
3.4.3. U zavisnosti od primene sredstva za zaštitu bilja navode se podaci o efektima koji se postižu, npr. sprečavanje klijanja, usporavanje sazrevanja, smanjenje dužine stabljike, poboljšanje oplodnje i sl.
3.5.1. Dostavlja se podatak o načinu delovanja aktivne supstance i to u meri u kojoj je način delovanja razjašnjen u smislu biohemijskog i fiziološkog mehanizma i biohemijskih puteva aktivne supstance u organizmu. Dostavljaju se i rezultati eksperimentalnih relevantnih studija, ako su dostupni.
3.5.2. Ako posle primene sredstva za zaštitu bilja aktivna supstanca prelazi u metabolit ili proizvod razgradnje da bi se postigao predviđeni efekat, za aktivni metabolit ili proizvod razgradnje navode se, kada je to relevantno, podaci dobijeni u skladu sa odeljkom 5. pododeljak 5.6. i 5.11, odeljkom 6. pododeljak 6.1, 6.2. i 6.7, odeljkom 7. pododeljak 7.1. i 7.2. i odeljkom 9. ove glave, kao i sledeći podaci:
1) hemijski naziv prema nomenklaturi IUPAC i CA;
2) ISO naziv i predloženi naziv;
3) CAS, EEC (EINECS ilii ELINCS) broj i CIPAC broj, ako je dostupan;
4) empirijska i strukturna formula;
5) molekulska masa.
3.5.3. Dostavljaju se podaci o formiranju aktivnih metabolita i proizvoda razgradnje, koji uključuju:
1) procese, mehanizme i reakcije do kojih dolazi;
2) kinetičke i druge podatke o brzini metabolizma ili razgradnje i, ako su poznati, podatke o načinu smanjenja brzine metabolizma ili razgradnje;
3) ekološke i druge faktore koji utiču na brzinu i obim metabolizma ili razgradnje.
3.6. Podaci o pojavi ili mogućoj pojavi razvoja rezistentnosti i postupci za njeno sprečavanje
Dostavljaju se podaci o mogućoj pojavi razvoja rezistentnosti ili ukrštene rezistentnosti, kao i mere za sprečavanje pojave rezistentnosti.
3.7. Preporučene metode i mere opreza kod rukovanja, skladištenja, prevoza ili u slučaju požara
Za sve aktivne supstance dostavlja se bezbednosni list u skladu sa posebnim propisom kojim se uređuje sadržaj bezbednosnog lista.
3.8. Postupci uništavanja ili dekontaminacije
3.8.1. Kontrolisano spaljivanje (insineracija)
Najprimereniji način za uništavanje aktivne supstance, kontaminiranog materijala ili kontaminirane ambalaže je kontrolisano spaljivanje u sertifikovanim insineratorima (spalionicama).
Ako je sadržaj halogena u aktivnoj supstanci veći od 60%, navode se podaci o pirolitičkom ponašanju aktivne supstance u kontrolisanim uslovima (uključujući, po potrebi, dovod kiseonika i utvrđeno vreme zadržavanja) na temperaturi od 800°C, kao i o količini dibenzo-p-dioksina i dibenzo-furana u proizvodima pirolize. Navode se i detaljna uputstva za bezbedno uništavanje, odnosno dekontaminaciju aktivne supstance.
3.8.2. Drugi postupci
Ako se predlažu druge metode uništavanja, odnosno dekontaminacije aktivne supstance, kontaminirane ambalaže i kontaminiranih materijala te metode se detaljno opisuju i dostavljaju se podaci o njihovoj efikasnosti i bezbednosti.
3.9. Hitne mere u slučaju nesreće
Navode se postupci dekontaminacije vode u slučaju nesreće.
Analitičke metode
4.0.1. Odredbe ovog odeljka odnose se isključivo na analitičke metode potrebne za post-registracionu kontrolu i sistematsko praćenje (monitoring).
4.0.2. Dostavlja se obrazloženje za primenjene analitičke metode potrebne za dobijanje podataka propisanih ovim pravilnikom ili potrebne za druge svrhe. Ukoliko je neophodno, izrađuju se se posebne smernice za te analitičke metode na osnovu istih zahteva koji su utvrđeni za metode za post-registracionu kontrolu i monitoring.
4.0.3. Dostavlja se opis metoda, uključujući i pojedinosti o korišćenoj opremi, materijalima i uslovima.
4.0.4. U pogledu izvodljivosti metode obezbeđuje se najjednostavniji pristup, uključivanje minimalnih troškova i uobičajeno dostupna oprema.
4.0.5. Dostavljaju se podaci o: nečistoćama, relevantnim nečistoćama, značajnim nečistoćama, metabolitima i relevantnim metabolitima.
4.0.6. Dostavljaju se sledeći uzorci:
1) analitički standard čiste aktivne supstance;
2) uzorak tehničke aktivne supstance iz proizvodnje;
3) analitički standardi relevantnih metabolita i svih drugih sastojaka koji su obuhvaćeni definicijom ostataka;
4) uzorci referentnih supstanci za relevantne nečistoće, ako su raspoloživi.
4.1. Metode za ispitivanje tehničkog proizvoda
Metode za ispitivanje tehničkog proizvoda aktivne supstance zadovoljavaju kriterijume: specifičnosti, linearnosti, tačnosti, preciznosti, ponovljivosti i reproduktivnosti.
Specifičnost je sposobnost metode da razlikuje merenu supstancu (analit) od drugih supstanci.
Linearnost je sposobnost metode da u datom rasponu postigne prihvatljivu linearnu korelaciju između rezultata i koncentracije merene supstance u uzorcima.
Tačnost metode je stepen do koga utvrđena vrednost merene supstance u uzorku odgovara prihvaćenoj referentnoj vrednosti (npr. ISO 5725).
Preciznost je stepen podudarnosti između rezultata nezavisnih ispitivanja dobijenih u propisanim uslovima.
Ponovljivost je preciznost u uslovima kada isti analitičar, u kratkim vremenskim razmacima, koristeći istu opremu u istoj laboratoriji, dobije nezavisne rezultate ispitivanja primenjujući istu metodu na istom test materijalu.
Reproduktivnost se definiše u skladu sa ISO 5725 i nije potrebna za ispitivanje tehničke aktivne supstance.
4.1.1. Navode se i detaljno opisuju metode korišćene za određivanje čiste aktivne supstance u tehničkoj aktivnoj supstanci, kao i mogućnost primene postojećih CIPAC metoda.
4.1.2. Navode se metode za određivanje značajnih i/ili relevantnih nečistoća i dodataka (npr. stabilizatora) u tehničkoj aktivnoj supstanci.
4.1.3. Specifičnost, linearnost, tačnost i ponovljivost
4.1.3.1. Dokazuje se i navodi specifičnost predloženih metoda. Utvrđuje se stepen uticaja drugih supstanci koje su prisutne u tehničkoj aktivnoj supstanci (npr. izomeri, nečistoće ili dodaci). Iako se uticaj drugih sastojaka može smatrati sistemskom greškom, pri proceni tačnosti metoda predloženih za određivanje čiste aktivne supstance u tehničkoj aktivnoj supstanci dostavlja se objašnjenje za svaki uticaj sa više od ± 3% u ukupno određenoj količini. Uticaj se dokazuje kod metoda za utvrđivanje nečistoća.
4.1.3.2. Određuje se i navodi linearnost predloženih metoda u odgovarajućem rasponu. Kod određivanja čiste aktivne supstance kalibracioni raspon prelazi (za najmanje 20%) najvišu i najnižu nominalnu koncentraciju merene supstance u odgovarajućem analitičkom rastvoru. Kod utvrđivanja kalibracije rade se merenja sa tri ili više koncentracija merene supstance u dva ponavljanja ili u pet pojedinačno izmerenih koncentracija. Izveštaji koji se dostavljaju uključuju izjednačavanje kalibracione krive i koeficijenta korelacije, kao i reprezentativnu i pravilno označenu dokumentaciju o ispitivanju, npr. hromatograme.
4.1.3.3. Metode kojima se utvrđuju čista aktivna aktivna supstanca i značajne i/ili relevantne nečistoće u tehničkoj aktivnoj supstanci zahtevaju tačnost.
4.1.3.4. Pri utvrđivanju čiste aktivne supstance, odnosno aktivne supstance za ponovljivost po pravilu se izvodi najmanje pet merenja. Navodi se RSD. Vrednosti koje značajno odstupaju, a koje se utvrde odgovarajućim metodama (npr. Diksonsov ili Grubsov test), mogu se zanemariti, ali se na njih jasno ukazuje. Navodi se i objašnjava razlog pojave pojedinih značajnih odstupanja.
4.2. Metode za određivanje ostataka
Metode za određivanje ostataka omogućavaju određivanje aktivne supstance i/ili relevantnih metabolita. Za svaku metodu i za svaki bitan reprezentativni uzorak kojima se utvrđuju ostaci eksperimentalno se određuje i opisuje njegova specifičnost, preciznost, iskorištenje i granica određivanja.
Po pravilu metode za određivanje ostataka su multirezidualne. Standardne multirezidualne metode ocenjuju se i opisuju u zavisnosti od njihove pogodnosti za određivanje ostataka. Ako predložene metode za određivanje ostataka nisu multirezidualne ili ako nisu u skladu sa njima, predlaže se neka alternativna metoda. Ako predložena alternativna metoda ima za posledicu veliki broj metoda za pojedine sastojke, može se prihvatiti metoda za određivanje ukupnog sadržaja ostataka "metoda osobina zajedničke hemijske grupe" (common moiety method).
Metode za ispitivanje ostataka zadovoljavaju sledeće kriterijume: specifičnost, linearnost, tačnost, preciznost, ponovljivost i reproduktivnost.
Specifičnost je sposobnost metode da razlikuje merenu supstancu (analit) od drugih supstanci.
Preciznost je stepen podudarnosti između rezultata nezavisnih ispitivanja dobijenih u propisanim uslovima.
Ponovljivost je preciznost u uslovima kada isti analitičar, u kratkim vremenskim razmacima, koristeći istu opremu u istoj laboratoriji, dobije nezavisne rezultate ispitivanja primenjujući istu metodu na istom test materijalu.
Reproduktivnost je validacija ponovljivosti iskorišćenja u reprezentativnim uzorcima na reprezentativnim nivoima, od strane najmanje jedne laboratorije koja ne zavisi od laboratorije u kojoj je izvršena prva validacija studije, a koja može biti u okviru iste organizacije (nezavisna laboratorijska validacija).
Iskorišćenje je procenat količine aktivne supstance ili relevantnog metabolita koji je dodat u odgovarajući uzorak, a koji ne sadrži merljiv nivo iste merene supstance.
Granica određivanja (granica kvantifikacije) je najniža testirana koncentracija pri kojoj se dobija prihvatljivo srednje iskorišćenje (obično 70 do 110%, a iznos RSD je po mogućnosti 20%, a u određenim opravdanim slučajevima, prihvatljivo je veće ili manje srednje iskorišćenje, kao i veća RSD).
4.2.1. Ostaci u bilju ili biljnim proizvodima ili na bilju ili biljnim proizvodima, u hrani (biljnog i životinjskog porekla) ili hrani za životinje
Predložene metode su odgovarajuće za određivanje svih sastojaka koji su obuhvaćeni definicijom ostatka koja je predložena u skladu sa odeljkom 6, pododeljak 6.1. i 6.2. ove glave, radi određivanja usklađenosti sa utvrđenim MDK, odnosno određivanja DFR.
Specifičnost metoda omogućava određivanje svih sastojaka koji su obuhvaćeni definicijom ostatka uz primenu, po potrebi, dodatne metode potvrde.
Određuje se i navodi ponovljivost metode. Iz zajedničkog uzorka koji je uzet na polju i koji sadrži ostatke može se pripremiti više identičnih poduzoraka za ispitivanje. Istovremeno, više uzoraka za ispitivanje može se pripremiti iz zajedničkog netretiranog uzorka u alikvotama koje su obogaćeni do željenog nivoa.
Navode se rezultati nezavisne laboratorijske validacije.
Određuje se i navodi granica određivanja, uključujući i pojedinačnu i srednju iskorišćenost. Eksperimentalno se određuje i navodi ukupna RSD, kao i RSD za svaku količinu obogaćenja.
4.2.2. Ostaci u zemljištu
Dostavljaju se metode za ispitivanje zemljišta u cilju određivanja aktivne supstance i/ili relevantnih metabolita.
Specifičnost metoda omogućava određivanje aktivne supstance i/ili relevantnih metabolita uz primenu, po potrebi, dodatne metode potvrde.
Određuje se i opisuje ponovljivost, iskorišćenje i granica određivanja, uključujući i pojedinačno i srednje iskorišćenje. Eksperimentalno se određuje i navodi ukupna RSD, kao i RSD za svaku količinu obogaćenja.
Predlaže se granica određivanja koja nije viša od koncentracije čiji je efekat značajan u pogledu izloženosti organizama koji ne pripadaju ciljanoj grupi ili koja ima fitotoksične efekte. Predložena granica određivanja po pravilu nije veća od 0,05 mg/kg.
4.2.3. Ostaci u vodi (uključujući vodu za piće, podzemne vode i površinske vode)
Dostavljaju se metode za ispitivanje vode u cilju određivanja aktivne supstance i relevantnih metabolita.
Specifičnost metoda omogućava određivanje aktivne supstance i/ili relevantnih metabolita uz primenu, po potrebi, dodatne metode potvrde.
Određuje se i navodi ponovljivost, iskorišćenje i granica određivanja, uključujući pojedinačno i srednje iskorišćenje. Eksperimentalno se određuje i navodi ukupna RSD, kao i RSD za svaku količinu obogaćenja.
Predložena granica određivanja za vodu za piće ne prelazi 0,1 µg/l.
Predložena granica određivanja za površinsku vodu ne prelazi koncentraciju čiji se efekat na organizme koji ne pripadaju ciljanoj grupi smatra neprihvatljivim u skladu sa posebnim propisom kojim se uređuju jedinstvena načela za ocenjivanje sredstva za zaštitu bilja.
4.2.4. Ostaci u vazduhu
Dostavljaju se se metode za ispitivanje aktivne supstance i relevantnih metabolita koji su prisutni u vazduhu, a koji nastaju u toku ili ubrzo posle primene, osim ako se može dokazati da postoji mala verovatnoća da dođe do izloženosti ljudi koji primenjuju sredstva za zaštitu bilja (operatera), drugih poljoprivrednih radnika i drugih prisutnih lica.
Specifičnost metoda omogućava određivanje aktivne supstance i/ili relevantnih metabolita uz primenu, po potrebi, dodatne metode potvrde.
Određuje se i navodi ponovljivost, iskorišćenje i granica određivanja, uključujući i pojedinačno i srednje iskorišćenje. Eksperimentalno se određuje i navodi ukupna relativna RSD, kao i RSD za svaku količinu obogaćenja.
Kod predložene granice određivanja uzimaju se u obzir odgovarajuće granične vrednosti relevantne za zdravlje ljudi, odnosno odgovarajući nivoi izloženosti.
4.2.5. Ostaci u telesnim tečnostima i tkivima
Ako je aktivna supstanca klasifikovana kao toksična ili jako toksična, dostavljaju se odgovarajuće analitičke metode.
Specifičnost metoda omogućava određivanje aktivne supstance i/ili relevantnih metabolita uz primenu, po potrebi, dodatne metode potvrde.
Određuje se i navodi ponovljivost, iskorišćenje i granica određivanja, uključujući pojedinačno i srednje iskorišćenje. Eksperimentalno se određuje i navodi ukupna RSD, kao i RSD za svaku količinu obogaćenja.
Toksikološke studije i studije metabolizma
5.0.1. Dostavljeni podaci za aktivnu supstancu, odnosno osnovnu supstancu, zajedno sa podacima dostavljenim za jedno ili više sredstava za zaštitu bilja koja sadrže istu aktivnu supstancu, odnosno osnovnu supstancu omogućavaju procenu opasnosti kojima su izloženi ljudi pri rukovanju i primeni sredstava za zaštitu bilja koja sadrže aktivnu supstancu, odnosno osnovnu supstancu, kao i opasnosti za ljude od ostataka sredstava za zaštitu bilja u hrani i vodi. Dostavljeni podaci omogućavaju:
1) klasifikaciju aktivne supstance, odnosno osnovne supstance obzirom na njenu opasnost;
2) utvrđivanje ADI;
3) utvrđivanje AOEL;
4) utvrđivanje oznaka koje mora da sadrži etiketa,
5) određivanje odgovarajućih mera prve pomoći, dijagnostike i lečenja, koje treba primeniti u slučaju trovanja ljudi i
6) procenu u vezi sa prirodom i nivoom rizika za ljude, životinje (vrste koje ljudi obično hrane i drže ili koje služe za proizvodnju hrane), kao i rizika za druge vrste kičmenjaka koje ne pripadaju ciljanim grupama koje se suzbijaju.
5.0.2. Navode se i ispituju svi mogući štetni efekti otkriveni u toku rutinskih toksikoloških studija (uključujući efekte na organe i posebne sisteme, kao što su imunotoksičnost i neurotoksičnost), kao i dodatne studije koje mogu biti potrebne za analizu mogućeg mehanizma, NOAEL (najveća doze bez efekta) i značaj efekata. Navode se svi raspoloživi biološki podaci koji su značajni za ocenu toksikološkog profila ispitivane supstance.
5.0.3. Za svaku dostavljenu studiju dostavlja se i detaljan opis (specifikacija) korišćenog materijala u skladu sa odeljkom 1. pododeljak 1.1. ove glave obzirom na uticaj koji nečistoće mogu imati na toksične efekte. U studijama se koristi aktivna supstanca koja po specifikaciji odgovara onoj koja će se upotrebljavati za proizvodnju sredstva za zaštitu bilja koje će registrovati, osim kada je potrebno ili dozvoljeno koristiti radioaktivno obeležen materijal.
5.0.4. Ako se u studijama koristi aktivna supstanca, odnosno osnovna supstanca proizvedena u laboratoriji ili u sistemu probne proizvodnje, studije se ponavljaju sa tehničkom aktivnom supstancom, odnosno osnovnom supstancom, osim ako se ne dokaže da je materijal korišćen za potrebe toksikološkog ispitivanja i ocenjivanja jednak tehničkoj aktivnoj supstanci. U slučaju nesigurnosti, prilažu se odgovarajuće studije provere koje služe kao osnova za donošenje odluke o mogućnosti ponavljanja studija.
5.0.5. U studijama u kojima se količine materijala koji se ispituje primenjuju u toku određenog vremenskog perioda, količine se, po mogućnosti, uzimaju iz iste serije (šarže) aktivne supstance, odnosno osnovne supstance, ako to njena stabilnost dozvoljava.
5.0.6. Za sve studije navode se podaci o stvarno postignutoj količini u mg/kg telesne težine, kao i u drugim odgovarajućim mernim jedinicama. Ako se primenjuje doziranje putem hrane, ispitivana supstanca ravnomerno se raspoređuje u hrani.
5.0.7. Ako kao posledica metabolizma ili drugih procesa u ili na tretiranom bilju, ili kao posledica prerade tretiranih proizvoda nastaje konačni ostatak (putem koga su potrošači ili radnici izloženi), a koji nije aktivna supstanca i nije identifikovan kao metabolit kod sisara, sprovode se toksikološka ispitivanja na tom konačnom ostatku, osim ako se može dokazati da izloženost potrošača ili radnika ovim supstancama ne predstavlja značajni rizik za zdravlje. Toksikokinetičke studije i studije metabolizma u vezi sa metabolitima i proizvodima razgradnje sprovode se jedino ako se rezultati o toksičnosti metabolita ne mogu proceniti na osnovu raspoloživih rezultata o aktivnoj supstanci, odnosno osnovnoj supstanci.
5.0.8. Način ispitivanja supstance zavisi od glavnih puteva izloženosti. U slučajevima kada do izloženosti dolazi uglavnom u gasnoj fazi, primerenije je ispitati inhalacionu od oralne toksičnosti.
5.1. Studije apsorpcije, distribucije, izlučivanja i metabolizma kod sisara
Ako nije drugačije propisano, zahtevaju se samo podaci za jednu test (eksperimentalnu) vrstu (obično pacov), koji pružaju informacije koje su korisne za osmišljavanje i tumačenje ispitivanja (testova) toksičnosti. Informacije o razlikama između vrsta značajne su pri ekstrapolaciji podataka sa životinje na čoveka, a informacije o prodiranju kroz kožu, apsorpciji, distribuciji, izlučivanju i metabolizmu značajne su za procenu rizika za operatere. Detaljni zahtevi vezani za podatke zavise od rezultata koji su dobijeni za svaku pojedinu ispitivanu supstancu.
Cilj ispitivanja: Ispitivanjem se dobiju podaci za:
1) procenu brzine apsorpcije i apsorbovane doze;
2) raspodelu u tkivu, kao i nivo i brzinu izlučivanja ispitivane supstance i njenih metabolita;
3) utvrđivanje metabolita i metaboličkih puteva.
Ispituje se i uticaj nivoa doze na parametre navedene u stavu 2. ovog pododeljka i utvrđuje da li su rezultati nakon jednokratne primene jednaki rezultatima posle primene višekratnih doza.
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Ispitivanja se vrše i navode se podaci o toksikokinetičkim studijama na pacovima jednokratnim unosom (oralno) sa najmanje dva nivoa doza, kao i toksikokinetički test na pacovima (oralno) višekratnim unosom jedne doze. U pojedinim slučajevima vrše se dodatna ispitivanja na drugim vrstama (npr. na kozama ili pilićima).
Smernica za ispitivanje: Ispitivanja se vrše u skladu sa metodama koje su propisane posebnim propisom o metodama ispitivanja opasnih svojstava hemikalija (metoda B.36).
Studije i podaci koji se dostavljaju obezbeđuju utvrđivanje efekata nakon jednokratne izloženosti aktivnoj supstanci, odnosno osnovnoj supstanci, a naročito:
1) toksičnost aktivne supstance, odnosno osnovne supstance;
2) vremenski tok i karakteristike efekata, uz detaljne podatke o promenama ponašanja i mogućim makropatološkim nalazima obdukcije test životinja;
3) ako je moguće, način toksičnog delovanja;
4) relativna opasnost povezana sa različitim putevima izloženosti.
Dobijeni podaci omogućavaju procenu nivoa toksičnosti i klasifikaciju aktivne supstance, odnosno osnovne supstance u skladu sa propisima kojima se uređuju hemikalije. Podaci dobijeni ispitivanjem akutne toksičnosti posebno su značajni za procenu opasnosti u slučaju nesreće.
5.2.1. Oralna toksičnost
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Dostavljaju se podaci o ispitivanjima akutne oralne toksičnosti.
Smernica za ispitivanje: Ispitivanja se vrše u skladu sa metodama koje su propisane posebnim propisom kojim se uređuju metode ispitivanja opasnih svojstava hemikalija (metoda B.1bis. ili B.1tris).
5.2.2. Dermalna toksičnost
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Dostavljaju se podaci o ispitivanjima dermalne toksičnosti.
Smernica za ispitivanje: Ispitivanja se vrše u skladu sa metodama koje su propisane posebnim propisom kojim se uređuju metode ispitivanja opasnih svojstava hemikalija (metoda V.3).
5.2.3. Inhalaciona toksičnost
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Ispitivanja inhalacione toksičnosti vrše se ako je aktivna supstanca, odnosno osnovna supstanca:
1) gas ili tečni gas;
2) supstanca koja će se koristiti kao fumigant;
3) supstanca koju sadrže sredstva za zaštitu bilja čiji je oblik formulacije generator dima, aerosol ili u obliku formulacije koja oslobađa paru;
4) supstanca koja će se koristiti sa uređajima za zamagljivanje;
5) supstanca čiji je napon pare > 10-2 Pa i sadrže je sredstva za zaštitu bilja koja se primenjuju u zatvorenim prostorima, kao što su skladišta i staklenici;
6) supstanca koju sadrže sredstva za zaštitu bilja koja su u obliku praha i koja sadrže značajan odnos čestica prečnika 50 µm (maseni udeo > 1%);
7) supstanca koju sadrže sredstva za zaštitu bilja koja se primenjuju na način koji dovodi do stvaranja značajnog odnos čestica ili kapljica prečnika < 50 µm (maseni udeo > 1%).
Smernica za ispitivanje: Ispitivanja se vrše u skladu sa metodama koje su propisane posebnim propisom kojim se uređuju metode ispitivanja opasnih svojstava hemikalija (metoda B.2).
5.2.4. Iritacija kože
Cilj ispitivanja: Ispitivanjem se utvrđuje moguća sposobnost aktivne supstance, odnosno osnovne supstance da iritira kožu i moguća reverzibilnost uočenih efekata.
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Ispitivanja iritacije kože se ne vrše jedino u slučaju kada postoji verovatnoća da dođe do ozbiljnih reakcija na koži ili da uopšte ne dođe do reakcija.
Smernica za ispitivanje: Ispitivanja se vrše u skladu sa metodama koje su propisane posebnim propisom kojim se uređuju metode ispitivanja opasnih svojstava hemikalija (metoda B.4).
5.2.5. Iritacija oka
Cilj ispitivanja: Ispitivanjem se utvrđuje moguća sposobnost aktivne supstance, odnosno osnovne supstance da iritira oko i moguća reverzibilnost uočenih efekata.
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Ispitivanja iritacije oka se ne vrše jedino u slučaju kada postoji verovatnoća pojave teških efekata na očima.
Smernica za ispitivanje: Ispitivanja se vrše u skladu sa metodama koje su propisane posebnim propisom kojim se uređuju metode ispitivanja opasnih svojstava hemikalija (metoda B.5).
5.2.6. Senzibilizacija
Cilj ispitivanja: Ispitivanjem se obezbeđuje dovoljno podataka za procenu mogućeg svojstva aktivne supstance da izazove reakcije senzibilizacije kože.
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Ispitivanja se ne vrše jedino u slučaju kada je već poznato da supstanca izaziva reakciju senzibilizacije kože.
Smernica za ispitivanje: Ispitivanja se vrše u skladu sa metodama koje su propisane posebnim propisom kojim se uređuju metode ispitivanja opasnih svojstava hemikalija (metoda B.6).
Studije kratkotrajne toksičnosti sprovode se na način da se dobiju podaci o količini aktivne supstance koja, u uslovima ispitivanja, ne dovodi do toksičnog efekta. Ispitivanjima se obezbeđuju korisni podaci o rizicima za lica koja rukuju sredstvima za zaštitu bilja koja sadrže aktivnu supstancu ili o korisnicima. Ispitivanja kratkotrajne toksičnosti pružaju naročito uvid u moguća kumulativna delovanja aktivne supstance i rizike za radnike koji bi mogli biti visoko izloženi. Pored toga, ispitivanja kratkotrajne toksičnosti obezbeđuju podatke potrebne za osmišljavanje testova hronične toksičnosti.
Studije, podaci i informacije koji se dostavljaju obezbeđuju utvrđivanje efekata posle višekratne izloženosti aktivnoj supstanci, a naročito:
1) odnos između doze i neželjenih efekata;
2) toksičnost aktivne supstance, uključujući NOAEL, ako je moguće;
3) ciljane organe, kada je to bitno;
4) vremenski tok i karakteristike trovanja, uz detaljne podatke o promenama ponašanja i mogućim makropatološkim nalazima pri obdukciji;
5) posebne toksične efekte i patološke promene do kojih dolazi;
6) ukoliko je potrebno, postojanost i reverzibilnost određenih toksičnih efekata opaženih posle prekida doziranja;
7) način toksičnog delovanja;
8) relativna opasnost povezana sa različitim putevima izloženosti.
5.3.1. 28-dnevna studija oralne toksičnosti
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: 28-dnevna ispitivanja koriste se za određivanje nivoa doza za dalja ispitivanja. Dostavljeni podaci o rezultatima 28-dnevnih ispitivanja značajni su za identifikaciju prihvatljivih odgovora koji mogu biti prikriveni u studijama hronične toksičnosti.
Smernica za ispitivanje: Ispitivanja se vrše u skladu sa metodama koje su propisane posebnim propisom kojim se uređuju metode ispitivanja opasnih svojstava hemikalija (metoda B.7).
5.3.2. 90-dnevna studija oralne toksičnosti
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Dostavljaju se podaci o studijama kratkotrajne oralne toksičnosti (90 dana) aktivne supstance za pacova i psa. Ako postoji dokaz da je pas znatno osetljiviji i ako podaci mogu da budu korisni pri ekstrapolaciji rezultata na čoveka, sprovodi se 12-mesečna studija toksičnosti na psima, o čemu se dostavljaju rezultati ispitivanja.
Smernica za ispitivanje: Ispitivanja se vrše u skladu sa metodama koje su propisane posebnim propisom kojim se uređuju metode ispitivanja opasnih svojstava hemikalija (metode B.26. i B.27).
5.3.3. Drugi putevi unosa
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Za procenu izloženosti operatera preporučuju se dodatna perkutana ispitivanja. Odluka o potrebi vršenja kratkotrajne oralne ili inhalacione studije izloženosti za isparljive supstance (napon pare > 10-2 Pa) donosi se na osnovu stručne procene.
Smernice za ispitivanje: Ispitivanja se vrše u skladu sa metodama koje su propisane posebnim propisom kojim se uređuju metode ispitivanja opasnih svojstava hemikalija:
1) 28-dnevna dermalna studija: metoda B.9;
2) 90-dnevna dermalna studija: metoda B.28;
3) 28-dnevna studija inhalacione toksičnosti: metoda B.8;
4) 90-dnevna studija inhalacione toksičnosti: metoda B.29.
5.4. Ispitivanje genotoksičnosti
Cilj ispitivanja: Ispitivanje genotoksičnosti obezbeđuje:
1) predviđanje genotoksičnog potencijala;
2) ranu identifikaciju genotoksičnih karcinogena;
3) pojašnjenje mehanizma delovanja nekih karcinogena.
Radi izbegavanja reakcija koje su posledica načina testiranja (artefakti) u in vitro ili in vivo testovima ne koriste se preterano toksične doze. Izbor daljih testova zavisi od tumačenja rezultata koji su dobijeni u svakoj pojedinoj fazi.
5.4.1. In vitro studije
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Dostavljaju se podaci o in vitro ispitivanjima mutagenosti (test genske mutacije na bakterijama, test klastogenosti na ćelijama sisara i test genske mutacije na ćelijama sisara).
Smernice za ispitivanje: Ispitivanja se vrše u skladu sa metodama koje su propisane posebnim propisom kojim se uređuju metode ispitivanja opasnih svojstava hemikalija, i to:
1) ispitivanje reverznih mutacija kod vrste Sallmonella typhimurium: metoda B.13/14;
2) in vitro ispitivanje hromozomskih aberacija kod sisara: metoda B.10;
3) in vitro ispitivanje genske mutacije na ćelijama sisara: metoda B.17.
5.4.2. In vivo studije na somatskim ćelijama
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Ako su svi rezultati in vitro studija negativni vrše se dodatna ispitivanja uzimajući u obzir i druge raspoložive značajne podatke (uključujući toksikokinetičke, toksiko-dinamičke i fizičko-hemijske podatke, kao i podatke o analognim supstancama). Ispitivanje se može izvršiti in vivo ili in vitro uz korišćenje sistema za metaboličku aktivaciju koji je različit od prethodno korišćenih.
Ako je in vitro citogenetski test pozitivan vrši se in vivo test na somatskim ćelijama (analiza metafaze u ćelijama srži glodara ili mikronukleus test na glodarima).
Ako je bilo koji in vitro test genskih mutacija pozitivan vrši se in vivo test radi istraživanja neprogramirane sinteze DNK ili Mišji spot test.
Smernice za ispitivanje: Ispitivanja se vrše u skladu sa metodama koje su propisane posebnim propisom kojim se uređuju metode ispitivanja opasnih svojstava hemikalija, i to:
1) Mikronukleus test In vivo na eritrocitima sisara: metoda B.12;
2) Spot test na miševima: metoda B.24;
3) In vivo ispitivanje hromozomskih aberacija na kostnoj srži sisara: metoda B.11.
5.4.3. In vivo studije na polnim ćelijama
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Ako je bilo koji rezultat in vivo studija na somatskim ćelijama pozitivan vrši se in vivo ispitivanje uticaja na polne ćelije. Nužnost sprovođenja ovih ispitivanja razmatra se od slučaja do slučaja, uzimajući u obzir podatke o toksikokinetici, primeni i očekivanoj izloženosti. Odgovarajućim testovima ispituje se interakcija sa DNK (kao što je test dominantno letalne mutacije) radi utvrđivanja postojanja mogućnosti naslednih efekata i, po mogućnosti, njihove kvantitativne procene. Zbog složenosti kvantitativnih studija obezbeđuje se da je njihovo izvođenje opravdano i utemeljeno.
5.5. Dugotrajna toksičnost i karcinogenost
Cilj ispitivanja: Izvršene i dostavljene dugotrajne studije, zajedno sa ostalim značajnim podacima i informacijama o aktivnoj supstanci, omogućavaju utvrđivanje efekta nakon višekratne izloženosti aktivnoj supstanci, a naročito:
1) identifikaciju štetnih efekata koji su posledica izloženosti aktivnoj supstanci;
2) identifikaciju ciljanih organa, ukoliko je bitno;
3) utvrđivanje odnosa između doza - odgovor;
4) identifikaciju promena uočenih znakova toksičnosti;
5) utvrđivanje NOAEL.
Studije karcinogenosti, zajedno sa drugim značajnim podacima o aktivnoj supstanci, sprovode se na način da omoguće procenu opasnosti za ljude nakon višekratne izloženosti aktivnoj supstanci, a naročito:
1) identifikaciju karcinogenih učinaka efekata koji su posledica izloženosti aktivnoj supstanci;
2) utvrđivanje specifičnosti tumora za vrstu i organ na kojima se javljaju;
3) utvrđivanje odnosa doza - odgovor;
4) identifikaciju najviše doze koja ne izaziva štetne efekte (granična doza) kod negenotoksičnih karcinogena.
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Dugotrajna toksičnost i karcinogenost utvrđuje se za sve aktivne supstance. Ako se u izuzetnim okolnostima utvrdi da to ispitivanje nije potrebno, ta tvrdnja se detaljno obrazlaže (npr. ako toksikokinetički podaci pokažu da do apsorpcije aktivne supstance ne dolazi iz creva, kroz kožu ili putem sistema za disanje).
Uslovi za ispitivanja: Studije dugotrajne oralne toksičnosti i karcinogenosti aktivne supstance (dve godine) vrše se na pacovu kao test vrsti. Ove studije se mogu kombinovati.
Test vrsta za studije karcinogenosti aktivne supstance je miš.
Ako se pretpostavlja da karcinogenost prouzrokuje mehanizam koji nije genotoksičan, dostavlja se obrazloženje zasnovano na dokazima i potkrepljeno podacima dobijenim u toku ispitivanja, uključujući i podatke potrebne za razjašnjenje mogućeg mehanizma delovanja.
Iako istovremeno (u istom testu) dobijeni kontrolni podaci predstavljaju standardne referentne tačke za određivanje reakcija na tretman, pri tumačenju određenih studija karcinogenosti mogu pomoći i kontrolni podaci iz drugih prethodno obavljenih testova (istorijska kontrola). Ukoliko se dostave, kontrolni podaci iz drugih prethodno obavljenih testova treba da se odnose na istu test vrstu i soj, koji su uzgajani u istim uslovima i dobijeni u istraživanjima obavljenim u isto vreme. Dostavljaju se i informacije o kontrolnim podacima iz drugih prethodno obavljenih testova, koje sadrže:
1) identifikaciju vrste i soja, ime dobavljača, specifični izvor istraživanih životinja ako dobavljač ima više od jedne geografske lokacije;
2) naziv laboratorije i vreme sprovođenja studije;
3) opis opštih uslova u kojima su se životinje držale, uključujući vrstu i ako je moguće, količinu konzumirane hrane;
4) približnu starost kontrolnih životinja izraženu u danima, na početku ispitivanja i u vreme žrtvovanja ili uginuća životinja;
5) opis uzroka smrtnosti kontrolne grupe koji je uočen u toku ili na kraju ispitivanja, kao i druga važna opažanja (npr. bolesti, infekcije);
6) naziv laboratorije i imena istraživača odgovornih za prikupljanje i tumačenje patoloških podataka dobijenih ispitivanjem;
7) izjavu o prirodi tumora koji su kombinovani u izračunavanju podataka o učestalosti.
Izbor doza koje se testiraju, uključujući i najveću testiranu dozu, vrši se na osnovu rezultata kratkotrajnih ispitivanja i podataka o metabolizmu i toksikokinetici, ako su ti podaci raspoloživi u vreme planiranja studija. Najveća doza u studiji karcinogenosti je ona koja izaziva znake minimalne toksičnosti, kao što je blago smanjenje prirasta telesne težine (manje od 10%), a da ne prouzrokuje nekrozu tkiva ili zasićenost metabolizma i da značajno ne utiče na normalni životni vek zbog drugih efekata, osim tumora. Ako se dugotrajna studija toksičnosti vrši odvojeno, najveća doza koja se koristi je takva da izazova nedvosmislene znake toksičnosti, a da ne prouzrokuje preteranu smrtnost. Veće doze koje prouzrokuju preteranu toksičnost ne smatraju se odgovarajućim za procenu koja se vrši.
Pri prikupljanju podataka i sastavljanju izveštaja učestalost pojave benignih i malignih tumora međusobno se ne spaja, osim ako postoji jasan dokaz da benigni tumori vremenom postaju maligni. U izveštajima se međusobno ne spajaju različiti, nepovezani tumori, bilo benigni ili maligni, koji se javljaju u istom organu. Kod naziva tumora i u izveštajima o njima koristi se terminologija koju je razvilo Američko društvo toksikoloških patologa(3) (American Society of Toxicologic Pathologists) ili Hanoverski registar tumora (Hannover Tumour Registry - RENI). Navodi se sistem koji je korišćen.
Od ključne važnosti je da biološki materijal koji je izabran za histopatološko ispitivanje uključuje materijal izabran radi obezbeđenja dodatnih informacija o lezijama koje su utvrđene u toku makroskopskog patološkog pregleda. Primenjuju se i navode posebne histološke metode (bojenje), histohemijske metode i ispitivanje elektronskim mikroskopom, ako su bitne za objašnjenje mehanizma delovanja i ako su dostupne.
Smernice za ispitivanje: Ispitivanja se vrše u skladu sa metodama koje su propisane posebnim propisom kojim se uređuju metode ispitivanja opasnih svojstava hemikalija (metode B.30, B.32. i B.33).
______________
(3)Standardizovani sistem nomenklature i dijagnostičkih kriterijuma - Vodič za toksikološke patologe (Standardized System of Nomenclature and Diagnostic Criteria - Guides for Toxicologic Pathology).
Negativni efekti na reprodukciju dele se na:
1) poremećaj muške ili ženske plodnosti;
2) uticaj na normalni razvoj potomstva (razvojna toksičnost).
Ispituju se i navode mogući efekti na sve vidove reproduktivne fiziologije kod muških i ženskih jedinki, kao i mogući efekti na prenatalni i postnatalni razvoj. Ako se u izuzetnim okolnostima utvrdi da to ispitivanje nije potrebno, ta se tvrdnja detaljno obrazlaže.
Iako istovremeno (u istom testu) dobijeni kontrolni podaci predstavljaju standardne referentne tačke za određivanje reakcija na tretman, pri tumačenju određenih studija reproduktivne toksičnosti mogu pomoći i kontrolni podaci iz drugih prethodno obavljenih testova (istorijska kontrola). Kada se dostavljaju kontrolni podaci iz drugih prethodno obavljenih testova, ti podaci se odnose na istu test vrstu i soj, koji su uzgajani u istim uslovima i dobijeni u istraživanjima sprovedenim u isto vreme.
Informacije o kontrolnim podacima iz drugih prethodno obavljenih testova sadrže:
1) identifikaciju vrste i soja, ime dobavljača, specifični izvor istraživanih životinja ako dobavljač ima više od jedne geografske lokacije;
2) naziv laboratorije i vreme sprovođenja studije;
3) opis opštih uslova u kojima su se životinje držale, uključujući i vrstu i ako je moguće, količinu konzumirane hrane;
4) približnu starost kontrolnih životinja izraženu u danima, na početku ispitivanja i u vreme žrtvovanja ili uginuća životinja;
5) opis uzroka smrtnosti kontrolne grupe koji je opažen u toku ili na kraju ispitivanja, kao i druga važna opažanja (npr. bolesti, infekcije);
6) naziv laboratorije i imena istraživača odgovornih za prikupljanje i tumačenje patoloških podataka dobijenih ispitivanjem.
5.6.1. Višegeneracijske studije
Cilj ispitivanja: Dostavljene studije, zajedno sa ostalim značajnim podacima i informacijama, omogućavaju utvrđivanje efekta na reprodukciju nakon višekratne izloženosti aktivnoj supstanci, a naročito:
1) utvrđivanje direktnih i indirektnih efekata na reprodukciju koji su posledica izloženosti aktivnoj supstanci;
2) utvrđivanje svakog povećanja opštih toksičnih efekata (zapaženih u toku testiranja kratkoročne toksičnosti i testiranja hronične toksičnosti);
3) određivanje odnosa doza - odgovor, utvrđivanje promena u uočenim znakovima toksičnosti;
4) određivanje NOAEL.
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Dostavljaju se podaci o studiji reproduktivne toksičnosti na najmanje dve generacije pacova.
Smernice za ispitivanje: Ispitivanja se vrše u skladu sa metodama koje su propisane posebnim propisom kojim se uređuju metode ispitivanja opasnih svojstava hemikalija (metoda B.35). Dostavljaju se i podaci o težini reproduktivnih organa.
Dodatne studije: Radi boljeg tumačenja efekata na reprodukciju, kao i ako ti podaci još nisu raspoloživi, dostavljaju se dodatne studije da bi se dobile sledeće informacije:
1) odvojene studije za mužjake i ženke;
2) 3-segmentni modeli ispitivanja;
3) studije dominantne smrtnosti za plodnost mužjaka;
4) unakrsno parenje tretiranih mužjaka i netretiranih ženki i obrnuto;
5) efekti na spermatogenezu;
6) efekti na oogenezu;
7) pokretljivost i morfologija spermatozoida;
8) ispitivanje hormonske aktivnosti.
5.6.2. Studije razvojne toksičnosti
Cilj ispitivanja i okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Dostavljene studije razvojne toksičnosti, zajedno sa ostalim značajnim podacima i informacijama o aktivnoj supstanci, omogućavaju procenu efekata na razvoj zametka i ploda nakon višekratne izloženosti aktivnoj supstanci, a naročito:
1) utvrđivanje direktnih i indirektnih efekata na razvoj zametka i ploda koji su posledica izloženosti aktivnoj supstanci;
2) utvrđivanje svih oblika toksičnosti aktivne supstance kod majke;
3) određivanje odnosa doza - odgovor kod ženke i potomstva;
4) utvrđivanje promena u uočenim znakovima toksičnosti;
5) određivanje NOAEL.
Testovi pružaju i dodatne podatke o svakom povećanju opštih toksičnih efekata kod gravidnih životinja.
Uslovi za ispitivanja: Razvojna toksičnost određuje se i kod pacova i kod kunića oralnim putem. Podaci o malformacijama i varijacijama navode se odvojeno. U izveštaju se navodi rečnik i načela dijagnostifikovanja malformacija i varijacija.
Smernice za ispitivanje: Ispitivanja se vrše u skladu sa metodama koje su propisane posebnim propisom kojim se uređuju metode ispitivanja opasnih svojstava hemikalija (metoda B.31).
5.7. Studije odložene neurotoksičnosti
Cilj ispitivanja: Ispitivanjem se obezbeđuju podaci za procenu odgođene neurotoksičnosti aktivne supstance nakon akutne izloženosti.
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Ispitivanja se vrše za supstance čija je struktura slična ili srodna sa strukturom supstanci koje su sposobne da izazovu odloženu neurotoksičnost, kao što su organofosfati.
Smernice za ispitivanje: Ispitivanja se vrše se u skladu sa OECD smernicom 418.
5.8. Ostale toksikološke studije
5.8.1. Studije toksičnosti metabolita i relevantnih metabolita
Dodatne studije koje se ne odnose na aktivnu supstancu vrše se na zahtev Ministarstva, a na predlog ocenjivača. Odluke o potrebi dodatnih studija donose se od slučaja do slučaja, u zavisnosti od posebnih parametara koji se istražuju i ciljeva koje treba postići.
5.8.2. Dodatne studije za aktivnu supstancu
U određenim slučajevima sprovode se dodatne studije radi razjašnjenja uočenih efekata. Dodatne studije za aktivnu supstancu uključuju:
1) studije apsorpcije, raspodele, izlučivanja i metabolizma;
2) studije neurotoksičnog efekta;
3) studije imunotoksičnih efekata;
4) studije o drugim načinima delovanja.
Dodatne studije sprovode se u zavisnosti od rezultata raspoloživih toksikoloških studija i studija metabolizma i najvažnijih puteva izloženosti, a osmišljavaju se za svaki slučaj posebno, u zavisnosti od posebnih parametara koji se ispituju i ciljeva koje treba postići.
5.9. Podaci o efektima na zdravlje (medicinski podaci)
Dostavljaju se podaci i informacije iz prakse, koje su važne za prepoznavanje simptoma trovanja, kao i podaci i informacije o efektivnosti prve pomoći i terapijskih mera. Navode se detaljni podaci za farmakološka ispitivanja obavljena na životinjama, koja se odnose na protivotrove i farmakološku bezbednost. Ukoliko je potrebno, ispituju se i navode efektivnosti mogućih protivotrova.
Podaci i informacije o posledicama izloženosti ljudi, ako su raspoloživi i zadovoljavajućeg kvaliteta, naročito su korisni kod potvrđivanja valjanosti ekstrapolacija i zaključaka u pogledu ciljanih organa, odnosa doza - odgovor i reverzibilnosti toksičnih efekata. Korisni podaci se dobijaju na osnovu slučajne ili profesionalne izloženosti.
5.9.1. Zdravstveni (medicinski) nadzor nad osobljem u proizvodnji
Dostavljaju se izveštaji o programima zdravstvenog (medicinskog) nadzora nad osobljem, koji su potkrepljeni detaljnim informacijama o vrsti programa, o izloženosti aktivnoj supstanci i izloženosti drugim hemikalijama. Ako je to izvodljivo, izveštaji sadrže i podatke o mehanizmu delovanja aktivne supstance. Izveštaji sadrže i podatke o licima koja su izložena u proizvodnim pogonima ili nakon primene aktivne supstance (npr. u ispitivanjima efikasnosti), ako su ti podaci dostupni.
Dostavljaju se dostupni podaci o preosetljivosti (senzibilizaciji), uključujući i alergijske reakcije kod radnika i drugih izloženih lica, kao i detalji o svakoj pojavi preosetljivosti (senzibilizacije). Dostavljene informacije sadrže i detalje o učestalosti, nivou i trajanju izloženosti, uočene simptome i druge bitne kliničke podatke.
5.9.2. Neposredna posmatranja
Dostavljaju se raspoloživi izveštaji iz objavljene literature koji se odnose na kliničke slučajeve i slučajeve trovanja, ukoliko su iz recenziranih stručnih časopisa ili službenih izveštaja, zajedno sa izveštajima o svim dodatnim studijama. Izveštaji sadrže potpuni opis vrste, nivoa i trajanja izloženosti, uočene kliničke simptome, primenjene mere prve pomoći i lečenja, kao i izvršena merenja i opažanja. Informacije iz rezimea ili kratkih pregleda ne uzimaju se u obzir.
Ako je dovoljno detaljna, ova dokumentacija je naročito korisna kod potvrđivanja valjanosti ekstrapolacije podataka sa životinje na čoveka i pri utvrđivanju neočekivanih štetnih efekata koji su specifični za ljude.
5.9.3. Posmatranja izloženosti stanovništva i epidemiološke studije
Epidemiološke studije su od posebne važnosti i dostavljaju se, ako su dostupne, i potkrepljene podacima o stepenu i trajanju izloženosti, kao i ako su izvršene u skladu sa priznatim standardima.(4).
____________
(4)Smernice Dobre epidemiološke prakse za ispitivanja u oblasti medicine rada i životne sredine, razvijene od strane Radne grupe za epidemiologiju Udruženja proizvođača hemikalija, kao deo Epidemiološkog centra za resurse i informacije (ERIC), Pilot projekat, 1991 (Guidelines for Good Epidemiology Practices for Occupational and Environmental Research, developed by the Chemical Manufacturers Association’s Epidemiology Task Group, as part of the Epidemiology Resource and Information Centre (ERIC), Pilot Project, 1991).
5.9.4 Dijagnoze trovanja (određivanje aktivne supstance, metabolita), posebni znaci trovanja, klinički testovi
Dostavlja se detaljan opis kliničkih znakova i simptoma trovanja, uključujući i rane znakove i simptome, kao i detaljne podatke o kliničkim istraživanjima korisnim za dijagnostičke svrhe. Osim toga, dostavljaju se detaljni podaci o vremenskim razmacima oralnog unosa, izloženosti preko kože ili udisanja različitih količina aktivne supstance.
5.9.5. Predloženi tretman: mere prve pomoći, protivotrovi (antidoti) i lečenje
Navode se mere prve pomoći koje se primenjuju u slučaju trovanja (stvarnog ili sumnje na trovanje) i u slučaju dodira sa očima. Detaljno se opisuju načini lečenja u slučaju trovanja ili dodira sa očima, uključujući i primenu protivotrova (antidota), ako su dostupni.
Kada je to potrebno, dostavljaju se informacije o efektivnosti alternativnih načina lečenja koji su zasnovani na stvarnom iskustvu, ako postoje ili one koje su zasnovane na teoretskim razmatranjima. Opisuju se kontraindikacije povezane sa određenim načinima lečenja, naročito one koje se odnose na opšte zdravstvene probleme i stanja.
5.9.6. Očekivani efekti trovanja
Ukoliko su poznati, opisuju se očekivani efekti trovanja i njihovo trajanje, uključujući i uticaj:
1) vrste, stepena i trajanja izloženosti;
2) različitih vremenskih perioda između izloženosti i početka lečenja.
5.10. Rezime toksičnosti za sisare i celokupna ocena
Dostavlja se rezime (sažeti prikaz) svih podataka i informacija iz odeljka 5. pododeljak 5.1 - 5.9. ove glave, uključujući i detaljnu i kritičku ocenu tih podataka, sačinjenu u okviru relevantnih merila i smernica za ocenjivanje i odlučivanje, sa posebnim osvrtom na moguće ili stvarne rizike za ljude i životinje kao i na obim, kvalitet i pouzdanost baze podataka.
Kada je to potrebno, s obzirom na rezultate analitičkog profila šarži aktivne supstance (odeljak 1. pododeljak 1.11. ove glave) i svih analognih ispitivanja ("bridging") koja su izvršena (odeljak 5, pododeljak 5.0, tačka 5.0.4. ove glave), dokazuje se merodavnost podataka dostavljenih za procenu toksikološkog profila tehničke aktivne supstance.
Na osnovu ocene baze podataka i relevantnih merila i smernica za odlučivanje, dostavlja se obrazloženje za predložene vrednosti NOAEL za svako relevantno ispitivanje.
Na osnovu svih relevantnih podataka dostavljaju se naučno zasnovani predlozi za utvrđivanje ADI (AOEL).
Ostaci u ili na tretiranim proizvodima, hrani i hrani za životinje
6.0.1. Dostavljeni podaci, zajedno sa podacima koje su dostavljeni za jedno ili više sredstava za zaštitu bilja koja sadrže aktivnu supstancu, omogućavaju procenu rizika za ljude prouzrokovane ostacima aktivne supstance i relevantnih metabolita, proizvoda razgradnje i reakcije, koji ostaju u hrani. Osim toga, dostavljeni podaci omogućavaju i:
1) donošenje odluke o mogućem uključenju aktivne supstance na Listu odobrenih supstanci;
2) utvrđivanje odgovarajućih uslova ili ograničenja u vezi sa svakim uključenjem aktivne supstance na Listu odobrenih supstanci.
6.0.2. Dostavlja se detaljan opis (specifikacija) upotrebljenog materijala, u skladu sa odeljkom 1. pododeljak 1.11. ove glave.
6.0.3. Ispitivanja se vrše u skladu sa raspoloživim uputstvima ili postupcima, odnosno EU smernicama za dobijanje podataka koji se odnose na ostatke (EU Guidelines for the generation of data concerning residues)(5).
6.0.4. Prema potrebi, podaci se analiziraju odgovarajućim statističkim metodama. Navode se pojedinosti o statističkim metodama.
6.0.5. Stabilnost ostataka u toku skladištenja
U određenim slučajevima ispituje se stabilnost ostataka u toku skladištenja. Za ispitivanje ostataka u toku skladištenja uzorci se zamrzavaju 24 sata nakon uzorkovanja. Isparljivi i nestabilni uzorak se analizira najkasnije 30 dana nakon uzorkovanja ili šest meseci nakon uzorkovanja, ako je aktivna supstanca radioaktivno obeležena.
Ispitivanja sa supstancama koje nisu radioaktivno obeležene vrše se pomoću reprezentativnih supstrata i po mogućnosti na uzorcima koji sadrže ostatke, a koji su uzeti sa tretiranih useva ili životinja. Ako to nije moguće, u jednake količine pripremljenih kontrolnih uzoraka dodaje se poznata količina hemikalije pre skladištenja u optimalnim skladišnim uslovima.
Ako u toku skladištenja dolazi do značajne razgradnje (više od 30%), neophodno je promeniti uslove skladištenja ili uzorke ne skladišti pre ispitivanja i ponoviti svako ispitivanje, ako su uslovi skladištenja bili nezadovoljavajući.
Dostavljaju se detaljni podaci o pripremanju uzoraka i o uslovima skladištenja uzoraka i ekstrakta (temperatura i trajanje). Ako uzorci nisu analizirani u roku od 24 sata nakon ekstrakcije, dostavljaju se podaci o stabilnosti ekstrakta u toku skladištenja.
_____________
(5) EU Smernice za dobijanje podataka koji se odnose na ostatke (EU Guidelines for the generation of data concerning residues)
http://ec.europa.eu/food/plant/protection/ resources/publications_en.htm#residues
6.1. Metabolizam, raspodela i definicija ostatka u bilju
Cilj ispitivanja: Ciljevi ispitivanja su:
1) procena ukupnih konačnih ostataka u odgovarajućem delu useva u trenutku žetve ili berbe nakon predviđene primene;
2) utvrđivanje sastava ukupnog konačnog ostatka;
3) pregled raspodele ostataka u pojedinim delovima useva;
4) količinsko određivanje sastava ostatka, kao i utvrđivanje efektivnosti postupaka ekstrakcije za taj sastav;
5) odlučivanje o načinu definisanja i iskazivanja ostatka.
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Ispitivanja se ne vrše samo u slučaju kada se može dokazati da nema ostataka u bilju ili biljnim proizvodima koji se upotrebljavaju za ishranu ljudi ili životinja.
Uslovi za ispitivanja: Ispitivanja metabolizma obuhvataju useve ili vrste useva na kojima se predviđa primena sredstva za zaštitu bilja koje sadrži ispitivanu aktivnu supstancu.
Ako je predviđeno široko područje primene na različitim biljnim vrstama ili plodovima tih biljnih vrsta, ispitivanja se vrše na najmanje tri biljne vrste, osim ako se može dokazati da neće doći do pojave drugačijeg metabolizma. Ako je predviđena primena na različitim biljnim vrstama obezbeđuje se da su ispitivanja reprezentativna za relevantne vrste. U tu svrhu biljne vrste razvrstavaju se u jednu od pet kategorija: korenasto povrće, lisnato povrće, voće, mahunarke, uljarice i žitarice. Ako su na raspolaganju ispitivanja o biljnim vrstama iz tri od pet navedenih kategorija i ako rezultati pokazuju da je put razgradnje za sve tri kategorije sličan, dodatna ispitivanja se ne vrše, osim ako se može očekivati pojava drugačijeg metabolizma. Prilikom ispitivanja metabolizma u obzir se uzimaju različita svojstva aktivne supstance i predviđen način primene (aplikacije).
Dostavlja se ocena rezultata različitih ispitivanja o mestu i putu apsorpcije aktivne supstance (npr. preko lista ili korena), kao i raspodela ostataka između pojedinih delova u trenutku žetve ili berbe (sa posebnim osvrtom na delove koji su namenjeni za ishranu ljudi i životinja). U izveštaju se navodi obrazloženje ako biljna vrsta ne apsorbuje aktivnu supstancu ili relevantne metabolite. Informacije o načinu delovanja i fizičko-hemijskim svojstvima aktivne supstance koriste se pri proceni podataka dobijenih u toku testa.
6.2. Metabolizam, raspodela i definicija ostatka u domaćim životinjama
Cilj ispitivanja: Ciljevi ispitivanja su:
1) utvrđivanje glavnih sastojaka ukupnog konačnog ostataka u jestivim proizvodima životinjskog porekla;
2) količinsko određivanje brzine razgradnje i izlučivanja ukupnog ostatka u određenim životinjskim proizvodima (mleku ili jajima), kao i u izlučevinama;
3) pregled raspodele ostataka između pojedinih jestivih životinjskih organa i tkiva;
4) količinsko određivanje glavnih sastojaka ostatka i efektivnost postupaka ekstrakcije za te sastojke;
5) dobijanje podataka na osnovu kojih se može doneti odluka o potrebi vršenja studija ostataka hranjenjem domaćih životinja u skladu sa odeljkom 6. pododeljak 6.4. ove glave;
6) odlučivanje o načinu definisanja i iskazivanja ostatka.
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Ispitivanje metabolizma na životinjama, kao što su preživari u laktaciji (npr. koze ili krave) ili živina - nosilje vrši se i slučaju kada primena sredstva za zaštitu bilja može dovesti do značajnih ostataka u hrani za životinje (≥ 0,1 mg/kg ukupno konzumirane hrane za životinje, osim u posebnim slučajevima, npr. kada se aktivna supstanca akumulira - nakuplja). Ako se pokaže da su metabolitički putevi kod pacova znatno drugačiji nego kod preživara, ispitivanje se sprovodi na svinji, osim ako očekivani unos kod svinja nije značajan.
Cilj ispitivanja: Ciljevi ispitivanja su:
1) količinsko određivanje najvećih mogućih nivoa ostataka na tretiranim biljnim vrstama u trenutku berbe, žetve ili otpreme iz skladišta u skladu sa predloženom dobrom poljoprivrednom praksom;
2) određivanje, prema potrebi, dinamike opadanja ostataka u depozitu.
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Ispitivanja se vrše ako se sredstvo za zaštitu bilja primenjuje na bilju ili biljnim proizvodima koji se koriste za ishranu ljudi ili životinja ili ako bi to bilje moglo apsorbovati ostatke iz zemljišta ili drugih supstrata. Ispitivanja se ne sprovode u slučaju kada je moguće izvršiti ekstrapolaciju podataka sa drugih biljnih vrsta.
Podaci dobijeni ispitivanjem ostataka prilažu se uz dokumentaciju za ocenu aktivne supstance za namene sredstva za zaštitu bilja na koje se zahtev odnosi prilikom podnošenja dokumentacije za uključivanje aktivne supstance u Listu odobrenih supstanci.
Uslovi za ispitivanja: Kontrolisani testovi odgovaraju predloženim normama dobre poljoprivredne prakse. Uslovi testiranja uzimaju u obzir najveće koncentracije ostataka do kojih dolazi (npr. najveći broj predloženih primena, primena najveće predviđene količine, najkraća karenca, vreme izloženosti na uskladištenim poljoprivrednim proizvodima ili vreme skladištenja) i predstavljaju najnepovoljnije uslove u kojima će se aktivna supstanca primenjivati.
Dostavljaju se podaci koji omogućavaju potvrdu da utvrđeni uzorci odgovaraju područjima primene i različitim uslovima koji mogu vladati u tim područjima za koja se preporučuje primena.
Prilikom utvrđivanja programa kontroliranog testa uzimaju se u obzir činioci kao što su klimatske razlike između područja proizvodnje, razlike u načinu proizvodnje (npr. proizvodnja na otvorenom ili u staklenicima), fenofazama primene, vrsta formulacije, itd.
Testovi se sprovode u toku najmanje dve vegetacione sezone radi dobijanja niza uporednih uslova, a odstupanja se obrazlažu.
Tačan broj potrebnih testova određuje se na osnovu prethodne procene rezultata testova. Minimalni broj testova primenjuje se jedino ako se može utvrditi uporedivost između područja proizvodnje, npr. u pogledu klime, načina proizvodnje i vegetacionih sezona i sl. Uz pretpostavku da su sva ostala variranja (klima i sl.) uporediva, za glavne biljne vrste je potrebno najmanje osam testova koji su reprezentativni za područja gajenja biljne vrste. Za male kulture i manje značajne namene obično su potrebna četiri testa tipična za predloženo područje.
Zbog većeg nivoa homogenosti ostataka koji se javljaju kao rezultat tretmana posle žetve/berbe ili na biljnim vrstama koje se gaje u zaštićenom prostoru, prihvatljivi su testovi iz jedne vegetacione sezone. Za tretmane posle žetve/berbe, u načelu su potrebna četiri testa, izvedena po mogućnosti na različitim lokacijama i sa različitim sortama. Sprovodi se serija testova za svaki način primene i vrstu skladištenja, osim ako se jasno mogu utvrditi najnepovoljniji uslovi u pogledu ostataka.
Broj testova u vegetacionoj sezoni može se smanjiti ako se dokaže da je nivo ostataka u bilju ili biljnim proizvodima niži od granice određivanja.
Ako je u trenutku primene sredstva za zaštitu bilja prisutan značajan deo useva namenjenog konzumaciji, polovina kontrolisanih testova koji se tiču ostataka sadrže i podatke o uticaju vremena na nivo prisutnog ostatka (studije o dinamici opadanja ostataka), osim ako se dokaže da primena sredstva za zaštitu bilja nema uticaja na usev u predloženim uslovima primene.
6.4. Ispitivanja ostataka putem hrane za životinje
Cilj ispitivanja: Cilj ispitivanja je da se odrede ostaci u proizvodima životinjskog porekla nakon unosa ostataka putem hrane za životinje ili bilja namenjenog za ishranu životinja.
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Ispitivanja ostataka putem hrane za domaće životinja vrše se u sledećim slučajevima:
1) ako se u bilju ili delovima bilja (npr. odrezanim delovima, otpadu) kojima se životinje hrane javljaju značajne količine ostataka (≥ 0,1 mg/kg ukupno konzumirane hrane od strane životinja, osim u posebnim slučajevima, kao što su aktivne supstance koje se akumuliraju - nakupljaju);
2) ako studije o metabolizmu pokazuju da u bilo kom jestivom životinjskom tkivu mogu biti prisutne značajne količine ostataka (0,01 mg/kg ili iznad granice određivanja ako je ona veća od 0,01 mg/kg), uzimajući u obzir količinu ostataka u potencijalnoj hrani za životinje dobijenoj nakon jednog obroka.
Dostavljaju se odvojene studije za preživare u laktaciji i/ili živinu - nosilje. Ako studije o metabolizmu koje su dostavljene u skladu sa odredbama odeljka 6, pododeljak 6.2. ove glave pokazuju da se metabolitički putevi kod svinja znatno razlikuju od metaboličkih puteva kod preživara, sprovodi se ispitivanje ostataka ishranom svinja, osim ako očekivani unos kod svinja nije značajan.
Uslovi za ispitivanja: Hrana za životinje se daje u tri nivoa doziranja (očekivani nivo ostatka, tri ili pet puta i 10 puta veći nivo od očekivanog nivoa ostataka). Pri utvrđivanju pojedinačne doze sastavlja se teoretski obrok hrane za životinje.
6.5. Efekti industrijske prerade i/ili pripreme u domaćinstvu
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Ispitivanja se vrše u zavisnosti od:
1) značaja namirnice u ljudskoj ishrani ili ishrani životinja;
2) nivoa ostataka u bilju ili biljnom proizvodu koji se prerađuje;
3) fizičko-hemijskih svojstava aktivne supstance ili relevantnih metabolita;
4) mogućnosti da se nakon prerade bilja ili biljnih proizvoda naiđe na proizvode razgradnje koji su od toksikološkog značaja.
Studije ponašanja ostataka u preradi se ne sprovode ako u bilju ili biljnom proizvodu koje se prerađuje nisu prisutni značajni ili analitički odredivi ostaci ili ako je teoretski najveći dnevni unos manji od 10% ADI. Studije ponašanja ostataka u preradi ne sprovode se ni za bilje ili biljne proizvode koji se jedu sirovi, osim onih koji imaju nejestive delove (npr. citrusi, banane ili kivi), za koje se mogu zahtevati podaci o raspodeli ostataka u kori ili mesu ploda.
Značajnim ostacima smatraju se ostaci iznad 0,1 mg/kg. Ako sredstvo za zaštitu bilja ima visoku akutnu toksičnost i/ili nizak ADI razmatra se izvođenje ispitivanja za odredive ostatke ispod 0,1 mg/kg.
Ispitivanja o efektima industrijske prerade i/ili pripreme u domaćinstvu na vrstu ostataka ne sprovode se ako se primenjuje samo jednostavna fizička prerada bilja ili biljnih proizvoda (kao što je pranje, sitnjenje ili presovanje), a koja ne uključuje promenu temperature bilja ili biljnog proizvoda.
6.5.1. Efekti na vrstu ostataka
Cilj ispitivanja: Cilj ispitivanja je utvrđivanje nastanka produkata razgradnje ili reakcije ostataka u toku prerade sirovih proizvoda, za koje je potrebna odvojena procena rizika.
Uslovi za ispitivanja: U zavisnosti od nivoa i hemijskih svojstava ostataka u sirovinama za preradu ispituje se, ukoliko je potrebno, niz tipičnih slučajeva hidrolize simuliranjem relevantnih postupaka prerade. Osim hidrolize, po potrebi, se ispituju i efekti drugih postupaka, ako svojstva aktivne supstance ili metabolita ukazuju da bi, kao posledica tih postupaka, mogli da nastanu toksikološki značajni produkti razgradnje. Studije se sprovode sa radioaktivno obeleženim oblikom aktivne supstance.
6.5.2. Efekti na nivo ostataka
Cilj ispitivanja: Ispitivanja se sprovode u cilju:
1) utvrđivanja količinske raspodele ostataka u proizvodima u različitim fazama prerade i konačnim proizvodima i procena faktora prenošenja;
2) realnije procene unosa ostataka putem hrane.
Uslovi za ispitivanja: Studije ponašanja ostataka u preradi treba da predstavljaju pripremu hrane u domaćinstvu i/ili stvarnu industrijsku preradu.
Vrši se niz osnovnih studija rasporeda ostataka koji su posledica tipičnog postupka prerade pojedinog bilja ili biljnih proizvoda koji sadrže značajne ostatke.
Izbor tipičnih postupaka prerade se obrazlaže. Tehnologija primenjena u studijama ponašanja ostataka pri preradi u najvećoj mogućoj meri odgovara stvarnim uslovima koji se primenjuju u praksi. Utvrđuje se i dostavlja koncentracija ostataka u svim proizvodima različitih faza prerade i konačnim proizvodima i mogući faktori njihovog prenošenja.
Ako prerađeni biljni proizvodi imaju značajnu ulogu u ishrani i ako osnovne studije rasporeda ostataka u bilju ili biljnim proizvodima ("bilansna studija") ukazuju da na mogućnost značajnog prenošenja ostataka u prerađene proizvode, vrše se tri dodatne studije kako bi se odredila koncentracija ostataka ili činioci razređivanja ili koncentrisanja.
Cilj ispitivanja: Cilj ispitivanja je procena mogućih ostataka u plodoredu.
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Procena opasnosti od prenošenja ostataka se vrši ako podaci, koji su dobijeni u skladu sa odredbama posebnog propisa kojim se uređuje sadržina i način postupanja sa dokumentacijom za procenu sredstva za zaštitu bilja i metode ispitivanja sredstva za zaštitu bilja, ukazuju da značajna količina ostataka (>10% primenjene aktivne supstance računajući kao zbir nepromenjene aktivne supstance i njenih relevantnih metabolita ili produkata razgradnje) ostaje u zemljištu ili u biljnom materijalu, kao što je slama ili organski materijal, do trenutka setve ili sadnje mogućih narednih biljnih vrsta u plodoredu, što bi moglo dovesti do toga da u narednim biljnim vrstama u trenutku žetve/berbe koncentracija ostataka bude iznad granice određivanja. Pri tome se razmatra vrsta ostataka u narednim biljnim vrstama u plodoredu i bar teoretski procenjuje nivo tih ostataka.
Ako se ne može isključiti mogućnost pojave ostataka u narednim biljnim vrstama u plodoredu, vrše se ispitivanja metabolizma i raspodele i, prema potrebi, ispitivanja u polju.
Uslovi za ispitivanja: Ako se izvrši teoretska procena ostataka u biljnim vrstama, o tome se dostavljaju detaljni podaci i obrazloženje.
Ispitivanja metabolizma i raspodele i, prema potrebi, ispitivanja u polju, vrše se na biljnim vrstama karakterističnim za uobičajenu poljoprivrednu praksu.
6.7. Predložene maksimalno dozvoljene količine ostataka (MDK) i definicija ostataka
Dostavlja se obrazloženje za predložene MDK, uključujući detaljan opis korišćenih statističkih metoda.
Pri odlučivanju koje će se aktivne supstance definisati kao ostatak, uzima se u obzir njihov toksikološki značaj, predviđene koncentracije i primenjivost predloženih analitičkih metoda u svrhu post-registracione kontrole i monitoringa.
6.8. Predložene karence za predviđenu primenu ili zabrana korišćenja hrane za životinje u danima ili vreme skladištenja u slučaju primene posle žetve/berbe
Dostavlja se detaljno obrazloženje za sve predloge.
6.9. Procena moguće i stvarne izloženosti putem hrane i drugih načina izloženosti
Vrši se kalkulacija unosa putem hrane. Klakulacija se radi postepeno, dobijajući sve realnije prognoze unosa ostataka. Ukoliko je potrebno, uzimaju se u obzir i drugi izvori izloženosti, kao što su ostaci posle primene humanih ili veterinarskih lekova.
6.10. Rezime i ocena ponašanja ostataka
Dostavlja se rezime (sažeti prikaz) i ocena svih podataka iz odeljka 6. ove glave. Rezime obuhvata detaljnu i kritičku ocenu tih podataka sačinjenu u okviru relevantnih merila i smernica za ocenjivanje i odlučivanje, sa posebnim osvrtom na moguće ili stvarne rizike za ljude i životinje kao i na opseg, kvalitet i pouzdanost baze podataka.
Posebno se opisuje toksikološki značaj svih metabolita u životinjama koje nisu sisari.
Dostavlja se šematski prikaz metabolitičkih puteva u bilju i životinjama, uz kratko objašnjenje raspodele i hemijskih promena do kojih dolazi.
Sudbina i ponašanje aktivnih supstanci u životnoj sredini
7.0.1. Dostavljeni podaci, zajedno sa podacima koji su dostavljeni za jedno ili više sredstava za zaštitu bilja koje sadrži aktivnu supstancu, omogućavaju procenu sudbine i ponašanja aktivne supstance u životnoj sredini, kao i procenu ugroženosti neciljanih vrsta, koje bi mogle biti izložene aktivnoj supstanci, njenim metabolitima, produktima razgradnje ili reakcije, ako su značajni u toksikološkom ili ekološkom smislu.
7.0.2. Dostavljeni podaci o aktivnoj supstanci, zajedno sa drugim značajnim podacima o sredstvima za zaštitu bilja koja sadrže aktivnu supstancu, naročito omogućavaju:
1) donošenje odluke o mogućem uključenju aktivne supstance u Listu odobrenih supstanci;
2) utvrđivanje odgovarajućih uslova ili ograničenja u vezi sa svakim uključenjem aktivne supstance u Listu odobrenih supstanci;
3) klasifikaciju aktivne supstance u odnosu na opasnost;
4) obeležavanje na ambalaži (pakovanju), u svrhu zaštite ljudi, životinja i životne sredine;
5) predviđanje raspodele, zadržavanja i ponašanja aktivne supstance i relevantnih metabolita, produkata razgradnje i reakcije u životnoj sredini kao i vremensko trajanje tih procesa;
6) utvrđivanje vrsta i populacija koje ne pripadaju ciljanim organizmima, a koje su ugrožene zbog moguće izloženosti;
7) utvrđivanje mera koje treba preduzeti da bi se smanjilo zagađenje životne sredine i uticaj na vrste koje ne pripadaju ciljanim organizmima.
7.0.3. Dostavlja se detaljni opis (specifikacija) korišćenog materijala, u skladu sa odeljkom 1. pododeljak 1.11. ove glave. Ako se ispituje aktivna supstanca upotrebljava se materijal koji po specifikaciji odgovara materijalu koji će se upotrebiti u proizvodnji sredstva za zaštitu bilja koje se registruje, osim kada se koristi radioaktivno obeleženi materijal.
Ako se u istraživanjima upotrebljava aktivna supstanca proizvedena u laboratoriji ili u sistemu probne proizvodnje, ispitivanja se ponavljaju sa tehničkom aktivnom supstancom, osim ako se može dokazati da je, za potrebe ekološkog ispitivanja i ocenjivanja, materijal jednak.
7.0.4. Ako se upotrebljava radioaktivno obeleženi materijal, oznake radioaktivnosti se postavljaju na mesta (jedna ili više, prema potrebi) koja omogućavaju razjašnjenje metabolitičkih puteva i puteva razgradnje i lakše ispitivanje raspodele aktivne supstance i njenih metabolita, produkata reakcije i razgradnje u životnoj sredini.
7.0.5. Po potrebi se sprovode odvojena ispitivanja metabolita, produkata razgradnje ili reakcije, ako predstavljaju značajan rizik za neciljane organizme, odnosno za kvalitet vode, zemljišta i vazduha, kao i u slučaju da se njihov uticaj ne može oceniti na osnovu raspoloživih podataka koji se odnose na aktivnu supstancu. Pre obavljanja takvih ispitivanja uzimaju se u obzir podaci iz odeljka 5. i 6. ove glave.
7.0.6. Ispitivanja se postavljaju i podaci analiziraju pomoću odgovarajućih statističkih metoda.
Dostavlja se detaljan opis statističkih analiza (npr. za sve procene navodi se granica pouzdanosti i daju tačne p-vrednosti, a ne samo statistički značaj).
7.1. Sudbina i ponašanje aktivne supstance u zemljištu
Svi bitni podaci o vrsti i svojstvima zemljišta koje je korišćeno u istraživanju, uključujući pH vrednost, opsege sadržaja organskog ugljenika, katjonski izmenjivački kapacitet, teksturu i sposobnost zadržavanja vode pri pF=0 i pF=2,5 dostavljaju se u skladu sa ISO standardima ili drugim međunarodnim standardima.
Pre početka i na kraju ispitivanja određuje se mikrobna biomasa zemljišta koja je korišćena u laboratorijskim ispitivanjima razgradnje.
U toku svih laboratorijskih ispitivanja koristi se isto zemljište.
Zemljište koje se koriti u istraživanjima razgradnje ili pokretljivosti bira se tako da predstavlja tipičnu vrstu zemljišta za različita područja u kojima se primenjuje aktivna supstanca ili se predviđa njena primena, odnosno tako da zemljište obuhvata:
1) različite opsege sadržaja organskog ugljenika, teksturne sastave i pH vrednosti;
2) određene pH vrednosti, i to: 4,5 do 5,5; 6 do 7 i 8 (približno), ako se na osnovu drugih podataka očekuje da će razgradnja ili pokretljivost zavisiti od pH vrednosti (npr. nivo rastvorljivosti i brzina hidrolize (odeljak 2. pododeljak 2.7. i 2.8. ove glave).
Ako je moguće, koriste se sveži uzorci zemljišta. Izuzetno, ako se koriste uskladišteni uzorci zemljišta, koriste se uzorci zemljišta za koje je skladištenje izvršeno na pravilan način i vremenski ograničeno, a uslovi skladištenja su utvrđeni i priloženi. Uzorci zemljišta uskladišteni duže vreme mogu se koristiti jedino za ispitivanje adsorpcije i desorpcije.
Za početak ispitivanja bira se zemljište koje nema ekstremne vrednosti tekstura, opseg sadržaja organskog ugljenika i pH vrednost.
Zemljište se uzorkuje i sa njime postupa u skladu sa standardom SRPS/ISO 10381-6 (Kvalitet zemljišta - Uzorkovanje - Uputstvo za uzimanje uzorka, rukovanje i skladištenje zemljišta za ocenu mikrobioloških procesa u laboratoriji). Navodi se i obrazlaže svako odstupanje.
Testovi u polju se vrše u uslovima što sličnijim uobičajenoj poljoprivrednoj praksi na različitim vrstama zemljišta i u klimatskim uslovima tipičnim za područje/područja primene. U slučaju testova u polju navode se vremenski uslovi.
7.1.1. Način i brzina razgradnje
7.1.1.1. Način razgradnje
Cilj ispitivanja: Dostavljeni podaci omogućavaju utvrđivanje:
1) značenja pojedinih procesa razgradnje aktivne supstance (hemijska i biološka razgradnja);
2) pojedinih prisutnih sastojaka koji, u bilo kom trenutku, čine više od 10% količine dodate aktivne supstance, uključujući i ostatke koji se ne mogu ekstrahovati;
3) pojedinih prisutnih sastojaka koji čine manje od 10% količine dodate aktivne supstance;
4) udela u TRR;
5) ostataka u zemljištu kojima su izložene ili kojima mogu biti izložene neciljane vrste.
7.1.1.1.1. Aerobna razgradnja
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Dostavlja se izveštaj o putevima ili načinu razgradnje, osim ako vrsta i način primene sredstva za zaštitu bilja koje sadrži aktivnu supstancu isključuje zagađenje zemljišta, kao što je primena na uskladištenim proizvodima ili za lečenje rana na drvenastim biljnim vrstama.
Uslovi za ispitivanja: Prilažu se podaci o putevima ili načinu razgradnje za pojedinu vrstu zemljišta.
Rezultati ispitivanja puteva razgradnje prikazuju se šematski, u obliku razmere pojedinih količina koji pokazuju raspodelu sredstava za zaštitu bilja označenih radioaktivnim markerima kao funkciju vremena u odnosu na:
1) aktivnu supstancu;
2) CO2;
3) isparljiva jedinjenja koja nisu CO2;
4) utvrđene pojedinačne produkte razgradnje;
5) supstance koje se mogu ekstrahovati;
6) ostatke u zemljištu koji se ne mogu ekstrahovati.
Ispitivanje puteva razgradnje uključuje sve moguće korake za utvrđivanje svojstava i količine ostataka koji se ne mogu ekstrahovati, a koji nastaju nakon 100 dana, ako su iznad 70% od primenjene količine aktivne supstance. Izbor tehnika i metoda vrši se u zavisnosti od svakog pojedinačnog slučaja. Ako se jedinjenja u ostacima koja se ne mogu ekstrahovati ne mogu odrediti dostavlja se i obrazloženje.
Ispitivanje traje 120 dana, osim ako su nakon kraćeg vremenskog perioda nivoi ostataka koji se ne mogu ekstrahovati i CO2 takvi da se mogu na pouzdan način ekstrapolirati na period od 100 dana.
Smernice za ispitivanja: Postupci za procenu uticaja pesticida na životnu sredinu i ekotoksičnosti pesticida - SETAC(6).
____________
(6)Društvo za toksikologiju i hemiju životne sredine (SETAC), 1995. Postupci za procenu sudbine u životnoj sredini i ekotoksičnosti pesticida, ISBN 90-5607-002-9 (Society of Environmental Toxicology and Chemistry (SETAC), 1995. Procedures for assessing the environmental fate and ecotoxicity of pesticides, ISBN 90-5607-002-9).
7.1.1.1.2. Dodatne studije
- Anaerobna razgradnja
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Dostavlja se izveštaj o anaerobnoj razgradnji, osim ako se može dokazati da sredstvo za zaštitu bilja koje sadrži aktivnu supstancu verovatno neće biti izloženo anaerobnim uslovima.
Uslovi i smernice za ispitivanja: Primenjuju se odredbe podtačke 7.1.1.1.1. ovog odeljka.
- Fotoliza na zemljištu
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Dostavlja se izveštaj o fotolizi na zemljištu, osim ako se može dokazati da se aktivna supstanca neće taložiti na površini zemljišta.
Smernice za ispitivanja: Postupci za procenu sudbine u životnoj sredini i ekotoksičnosti pesticida - SETAC.
7.1.1.2. Brzina razgradnje
7.1.1.2.1. Laboratorijske studije
Cilj ispitivanja: Ispitivanja o razgradnji u zemljištu obezbeđuju što je moguće bolju procenu vremena potrebnog za razgradnju 50% i 90% (DT50lab i DT90lab) aktivne supstance i relevantnih metabolita, produkata razgradnje i reakcije u laboratorijskim uslovima.
- Aerobna razgradnja
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Dostavlja se izveštaj o brzini razgradnje u zemljištu, osim ako vrsta i način primene sredstava za zaštitu bilja koja sadrže aktivnu supstancu isključuju zagađenje zemljišta, kao što je primena na uskladištenim proizvodima ili za lečenje rana na drvenastim biljnim vrstama.
Uslovi za ispitivanja: Dostavlja se izveštaj o stepenu aerobne razgradnje aktivne supstance u tri dodatne vrste zemljišta, pored onih koje su navedene u podtački 7.1.1.1.1. ovog odeljka.
Do izrade konačnog modela za ekstrapolaciju stepena razgradnje na nižim temperaturama, na vrsti zemljišta na kome je ispitivana razgradnja pri 20°C sprovodi se dodatno ispitivanje na 10°C, radi istraživanja uticaja temperature na razgradnju.
Ispitivanje traje 120 dana osim ako se, pre isteka tog vremenskog perioda, razgradi više od 90% aktivne supstance.
Slične studije za tri vrste zemljišta dostavljaju se za sve relevantne metabolite, produkte razgradnje i reakcije, koji nastaju u zemljištu i koji, u bilo kom trenutku u toku ispitivanja čine više od 10% količine dodate aktivne supstance, osim ako se njihove vrednosti DT50 mogu odrediti na osnovu rezultata studija o razgradnji aktivne supstance.
Smernice za ispitivanja: Postupci za procenu sudbine u životnoj sredini i ekotoksičnosti pesticida - SETAC.
- Anaerobna razgradnja
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Ako se ispitivanje anaerobne razgradnje vrši u skladu sa podtačkom 7.1.1.1.2. ovog odeljka, dostavlja se i brzina anaerobne razgradnje aktivne supstance.
Uslovi za ispitivanja: Brzina anaerobne razgradnje aktivne supstance ispituje se u zemljištu koje je korišćeno za studiju o anaerobnoj razgradnji koja je izvršena u skladu sa podtačkom 7.1.1.1.2. ovog odeljka.
Ispitivanja uobičajeno traju 120 dana, osim ako se više od 90% aktivne supstance razgradi pre isteka tog vremenskog perioda.
Slične studije se dostavljaju za jednu vrstu zemljišta, za sve relevantne metabolite, produkte razgradnje i reakcije, koji nastaju u zemljištu i koji u bilo kom trenutku u toku ispitivanja čine više od 10% količine dodate aktivne supstance, osim ako se njihove vrednosti DT50 mogu odrediti na osnovu rezultata studija o razgradnji aktivne supstance.
Smernice za ispitivanja: Postupci za procenu sudbine u životnoj sredini i ekotoksičnosti pesticida - SETAC.
7.1.1.2.2. Testovi u polju
- Studije razgradnje u zemljištu
Cilj ispitivanja: Ispitivanjem razgradnje u zemljištu određuje se vreme potrebno za razgradnju 50% i 90% (DT50f i DT90f) aktivne supstance u polju. Dostavljaju se informacije o metabolitima, produktima razgradnje i reakcije.
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Testovi se vrše u uslovima kada je vrednost DT50lab, utvrđena na temperaturi od 20°C i pri udelu vlage u zemljištu povezanim sa pF od 2 do 2,5 (podpritisak), veći od 60 dana.
Ako je sredstvo koje sadrži aktivnu supstancu namenjeno za primenu u hladnim klimatskim uslovima, testovi se sprovode kada je DT50lab, utvrđen na temperaturi od 10°C i pri učešću vlage u zemljištu povezanom sa pF od 2 do 2,5 (podpritisak), veći od 90 dana.
Uslovi za ispitivanja: Pojedinačna ispitivanja o nizu tipičnih zemljišta (obično četiri različite vrste) vrše se sve dok se ne razgradi > 90% upotrebljene količine aktivne supstance. Studije traju najduže 24 meseca.
Smernice za ispitivanja: Postupci za procenu sudbine u životnoj sredini i ekotoksičnosti pesticida - SETAC.
- Studije ostataka u zemljištu
Cilj ispitivanja: Ispitivanjima ostataka u zemljištu procenjuje se količina ostataka u zemljištu u vreme žetve ili berbe ili u vreme setve ili sadnje naredne biljne vrste u plodoredu.
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Ispitivanja ostataka u zemljištu dostavljaju se kada je DT50lab veći od jedne trećine vremenskog perioda između primene i žetve i kada može doći do apsorpcije u narednoj biljnoj vrsti u plodoredu. Podaci se ne dostavljaju ako se ostaci u zemljištu u vreme žetve ili sadnje naredne biljne vrste u plodoredu mogu pouzdano proceniti na osnovu podataka iz studija o razgradnji u zemljištu ili ako se može dokazati da ti ostaci ne mogu biti fitotoksični za narednu biljnu vrstu u plodoredu ili u tim biljnim vrstama ostaviti ostatke iznad MDK.
Uslovi za ispitivanja: Pojedinačna ispitivanja sprovode se sve do trenutka žetve ili vremena setve ili sadnje, izuzev ako se > 90% upotrebljene količine razgradilo.
Smernice za ispitivanja: Postupci za procenu sudbine u životnoj sredini i ekotoksičnosti pesticida - SETAC.
- Ispitivanja o nakupljanju u zemljištu
Cilj ispitivanja: Ispitivanjima se dobijaju podaci za procenu mogućeg nakupljanja ostataka aktivne supstance i relevantnih metabolita, produkata razgradnje i reakcije nakon višegodišnje uzastopne primene.
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Ako se na osnovu studija o razgradnji u zemljištu utvrdi da je DT90f duže od jedne godine i ako je predviđena višekratna primena u istoj vegetacionoj sezoni ili u narednim godinama, ispituje se mogućnost nakupljanja ostataka u zemljištu i nivo pri kome se postiže najveća koncentracija, osim ako se pouzdane informacije mogu dobiti nekim računskim modelom ili drugim odgovarajućim procenjivanjem.
Uslovi za ispitivanja: Dugoročni testovi u polju vrše se na dva odgovarajuća zemljišta uz višekratnu primenu sredstva za zaštitu bilja.
Vrsta i uslovi pod kojima će se ispitivanja izvršiti sprovode se na osnovu rešenja o odobravanju ispitivanja u istraživačke ili razvojne svrhe, koje donosi ministar u skladu sa zakonom kojim se uređuju sredstva za zaštitu bilja.
7.1.2. Adsorpcija i desorpcija
Cilj ispitivanja: Dostavljeni podaci i informacije obezbeđuju utvrđivanje koeficijenta adsorpcije aktivne supstance i relevantnih metabolita, produkata razgradnje i reakcije.
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Dostavlja se izveštaj o studijama, osim ako vrsta i način primene sredstva za zaštitu bilja koje sadrži aktivnu supstancu isključuje mogućnost zagađenja zemljišta, kao što je primena na uskladištenim proizvodima ili za lečenje rana na drvenastim biljnim vrstama.
Uslovi za ispitivanja: Dostavljaju se izveštaji o studijama za četiri vrste zemljišta.
Slične studije, za najmanje tri vrste zemljišta, dostavljaju se i za sve relevantne metabolite, produkte razgradnje i reakcije koji u bilo kom trenutku u toku razgradnje u zemljištu čine više od 10% količine dodate aktivne supstance.
Smernice za ispitivanja: OECD metoda 106.
7.1.3. Pokretljivost u zemljištu
7.1.3.1. Studije ispiranja u koloni zemljišta
Cilj ispitivanja: Ispitivanjem se dobijaju podaci za procenu pokretljivosti i mogućeg ispiranja aktivne supstance, kao i relevantnih metabolita, produkata razgradnje i reakcija.
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Ispitivanja se vrše na četiri vrste zemljišta ako istraživanjima adsorpcije i desorpcije koja su propisana tačkom 7.1.2 ovog pododeljka nije moguće dobiti pouzdane vrednosti koeficijenata adsorpcije.
Smernice za ispitivanja: Postupci za procenu sudbine u životnoj sredini i ekotoksičnosti pesticida - SETAC.
7.1.3.2. Ispiranje - raspored koncentracionog profila ostataka u stupcu kolone zemljišta
Cilj ispitivanja: Ispitivanjem se dobijaju podaci potrebni za procenu pokretljivosti i mogućeg ispiranja relevantnih metabolita, produkata razgradnje i reakcije.
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Ispitivanja se ne vrše ako:
1) vrsta i način primene sredstva za zaštitu bilja koje sadrže aktivnu supstancu isključuje mogućnost zagađenja zemljišta, kao što je primena na uskladištenim proizvodima ili lečenje rana na drvenastim biljnim vrstama, ili
2) je izvršena posebna studija za metabolite, produkte razgradnje ili reakcije u skladu sa tačkom 7.1.2. ili sa tačkom 7.1.3. podtačka 7.1.3.1. ovog odeljka.
Uslovi za ispitivanja: Period starenja određuje se na osnovu pregleda uzoraka razgradnje aktivne supstance i metabolita kako bi se osiguralo da u trenutku ispiranja bude prisutan stvarni spektar metabolita.
Smernice za ispitivanja: Postupci za procenu sudbine u životnoj sredini i ekotoksičnosti pesticida - SETAC.
7.1.3.3. Lizimetrijske studije ili studije ispiranja u polju
Cilj ispitivanja: Ispitivanjem se dobijaju podaci o:
1) pokretljivosti u zemljištu;
2) mogućem ispiranju u podzemne vode;
3) mogućoj raspodeli u zemljištu.
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Odluka o sprovođenju lizimetrijskih studija ili studija ispiranja u polju donosi se na osnovu stručne procene, uzimajući u obzir rezultate studija o razgradnji i drugih studija o pokretljivosti, kao i očekivane koncentracije u podzemnim vodama (PECGW) izračunate u skladu sa posebnim propisom kojim se uređuje sadržina i način postupanja sa dokumentacijom za procenu sredstva za zaštitu bilja i metodama za ispitivanje sredstva za zaštitu bilja.
Uslovi za ispitivanja: Studije obuhvataju najnepovoljnije moguće slučajeve, uzimajući u obzir vrstu zemljišta, klimatske uslove, količinu primene, kao i učestalost i godišnje doba primene.
Voda koja se cedi iz kolona zemljišta analizira se u odgovarajućim vremenskim razmacima, a ostaci u biljnom materijalu određuju se u trenutku žetve. Ostaci u profilu zemljišta, u najmanje pet slojeva, određuju se posle završetka rada. U međuvremenu se izbegava uzorkovanje zemljišta obzirom da odstranjivanje bilja (osim kod žetve prema uobičajenoj poljoprivrednoj praksi) i zemljišta unakrsno utiču na proces ispiranja.
Padavine, temperatura zemljišta i vazduha beleže se u redovnim vremenskim razmacima (najmanje jednom nedeljno).
- Lizimetrijske studije
Uslovi za ispitivanja: Ispitivanja se sprovode na dubini lizimetra od najmanje 100 cm, a najviše 130 cm na neoštećenom preseku zemljišta, pri temperaturi zemljišta koja je slična temperaturi u polju.
Ako je potrebno, primenjuje se dodatno natapanje vodom da se obezbedi optimalni rast bilja, a da voda doda u količini sličnoj onoj u područjima za koja se traži registracija sredstava za zaštitu bilja.
- Studije ispiranja u polju
Uslovi za ispitivanja: Dostavljaju se podaci o stanju podzemnih voda na test poljima. U izveštaju o ispitivanju opisuju se pukotine u zemljištu uočene u toku ispitivanja.
Naročita pažnja se obraća na broj i lokaciju uređaja za sakupljanje vode. Postavljanje uređaja za sakupljanje vode u zemljište vrši se tako da ne doprinosi stvaranju puteva proticanja.
Smernice za ispitivanja: Postupci za procenu sudbine u životnoj sredini i ekotoksičnosti pesticida - SETAC.
7.2. Ponašanje aktivne supstance u vodi i vazduhu
Cilj ispitivanja: Dostavljene informacije i podaci, zajedno sa onima koji su dostavljeni za jedno ili više sredstava za zaštitu bilja koja sadrže aktivnu supstancu, kao i druge bitne informacije, obezbeđuju utvrđivanje i procenu:
1) perzistentnosti u vodenim sistemima (sediment i voda, uključujući suspendovane čestice);
2) nivoa opasnosti za vodu, organizme koji žive u sedimentu i vazduh (prema Henrijevom zakonu);
3) mogućeg zagađenja površinskih i podzemnih voda.
7.2.1. Način i brzina razgradnje u vodenim sistemima
Cilj ispitivanja: Dostavljeni podaci o ispitivanju načina i brzine razgradnje u vodenim sistemima (koje nije obuhvaćeno odeljkom 2. pododeljak 2.9. ove glave) omogućavaju:
1) utvrđivanje važnosti pojedinih procesa razgradnje aktivnih supstanci (hemijska i biološka razgradnja);
2) utvrđivanje pojedinih prisutnih sastojaka, ako je moguće;
3) utvrđivanje relativnih udela prisutnih sastojaka i njihova raspodela u vodi, uključujući suspendovane čestice i sediment;
4) utvrđivanje ekotoksikološki značajnih ostataka kojima su izložene ili mogu biti izložene neciljane vrste.
7.2.1.1. Hidrolitička razgradnja
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Ispitivanja se vrše za sve relevantne metabolite, produkte razgradnje i reakcije, koji u bilo kom trenutku predstavljaju više od 10% količine aktivne supstance, osim ako je ispitivanje izvršeno u skladu sa odeljkom 2. pododeljak 2.9. tačka 2.9.1. ove glave daje dovoljno podataka o njihovoj razgradnji.
Uslovi i smernice za ispitivanja: Primenjuju se odredbe odeljka 2. pododeljak 2.9. tačka 2.9.1. ove glave.
7.2.1.2. Fotohemijska razgradnja
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Ispitivanja se vrše za sve metabolite, produkte razgradnje i reakcije, koji u bilo kom trenutku predstavljaju više od 10% količine aktivne supstance, osim ako ispitivanje izvršeno u skladu sa odeljkom 2. pododeljak 2.9. tač. 2.9.2. i 2.9.3. ove glave daje dovoljno podataka o njihovoj razgradnji.
Uslovi i smernice za ispitivanja: Primenjuju se odredbe odeljka 2. pododeljak 2.9. tač. 2.9.2. i 2.9.3. ove glave.
7.2.1.3. Biološka razgradnja
7.2.1.3.1. "Voljna biorazgradivost"
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Ispitivanja se ne vrše u slučaju da se u skladu sa propisima kojima se uređuju hemikalije takva ispitivanja ne zahtevaju.
Smernice za ispitivanja: Ispitivanja se vrše u skladu sa metodama koje su uređene posebnim propisom kojim se uređuju metode ispitivanja opasnih svojstava hemikalija (metoda C.4).
7.2.1.3.2. Studije vode i sedimenta
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Podnosi se izveštaj o izvršenim ispitivanjima, osim ako se može dokazati da neće doći do zagađenja površinskih voda.
Smernice za ispitivanja: Postupci za procenu uticaja pesticida na životnu sredinu i ekotoksičnosti pesticida - SETAC.
7.2.1.4. Razgradnja u zasićenoj zoni
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Način i stepen razgradnje aktivnih supstanci i metabolita, produkata razgradnje i reakcije u zasićenoj zoni mogu pružiti korisne informacije o zadržavanju tih supstanci u podzemnim vodama.
Uslovi za ispitivanja: Vrši se stručna procena o vrsti ispitivanja koja treba izvršiti.
7.2.2. Način i brzina razgradnje u vazduhu
Za ispitivanja načina i brzine razgradnje u vazduhu, koja nisu obuhvaćena odeljkom 2, pododeljak 2.10. ove glave, koriste se smernice iz izveštaja pripremljenog od strane radne grupe Foruma za koordinaciju modela sudbine pesticida i njihova primena (Forum for the Co-ordination of pesticide fate models and their Use - FOCUS)(7).
____________
(7)Forum za koordinaciju modela sudbine pesticida i njihova primena (Forum for the Co-ordination of pesticide fate models and their Use - FOCUS) za pesticide u vazduhu - Pesticidi u vazduhu: Razmatranja za procenu izloženosti, 2008 (FOCUS Working Group on Pesticides in Air: "PESTICIDES IN AIR: CONSIDERATIONS FOR EXPOSURE ASSESSMENT, 2008").
Dostavljaju se podaci o odgovarajućem monitoringu ponašanja aktivne supstance i metabolita, produkata razgradnje i reakcije.
Ekotoksikološke studije
8.0.1. Dostavljeni podaci, zajedno sa podacima o jednom ili više sredstava za zaštitu bilja koji sadrže aktivnu supstancu, omogućavaju procenu uticaja na neciljane vrste (floru i faunu) koje mogu biti ugrožene zbog izloženosti aktivnoj supstanci, njenim metabolitima, produktima razgradnje i reakcije, koji su u značajnim koncentracijama prisutni u životnoj sredini. Do uticaja može doći nakon jednokratne, produžene ili višekratne izloženosti, a uticaj može biti povratan i nepovratan.
8.0.2. Podaci o aktivnoj supstanci, zajedno sa drugim značajnim podacima, kao i onima o jednom ili više sredstava za zaštitu bilja koji je sadrže, naročito omogućavaju:
1) donošenje odluke o mogućem uključenju aktivne supstance u Listu odobrenih supstanci;
2) utvrđivanje odgovarajućih uslova i ograničenja u vezi sa svakim uključenjem aktivne supstance u Listu odobrenih supstanci;
3) procenu kratkoročnih i dugoročnih rizika za neciljane vrste - populacije, zajednice i procese, prema potrebi;
4) klasifikaciju aktivne supstance obzirom na opasnost;
5) utvrđivanje mera opreza u cilju zaštite neciljanih vrsta;
6) obeležavanje na ambalaži (pakovanju) u svrhu zaštite ljudi, životinja i životne sredine.
8.0.3. Dostavljaju se izveštaji o svim potencijalno štetnim efektima koji su utvrđeni u toku rutinskih ekotoksikoloških ispitivanja, a kada je to potrebno, i izveštaji o izvršenim dodatnim ispitivanjima za koja se pokaže da su potrebna za ispitivanje mogućih mehanizama i procenu značaja tih efekata. Dostavljaju se svi raspoloživi biološki podaci i informacije koje su bitne za procenu ekotoksikoloških osobina aktivne supstance.
8.0.4. Podaci o sudbini i ponašanju u životnoj sredini, dobijeni i dostavljeni u skladu sa odeljkom 7. pododeljak 7.1. do 7.4. ove glave, kao i podaci o količini ostataka u bilju koje su dobijene i dostavljene u skladu sa odeljkom 6. ove glave od ključnog su značaja za procenu uticaja na neciljane vrste, jer zajedno sa informacijama o vrsti sredstva za zaštitu bilja i načinu njegove primene određuju vrstu i opseg moguće izloženosti. Toksikokinetičke i toksikološke studije i podaci dostavljene u skladu sa odeljkom 5. pododeljak 5.1. do 5.8. ove glave pružaju bitne informacije o toksičnosti za kičmenjake i o mehanizmima delovanja.
8.0.5. Testovi se dizajniraju i podaci analiziraju korišćenjem odgovarajućih statističkih metoda kada je to moguće. Dostavlja se detaljan opis statističkih analiza (npr. za sve procene navodi se granica pouzdanosti i daju tačne p-vrednosti, a ne samo statistički značaj).
8.0.6. Aktivna supstanca koja se ispituje: Dostavlja se detaljan opis (specifikacija) korišćenog materijala, u skladu sa odeljkom 1. pododeljak 1.11. ove glave. Ako se ispituje aktivna supstanca upotrebljava se materijal koji po specifikaciji odgovara materijalu koji će se upotrebljavati u proizvodnji sredstva za zaštitu bilja koje se registruje, osim kada se koristi radioaktivno obeležen materijal.
8.0.7. Ako se u istraživanjima koristi aktivna supstanca proizvedena u laboratoriji ili u sistemu probne proizvodnje, ispitivanja se ponavljaju sa tehničkom aktivnom supstancom, osim ako se može dokazati da je, za potrebe ekotoksikološkog ispitivanja i ocenjivanja, ispitana supstanca koja je korišćena jednaka tehničkoj aktivnoj supstanci. U slučaju nesigurnosti, predlažu se odgovarajući testovi provere koji će služiti kao osnov za donošenje odluke o eventualnoj potrebi za ponavljanjem ispitivanja.
8.0.8. U slučaju ispitivanja kod kojih se doze primenjuju u toku određenog vremenskog perioda, doze se uzimaju iz iste serije (šarže) aktivne supstance, ako to njena stabilnost dozvoljava.
Kada se u ispitivanju koriste različite doze dostavlja se izveštaj o odnosu između doza i štetnih efekata.
8.0.9. Za sva ispitivanja u kojima se aktivna supstanca primenjuje u smeši sa hranom, dostavljaju se podaci o prosečno dostignutoj dozi uključujući dozu u mg/kg telesne težine. Ako se aktivna supstanca primenjuje doziranje putem ishrane, test smeša se ravnomerno raspoređuje u ishrani i analitički kontroliše.
8.0.10. Vrše se odvojene studije metabolita, produkata razgradnje i reakcija ako ti produkti mogu predstavljati značajan rizik za neciljane organizme i ako se njihov učinak ne može oceniti na osnovu raspoloživih podataka koji se odnose na aktivnu supstancu. Pri sprovođenju ispitivanja uzimaju se u obzir odredbe odeljaka 5, 6. i 7. ove glave.
8.0.11. Test organizmi: Radi lakšeg ocenjivanja značaja rezultata testova, uključujući i procenu stvarne toksičnosti i činilaca koji utiču na toksičnost, u različitim testovima kod svake relevantne vrste koristi se soj ili vrsta istog registrovanog porekla.
8.1.1. Akutna oralna toksičnost
Cilj ispitivanja: Ispitivanjem se utvrđuje LD50 vrednost, najniža smrtna doza, vreme efekta i oporavka i NOEL, uključujući i relevantne makroskopske patološke nalaze.
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Ispituju se mogući efekti aktivne supstance na ptice, osim ako je aktivna supstanca namenjena samo za primenu u sredstvima za zaštitu bilja koja se primenjuju isključivo u zatvorenim prostorima (npr. u staklenicima ili u skladištima hrane).
Uslovi za ispitivanja: Određuje se akutna oralna toksičnost aktivne supstance za prepelice (japansku prepelicu - Coturnix coturnix japonica ili virdžinijsku prepelicu - Colinus virginianus) ili za divlju patku (Anas platyrhynchos). Najveća doza pri testiranju ne treba da bude veća od 2000 mg/kg telesne težine.
Smernice za ispitivanja: Postupci za procenu sudbine u životnoj sredini i ekotoksičnosti pesticida - SETAC.
8.1.2. Kratkotrajna oralna toksičnost
Cilj ispitivanja: Ispitivanjima se utvrđuje LC50 vrednost, najniža smrtna koncentracija (LLC), NOEC, vreme efekta i oporavka, uključujući i relevantne makroskopske patološke nalaze.
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Vrši se petodnevno ispitivanje toksičnosti za ptice pri unosu aktivne supstance sa hranom, osim ako je dostavljen izveštaj u skladu sa odredbama tačke 8.1.3. ovog pododeljka. Ako je akutni oralni NOEL 500 mg/kg telesne težine ili ako je kratkotrajni NOEC < 500 mg/kg hrane test se sprovodi na još jednoj vrsti.
Uslovi za ispitivanja: Ispitivanje se prvo sprovodi na prepelici ili divljoj patki. Kada se za ispitivanja koristi druga vrsta koristi se vrsta koja nije srodna prvoj ispitanoj vrsti.
Smernice za ispitivanja: Ispitivanje se vrši u skladu sa OECD metodom 205.
8.1.3. Subhronična toksičnost i uticaj na razmnožavanje
Cilj ispitivanja: Ispitivanjem se dobijaju podaci o subhroničnoj toksičnosti aktivne supstance i toksičnosti na reprodukciju ptica.
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Ispituje se subhronična i reproduktivna toksičnost aktivne supstance za ptice, osim u slučaju kada se može dokazati stalna ili ponovljena izloženost odraslih jedinki ptica ili izloženost gnezda ptica u vreme razmnožavanja.
Smernice za ispitivanja: Ispitivanje se vrši u skladu sa OECD metodom 206.
8.2. Efekti na vodene organizme
Za svaku aktivnu supstancu dostavljaju se podaci iz testova koji su navedeni u tač. 8.2.1., 8.2.4. i 8.2.6. ovog pododeljka, čak i kada se ne očekuje da bi sredstva za zaštitu bilja koja sadrže aktivnu supstancu mogla dospeti do površinskih voda u predloženim uslovima primene.
Dostavljeni podaci potkrepljuju se analitičkim podacima o koncentracijama ispitivane supstance u test medijumu.
8.2.1. Akutna toksičnost za ribe
Cilj ispitivanja: Ispitivanja obezbeđuju podatke o akutnoj toksičnosti (LC50) i pojedinosti o uočenim efektima.
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Ispitivanja se sprovode bez obzira na okolnosti.
Uslovi za ispitivanja: Akutna toksičnost aktivne supstance određuje se za pastrmku (Oncorhynchus mykiss) i za jednu vrstu toplovodnih riba. Ako se sprovode ispitivanja metabolita, produkata razgradnje i reakcije, koristi se ona vrsta koja se u ispitivanjima sa aktivnom supstancom pokazala osetljivijom.
Smernice za ispitivanja: Ispitivanja se sprovode u skladu sa metodama koje su propisane posebnim propisom kojim se uređuju metode ispitivanja opasnih svojstava hemikalija (metoda C.1).
8.2.2. Hronična toksičnost za ribe
Okolnosti u kojima se zahtevaju ispitivanja: Studije hronične toksičnosti se ne vrše ako se može dokazati da stalna ili ponovljena izloženost riba nije moguća ili ako su na raspolaganju podaci o studijama u standardnom akvarijumu ili bazenu (microsom ili mesocosm studije).
Test se bira na osnovu stručne procene. Ako je aktivna supstanca toksična ili postoji mogućnost izloženosti riba pre izvođenja ispitivanja vrši se stručna procena o vrsti ispitivanja koja treba izvršiti.
Test toksičnosti za ranu fazu razvoja ribe se vrši ako je BCF između 100 i 1000 ili ako je EC50 aktivne supstance < 0,1 mg/l.
Testiranje svih životnih razvojnih stadijuma ribe izvodi se kada je:
1) BCF veći od 1000, a izlučivanje aktivne supstance u toku 14-dnevnog vremenskog perioda čišćenja manje od 95%, ili
2) supstanca stabilna u vodi ili sedimentu (DT90 > 100 dana).
Ispitivanje hronične toksičnosti na juvenilnoj ribi ne vrši se ako je izvršen test toksičnosti za ranu fazu razvoja ribe ili test svih životnih stadijuma razvoja ribe. Test toksičnosti za ranu fazu razvoja ribe ne vrši se ako je izvršen test životnog stadijuma ribe.
8.2.2.1. Test hronične toksičnosti za juvenilni stadijum ribe
Cilj ispitivanja: Ispitivanjem se obezbeđuju podaci o efektima na rast, graničnim smrtnim nivoima i graničnim nivoima efekata, NOEC, kao i drugi podaci od uticaja na juvenilni stadijum ribe.
Uslovi ispitivanja: Ispitivanje se vrši na juvenilnoj kalifornijskoj pastrmki nakon 28-dnevne izloženosti aktivnoj supstanci, radi dobijanja podataka o efektima na rast i ponašanje.
8.2.2.2. Test toksičnosti za rani stadijum razvoja ribe
Cilj ispitivanja: Ispitivanjem se obezbeđuju podaci o efektima na rast, razvoj i ponašanje, NOEC, kao i drugi podaci od uticaja na rani stadijum razvoja ribe.
Smernica za ispitivanje: Ispitivanje se vrši u skladu sa OECD metodom 210.
8.2.2.3. Test svih životnih razvojnih stadijuma ribe
Cilj ispitivanja: Ispitivanjem se obezbeđuju podaci o efektima na razmnožavanje roditeljske generacije i vitalnost potomstva.
Uslovi ispitivanja: Vrši se stručna procena o vrsti ispitivanja koja treba izvršiti.
8.2.3. Biokoncentracija u ribama
Cilj ispitivanja: Ispitivanjem se obezbeđuju podaci za određivanje BCF u uslovima ravnoteže, podaci o konstanti brzine unosa i brzine izlučivanja, izračunati za svaku ispitivanu supstancu, kao i granice pouzdanosti.
Okolnosti u kojima se zahteva ispitivanje: Dostavlja se izveštaj o izvršenom ispitivanju biokoncentracionog potencijala aktivne supstance, metabolita i produkata razgradnje i reakcije, za koje postoji verovatnoća da se raspodele u masnom tkivu (kada je logPow ≥ 3 videti odeljak 2. pododeljak 2.8. ove glave ili druge relevantne pokazatelje biokoncentracije), osim ako se može dokazati da izloženost koja dovodi do biokoncentracije nije moguća.
Smernica za ispitivanje: Ispitivanje se vrši u skladu sa OECD metodom 305E.
8.2.4. Akutna toksičnost za vodene beskičmenjake
Cilj ispitivanja: Ispitivanjem se određuje 24-časovna i 48. časovna akutna toksičnost aktivne supstance, izražena kao EC50 imobilizacije, kao i najveća koncentracija koja ne dovodi do imobilizacije.
Okolnosti u kojima se zahteva ispitivanje: Bez obzira na okolnosti određuje se akutna toksičnost za vrste iz roda Daphnia (poželjno za Daphnia magna). Ako se sredstva za zaštitu bilja koja sadrže aktivnu supstancu upotrebljavaju direktno na površinskim vodama, dostavljaju se i dodatni podaci o najmanje jednoj reprezentativnoj vrsti iz svake od sledećih grupa: vodeni insekti, vodeni rakovi (vrste koje nisu srodne vrsti Daphnia magna) i vodeni puževi i školjke.
Smernice za ispitivanja: Ispitivanja se vrše u skladu sa metodama koje su propisane posebnim propisom kojim se uređuju metode ispitivanja opasnih svojstava hemikalija (metoda C.2).
8.2.5. Hronična toksičnost za vodene beskičmenjake
Cilj ispitivanja: Ispitivanjem se određuju vrednosti EC50 za efekte kao što su imobilizacija i reprodukcija, kao i najveće koncentracije kod kojih se ne javljaju efekti na smrtnost (NOEC) i druga zapažanja o uticaju na vodene organizme.
Okolnosti u kojima se zahteva ispitivanje: Utvrđuje se hronična toksičnost za vodene buve iz roda Daphnia i za najmanje jednu značajniju vrstu iz grupe vodenih insekta i iz grupe vodenih puževa i školjki, osim ako se može dokazati da neće doći do stalne ili ponovljene izloženosti.
Uslovi ispitivanja: Test sa vodenim buvama iz roda Daphnia traje 21 dan.
Smernica za ispitivanje: Ispitivanje se vrši u skladu sa OECD metodom 202, Deo II.
8.2.6. Efekti na rast algi
Cilj ispitivanja: Ispitivanjem se utvrđuju vrednosti EC50 za rast i brzinu rasta, NOEC i druga zapažanja o efektima na rast algi.
Okolnosti u kojima se zahteva ispitivanje: Bez obzira na okolnosti određuje se uticaj aktivne supstance na rast algi. Za herbicide se ispitivanje vrši na još jednoj vrsti alge koja pripada drugoj taksonomskoj grupi.
Smernice za ispitivanja: Ispitivanja se vrše u skladu sa metodama koje su uređene posebnim propisom kojim se uređuju metode ispitivanja opasnih svojstava hemikalija (metoda C.3).
8.2.7. Efekti na organizme koji žive u sedimentu
Cilj ispitivanja: ispitivanjem se obezbeđuju podaci o efektima na preživljavanje i razvoj (uključujući i efekte na pojavu odraslih oblika iz roda Chironomus), kao i EC50 i NOEC.
Okolnosti u kojima se zahteva ispitivanje: Ako podaci o ponašanju aktivne supstance u životnoj sredini, koji su propisani odeljkom 7. ove glave, ukazuju da aktivna supstanca može da dospe i da zadrži u vodenom sedimentu, stručno se procenjuje potreba izvođenja ispitivanja akutne ili hronične toksičnosti za sediment, kojim se utvrđuje postojanje mogućnosti pojave efekata na beskičmenjake koji žive u sedimentima, upoređujući EC50 za vodene beskičmenjake iz tač. 8.2.4. i 8.2.5 ovog pododeljka sa nivoima aktivne supstance u sedimentu koji se predviđaju prema podacima koji su dobijeni u skladu sa posebnim propisom kojim se uređuje sadržina i način postupanja sa dokumentacijom za procenu sredstava za zaštitu bilja i metodama ispitivanja sredstava za zaštitu bilja.
Uslovi ispitivanja: Vrši se stručna procena o vrsti ispitivanja koja treba izvršiti.
8.2.8. Vodene biljke
Vrši se ispitivanje uticaja herbicida na vodene biljke.
Pre izvođenja ispitivanja vrši se stručna procena o vrsti ispitivanja koja treba izvršiti.
8.3.1. Pčele (Aphis melifera)
8.3.1.1. Akutna toksičnost
Cilj ispitivanja: Ispitivanjem se dobijaju podaci za utvrđivanje akutne oralne i kontaktne LD50 za aktivnu supstancu.
Okolnosti u kojima se zahteva ispitivanje: Ispitivanje mogućeg uticaja na pčele se ne vrši ako su sredstva za zaštitu bilja koja sadrže aktivnu supstancu namenjena isključivo za primenu u situacijama u kojima izloženost pčela nije moguća, kao što su:
1) skladištenje hrane u zatvorenim prostorima;
2) tretiranje semena sredstvom za zaštitu bilja kontaktnog delovanja;
3) tretiranje zemljišta sredstvom za zaštitu bilja kontaktnog delovanja;
4) potapanje presadnica i lukovica sredstvom za zaštitu bilja kontaktnog delovanja;
5) sredstva za zaštitu bilja za zarašćivanje i lečenje rana (koja ne sadrže insekticid);
6) rodenticidni mamci;
7) primena u staklenicima bez oprašivača.
Smernica za ispitivanje: Ispitivanje se vrši u skladu sa EPPO smernicom 170.
8.3.1.2. Test ispitivanja hranjenja medonosnih pčela
Cilj ispitivanja: Ispitivanjem se obezbeđuju podaci za procenu mogućih opasnosti koje sredstva za zaštitu bilja predstavljaju za larve medonosnih pčela.
Okolnosti u kojima se zahteva ispitivanje: Ispitivanje se sprovodi kada aktivna supstanca može delovati kao regulator rasta insekata, osim ako se može dokazati da izloženost pčelinjeg legla nije moguća.
Smernica za ispitivanje: Ispitivanje se vrši u skladu sa ICPBR metodom (8).
___________
(8)P. A. Oomen, A. de Riujter and J. van der Steen. Method for honeybee brood feeding tests with insect growth-regulating insecticides. EPPO Bulletin, Volume 22, pp. 613 to 616, 1992.
8.3.2. Ostali zglavkari
Cilj ispitivanja: Ispitivanjem se obezbeđuju podaci za procenu toksičnosti (letalni i subletalni efekti) aktivne supstance za odabrane vrste zglavkara.
Okolnosti u kojima se zahteva ispitivanje: Ispituju se efekti na kopnene neciljane zglavkare (npr. predatore ili parazite štetnih organizama). Podaci koje se dobiju za kopnene neciljane zglavkare mogu se koristiti i za utvrđivanje moguće toksičnosti za druge neciljane vrste koje žive u istom okruženju i dostavljaju se za sve aktivne supstance, osim ako su sredstva za zaštitu bilja koja sadrže aktivnu supstancu predviđena isključivo za primenu u situacijama u kojima neciljani zglavkari neće biti izloženi, kao što je:
1) skladištenje hrane u zatvorenim prostorima;
2) sredstva za zarašćivanje i liječenje rana;
3) rodenticidni mamci.
Uslovi ispitivanja: Ispitivanje se vrši prvo u laboratoriji, na veštačkom supstratu (tj. staklenoj pločici ili kvarcnom pesku, prema potrebi). Stvarni supstrati se koriste ako se štetni efekti mogu jasno predvideti na osnovu drugih ispitivanja.
Ispitivanja se vrše na dve osetljive standardne vrste, jednoj parazitnoj i jednoj predatorskoj grinji (npr. Aphidius rhopalosiphi i Typhlodromus pyri). Ispitivanja se vrše na još dve dodatne vrste koje su relevantne za predviđenu primenu supstance, po mogućnosti vrste predatora koji žive u zemlji i na lišću.
Ako se kod vrsta koje su relevantne za predviđenu primenu sredstva za zaštitu bilja zapaze efekti sprovode se dodatna ispitivanja u kontrolisanim uslovima u polju. Za izbor relevantnih test vrsta koriste se predlozi navedeni u SETAC dokumentu o istraživanju pesticida na neciljanim zglavkarima - Guidance document on regulatory testing procedures for pesticides with non-target arthropods(9). Pri ispitivanju se koristi količina koja je jednaka najvećoj količini predloženoj za primenu na polju.
Smernica za ispitivanje: Ispitivanje se vrši u skladu sa odgovarajućim smernicama koje ispunjavaju sve zahteve koji su navedeni u SETAC dokumentu - Smernice za obavezne postupke pri istraživanju pesticida na neciljanim zglavkarima (SETAC - Guidance document on regulatory testing procedures for pesticides with non-target arthropods).
_____________
(9)From the Workshop European Standard Characteristics of beneficials Regulatory Testing (Escort), 28 to 30 March 1994, ISBN 0-95-22535-2-6.
8.4.1. Akutna toksičnost
Cilj ispitivanja: Ispitivanjem se utvrđuje LC50 aktivne supstance za kišne gliste, najveća koncentracija koja ne dovodi do smrtnosti i najniža koncentracija koja dovodi do 100% smrtnost, uključujući i efekte na morfologiju i ponašanje.
Okolnosti u kojima se zahteva ispitivanje: Ispitivanje efekata na kišne gliste vrši se ako se sredstva za zaštitu bilja koja sadrže aktivnu aktivnu supstancu primenjuju na zemljište ili ako mogu dovesti do zagađenja zemljišta.
Smernica za ispitivanje: Ispitivanja se vrše u skladu sa metodama koje su uređene posebnim propisom kojim se uređuju metode ispitivanja opasnih svojstava hemikalija (metoda C.8).
8.4.2. Subletalni efekti
Cilj ispitivanja: Ispitivanjem se utvrđuje NOEC i podaci o efektima na rast, razmnožavanje i razvoj.
Okolnosti u kojima se zahteva ispitivanje: Kada se na osnovu predloženog načina primene sredstava za zaštitu bilja koja sadrže aktivnu supstancu ili na osnovu podataka o njihovom ponašanju u zemljištu (DT90 > 100 dana) može očekivati stalna ili ponovljena izloženost kišnih glista aktivnoj supstanci ili značajnoj količini metabolita, produkata razgradnje ili reakcije, potreba ispitivanja subletalnih efekata stručno se procenjuje.
Uslovi ispitivanja: Ispitivanje se vrši na vrsti Eisenia foetida.
8.5. Efekti na neciljane mikroorganizme zemljišta
Cilj ispitivanja: Ispitivanjem se obezbeđuju podaci za procenu uticaja aktivne supstance na aktivnost mikroorganizama u zemljištu u smislu transformacije azota i mineralizacije ugljenika.
Okolnosti u kojima se zahteva ispitivanje: Ispitivanje se vrši ako se sredstva za zaštitu bilja koja sadrže aktivnu supstancu primenjuju na zemljište ili ako mogu zagaditi zemljište u stvarnim uslovima primene. Ako je aktivna supstanca predviđena za primenu u sredstvima za zaštitu bilja za dezinfekciju (sterilizaciju) zemljišta, ispitivanja se vrše tako da se može meriti brzina oporavka mikrobiološke aktivnosti nakon tretiranja.
Uslovi ispitivanja: Ispituje se sveže uzorkovano poljoprivredno zemljište koje u toku prethodne dve godine nije tretirano ni sa jednom aktivnom supstancom koja bi mogla značajno izmeniti raznovrsnost i nivo populacije mikroorganizama, izuzimajući prolazne promene.
Smernice za ispitivanja: Postupci za procenu sudbine u životnoj sredini i ekotoksičnosti pesticida - SETAC.
8.6. Efekti na ostale potencijalno ugrožene neciljane organizme (flora i fauna)
Dostavlja se rezime (sažeti prikaz) raspoloživih podataka, pozitivnih ili negativnih, dobijenih predistražvanjima izvršenim u cilju procene biološke aktivnosti i raspona doza.
Sažeti prikaz pruža informacije o mogućem uticaju na druge neciljane vrste flore i faune i sadrži kritičku ocenu validnosti podataka o mogućem uticaju na neciljane vrste.
8.7. Efekti na biološke metode prečišćavanja otpadnih voda
Ako primena sredstava za zaštitu bilja koja sadrže aktivnu supstancu negativno utiče na biološke postupke čišćenja otpadnih voda prilažu se podaci o takvim efektima.
9. Rezime (sažeti prikaz) i ocena podataka
Dostavlja se rezime (sažeti prikaz) i ocena svih podataka iz odeljka 7. i 8. ove glave, koji uključuju detaljnu i kritičku ocenu tih podataka sačinjenu u skladu sa relevantnim merilima i smernicama za ocenjivanje i odlučivanje.
10. Predlozi za klasifikaciju i obeležavanje
Predlozi za klasifikaciju i obeležavanje dostavljaju se sa odgovarajućim obrazloženjem za predloženu klasifikaciju i obeležavanje aktivnih supstanci u skladu sa propisima kojima se uređuju klasifikacija, pakovanje, obeležavanje i oglašavanje hemikalija i određenog proizvoda sa grafičkim prikazom opasnosti (piktogram), znacima opasnosti, oznakama rizika i oznakama bezbednosti.
11. Dokumentacija za reprezentativno sredstvo za zaštitu bilja
Prilaže se dokumentacija za reprezentativno sredstvo za zaštitu bilja u skladu sa posebnim propisom kojim se uređuje sadržina i način postupanja sa dokumentacijom za procenu sredstava za zaštitu bilja i metodama za ispitivanje sredstva za zaštitu bilja.
SADRŽINA DOKUMENTACIJE ZA PROCENU AKTIVNE SUPSTANCE NA BAZI MIKROORGANIZAMA I METODE ISPITIVANJA AKTIVNE SUPSTANCE NA BAZI MIKROORGANIZAMA
(1) Prilažu se najnoviji podaci dobijeni uobičajenim toksikološkim istraživanjima ili testovima patogenosti na laboratorijskim životinjama, osim ako se može dokazati da na osnovu prethodno dobijenih informacija mikroorganizam u predloženim uslovima primene nema štetnih efekata na zdravlje ljudi i životinja ili na podzemne vode, kao ni neprihvatljivog uticaja na životnu sredinu.
(2) Za sve mikroorganizme za dostavljaju se raspoloživa saznanja i informacije iz stručne literature. Najvažnije i najkorisnije informacije dobijaju se karakterizacijom i identifikacijom mikroorganizma. Takve informacije su utvrđene u odeljku 1, 2. i 3. (identitet, biološka svojstva i druge informacije) ove glave, koje predstavljaju osnovu za procenu efekata na zdravlje ljudi i životnu sredinu. Novi podaci dobijeni iz konvencionalnog toksikološkog i/ili patološkog ispitivanja na laboratorijskim životinjama su po pravilu potrebni, osim ako podnosilac zahteva može na osnovu prethodnih informacija da dokaže da korišćenje mikroorganizma, pod predloženim uslovima primene, nema štetne efekte na zdravlje ljudi i životinja ili na podzemne vode ili bilo koji neprihvatljiv uticaj na životnu sredinu.
(3) Potrebne informacije se dobijaju primenom raspoloživih smernica za ispitivanje koje usvojenim od strane nadležnih organa (npr. US EPA(10)). Prema potrebi, smernice za ispitivanje utvrđene u Glavi I. ovog priloga prilagođavaju se tako da budu primerene mikroorganizmima. Ispitivanje se sprovode na aktivnim mikroorganizmima i, ako je potrebno, na inaktivnim mikroorganizmima, uključujući i kontrolu.
(4) Za izvedene testove dostavlja se detaljan opis (specifikacija) korišćenog materijala i njegovih nečistoća, u skladu sa odeljkom 1. pododeljak 1.4. ove glave. Koristi se materijal koji je po specifikaciji istovetan materijalu koji se upotrebljava u proizvodnji sredstva za zaštitu bilja koje se registruje.
Ako se u ispitivanjima koriste mikroorganizmi proizvedeni u laboratoriji ili u sistemu probne proizvodnje, ispitivanja se ponavljaju sa tehničkom aktivnom supstancom (mikroorganizmom), osim ako se dokaže da je, za potrebe ispitivanja i ocenjivanja, ispitivana supstanca (mikroorganizam) koja je upotrebljena jednaka tehničkoj aktivnoj supstanci.
(5) Ako je mikroorganizam genetski modifikovan dostavlja se i kopija ocene podataka za procenu njegovog efekta na životnu sredinu, u skladu sa propisima kojima se uređuju genetski modifikovani organizmi.
(6) Podaci se analiziraju pomoću odgovarajućih statističkih metoda. Dostavlja se detaljni opis statističkih analiza (npr. za sve projene se navodi granica pouzdanosti, i tačne p-vrednosti, a ne samo statistički značaj).
(7) U slučaju ispitivanja kod kojih se doze primenjuju u toku određenog vremenskog perioda, doze se, po mogućnosti, uzimaju iz iste serije (šarže) mikroorganizma, ako njegova stabilnost to dopušta.
Ako se za ispitivanje koriste mikroorganizmi iz različitih serija, prilažu se podaci o sličnosti tih serija.
Kada ispitivanje podrazumeva upotrebu različitih doza navodi se odnos između doze i negativnog efekta.
(8) Ako je poznato da se delovanje zasniva na rezidualnom efektu toksina ili metabolita ili ako se očekuju značajni ostaci toksina ili metabolita koji nisu povezani sa delovanjem aktivne supstance, za te se toksine ili metabolite dostavlja se dokumentacija u skladu Glavom I ovog priloga.
Ako je poznato da se delovanje zasniva na rezidualnom efektu toksina ili metabolita kao sporednih proizvoda u proizvodnji, ili ako se očekuju značajni ostaci toksina ili metabolita koji nisu aktivne supstance i koji nisu povezani sa delovanjem aktivne supstance, za te toksine ili metabolite dostavlja se dokumentacija u skladu sa Glavom I ovog priloga i navodi da li se te supstance izdvajaju iz tehničke aktivne supstance pre proizvodnje sredstva za zaštitu bilja.
____________
(10)USEPA Microbial Pesticide Test Guidelines, OPPTS Series 885, February 1996.
Identifikacija mikroorganizama
Navodi se naziv i sedište proizvođača - podnosioca zahteva i njegov zastupnika ili predstavnika u Republici Srbiji, kao i ime, funkcija, broj telefona i telefaksa, kao i elektronska adresa lica za kontakt.
Navodi se naziv i sedište proizvođača mikroorganizma, kao i naziv i adresa svih proizvodnih pogona u kojima se proizvodi mikroorganizma. Za svakog od njih se navodi ime i prezime lica za kontakt, telefonski broj i broj telefaksa, kao i elektronska adresa, radi pružanja najnovijih informacija o tehnologiji proizvodnje, postupcima i kvalitetu proizvoda (uključujući po potrebi pojedinačne šarže).
Ako se posle procene mikroorganizma promeni lokacija proizvodnog pogona ili proizvođači, o navedenim izmenama Ministarstvo se obaveštava u roku od 30 dana.
1.3. Naziv i opis vrste, utvrđivanje soja
Za svaki mikroorganizam dostavljaju se podaci o deponovanju i upisu u međunarodno priznatu zbirku kultura i jedinstveni registracioni broj.
Svaki mikroorganizam identifikuje se i imenuje na nivou vrste. Navodi se naučni naziv i taksonomska grupa, tj. porodica, rod, vrsta, soj, serotip, patovar ili druga kategorija koja odgovara mikroorganizmu.
Navode se i sledeći podaci:
1) da li je mikroorganizam na predviđenom području primene autohtona vrsta;
2) da li je mikroorganizam divljeg (prirodnog) tipa;
3) da li je mikroorganizam spontani ili indukovani mutant;
4) da li je modifikovan u skladu sa propisima kojima se uređuju genetički modifikovani organizmi.
U slučaju spontanog ili indukovanog mutanta, odnosno genetski modifikovanog mikroorganizma, navode se sve poznate razlike između modifikovanog mikroorganizma i polaznog divljeg soja.
Za identifikaciju i utvrđivanje mikroorganizma na nivou soja primenjuje se najbolja raspoloživa tehnologija. Navode se postupci ispitivanja i merila za identifikaciju (npr. morfologija, biohemija, serologija, molekularna identifikacija).
Navodi se zajedničko ime ili alternativna i zamenska imena, kao i kodna imena korišćena u toku razvoja, ako postoje.
Navodi se srodnost sa poznatim patogenima.
1.4. Specifikacija aktivnih supstanci korišćenih za proizvodnju sredstava za zaštitu bilja
1.4.1. Sadržaj mikroorganizma
Navodi se najmanji i najveći sadržaj mikroorganizma u materijalu za proizvodnju sredstava za zaštitu bilja. Sadržaj se izražava u odgovarajućim jedinicama, kao što je broj aktivnih jedinica po zapremini ili težini ili na neki drugi način primeren mikroorganizmu.
Ako se dostavljeni podaci odnose na sistem probne proizvodnje, potrebni podaci se ponovno dostavljaju kada se metode i postupci industrijske proizvodnje ustale, ako promene u proizvodnji dovode do promene specifikacije čistoće.
1.4.2. Identitet i sadržaj nečistoća, aditiva, kontaminirajućih mikroorganizama
Potrebno je da sredstvo za zaštitu bilja ne sadrži kontaminante (uključujući kontaminirajuće mikroorganizme). Nivo i vrsta prihvatljivih kontaminanata se utvrđuje na osnovu procene rizika koju vrši Ministarstvo.
Ukoliko je moguće i primereno, navodi se identitet i najveći sadržaj svih kontaminirajućih mikroorganizama izražen u odgovarajućoj jedinici. Podaci o identitetu navode se na način propisan odeljku 1, pododeljak 1.3. ove glave.
Relevantni metaboliti (za koje je poznato da ih stvaraju mikroorganizmi) identifikuju se i karakterišu u različitim stanjima ili fazama rasta mikroorganizma u skladu sa ovim prilogom.
Kada je to bitno, navode se i detaljni podaci o svim komponentama kao što su kondenzati, sastav supstrata uz navođenje podataka o antibioticima ili fungicidima dodatim u supstrat.
Za hemijske nečistoće koje su značajne za zdravlje ljudi i/ili životnu sredinu navodi se njihov identitet i najveći sadržaj izražen u odgovarajućim jedinicama.
Kod aditiva, navodi se njihov identitet i sadržaj u g/kg. Podaci o identitetu hemijskih supstanci kao što su aditivi navode se u skladu sa Glavom I, odeljak 1. pododeljak 1.10. ovog priloga.
1.4.3. Analitički profil šarži (serija)
Kada je to bitno, navode se podaci u skladu sa Glavom I, odeljak 1. pododeljak 1.10. ovog priloga.
Biološka svojstva mikroorganizma
2.1. Istorija mikroorganizama i njihova primena, pojava i geografska rasprostranjenost u prirodi
Kao dokaz o poznavanju bioloških osobina mikroorganizama navodi se dostupna literatura i druga odgovarajuća saznanja.
2.1.1. Istorijska pozadina
Navode se osnovni podaci o mikroorganizmu i njegovoj primeni (testovi, istraživački projekti i komercijalna upotreba).
2.1.2. Poreklo i zastupljenost u prirodi
Navodi se geografsko područje i mesto u ekološkom sistemu (npr. biljka domaćin, životinja domaćin ili zemljište iz koga je izolovan mikroorganizam) i način izolacije mikroorganizma.
Ukoliko je moguće, navodi se prirodna zastupljenost mikroorganizma u relevantnom okruženju i to na nivou soja.
U slučaju mutanta ili genetski modifikovanog mikroorganizma navode se detaljni podaci o proizvodnji i izolaciji, kao i o načinima pomoću kojih se može jasno razlikovati od polaznog soja.
2.2. Podaci o ciljanom organizmu
2.2.1. Opis ciljanog organizma
Kada je to relevantno, dostavljaju se detalji o štetnim organizmima za čije suzbijanje je predviđena primena.
2.2.2. Način delovanja
Navodi se glavni način delovanja. Ako mikroorganizam stvara toksine sa rezidualnim delovanjem na ciljane organizme, opisuje se način delovanja toksina.
Kada je to relevantno, navode se podaci o mestu infekcije i načinu ulaska u ciljani organizam, kao i njegovim osetljivim razvojnim fazama. Prilažu se podaci o svim eksperimentalnim istraživanjima.
Navodi se mogući način unosa mikroorganizma ili njegovih metabolita, a naročito toksina (npr. kontaktno, digestivno, udisanjem). Navode se podaci o translociranju mikroorganizma ili njegovog metaboliti u bilju i ako je bitno, o načinu translociranja.
U slučaju patogenih efekata na ciljani organizam, navodi se infektivna doza mikroorganizma (doza koja je potrebna da prouzrokuje infekciju ciljanog organizma) i prenosivost (mogućnost širenja mikroorganizma u ciljanoj populaciji, kao i sa jednog na drugi ciljani organizam) nakon primene u predloženim uslovima upotrebe.
2.3. Spektar domaćina i efekti na neciljane organizme
Navode se svi raspoloživi podaci i informacije o efektima na neciljane organizme u području u kome se mikroorganizam može proširiti. Navodi se prisustvo neciljanih organizama koji su ili srodni sa ciljanim vrstama ili su posebno izloženi.
Navodi se svako saznanje o toksičnom efektu aktivne supstance mikroorganizma ili njenih metabolita na ljude ili životinje, o sposobnosti mikroorganizma da zarazi ljude ili životinje (uključujući jedinke sa oslabljenim imunitetom), kao i o patogenom dejstvu. Navodi se svako saznanje o o mogućnosti da aktivna supstanca ili njeni produkti mikroorganizam ili njegov metabolit izazovu nadražaj kože, očiju ili disajnih organa ljudi ili životinja, kao i preosetljivost u dodiru sa kožom ili udisanjem.
2.4. Razvojni stadijum i životni ciklus mikroorganizma
Dostavljaju se podaci o životnom ciklusu mikroorganizma, simbiozi, parazitizmu, kompetitivnosti, predatorstvu itd., uključujući i organizme domaćine, kao i vektore virusa.
Navodi se vreme razmnožavanja i način razmnožavanja mikroorganizma.
Dostavljaju se podaci o pojavi faza mirovanja i njihovom vremenu preživljavanja, virulenciji i infektivnom potencijalu.
Navodi se sposobnost mikroorganizma da u različitim razvojnim fazama nakon primene stvara metabolite, uključujući i toksine, koji predstavljaju rizik za zdravlje ljudi i/ili životnu sredinu.
2.5. Infektivnost, širenje i sposobnost stvaranja kolonija
Navode se podaci o životnom ciklusu mikroorganizma, njegovoj postojanosti u tipičnim ekološkim uslovima primene, kao i njegovoj osetljivosti na određene uslove u životnoj sredini (npr. UV zračenje, zemljište, vodu).
Navode se ekološki uslovi za preživljavanje (temperatura, pH, vlažnost, supstrat, itd.), razmnožavanje, stvaranje kolonija, štete koje može prouzrokovati (zajedno sa ljudskim tkivom) i efektivnosti mikroorganizma, kao i zastupljenost specifičnih faktora virulencije.
Utvrđuje se raspon temperatura na kojima mikroorganizam raste, uključujući najmanju, najveću i optimalnu temperaturu. Na osnovu ovih podataka se određuje neophodnost sprovođenja studija o efektima na zdravlje ljudi.
Navode se mogući efekti faktora kao što su temperatura, UV zračenje, pH i prisustvo određenih supstanci i drugih faktora na stabilnost relevantnih toksina.
Dostavljaju se podaci o mogućim načinima širenja mikroorganizma (vazduhom kao čestice prašine ili aerosoli, sa organizmima domaćinima kao prenosiocima, itd.) u uslovima predviđene primene.
2.6. Povezanost sa poznatim patogenima bilja, životinja ili ljudi
Navodi se mogućnost postojanja vrsta iz roda kojem pripada aktivni mikroorganizam ili kada je to bitno, kontaminirajući mikroorganizam koji je patogen za ljude, životinje, bilje ili druge vrste koje ne pripadaju ciljanim organizmima. Navodi se tip bolesti koje prouzrokuje. Kada je to moguće, navodi se način razlikovanja aktivnog mikroorganizma od navedenih patogenih vrsta.
2.7. Genetska stabilnost i faktori koji na nju utiču
Prema potrebi, dostavljaju se podaci o genetskoj stabilnosti (tj. brzini mutacije svojstava koja su vezana za način delovanja ili unosa egzogenog genetskog materijala) u uslovima predložene primene.
Dostavljaju se podaci o sposobnosti mikroorganizma da prenosi genetski materijal na druge organizme, kao i o njegovoj sposobnosti patogenog delovanja na bilje, životinje ili čoveka. Ako mikroorganizam nosi dodatne bitne genetske elemente, navode se podaci o njihovoj stabilnosti.
2.8. Informacije o stvaranju metabolita (naročito toksina)
Ako se za druge sojeve koji pripadaju istoj mikrobiološkoj vrsti kojoj pripada soj za koji se podnosi zahtev zna da stvaraju metabolite (naročito toksine) sa štetnim efektima na zdravlje ljudi i/ili životnu sredinu u toku ili nakon primene, navodi se vrsta i struktura te supstance, njena prisutnost unutar ili izvan ćelije i njena stabilnost, način delovanja (uključujući i spoljne i unutrašnje faktore mikroorganizma potrebne za delovanje), kao i efekat na ljude, životinje ili druge neciljane vrste.
Opisuju se uslovi u kojima mikroorganizam stvara metabolite (naročito toksine).
Navode se sve raspoložive informacije o mehanizmu kojim mikroorganizam reguliše stvaranje metabolita, naročito toksina.
Navode se svi dostupni podaci i informacije o uticaju nastalih metabolita na način delovanja mikroorganizma.
2.9. Antibiotici i druge antimikrobne supstance
Mikroorganizmi koji se u bilo kojoj razvojnoj fazi koriste u medicini ili veterini ne koriste se u sredstvima za zaštitu bilja.
Navode se podaci i informacije o otpornosti ili osetljivosti mikroorganizma na antibiotike ili druge antimikrobne supstance, naročito u pogledu stabilnosti gena kodiranih za otpornost na antibiotike, osim ako se može dokazati da mikroorganizam nema štetnih efekata na zdravlje ljudi ili životinja ili da se otpornost na antibiotike ili druge antimikrobne supstance ne može preneti.
Dodatne informacije o mikroorganizmima
3.0.1. Dodatne informacije opisuju za koju namenu se sredstva za zaštitu bilja koja sadrže mikroorganizam upotrebljavaju i daju podatke o količini i načinu njihove primene.
3.0.2. U dodatnim informacijama navode se uobičajeni postupci i mere opreza pri rukovanju, skladištenju i prevozu mikroorganizma.
3.0.3. Dostavljene studije, podaci i informacije prikazuju prikladnost predloženih mera koje treba preduzeti u hitnim slučajevima.
3.0.4 Podaci navedeni u tač. 3.0.1. do 3.0.3. ovog odeljka dostavljaju za svaki mikroorganizam, osim ako nije drukčije propisano.
Navodi se biološko delovanje sredstva za zaštitu bilja: akaricid, baktericid, fungicid, herbicid, insekticid, molusokicid, nematocid, viricid i dr.
3.2. Predviđena područja primene
Za sredstvo za zaštitu bilja koje sadrži mikroorganizam navodi se postojeće ili predloženo područje primene, i to:
1) na otvorenom prostoru, kao npr. u ratarstvu, voćarstvu, cvećarstvu, šumarstvu i vinogradarstvu;
2) u zaštićenim prostorima (staklenici, plastenici i slično);
3) u parkovima i na površinama za rekreaciju;
4) za suzbijanje korova na nepoljoprivrednim površinama,
5) na okućnicama;
6) na sobnom bilju;
7) na uskladištenim biljnim proizvodima;
8) drugo (opisuje se).
3.3. Vrste bilja ili biljnih proizvoda koji se tretiraju ili štite
Navode se pojedinosti o postojećoj ili predviđenoj nameni u pogledu bilja, vrsta bilja ili biljnih proizvoda.
3.4. Način proizvodnje i kontrola kvaliteta
Dostavljaju se detaljni podaci o načinu serijske proizvodnje mikroorganizma.
Obezbeđuje se stalni nadzor nad kvalitetom proizvodnog procesa i proizvoda. Naročito se prate spontane promene glavnih karakteristika mikroorganizma, kao i prisustvo značajnih kontaminanata.
Navode se kriterijumi za obezbeđenje kvaliteta.
Navode se i detaljno opisuju tehnike koje se koriste za osiguranje ujednačenog proizvoda i test metode za standardizaciju, održavanje i čistoću mikroorganizma (npr. analiza opasnosti i kritičnih kontrolnih tačaka - HACCP).
3.5. Podaci o pojavi ili mogućoj pojavi razvoja otpornosti ciljanih organizama
Dostavljaju se dostupne informacije o mogućoj pojavi i razvoju otpornosti ili unakrsne otpornosti populacije ciljanih organizama, kao i strategija za sprečavanje tih pojava.
3.6. Metode sprečavanja gubitka virulencije polazne kulture mikroorganizma
Navode se metode sprečavanja gubitka virulencije polaznih kultura.
Ako je dostupna, opisuje se svaka metoda koja služi za sprečavanje gubitka efektivnosti mikroorganizma na ciljane vrste.
3.7. Preporučeni postupci i mere opreza pri rukovanju, skladištenju, prevozu ili u slučaju požara
Za svaki mikroorganizam se dostavlja se bezbednosni list, u skladu sa posebnim propisom kojim se uređuje sadržaj bezbednosnog lista.
3.8. Postupci uništavanja ili dekontaminacije
Najprimereniji način za uništavanje mikroorganizama, kontaminiranih materijala ili kontaminirane ambalaže je kontrolirano spaljivanje u sertifikovanim insineratorima (spalionicama).
Detaljno se opisuju metode sigurnog zbrinjavanja mikroorganizma ili, ukoliko je potrebno, njegovog inaktiviranja pre zbrinjavanja i metode zbrinjavanja kontaminirane ambalaže i kontaminiranih materijala. Dostavljaju se podaci o tim metodama kako bi se utvrdila njihova efektivnosti sigurnost.
Dostavljaju se informacije o postupcima kojima se mikroorganizam može učiniti bezopasnim za životnu sredinu (npr. u vodi ili zemljištu) u slučaju nesreće.
Analitičke metode
4.0.1. Odredbe ovog odeljka odnose se isključivo na analitičke metode potrebne u svrhu postregistracione kontrole i monitoringa.
4.0.2. Postregistraciona kontrola i monitoring uključuju sva područja procene rizika, naročito u slučaju kada sojevi mikroorganizama u predviđenom području primene nisu autohtoni.
4.0.3. Dostavlja se obrazloženje za primenjene analitičke metode korišćene za dobijanje podataka u skladu sa ovim pravilnikom ili za druge namene.
4.0.4. Ukoliko je potrebno, izrađuju se posebne smernice za takve metode na osnovu istih zahteva koji su utvrđeni za metode u svrhu postregistracione kontrole i monitoringa.
4.0.5. Dostavlja se opis metoda, uključujući pojedinosti o korišćenoj opremi, materijalima i uslovima. Navodi se i primenjivost svake međunarodno priznate metode.
4.0.6. U pogledu izvodljivosti metode obezbeđuje se najjednostavniji pristup, uključivanje minimalnih troškova i uobičajeno dostupna oprema.
4.0.7. Podaci o specifičnosti, linearnosti, tačnosti i ponovljivosti metoda navode se u skladu sa Glavom I, odeljak 4. pododeljak 4.1 i 4.2. ovog priloga.
4.0.8. Dostavljaju se sledeći uzorci:
1) uzorak mikroorganizma iz proizvodnje;
2) analitički standardi relevantnih metabolita (naročito toksina) i svih drugih sastojaka koji su obuhvaćeni pojmom ostataka mikroorganizma;
3) uzorci referentnih supstanci za relevantne nečistoće, ako su dostupni.
4.1. Metode za ispitivanje mikroorganizma iz proizvodnje
Primenjuju se sledeće metode za ispitivanje mikroorganizama iz proizvodnje:
1) metode za identifikaciju mikroorganizma;
2) metode za dobijanje informacija o mogućoj promenljivosti polazne kulture aktivnog mikroorganizma;
3) metode za razlikovanje mutanta mikroorganizma od polaznog divljeg soja;
4) metode za utvrđivanje i nadzor čistoće polazne kulture iz koje se proizvode šarže (serije);
5) metode za određivanje sadržaja mikroorganizma u tehničkoj supstanci za proizvodnju sredstva za zaštitu bilja i metode za dokazivanje da se kontaminirajući mikroorganizmi kontrolisano zadržavaju na prihvatljivom nivou;
6) metode za određivanje relevantnih nečistoća u tehničkoj aktivnoj supstanci;
7) metode za utvrđivanje odsustva i kvantifikacije (ako je moguće sa granicama određivanja) prisustva bilo kojih patogena za ljude i sisare;
8) metode za određivanje stabilnosti pri skladištenju i rok upotrebe mikroorganizma.
4.2. Metode za određivanje i kvantifikaciju ostataka (održivih i neodrživih)
Metode za određivanje i kvantifikaciju ostataka (održivih i neodrživih) obezbeđuju da se na i/ili u tretiranom bilju ili biljnim proizvodima, u hrani i hrani za životinje, u životinjskim i ljudskim tkivima i telesnim tečnostima, u zemljištu, vodi (uključujući vodu za piće, podzemne vode i površinske vode), i ako je to bitno i u vazduhu, odrede:
1) aktivni mikroorganizmi;
2) relevantni metaboliti (naročito toksini).
Dostavljaju se i podaci o analitičkim metodama za određivanje količine i delovanja proteinskih proizvoda, npr. testiranjem razređenja kultura i supernatanta u biotestu na životinjskim ćelijama.
Efekti na zdravlje ljudi
5.0.1. Dostupni podaci, zasnovani na svojstvima mikroorganizma i odgovarajućih organizama, uključujući zdravstvene i medicinske izveštaje, obezbeđuju određivanje infektivnih, patogenih ili toksičnih efekata mikroorganizma na zdravlje ljudi.
5.0.2. Dostavljeni podaci o aktivnom mikroorganizmu, zajedno sa podacima koji su dostavljeni za jedno ili više sredstava za zaštitu bilja koji sadrže mikroorganizam obezbeđuju ocenu mogućeg rizika za ljude povezanog sa rukovanjem i upotrebom sredstva za zaštitu bilja, kao i rizika koji prouzrokuju ostaci sredstva za zaštitu bilja ili kontaminati u hrani i vodi.
Dostavljeni podaci omogućavaju i:
1) donošenje odluke o mogućem uključenju mikroorganizma u Listu odobrenih supstanci;
2) utvrđivanje odgovarajućih ograničenja i uslova u vezi sa uključenjem u Listu odobrenih supstanci;
3) utvrđivanje odgovarajućih simbola opasnosti, znakova opasnosti, oznaka rizika i oznaka bezbednosti;
4) određivanje mera prve pomoći kao i dijagnostičkih i terapijskih postupaka u slučaju trovanja ljudi.
5.0.3. Navode se svi efekti koji su uočeni u toku ispitivanja i vrše se dodatna ispitivanja potrebna za procenu mehanizma delovanja, kao i za ocenu značaja tih efekata.
5.0.4. Za sve studije navode se stvarne doze izražene kao broj jedinki koje čine koloniju na kg telesne težine (cfu/kg), kao i u drugim odgovarajućim jedinicama.
5.0.5. Ocenjivanje mikroorganizma vrši se po stepenima. Prvi stepen obuhvata raspoložive osnovne informacije i ispitivanja koja se vrše za sve mikroorganizme.
Dostavljaju se najnoviji podaci dobijeni uobičajenim toksikološkim i/ili testovima patogenosti na laboratorijskim životinjama, osim ako se osnovu prethodno dobijenih informacija dokaže da mikroorganizam u predloženim uslovima primene nema štetnih efekata na zdravlje ljudi i životinja.
Ako istraživanja iz pododeljka 5.1. ovog odeljka ukazuju na štetne efekte na zdravlje ljudi i životinja, vrše se ispitivanja iz pododeljka 5.1. ovog odeljka. Vrsta ispitivanja koje se vrši zavisi od efekata koji su uočeni u toku ispitivanja iz pododeljka 5.1. ovog odeljka. Pre izvođenja ispitivanja vrši se stručna procena o vrsti ispitivanja koja treba izvršiti.
5.1. Prvi stepen - osnovno ispitivanje
5.1.1. Osnovne informacije
Dostavljaju se osnovni podaci o mogućnosti mikroorganizma da prouzrokuje štetne efekte, kao što su sposobnost stvaranja kolonija, toksina i drugih metabolita i njihova štetna delovanja.
5.1.1.1. Podaci o efektima na zdravlje (Medicinski podaci)
U skladu sa propisima kojima se uređuje zaštita na radu dostavljaju se dostupni podaci i informacije potrebne za prepoznavanje simptoma bolesti, kao i podaci i informacije o efektivnosti prve pomoći i lečenja i prema potrebi, ispituje se efektivnost mogućih protivotrova i o tome sačinjavaju izveštaji.
Kada je to bitno, navode se metode inaktivacije mikroorganizma ili one kojima se on može učiniti neinfektivnim (odeljak 3. pododeljak 3.8. ove glave).
Podaci i informacije o efektima izloženosti ljudi naročito su korisni kod potvrđivanja valjanosti ekstrapolacija i zaključaka u pogledu ciljanih organa, virulencije i reverzibilnosti štetnih efekata. Takvi se podaci mogu dobiti na osnovu slučajne ili profesionalne izloženosti.
5.1.1.2. Zdravstveni (medicinski) nadzor nad zaposlenima u proizvodnji
Dostavljaju se dostupni izveštaji o programima nadzora zdravlja zaposlenih i detaljne informacije o planu programa nadzora i izloženosti mikroorganizmu. Izveštaji, ukoliko je to moguće, uključuju i podatke značajne za način delovanja mikroorganizma. Izveštaji sadrže i podatke o licima koja su izložena aktivnoj supstanci u proizvodnim pogonima ili nakon primene aktivne supstance (npr. pri ispitivanju efikasnosti), ako su ti podaci dostupni.
Naročito se navode podaci o licima koja su posebno osetljiva, zbog npr. prethodne bolesti, uzimanja lekova, oslabljenog imuniteta, trudnoće, dojenja.
5.1.1.3. Preosetljivost i pojava alergija
Dostavljaju se podaci o osetljivosti i alergijskim reakcijama zaposlenih, uključujući i zaposlene u proizvodnim pogonima, u poljoprivredi, na istraživačkim poslovima, kao i o drugim licima koja su izložena mikroorganizmu, i kada je to bitno, detaljni podaci o pojavama preosetljivosti i hronične osetljivosti.
Podaci sadrže pojedinosti o učestalosti, stepenu i trajanju izloženosti, simptomima, kao i o drugim bitnim kliničkim opažanjima. Navodi se podatak o eventualnom podvrgavanju zaposlenih alergološkim testovima, odnosno anketiranju o alergijskim simptomima.
5.1.1.4. Neposredno opažanje, primera radi klinički slučajevi
Dostavljaju se dostupni izveštaji izrađeni na osnovu stručne literature o mikroorganizmu ili taksonomski srodnim organizmima (koja se odnose na kliničke slučajeve), zajedno sa izveštajima iz drugih srodnih studija. Navedeni izveštaji sadrže potpuni opis vrste, stepena i trajanja izloženosti, kliničke simptome, primenjene mere prve pomoći i lečenja, kao i izvršena merenja i opažanja. Informacije iz rezimea (sažetih prikaza) ili kratkih pregleda nisu dovoljne.
Ako su obavljena ispitivanja na životinjama, izveštaji o kliničkim slučajevima naročito su značajni pri ekstrapolaciji podataka sa životinje na čoveka i pri utvrđivanju neočekivanih štetnih efekata koji su specifični za ljude.
5.1.2. Osnovne studije
Za pravilnu procenu rezultata najvažnije je da su predložene metode ispitivanja odgovarajuće u odnosu na osetljivost vrste, način unosa itd., i da su relevantne sa biološkog i toksikološkog stanovišta. Način unosa test mikroorganizma zavisi od glavnih puteva izloženosti ljudi.
U cilju procene srednjih i dugotrajnih efekata za akutnu, subakutnu ili semihroničnu izloženost mikroorganizmu, primenjuju se postupci navedeni u OECD smernicama koje predviđaju da se ispitivanja prošire i na period oporavka (nakon koga se sprovodi potpuna makroskopska i mikroskopska patološka analiza, uključujući i utvrđivanje mikroorganizama u tkivima i organima), čime se olakšava tumačenje određenih efekata i pruža mogućnost prepoznavanja infektivnosti i/ili patogenosti, što pomaže pri donošenju odluka o drugim pitanjima, kao što su: potreba izvođenja dugotrajnih ispitivanja karcinogenosti (odeljak 5. pododeljak 5.3 ove glave) i studije ostataka (odeljak 6. pododeljak 6.2. ove glave).
5.1.2.1. Preosetljivost
Cilj ispitivanja: Ispitivanjem se dobijaju podaci i informacije potrebni za ocenu uticaja mikroorganizma na pojavu preosetljivosti prilikom udisanja i izloženosti putem kože.
Okolnosti u kojima se zahteva ispitivanje: Ispitivanja preosetljivosti nisu obavezna, jer nisu utvrđene odgovarajuće metode za ispitivanje. U slučaju da podnosilac zahteva želi da dokaže da mikroorganizam ne izaziva preosetljivost dostavlja rezultate izvršenih ispitivanja.
5.1.2.2. Akutna toksičnost, patogenost i infektivnost
Studije, podaci i informacije koji se dostavljaju i procenjuju omogućavaju identifikaciju efekata jednokratne izloženosti mikroorganizmu, a naročito utvrđivanje ili ukazivanje na:
1) toksičnost, patogenost i infektivnost mikroorganizma;
2) vremenski tok i karakteristike efekata, uz detaljne podatke o promenama ponašanja i mogućim makroskopskim patološkim nalazima pri obdukciji;
3) način toksičnog delovanja, kada je to moguće;
4) opasnost povezana sa različitim putevima izloženosti;
5) analize krvi u toku ispitivanja potrebne za ocenu izlučivanja (klirens) mikroorganizma.
Akutne toksične, odnosno patogene efekte mogu pratiti infektivnost i/ili drugi dugotrajni efekti koji se ne mogu odmah uočiti. U cilju procene efekata na zdravlje, sprovodi se ispitivanje na test sisarima kojim se ispituje mogućnost infekcije oralnim unosom, udisanjem i intraperitonealnim ili subkutanim ubrizgavanjem.
U toku ispitivanja akutne toksičnosti, patogenosti i infektivnosti ocenjuje se raspodela mikroorganizma i/ili aktivnog toksina u organima koji su primereni za proučavanje mikroorganizma (npr. jetra, bubrezi, slezena, pluća, mozak, krv).
Ispitivanja uključuju utvrđivanje broja mikroorganizma u svim napadnutim tkivima primera radi ona sa lezijama) i u glavnim organima: bubrezima, mozgu, jetri, plućima, slezeni, mokraćnom mehuru, krvi, limfnim čvorovima, digestivnom traktu, timusu i lezijama na mestu inokulacije kod uginulih ili obolelih životinja koje uginjavaju, i to u toku ispitivanja i kod konačnog žrtvovanja životinja.
Informacije i podaci dobijeni ispitivanjem akutne toksičnosti, patogenosti i infektivnosti koriste se za procenu potencijalne opasnosti u slučaju nesreće, kao i rizika za potrošače zbog izloženosti mogućim ostacima.
5.1.2.2.1. Akutna oralna toksičnost, patogenost i infektivnost
Okolnosti u kojima se zahteva ispitivanje: Ispitivanje se sprovode bez obzira na okolnosti.
5.1.2.2.2. Akutna inhalacijska toksičnost, patogenost i infektivnost
Okolnosti u kojima se zahteva ispitivanje: Ispitivanja se sprovode bez obzira na okolnosti.
Inhalaciono ispitivanje se može zameniti intratrahealnim ispitivanjem.
5.1.2.2.3. Jednokratna intraperitonealna/subkutana doza
Ovaj test je vrlo osetljiv za otkrivanje određene infektivnosti mikroorganizma.
Okolnosti u kojima se zahteva ispitivanje: Ispitivanje sa intraperitonealnim injektiranjem vrši se za sve mikroorganizme. Ako je najviša temperatura za rast i razmnožavanje niža od 37°C, stručno se procenjuje primerenost subkutanog, odnosno intraperitonealnog injektiranja.
5.1.2.3. Ispitivanje genotoksičnosti
Okolnosti u kojima se zahteva ispitivanje: Ako mikroorganizam stvara egzotoksine ili druge metabolite, sprovodi se ispitivanje genotoksičnosti toksina i metabolita. Pri tom ispitivanju ukoliko je moguće, koriste se prečišćeni toksini i metaboliti.
Ako osnovna ispitivanja ne ukazuju na stvaranje toksičnih metabolita, u zavisnosti od stručnog mišljenja o važnosti i validnosti osnovnih podataka, sprovodi se ispitivanje samih mikroorganizama. U slučaju virusa, ispituje se rizik od insercione mutageneze u ćelijama sisara, odnosno rizik od karcinogenosti.
Cilj ispitivanja: Ispitivanja genotoksičnosti omogućavaju:
1) predviđanje genotoksičnog potencijala;
2) ranu identifikaciju genotoksičnih karcinogena;
3) pojašnjenje mehanizma delovanja nekih karcinogena.
Izbor daljih ispitivanja zavisiti od tumačenja rezultata u svakom stupnju.
Uslovi ispitivanja: Kada je to moguće, genotoksičnost ćelijskih mikroorganizama ispituje se posle deobe ćelija. Dostavlja se obrazloženje za metodu korišćenu za pripremu uzorka.
Genotoksičnost virusa ispituje se na zaraženim izolatima.
5.1.2.3.1. In vitro studije
Okolnosti u kojima se zahteva ispitivanje: Dostavljaju se rezultati in vitro ispitivanja mutagenosti (genske mutacije na bakterijama, test klastogenosti na ćelijama sisara i test genske mutacije na ćelijama sisara).
5.1.2.4. Ispitivanja na kulturama ćelija
Dostavljaju se informacije o ispitivanju na kulturama ćelija za sve mikroorganizme koji se razmnožavaju intracelularno, kao što su virusi, viroidi ili posebne bakterije i praživotinje, osim ako podaci iz odeljka 1, 2. i 3. ove glave jasno pokazuju da se mikroorganizam ne razmnožava u toplokrvnim organizmima. Ispitivanje na kulturama ćelija sprovodi se na ljudskim ćelijama ili na kulturama tkiva različitih organa. Izbor se zasniva na očekivanim ciljanim organima nakon infekcije. Ako ljudske ćelije ili kulture tkiva određenih organa nisu dostupne, upotrebljavaju se ćelije i kulture tkiva drugih sisara. Za viruse naročito se ispituje mogućnost međusobne interakcije sa ljudskim genomom.
5.1.2.5. Ispitivanje kratkotrajne toksičnost i patogenosti
Cilj ispitivanja: Ispitivanja kratkotrajne toksičnosti obezbeđuju podatke o količini mikroorganizma koji u uslovima ispitivanja ne pokazuje toksični efekat. Ova ispitivanja obezbeđuju podatke o rizicima za one koji rukuju sredstvima za zaštitu bilja koja sadrže mikroorganizam ili ih upotrebljavaju. Kratkotrajna ispitivanja naročito ukazuju na moguće kumulativno delovanje mikroorganizma i rizike za zaposlene koji im mogu biti intenzivno izloženi. Osim toga, kratkotrajna ispitivanja obezbeđuju podatke za planiranje ispitivanja hronične toksičnosti.
Studije, podaci i informacije koje se dostavljaju omogućavaju identifikaciju efekata nakon ponovljene izloženosti mikroorganizmu, a naročito za utvrđivanje ili ukazivanje na:
1) odnos između doze i štetnih efekata;
2) toksičnost mikroorganizma i NOAEL za toksine;
3) ciljane organe, kada je to bitno;
4) vremenski tok i karakteristike efekata, uz detaljne podatke o promenama ponašanja i mogućim makroskopskim patološkim nalazima pri obdukciji;
5) posebne toksične efekte i patološke promene;
6) postojanost i reverzibilnost određenih toksičnih efekata opaženih posle prekida doziranja;
7) način toksičnog delovanja, kada je to moguće;
8) moguću opasnost povezanu sa različitim putevima izloženosti.
U toku ispitivanja kratkotrajne toksičnosti vrši se procena raspodele mikroorganizma u glavne organe, uključujući i ispitivanja patogenosti i infektivnosti.
Okolnosti u kojima se zahteva ispitivanje: Kratkotrajne studije toksičnost mikroorganizma u toku najmanje 28 dana sprovode se bez obzira na okolnosti.
Izbor test vrsta se obrazlaže. Trajanje ispitivanja zavisi od podataka o akutnoj toksičnosti i podataka o raspodeli mikroorganizma u istraživanom organizmu.
5.1.2.5.1. Efekti na zdravlje nakon ponovljene inhalacione izloženosti
Podaci o efektima na zdravlje nakon ponovljene inhalacione izloženosti su neophodne, naročito za procenu rizika izloženosti zaposlenih. Ponovljena izloženost može uticati na sposobnost izlučivanja (npr. otpornost) domaćina (čoveka). Za validnu procenu rizika toksičnost nakon ponovljene izloženosti kontaminatima, medijima za gajenje kulture, dodacima u formulaciji i mikroorganizmu je naročito važna iz razloga što dodaci u sredstvu za zaštitu bilja mogu uticati na toksičnost i infektivnost mikroorganizma.
Okolnosti u kojima se zahteva ispitivanje: Navode se podaci o kratkotrajnoj infektivnosti, patogenosti i toksičnosti (udisanjem) mikroorganizma, osim ako su već navedeni podaci dovoljni za procenu efekata na zdravlje ljudi, kao u u slučaju kada je dokazano da se test materijal ne može uneti udisanjem i/ili da se ne očekuje ponovljena izloženost.
5.1.2.6. Predloženi tretman: mere prve pomoći i lečenje
Navode se mere prve pomoći koje se primenjuju u slučaju infekcije i u slučaju dodira sa očima.
U celini se opisuju postupci lečenja koji se primenjuje u slučaju oralnog unosa ili kontaminacije očiju i kože. Dostavljaju se podaci o efektivnosti alternativnih načina lečenja, koji se zasnivaju na stvarnom iskustvu ili na teoretskim razmatranjima.
Dostavljaju se informacije o otpornosti na antibiotike.
5.2.1. Studije specifične toksičnosti, patogenosti i infektivnosti
U pojedinim slučajevima sprovode se dodatna ispitivanja kojima se detaljnije objašnjavaju štetni efekti na ljude.
Ako rezultati prethodnih ispitivanja ukazuju da mikroorganizam može da prouzrokuje dugotrajne efekte na zdravlje sprovode se ispitivanja hronične toksičnosti, patogenosti i infektivnosti, kao i karcinogenosti i reproduktivne toksičnosti. Ukoliko mikroorganizam izlučuje toksine vrše se kinetička ispitivanja.
Ispitivanja se osmišljavaju svaki slučaj posebno, obzirom na posebne parametre koje treba ispitati i ciljeve koje treba postići.
Pre izvođenja ispitivanja vrši se stručna procena o vrsti ispitivanja koja treba izvršiti.
5.2.2. In vivo studije na somatskim ćelijama
Okolnosti u kojima se zahteva ispitivanje: Ako su svi rezultati in vitro ispitivanja negativni, prilikom nastavka ispitivanja koriste se drugi dostupni podaci.
Ispitivanje se može izvršiti in vivo ili in vitro uz korišćenje sistema metabolizma različitog od onog koji je prethodno korišćen. Ako je in vitro citogenetski test pozitivan, vrši se in vivo test sa somatskim ćelijama (analiza metafaze u ćelijama koštane srži glodara ili mikronukleus test na glodarima).
Ako je bilo koji in vitro test genskih mutacija pozitivan vrši se i in vivo test kako bi se istražila neprogramirana sinteza DNK ili Spot test na miševima.
5.2.3. Genotoksičnost - In vivo studije na polnim ćelijama
Cilj ispitivanja i uslovi ispitivanja: Ispitivanje genotoksičnosti obezbeđuje:
1) predviđanje genotoksičnog potencijala;
2) ranu identifikaciju genotoksičnih karcinogena;
3) pojašnjenje mehanizma delovanja nekih karcinogena.
Radi izbegavanja reakcija koje su posledica načina testiranja (artefakti) u in vitro ili in vivo testovima ne koriste se preterano toksične doze. Izbor daljih testova zavisi od tumačenja rezultata koji su dobijeni u svakoj pojedinoj fazi.
Okolnosti u kojima se zahteva ispitivanje: Ako je bilo koji rezultat in vivo ispitivanja na somatskim ćelijama pozitivan, vrši se in vivo ispitivanje efekata na polne ćelije. Neophodnost izvođenja ovih ispitivanja razmatra se uzimajući u obzir druge bitne dostupne informacije, uključujući i primenu i očekivanu izloženost. Odgovarajućim testovima ispituje se interakcija sa DNK (kao što je test dominantne letalnosti) radi utvrđivanja postojanja mogućnost naslednih efekata, kao i da bi se, ako je to moguće, izvršila kvantitativna procena naslednih efekata. Kvantitativna ispitivanja su veoma složena i njihovo izvođenje zahteva opravdanost.
5.3. Rezime (sažeti prikaz) toksičnosti, patogenosti i infektivnosti za sisare i celokupna ocena
Dostavlja se sažeti prikaz svih podataka i informacija iz odeljka 5. ove glave, uključujući detaljnu i kritičku ocenu tih podataka sačinjenu u okviru relevantnih merila i smernica za ocenjivanje i odlučivanje, sa posebnim osvrtom na moguće ili stvarne rizike za ljude i životinje, kao i na obim, kvalitet i pouzdanost baze podataka.
Navodi se podatak o potrebi vakcinisanja ili serološkog praćenja zbog izloženosti ljudi i životinja.
Ostaci u ili na tretiranom bilju, biljnim proizvodima, hrani i hrani za životinje
6.0.1. Dostavljeni podaci, zajedno sa podacima koje su dostavljeni za jedno ili više sredstava za zaštitu bilja koja sadrže mikroorganizam, omogućavaju procenu rizika za ljude i/ili životinje do kojih dolazi zbog izloženosti mikroorganizmu i njegovim ostacima i metabolitima (toksinima) koji ostaju u ili na bilju ili biljnim proizvodima.
6.0.2. Dostavljeni podaci omogućavaju:
1) donošenje odluke o mogućem uključenju mikroorganizma u Listu odobrenih supstanci;
2) utvrđivanje odgovarajućih ograničenja i uslova u vezi sa uključenjem u Listu odobrenih supstanci;
3) utvrđivanje MDK, karence i radne karence.
6.0.3. Za procenu rizika prouzrokovanih ostacima nisu potrebni eksperimentalni podaci o nivoima izloženosti ostacima, ako se može obrazložiti da mikroorganizam i njegovi metaboliti nisu opasni za ljude u koncentracijama koje se mogu javiti kao rezultat autorizovane primene. Obrazloženje se može zasnivati na objavljenoj literaturi, stvarnom iskustvu i na podacima koje su dostavljene u odeljku 1, 2, 3. i 5. ove glave.
6.1. Postojanost i verovatnoća razmnožavanja u ili na bilju, hrani i hrani za životinje
U skladu sa odredbama odeljka 2. ove glave dostavlja se, potkrepljena dokazima, procena postojanosti mikroorganizma i relevantnih sekundarnih metabolita (naročito toksina) u ili na bilju ili biljnim proizvodima, hrani i hrani za životinje u uslovima sredine koji preovladavaju u trenutku predviđene primene ili nakon nje.
Navodi se u kojoj meri i na osnovu čega se smatra da se mikroorganizam može razmnožavati u ili na bilju ili biljnom proizvodu ili u toku prerade sirovih biljnih proizvoda.
Navode se mogući nepovoljni uticaji na namirnice koje se proizvode fermentacijom.
Na osnovu hroničnih i subhroničnih ispitivanja utvrđuju se mogući efekti na potrošače, tako da se mogu odrediti toksikološki zaključci, kao što je ADI.
6.2.1. Neodrživi ostaci
Neodrživi mikroorganizam je mikroorganizam koji nema sposobnost razmnožavanja ili prenosa genetskog materijala.
Ako podaci iz odeljka 2. pododeljak 2.4. i 2.5. ove glave ukazuju da su bitne količine mikroorganizma ili nastalih metabolita postojane, a naročito toksina, dostavljaju se detaljni podaci ispitivanja o ostacima u skladu sa odeljkom 6. ove glave, ukoliko se očekuje da će koncentracije mikroorganizma i/ili njegovih toksina u ili na tretiranom bilju ili biljnim proizvodima koji služe kao hrana ili hrana za životinje biti veće nego u prirodnim uslovima ili u drugačijem fenotipskom stanju.
Zaključci o razlici između prirodnih koncentracija i povišene koncentracije zbog tretiranja mikroorganizmom zasnivaju se na podacima dobijenim ispitivanjima, a ne na ekstrapolacijama ili izračunavanjima koja su izrađena prema modelima.
Pre izvođenja ovih ispitivanja podnosilac zahteva pribavlja rešenje o odobravanju ispitivanja u istraživačke ili razvojne svrhe, koje donosi ministar u skladu sa zakonom kojim se uređuju sredstva za zaštitu bilja.
6.2.2. Održivi ostaci
Ako podaci dostavljeni u skladu sa pododeljkom 6.1. ovog odeljka ukazuju na postojanost značajnih količina mikroorganizma u ili na tretiranim proizvodima, hrani ili hrani za životinje ispituju se i mogući efekti na ljude i životinje, osim ako se, u skladu sa odeljkom 5. ove glave, može dokazati da mikroorganizam i njegovi metaboliti i/ili produkti razgradnje nisu opasni za ljude u koncentracijama i obliku koji mogu nastati kao rezultat autorizovane primene.
Zaključak o razlici između prirodnih koncentracija i povišene koncentracije zbog tretiranja mikroorganizmom zasniva se na podacima dobijenim ispitivanjima, a ne na ekstrapolacijama ili proračunima koji su izrađeni prema modelima.
Na postojanost održivih ostataka obraća se naročita pažnja ako podaci iz odeljka 2. pododeljak 2.3. i 2.5. ili odeljka 5. ove glave ukazuju na infektivnost ili patogenost ili ako bilo koja druga informacija ukazuje na opasnost za potrošače i zaposlene. U tom slučaju vrše se ispitivanja iz Glave I ovog priloga.
Pre izvođenja ovih ispitivanja podnosilac zahteva pribavlja rešenje o odobravanju ispitivanja u istraživačke ili razvojne svrhe, koje donosi ministar u skladu sa zakonom kojim se uređuju sredstva za zaštitu bilja.
6.3. Rezime (sažeti prikaz) i ocena ponašanja ostataka na osnovu dostavljenih podataka iz Glave I odeljak 6. pododeljak 6.1. i 6.2. ovog priloga
Dostavlja se rezime (sažeti prikaz) i ocena svih podataka iz Glave I odeljak 6. pododeljak 6.1. i 6.2. ovog priloga. Rezime obuhvata detaljnu i kritičku ocenu tih podataka sačinjenu u okviru relevantnih merila i smernica za ocenjivanje i odlučivanje.
Sudbina i ponašanje u životnoj sredini
7.0.1. Procena ponašanja mikroorganizma u životnoj sredini vrši se na osnovu podataka i informacija o poreklu, svojstvima i preživljavanju ostataka mikroorganizma i njegovih rezidualnih metabolita, kao i njegove predviđene primene.
Dostavljaju se eksperimentalni podaci, osim ako se može dokazati da se procena ponašanja mikroorganizma u životnoj sredini može izvršiti na osnovu već raspoloživih podataka i informacija, u kom slučaju se dostavlja obrazloženje zasnovano na na objavljenoj literaturi i stvarnom iskustvu, kao i na informacijama koje su dobijenim u skladu sa odeljkom 1, 2, 3, 4, 5. i 6. ove glave, sa naročitim osvrtom na podatke o razvoju i ponašanju mikroorganizma u životnoj sredini.
7.0.2. Dostavljeni podaci o mikroorganizmu, zajedno sa drugim podacima o sredstvima za zaštitu bilja koja sadrže istraživani mikroorganizam omogućavaju procenu ponašanja mikroorganizma i njegovih ostataka i toksina u životnoj sredini.
7.0.3. Dostavljene informacije i podaci obezbeđuju:
1) donošenje odluke o mogućem uključenju mikroorganizma u Listu odobrenih supstanci;
2) utvrđivanje odgovarajućih ograničenja i uslova u vezi sa uključenjem u Listu odobrenih supstanci;
3) utvrđivanje odgovarajućih simbola opasnosti, znakova opasnost, oznaka upozorenja i oznaka obaveštenja u svrhu zaštite ljudi, životinja i životne sredine koji se navode na ambalaži (pakovanju);
4) predviđanje raspodele, zadržavanja i ponašanja mikroorganizma i njegovih metabolita u životnoj sredini, kao i vremensko trajanje tih procesa;
5) utvrđivanje mera koje je potrebno preduzeti kako bi se smanjilo zagađenje životne sredine i uticaj na neciljane vrste.
7.0.4. Opisuju se svi relevantni metaboliti koje stvara test organizam u svim bitnim uslovima životne sredine. Ako su relevantni metaboliti prisutni u mikroorganizmu ili ako ih on stvara, zahtevaju se i podaci navedeni u Glavi I odeljak 7. ovog priloga, kada je:
1) relevantni metabolit stabilan izvan mikroorganizma;
2) toksični efekat relevantnog metabolita ne zavisi od prisutnosti mikroorganizma;
3) relevantni metabolit nastao u životnoj sredini u koncentracijama koje su znatno više nego u prirodnim uslovima.
7.0.5. Pri proceni ponašanja u životnoj sredini uzimaju se u obzir podaci i informacije o odnosu sa autohtonim tipovima mikroorganizama.
7.0.6. Pre izvođenja studija vrši se stručna procena o vrsti ispitivanja koja treba izvršiti.
7.1. Postojanost i razmnožavanje
Kada je to bitno, dostavljaju se odgovarajući podaci o postojanosti i razmnožavanju mikroorganizma u svim delovima životne sredine, osim ako se može obrazložiti da određeni deo životne sredine neće biti izložen mikroorganizmu.
Prilikom dostavljanja podataka i informacija iz stava 1. ovog pododeljka, naročita pažnja posvećuje se:
1) konkurentnosti u uslovima životne sredine koji prevladavaju u trenutku ili posle primene;
2) dinamici populacije u ekstremnim sezonskim ili regionalnim klimatskim uslovima (naročito vruća leta, hladne zime, obilne padavine) i uticaju na primenu.
Ocenjuje se nivo prisutnosti mikroorganizma u vremenskom periodu nakon primene sredstva za zaštitu bilja u predviđenim uslovima primene.
7.1.1. Zemljište
Dostavljaju se podaci o dinamici populacije i održivosti u različitim tipovima obrađenih i neobrađenih zemljišta značajnih za područja predviđene primene.
Izbor i uzorkovanje zemljišta, kao i rukovanje uzorcima vrši se na način propisan u Glavi I odeljak 7. pododeljak 7.1. ovog priloga.
Kada se test organizam upotrebljava u vezi sa drugim materijalima (npr. kamenom vunom), ispitivanje obuhvata i te materijale.
7.1.2. Voda
Dostavljaju se podaci o dinamici populacije i održivosti mikroorganizma u prirodnim sistemima sedimenta i vode u uslovima svetla i tame.
7.1.3. Vazduh
Ako postoji opravdana opasnost da bi operateri, zaposleni ili druga prisutna lica mogla biti izložena, mogu biti potrebne informacije o koncentracijama mikroorganizma u vazduhu.
Procenjuje se mogućnost širenja mikroorganizma i njegovih produkata razgradnje u bitne delove životne sredine, osim ako se može dokazati da postoji mala mogućnost izloženosti delova životne sredine mikroorganizmu. Pri proceni poseban značaj ima predviđena primena (primera radi polje ili staklenik, primena na zemljište ili na useve), razvojne faze životnog ciklusa, uključujući prisutnost prenosnika, postojanost i sposobnost organizma da kolonizira susedne elemente životne sredine.
Ako podaci ukazuju na toksičnost, infektivnost ili patogenost ili ako bilo koja druga informacija ukazuje na moguću opasnost za ljude, životinje ili životnu sredinu, naročita pažnja posvećuje se raširenosti, postojanosti i mogućim putevima prenosa. U tom slučaju dostavljaju se ispitivanja slična onima koja su utvrđena u Glavi I ovog priloga.
Vrši se stručna procena o vrsti ispitivanja koja treba izvršiti.
Efekti na neciljane organizme
8.0.1. Podaci i informacije o identitetu, biološkim svojstvima i ostali podaci dobijeni u skladu sa odeljkom 1, 2, 3, 5, 6. i 7. ove glave predstavljaju osnov za procenu uticaja na neciljane vrste, kao i podaci o osobinama sredstva za zaštitu bilja i načinu primene koji određuju vrstu i obim moguće izloženosti.
Dostavljaju se eksperimentalni podaci, osim ako se može dokazati da se procena efekata na neciljane organizme može izvršiti na osnovu već dobijenih podataka.
8.0.2. Izbor odgovarajućih neciljanih organizama u svrhu ispitivanja efekata na životnu sredinu zasnivaju se na svojstvima mikroorganizma (uključujući specifičnost domaćina, način delovanja i ekologiju organizma). Na osnovu tih podataka moguće je izabrati odgovarajuće test organizme, kao što su organizmi koji su u bližem srodstvu sa ciljanim organizmima.
8.0.3. Dostavljeni podaci o mikroorganizmu, zajedno sa podacima dostavljenim za jedno ili više sredstava za zaštitu bilja koja sadrže istraživani mikroorganizam omogućavaju procenu uticaja na neciljane vrste (flora i fauna) koje su ekološki važne i mogu biti ugrožene zbog izloženosti mikroorganizmu. Do efekta može doći nakon jednokratne, produžene ili ponovljene izloženosti i on može biti povratan i nepovratan.
8.0.4. Dostavljeni podaci o mikroorganizmu, zajedno sa podacima koji su dostavljeni za jedno ili više sredstava za zaštitu bilja koja sadrže istraživani mikroorganizam omogućavaju:
1) donošenje odluke o mogućem uključenju mikroorganizma u Listu odobrenih supstanci;
2) utvrđivanje odgovarajućih ograničenja i uslova u vezi sa uključenjem u Listu odobrenih supstanci;
3) ocenu kratkotrajnog i dugotrajnog efekta na neciljane vrste - populacije, zajednice i njihov razvoj, ako je bitno;
4) razvrstavanje mikroorganizma obzirom na moguću biološku opasnost;
5) utvrđivanje mera opreza u cilju zaštite neciljanih vrsta;
6) utvrđivanje simbola opasnosti, znakova opasnost, oznaka upozorenja i oznaka obaveštenja u svrhu zaštite ljudi, životinja i životne sredine koji se navode na ambalaži (pakovanju).
8.0.5. Dostavlja se izveštaj o svim potencijalnim štetnim efektima koji su utvrđeni u toku rutinskih ispitivanja efekata na životnu sredinu, a potrebno je izvršiti i dostaviti i dodatna ispitivanja za koja se pokaže da su potrebna za ispitivanje uključenih mehanizama i procenu značaja tih efekata. Dostavljaju se svi raspoloživi biološki podaci i informacije koje su bitne za procenu ekološkog profila mikroorganizma.
8.0.6. Za sva ispitivanja se navode prosečne postignute količine izražene u cfu/kg telesne težine, kao i u drugim odgovarajućim jedinicama.
8.0.7. Odvojena ispitivanja za bitne metabolite (naročito toksine) sprovode se ako ti proizvodi mogu predstavljati značajan rizik za neciljane organizme i ako se njihov efekat ne može oceniti na osnovu raspoloživih podataka koji se odnose na mikroorganizam. Pre izvođenja tih ispitivanja vrši se stručna procena o vrsti ispitivanja koja treba izvršiti. Ispitivanja se sprovode u skladu sa odeljkom 5, 6. i 7. ove glave.
8.0.8. Radi lakše ocene značaja rezultata ispitivanja, u različitim testovima kod svake relevantne vrste koristi se isti soj (ili registrovano poreklo).
8.0.9. Ispitivanja se sprovode, osim ako se može dokazati da neciljani organizam neće biti izložen mikroorganizmu. Ako se dokaže da mikroorganizam ne izaziva toksične efekte ili da nije patogen ili infektivan za kičmenjake ili bilje, ispituje se jedino reakcija na odgovarajuće neciljane organizme.
Cilj ispitivanja: Dostavljaju se podaci i informacije o toksičnosti, infektivnosti i patogenosti za ptice.
8.2. Efekti na vodene organizme
Cilj ispitivanja: Dostavljaju se podaci i informacije o toksičnosti, infektivnosti i patogenosti za vodene organizme.
8.2.1. Efekti na ribe
Cilj ispitivanja: Dostavljaju se podaci i informacije o toksičnosti, infektivnosti i patogenosti za ribe.
8.2.2. Efekti na slatkovodne beskičmenjake
Cilj ispitivanja: Dostavljaju se podaci i informacije o toksičnosti, infektivnosti i patogenosti za slatkovodne beskičmenjake.
8.2.3. Efekti na rast algi
Cilj ispitivanja: Dostavljaju se podaci i informacije o efektima na rast algi, brzinu rasta i sposobnost obnavljanja.
8.2.4. Efekti na drugo bilje osim algi
Cilj ispitivanja: Dostavljaju se podaci i informacije o efektima na drugo bilje osim algi.
8.3. Efekti na pčele (Aphis melifera)
Cilj ispitivanja: Dostavljaju se podaci i informacije o toksičnosti, infektivnosti i patogenosti za pčele.
8.4. Efekti na druge zglavkare, osim pčela
Cilj ispitivanja: Dostavljaju se podaci i informacije o toksičnosti, infektivnosti i patogenosti za druge zglavkare osim pčela. Izbor test vrsta vrši se na osnovu moguće primene sredstava za zaštitu bilja (npr. folijarna primena ili primena na zemljište). Naročita pažnja posvećuje se organizmima koji su namenjeni za biološko suzbijanje i organizmima koji imaju važnu ulogu u integrisanom suzbijanju štetnih organizama.
Dostavljaju se podaci i informacije o toksičnosti, infektivnosti i patogenosti za kišne gliste.
8.6. Efekti na neciljane mikroorganizme zemljišta
Dostavljaju se podaci i informacije o uticaju na neciljane mikroorganizme zemljišta i njihove predatore. Vrši se stručna procena o vrsti dodatnih ispitivanja koja treba izvršiti, uzimajući u obzir sve relevantne podatke i informacije, a naročito podatke i informacije o specifičnosti mikroorganizma i očekivanoj izloženosti. Koriste se podaci i informacije dobijene u toku ispitivanja efikasnosti. Naročita pažnja se posvećuje organizmima koji se koriste u integralnom suzbijanju štetnih organizama.
Dodatna ispitivanja uključuju dalja ispitivanja akutnih efekata kod drugih vrsta ili procesa (kao što je kanalizacijski sistem) ili ispitivanja na višem nivou, kao što su ispitivanja hroničnih ili subletalnih efekata ili efekata na razmnožavanje na odabranim neciljanim organizmima.
Vrši se stručna procena o vrsti ispitivanja koja treba izvršiti.
Rezime (sažeti prikaz) i procena efekata na životnu sredinu
Dostavlja se rezime (sažeti prikaz) i ocena svih podataka koji se odnose na uticaj na životnu sredinu koji uključuju detaljnu i kritičku ocenu tih podataka sačinjenu u skladu sa relevantnim merilima i smernicama za ocenjivanje i odlučivanje, sa posebnim osvrtom na moguće ili stvarne rizike za životnu sredinu i neciljane vrste, kao i na opseg, kvalitet i pouzdanost baze podataka.
Naročito se razmatra sledeće:
1) raspodela i ponašanje u životnoj sredini i vremensko trajanje tih procesa;
2) identifikacija ugroženih neciljanih vrsta i populacija, kao i obim njihove moguće izloženosti,
3) utvrđivanje mera opreza koje treba preduzeti kako bi se izbegla ili smanjila kontaminacija životne sredine i zaštitile neciljane vrste.