ZAKONO EKSPROPRIJACIJI("Sl. list FNRJ", br. 12/57 i 53/62 i "Sl. list SFRJ", br. 13/65, 5/68, 7/68 - ispr. i 11/68 - prečišćen tekst) |
OPŠTE ODREDBE
Nepokretnost se može eksproprisati kad je to potrebno radi izgradnje privrednih, stambenih, komunalnih, zdravstvenih, prosvetnih i kulturnih objekata, objekata narodne odbrane i drugih objekata od opšteg interesa.
Nepokretnost se može eksproprisati i kad je to potrebno radi izvođenja drugih radova od opšteg interesa.
Nepokretnost se može eksproprisati naročito radi:
- izgradnje železničkih pruga, puteva, mostova, aerodroma, kanala, kao i podizanja zgrada i postrojenja koji su namenjeni za održavanje i korišćenje ovih objekata,
- izgradnje centrala za proizvodnju električne energije i postrojenja za prenos i razvođenje takve energije,
- podizanja i proširenja fabrika i fabričkih postrojenja, otvaranja i proširenja rudnika,
- izgradnje luka, pristaništa, obala, zimovnika, obalskih dokova, brodogradilišta, skladišta,
- podizanja postrojenja telegrafske, telefonske, radio i televizijske mreže,
- podizanja utvrđenja, vojnih vežbališta i drugih objekata za potrebe narodne odbrane,
- istraživanja rudnog i drugog blaga u utrobi zemlje,
- regulacije tekućih voda i bujica (vododerina),
- navodnjavanja, isušavanja, asanacije i melioracije zemljišta,
- pošumljavanja,
- izgradnje naselja, ulica, trgova, parkova i skverova,
- izgradnje vodovoda, kanalizacije, gasovoda, groblja i drugih komunalnih objekata,
- podizanja stambenih i poslovnih zgrada,
- podizanja silosa, rasadnika, semenskih i priplodnih stanica,
- podizanja škola, muzeja, umetničkih galerija i drugih objekata za prosvetne i kulturne svrhe,
- podizanja bolnica, lečilišta i drugih objekata za zdravstvene i socijalne svrhe,
- podizanja vežbališta, igrališta, domova za fizičku kulturu i drugih objekata za fizičku kulturu i sport.
Nepokretnost se ne može eksproprisati u svrhu poljoprivredne obrade.
Predmeti eksproprijacije mogu biti samo nepokretnosti u svojini građana, građanskih pravnih lica, društveno-političkih organizacija i udruženja građana (građanska svojina).
Eksproprijacijom se nepokretnost prenosi sa njenog sopstvenika u društvenu svojinu (potpuna eksproprijacija).
Potpuna eksproprijacija zemljišta obuhvata i zgradu i druge građevinske objekte koji se na njemu nalaze.
Eksproprijacijom se može ustanoviti službenost na zemljištu i zgradi, kao i zakup na zemljištu na određeno vreme (nepotpuna eksproprijacija).
Zakup se može ustanoviti samo u slučaju kad se zemljište, s obzirom na svrhu za koju se zakup predlaže, ima koristiti samo za ograničeno vreme (za svrhu istraživanja rudnog i drugog blaga, korišćenja kamenoloma i sl.).
Zemljište koje je potrebno za izgradnju objekta ili za izvođenje drugih radova od opšteg interesa može se privremeno zauzeti.
Privremeno zauzimanje će se ukinuti čim prestane potreba zbog koje je određeno.
Odredbe ovog zakona koje se odnose na eksproprijaciju nepokretnosti primenjuju se i na privremeno zauzimanje zemljišta, ukoliko iz pojedinih odredaba ovog zakona ne proističe što drugo.
Nepokretnost se može eksproprisati tek pošto je na način određen ovim zakonom utvrđeno da postoji opšti interes za izgradnju objekta odnosno izvođenje drugih radova na toj nepokretnosti.
Eksproprijacija se može vršiti za potrebe društveno-političke zajednice, radne i druge samoupravne organizacije, društveno-političke organizacije i udruženja građana (korisnik eksproprijacije).
Eksproprijacijom nepokretnosti korisnik eksproprijacije stiče pravo da tu nepokretnost koristi za svrhu radi koje je eksproprijacija izvršena.
Ako se pri eksproprijaciji jednog dela nepokretnosti utvrdi da sopstvenik nema privrednog interesa da koristi preostali deo, eksproprisaće se na njegov zahtev i ovaj deo.
Za eksproprisanu nepokretnost sopstveniku pripada pravična naknada.
Naknadu za eksproprisanu nepokretnost snosi korisnik eksproprijacije.
Kad je radi izgradnje objekta ili izvođenja drugih radova određenih ovim zakonom (član 1) potrebno da se pravo korišćenja zemljišta u društvenoj svojini, ili koje drugo pravo, prenese sa jednog nosioca tog prava na drugog nosioca, taj prenos se vrši po posebnom postupku koji je predviđen ovim zakonom.
UTVRĐIVANJE OPŠTEG INTERESA ZA IZGRADNJU OBJEKTA
Ako je odluku za izgradnju određenog objekta donela skupština opštine na sednici, izvršno veće odnosno državni sekretar za narodnu odbranu za vojne objekte, opšti interes za izgradnju tog objekta na zemljištu koje treba eksproprisati utvrđuje se tom odlukom ili drugom odlukom tog organa.
Ako je donesen urbanistički odnosno prostorni plan ili odluka koja taj plan zamenjuje, odluka o utvrđivanju opšteg interesa u pogledu lokacije objekta mora biti u skladu sa tim planom odnosno odlukom.
Opšti interes za istraživanje rudnog ili drugog prirodnog bogatstva utvrđuje se dozvolom nadležnog državnog organa da se to istraživanje može vršiti na zemljištu za koje se namerava predložiti eksproprijacija.
Ako se zgrada na koju postoji pravo svojine za koju se namerava predložiti eksproprijacija nalazi na zemljištu u društvenoj svojini koje je urbanističkim odnosno prostornim planom ili odlukom koja taj plan zamenjuje određeno za stambenu ili komunalnu izgradnju opšti interes za takvu izgradnju na zemljištu na kome se zgrada nalazi utvrđuje se tim planom ili odlukom koja taj plan zamenjuje.
Odluka skupštine opštine koja zamenjuje urbanistički plan mora, pored ostalog, da sadrži granice zemljišta i svrhu za koju ono može biti upotrebljeno.
Odredbe st 1. i 2 ovog člana ne primenjuju se ako se radi o takvoj zgradi koja, po urbanističkom planu ili odluci koja taj plan zamenjuje, može postojati na mestu na kome se nalazi, a u takvom je stanju da nije potrebno njeno rušenje.
U slučaju kad opšti interes nije utvrđen po prethodnim članovima, eksproprijacija se može predložiti tek pošto nadležni državni organ, na obrazloženi predlog korisnika eksproprijacije, izda rešenje (član 15) da je izgradnja objekta na određenom mestu od opšteg interesa i da se može pristupiti eksproprijaciji.
Ako je odluku o izgradnji određenog objekta donela radna ili druga organizacija ili državni organ, osim državnih organa iz člana 12 st. 1 i 3 ovog zakona, rešenje o tome da je izgradnja tog objekta na zemljištu za koje se namerava predložiti eksproprijacija - od opšteg interesa, donosi na sednici skupštine opštine na čijoj se teritoriji nalazi to zemljište.
Ako se to zemljište nalazi na teritoriji više opština, rešenje o utvrđivanju opšteg interesa donosi gradsko veće odnosno gradska skupština ili izvršno veće.
Podnošenjem tužbe kojom se protiv tog rešenja pokreće upravni spor ne obustavlja se postupak po predlogu za eksproprijaciju.
Rešenje o eksproprijaciji doneto pre okončanja upravnog spora ne može se izvršiti i prestaje da važi ako je presudom donetom u tom sporu poništeno ili ukinuto rešenje kojim se utvrđuje da je izgradnja objekta od opšteg interesa i da se može pristupiti eksproprijaciji.
PRIPREMNE RADNJE U SVRHU EKSPROPRIJACIJE
Onaj koji namerava predložiti eksproprijaciju, može zahtevati da mu se, radi izrade investicionog elaborata, podnošenja predloga za utvrđivanje opšteg interesa ili podnošenja predloga za eksproprijaciju dozvoli, da na određenoj nepokretnosti izvrši potrebne pripremne radnje, kao što su ispitivanje zemljišta, premeravanje i slično.
U predlogu za dozvolu vršenja pripremnih radnji moraju se naznačiti svrha radi koje se namerava predložiti eksproprijacija, nepokretnost na kojoj predlagač namerava vršiti pripremne radnje, sopstvenik te nepokretnosti, priroda, obim i svrha radnji, kao i vreme njihovog trajanja.
Po predlogu za dozvolu vršenja pripremnih radnji rešava upravni organ skupštine opštine nadležan za donošenje rešenja o eksproprijaciji.
Ako podnosilac predloga za dozvolu vršenja pripremnih radnji učini verovatnim da su mu takve radnje potrebne za svrhu određenu ovim zakonom, nadležni organ dozvoliće takve pripremne radnje.
Pri donošenju rešenja o dozvoli vršenja pripremnih radnji nadležni organ vodiće računa o tome da se te radnje ne vrše u vreme nepodesno za sopstvenika nepokretnosti s obzirom na kulturu zemljišta i na svrhu za koju on nepokretnost koristi.
U tom rešenju moraju se, pored ostalog, navesti pripremne radnje koje predlagač može vršiti, kao i rok do koga ih ima izvršiti.
Tim rešenjem ne može se dozvoliti izvođenje građevinskih i drugih sličnih radova.
Protiv rešenja donetog po predlogu za dozvolu vršenja pripremnih radnji može se izjaviti žalba.
Onaj u čiju je korist dozvoljeno vršenje pripremnih radnji dužan je za to platiti naknadu sopstveniku nepokretnosti na kojoj su dozvoljene takve radnje.
Odredbe ovog zakona o naknadi za privremeno zauzimanje (član 42) i o postupku za određivanje visine te naknade primenjuju se i u slučaju dozvole vršenja pripremnih radnji.
REŠENJE O EKSPROPRIJACIJI
Predlog za eksproprijaciju može podneti društveno-politička zajednica, radna ili druga samoupravna organizacija, društveno-politička organizacija ili udruženje građana tek pošto je po odredbama ovog zakona utvrđen opšti interes za izgradnju objekta.
Predlog za eksproprijaciju podnosi se opštinskom organu uprave nadležnom za imovinsko-pravne poslove.
U ime društveno-političke zajednice predlog za eksproprijaciju podnosi javni pravobranilac.
Predlog za eksproprijaciju može se podneti samo za vreme važenja odluke o izgradnji objekta, urbanističkog plana ili odluke koja taj plan zamenjuje.
Ako je opšti interes utvrđen rešenjem skupštine opštine, predlog za eksproprijaciju može se podneti u roku od dve godine od dana donošenja tog rešenja.
U predlogu za eksproprijaciju nepokretnosti moraju biti naznačeni:
1) predlagač eksproprijacije,
2) nepokretnost za koju se predlaže eksproprijacija, kao i mesto gde se ta nepokretnost nalazi;
3) sopstvenik nepokretnosti za koju se predlaže eksproprijacija i njegovo prebivalište ili sedište,
4) objekt radi čije se izgradnje eksproprijacija predlaže.
Uz predlog za eksproprijaciju mora se podneti:
1) izvod iz zemljišnih ili drugih javnih knjiga u kojima se upisuje svojina na nepokretnostima, koji sadrži podatke o nepokretnosti za koju se predlaže eksproprijacija, a ako takve knjige ne postoje, katastarski i drugi podaci,
2) dokaz da predlagač eksproprijacije ima obezbeđena sredstva približno u visini koja je potrebna za plaćanje naknade za eksproprisanu nepokretnost.
Ako je opšti interes za izgradnju objekta utvrđen odlukom donesenom na osnovu člana 12 stav 1 ovog zakona, uz predlog za eksproprijaciju podnosi se akt skupštine opštine, izvršnog veća odnosno državnog sekretara za narodnu odbranu kojim se potvrđuje da je odlukom tog organa utvrđena uža lokacija koja obuhvata zemljište za koje se namerava predložiti eksproprijacija.
Ako je opšti interes utvrđen dozvolom nadležnog državnog organa za rad na istraživanju rudnog i drugog blaga (član 12 stav 3) uz predlog za eksproprijaciju podnosi se ta dozvola.
Ako je opšti interes utvrđen na osnovu urbanističkog plana ili odluke koja taj plan zamenjuje (član 13) uz predlog za eksproprijaciju podnosi se taj plan ili odluka i to u izvodima koji se odnose na granice zemljišta i svrhe za koju ono mora biti upotrebljeno.
Ako je opšti interes utvrđen rešenjem nadležnog organa (čl. 14 i 15) uz predlog za eksproprijaciju podnosi se to rešenje.
Rešenje po predlogu za eksproprijaciju donosi opštinski organ uprave nadležan za imovinsko-pravne poslove, na čijem se području nalazi nepokretnost za koju se eksproprijacija predlaže, po odredbama Zakona o opštem upravnom postupku.
Pre donošenja rešenja ovaj organ će saslušati sopstvenika nepokretnosti.
Ako su uz predlog za eksproprijaciju, ili naknadno, podnete propisane isprave i ako su tim ispravama utvrđene potrebne činjenice, opštinski organ uprave nadležan za imovinsko-pravne poslove usvojiće rešenjem predlog za eksproprijaciju, a u protivnom odbiće taj predlog.
Predlog za eksproprijaciju može se usvojiti iako predlagač uz taj predlog nije podneo dokaz da ima obezbeđena sredstva iz kojih će platiti naknadu, ako je učinio verovatnim da će ta sredstva biti obezbeđena.
U slučaju iz stava 2 ovog člana nepokretnost se ne može predlagaču predati na korišćenje dok ne podnese dokaz da ima obezbeđena sredstva iz kojih će platiti naknadu.
Ako predlagač u roku od šest meseci od dana donošenja rešenja o eksproprijaciji ne podnese dokaz da ima obezbeđena sredstva iz kojih će platiti naknadu, rešenje o eksproprijaciji poništiće se na zahtev ranijeg sopstvenika.
Rešenje kojim se usvaja predlog za eksproprijaciju treba, pored ostalog, da sadrži:
1) naznačenje akta na osnovu koga je utvrđen opšti interes,
2) naznačenja korisnika eksproprijacije,
3) naznačenje nepokretnosti koja se ekspropriše, uz navođenje zemljišnoknjižnih podataka, a ako nepokretnost nije upisana u zemljišnoj knjizi, ili u drugoj javnoj knjizi u kojoj se upisuje svojina na nepokretnostima, uz navođenje katastarskih podataka,
4) naznačenje sopstvenika eksproprisane nepokretnosti i njegovo prebivalište ili sedište,
5) naznačenje objekta ili radova, radi čije se izgradnje odnosno izvođenja nepokretnost ekspropriše.
Protiv rešenja opštinskog organa uprave nadležnog za imovinsko-pravne poslove koje je doneto po predlogu za eksproprijaciju može se izjaviti žalba nadležnom republičkom organu.
U slučajevima u kojima je opšti interes utvrđen na osnovu člana 12 st. 1 i 3 i člana 13 ovog zakona žalbu protiv rešenja nadležnog opštinskog organa kojim se usvaja predlog za eksproprijaciju sopstvenik nepokretnosti može zasnovati i na razlogu da akt nadležnog organa kojim se dokazuje postojanje opšteg interesa za izgradnju objekta (član 23 stav 2) sadrži netačnu činjenicu, kao i na razlogu da odlukom donesenom na osnovu člana 12 stav 1 ovog zakona urbanističkim planom, odlukom koja taj plan zamenjuje (član 12 stav 2) ili dozvolom nadležnog organa za rad na istraživanju rudnog ili drugog blaga nije obuhvaćena njegova nepokretnost ili da taj plan, odluka odnosno dozvola (član 12 stav 3) nije doneta od nadležnog organa i u propisanom postupku.
Na osnovu predloga za eksproprijaciju izvršiće se, na zahtev predlagača eksproprijacije, zabeležba eksproprijacije u zemljišnim knjigama i u drugim javnim knjigama u kojima se upisuje svojina na nepokretnostima.
Otuđenje nepokretnosti u pogledu koje je stavljena zabeležba eksproprijacije nema pravnog dejstva prema korisniku eksproprijacije.
Troškove postupka eksproprijacije u vezi sa donošenjem rešenja o eksproprijaciji snosi korisnik eksproprijacije, izuzev troškova postupka povodom žalbe sopstvenika nepokretnosti koja nije imala uspeha.
Korisnik eksproprijacije stiče pravo na posed eksproprisane nepokretnosti danom pravnosnažnosti rešenja o eksproprijaciji, ili danom koji je tim rešenjem određen, a koji ne može pasti pre pravnosnažnosti rešenja o eksproprijaciji.
Izuzetno, izvršno veće može, na zahtev predlagača koji je podneo dokaz da ima obezbeđena sredstva za plaćanje naknade za eksproprisanu nepokretnost, rešiti da mu se ta nepokretnost preda u posed pre pravnosnažnosti rešenja o eksproprijaciji, ako utvrdi da je to neophodno zbog hitnosti slučaja ili da bi se otklonila znatnija šteta.
Ako utvrdi da je to neophodno zbog hitnosti slučaja ili da bi se otklonila znatnija šteta, i državni sekretar za narodnu odbranu može rešiti da se nepokretnost preda u posed pre pravnosnažnosti rešenja o eksproprijaciji kad se ona ekspropriše za izgradnju vojnog objekta.
Ako na eksproprisanom zemljištu postoji zgrada, drugi objekt ili zasadi, nadležni organ ne može korisniku eksproprijacije predati u posed tu nepokretnost pre nego što utvrdi njihovu vrednost ili obezbedi dokaze o vrednosti te nepokretnosti.
Ako je korisnik eksproprijacije stupio u posed eksproprisane nepokretnosti pre pravnosnažnosti rešenja o eksproprijaciji, a predlog za eksproprijaciju bude u daljem postupku pravnosnažno odbijen, korisnik eksproprijacije dužan je naknaditi štetu koju je sopstveniku naneo stupanjem u posed nepokretnosti.
Ako je protiv rešenja skupštine opštine kojim se utvrđuje da je izgradnja objekta od opšteg interesa i da se može pristupiti eksproprijaciji pokrenut upravni spor (član 15 st. 1 i 2), nepokretnost za koju je doneto rešenje o eksproprijaciji pre okončanja tog spora ne može se predati u posed korisniku eksproprijacije dok taj spor ne bude okončan.
Korisnik eksproprijacije može do pravnosnažnosti rešenja o eksproprijaciji odustati od predloga za eksproprijaciju.
Pravnosnažno rešenje o eksproprijaciji poništiće se ako to korisnik eksproprijacije i raniji sopstvenik zajednički zahtevaju.
Na zahtev ranijeg sopstvenika eksproprisane nepokretnosti pravnosnažno rešenje o eksproprijaciji poništiće se, ako korisnik eksproprijacije u roku od dve godine od pravnosnažnosti toga rešenja nije izvršio, prema prirodi objekta, znatnije radove na tom objektu, ukoliko ovim zakonom za pojedine slučajeve nije drukčije određeno.
Zahtev za poništaj rešenja o eksproprijaciji raniji sopstvenik može staviti i po isteku dve godine od pravnosnažnosti toga rešenja, sve dok korisnik eksproprijacije nije izvršio znatnije radove.
Po zahtevu za poništaj rešenja o eksproprijaciji i po odustanku od predloga za eksproprijaciju rešava organ koji je po predlogu za eksproprijaciju rešavao u prvom stepenu, a imovinski odnosi između korisnika eksproprijacije i sopstvenika nepokretnosti rešavaće se u slučaju spora pred sudom opšte nadležnosti.
NAKNADA ZA EKSPROPRISANU IMOVINU
1. Visina naknade
Pri određivanju naknade za eksproprisanu nepokretnost ceniće se korist koju može dati ta nepokretnost njenim redovnim iskorišćavanjem, korist koju je raniji sopstvenik imao od te nepokretnosti, ulaganja ranijeg sopstvenika u tu nepokretnost, tržišna cena ukoliko je izraz ovih okolnosti, da li je i koliko je ta nepokretnost služila ranijem sopstveniku kao materijalna osnova egzistencije i da li je raniji sopstvenik za iskorišćavanje te nepokretnosti upotrebljavao samo svoj lični rad i rad članova svog domaćinstva.
Ako na naknadu koja se određuje po stavu 1 ovog člana utiču okolnosti što se nepokretnost nalazi u naseljima ili u turističkim područjima, ili u blizini tih naselja odnosno područja, saobraćajnica, veštačkih jezera, kanala, melioracionih ili drugih objekata, ili što predstoji eksproprijacija, naknada će se umanjiti srazmerno uticaju tih okolnosti.
Pri određivanju naknade za građevinsko zemljište neće se uzeti u obzir tržišna cena koja se formira u prometu građevinskog zemljišta.
Lične i porodične prilike ranijeg sopstvenika uzeće se u ocenu pri određivanju naknade samo ako su te okolnosti od bitnog značaja za njegovu materijalnu egzistenciju.
Visina naknade za eksproprisanu nepokretnost utvrđuje se prema okolnostima u vreme donošenja prvostepene odluke o naknadi.
Republičkim zakonom mogu se propisati bliža merila za određivanje naknade za eksproprisanu nepokretnost, saglasno odredbama člana 32 ovog zakona.
Ta merila mogu se određivati i samo za pojedine vrste nepokretnosti, kao i samo za određena područja.
Naknada za eksproprisanu nepokretnost određuje se u gotovom novcu.
Na predlog jedne od stranaka, sud može odrediti naknadu, u celini ili delimično, u davanju u svojinu druge nepokretnosti, ako korisnik eksproprijacije ima takvu nepokretnost i ako na takvu nepokretnost može postojati pravo svojine.
Ako se ekspropriše poljoprivredno zemljište zemljoradnika, naknada po stavu 2 ovog člana može se odrediti samo po njegovom pristanku.
Stranke se mogu sporazumeti da se naknada sastoji, u celini ili delimično, u davanju druge nepokretnosti na koju može postojati pravo svojine ili u nekom drugom vidu.
Ako su eksproprisane nepokretnosti raznih vrsta u svojini istog sopstvenika, pri određivanju naknade za eksproprisanu nepokretnost posebno se iskazuje naknada za pojedine vrste tih nepokretnosti (zemljišta, zgrade, uređaji i drugi objekti).
Ako se ekspropriše stambena zgrada ili stan kao poseban deo zgrade, korisnik eksproprijacije dužan je, pre rušenja zgrade, ranijem sopstveniku i drugim nosiocima stanarskog prava te zgrade ili stana obezbediti korišćenje drugog odgovarajućeg stana, ukoliko se zainteresovana lica nisu drukčije sporazumela.
Pri određivanju naknade za eksproprisane zgrade ili posebne delove zgrada uzeće se u ocenu i okolnost iz stava 1 ovog člana.
Ako se ekspropriše zgrada ili poseban deo zgrade koji su izgrađeni bez propisane dozvole nadležnog državnog organa, raniji sopstvenik nema pravo na naknadu za takvu nepokretnost. Raniji sopstvenik može porušiti zgradu i odneti materijal od te zgrade u roku koji mu odredi nadležni organ.
Raniji sopstvenik nema pravo na naknadu ni za ulaganja koja je izvršio posle dana kad je pismeno obavešten o podnetom predlogu za eksproprijaciju.
Ako je korisniku eksproprijacije predata nepokretnost pre pravnosnažnosti rešenja o eksproprijaciji, sopstvenik ima pravo da bira da mu se naknada odredi prema okolnostima u vreme predaje nepokretnosti, ili u vreme donošenja prvostepene odluke o naknadi.
Raniji sopstvenik eksproprisanog zemljišta ima pravo da sa tog zemljišta skine usev i sabere plodove.
Organ nadležan za donošenje rešenja o eksproprijaciji može u hitnim slučajevima korisniku eksproprijacije, na njegov zahtev, dozvoliti da na eksproprisanom zemljištu počne izvoditi radove pre dospeća useva ili plodova za žetvu ili berbu.
Protiv rešenja iz prethodnog stava može se izjaviti žalba nadležnom republičkom organu.
Ako raniji sopstvenik nije bio u mogućnosti da skine usev ili sabere plodove usled toga što je korisniku eksproprijacije dozvoljeno da otpočne radove na eksproprisanom zemljištu pre skidanja useva ili sabiranja plodova, raniji sopstvenik ima pravo na naknadu za useve ili plodove, po odbitku potrebnih troškova koje bi sopstvenik imao do žetve ili berbe.
U slučaju ustanovljenja službenosti naknada se određuje u iznosu za koji je usled ustanovljene službenosti smanjena vrednost zemljišta ili zgrade.
Visina smanjene vrednosti zemljišta ili zgrade utvrđuje se po postupku za određivanje naknada propisanom ovim zakonom.
Sopstvenik nema pravo na naknadu ako usled ustanovljene službenosti zemljišta ili zgrada nisu izgubili od svoje vrednosti.
U slučaju ustanovljenja zakupa naknada se određuje u visini zakupnine koja se ostvaruje za najbliža slična zemljišta.
Naknada se može odrediti u obliku jednokratnog iznosa za celo vreme trajanja zakupa ili u povremenim davanjima koja se plaćaju u jednakim vremenskim razmacima.
Naknada se računa od dana kada je korisnik eksproprijacije stupio u posed zemljišta.
Ako se ustanovljenjem zakupa sopstveniku zemljišta nanosi stvarna šteta, u naknadu ulazi i iznos te štete.
Naknada za privremeno zauzimanje zemljišta određuje se u visini i na način kako je to ovim zakonom određeno za naknadu u slučaju ustanovljenja zakupa.
Ako se radi o eksproprijaciji nepokretnosti tolikog obima da se zbog toga znatan broj stanovnika mora iseliti iz kraja u kome se eksproprisane nepokretnosti nalaze, republičkim zakonom mogu se propisati posebni oblici i uslovi naknade.
Raniji sopstvenik može zahtevati da se naknada odredi po odredbama ovog zakona, ako je to za njega povoljnije.
Korisniku eksproprijacije ne može se predati eksproprisana nepokretnost dok se prema ranijim sopstvenicima ne ispune obaveze u pogledu naknade određene na osnovu republičkog zakona.
Kad je predmet eksproprijacije crkveno zemljište - crkvište na kome je ranije bio hram koji je usled ratnih događaja porušen, a u tom mestu ne postoji drugi hram iste verske zajednice, korisnik eksproprijacije je dužan da obezbedi u istom mestu odgovarajuće zemljište pogodno za podizanje hrama.
Korisnik eksproprijacije ne može stupiti u posed eksproprisanog zemljišta sve dok ne izvrši obavezu iz prethodnog stava.
Sopstvenik eksproprisane nepokretnosti ne plaća za tu nepokretnost porez na promet nepokretnosti i prava.
Porez na promet nepokretnosti i prava ne plaća ni treće lice za nepokretnost koju je u roku od godine dana po pravnosnažnosti rešenja o eksproprijaciji prodalo sopstveniku eksproprisane nepokretnosti, i to do iznosa naknade koja je kupcu određena za eksproprisanu nepokretnost.
2. Postupak za određivanje naknade
Posle pravnosnažnosti rešenja o eksproprijaciji opštinski organ uprave nadležan za imovinsko-pravne poslove dužan je da bez odlaganja zakaže i održi usmenu raspravu za sporazumno određivanje naknade za eksproprisanu nepokretnost.
Organ iz stava 1 ovog člana nastojaće da stranke postignu sporazum o naknadi, upozoravajući ih na njihova prava i obaveze po odredbama ovog zakona.
Radi pripremanja rasprave stranke mogu podneti svoje pismene ponude, a organ iz stava 1 ovog člana može pribaviti pismena obaveštenja od upravnih i drugih organa i organizacija o činjenicama koje mogu biti od značaja za određivanje visine naknade.
Sporazumom o naknadi za eksproprisanu nepokretnost moraju biti određeni naročito oblik i visina naknade i rok u kome je korisnik eksproprijacije dužan ispuniti obavezu u pogledu naknade.
Sporazum o naknadi unosi se u zapisnik, koji mora da sadrži sve podatke neophodne za ispunjenje obaveze korisnika eksproprijacije.
Sporazum o naknadi je zaključen kad obe stranke potpišu zapisnik u koji je sporazum unesen.
Zapisnik u koji je unesen sporazum o naknadi ima snagu izvršnog naslova.
Ako se sporazum o naknadi ne postigne u roku od tri meseca od dana pravnosnažnosti rešenja o eksproprijaciji, opštinski organ uprave nadležan za imovinsko-pravne poslove dostavlja bez odlaganja pravnosnažno rešenje o eksproprijaciji sa spisima opštinskom sudu na čijem području se nalazi eksproprisana nepokretnost, radi određivanja naknade.
Ako organ ne postupi po odredbi stava 1 ovog člana, raniji sopstvenik eksproprisane nepokretnosti može se neposredno obratiti sudu radi određivanja naknade.
Opštinski sud donosi po službenoj dužnosti, u vanparničnom postupku, odluku o naknadi za eksproprisanu nepokretnost, pošto izvede dokaze potrebne za određivanje naknade i pruži strankama mogućnost da se na ročištu o tome izjasne.
O naknadi za eksproprisanu nepokretnost opštinski sud raspravlja i odlučuje u veću koje se sastoji od jednog sudije, kao predsednika veća, i dvojice sudija-porotnika.
Troškove postupka radi sporazumnog utvrđivanja naknade za eksproprisanu nepokretnost snosi korisnik eksproprijacije.
Troškove sudskog postupka za određivanje naknade sud određuje srazmerno uspehu stranaka u tom postupku.
Postupak za određivanje naknade za eksproprisanu nepokretnost je hitan.
Korisnik eksproprijacije dužan je u roku od 15 dana od dana dostavljanja pravnosnažne odluke kojom je određena naknada u novcu, isplatiti naknadu ranijem sopstveniku.
Ako je korisniku eksproprijacije predata eksproprisana nepokretnost pre pravnosnažnosti rešenja o eksproprijaciji, on je dužan na iznos naknade ranijem sopstveniku platiti kamatu po stopi od 6% godišnje od dana predaje nepokretnosti do isteka roka iz stava 1 ovog člana.
Ako korisnik eksproprijacije u roku iz stava 1 ovog člana ne isplati naknadu ranijem sopstveniku, dužan je na iznos neisplaćene naknade platiti kamatu po stopi od 12% godišnje od dana isteka tog roka do dana isplate.
Za izvršenje nenovčanih obaveza rok se određuje odlukom o naknadi.
Ako se usled eksproprijacije ugasila hipoteka, pravo plodouživanja ili neko drugo stvarno pravo koje je pre eksproprijacije postojalo na eksproprisanoj nepokretnosti, korisnik eksproprijacije je dužan da iznos naknade položi kod banke na poseban račun.
U takvom slučaju banka će izmiriti naknadu sopstveniku eksproprisane nepokretnosti, odnosno potraživanje imaoca stvarnog prava, samo na osnovu njihovog pismenog sporazuma overenog od nadležnog organa ili na osnovu sudske odluke.
Uknjižba svojine i drugih prava na eksproprisanoj nepokretnosti može se izvršiti samo ako korisnik eksproprijacije, pored drugih potrebnih isprava, podnese sudu rešenje o naknadi, kao i potvrdu banke da je izvršio svoje obaveze u pogledu izmirenja naknade za eksproprisanu nepokretnost.
Uknjižba svojine i drugih prava na nepokretnosti koja je data na ime naknade ranijem sopstveniku eksproprisane nepokretnosti vrši se na osnovu pravnosnažnih rešenja o eksproprijaciji i naknadi.
EKSPROPRIJACIJA KOMPLEKSA ZEMLJIŠTA ZA POTREBE STAMBENE I KOMUNALNE IZGRADNJE
Za potrebe stambene i komunalne izgradnje i za uređivanje zemljišta za te potrebe (potrebe stambene i komunalne izgradnje) mogu se eksproprisati i kompleksi zemljišta.
Odredbe ovog zakona ko]e se odnose na potpunu eksproprijaciju zemljišta primenjuju se i na eksproprijaciju kompleksa zemljišta za potrebe stambene i komunalne izgradnje, ako odredbama ovog zakona nije drukčije određeno.
Kompleks zemljišta može se eksproprisati za potrebe stambene i komunalne izgradnje samo ako je za taj kompleks donesen detaljan urbanistički plan.
Opšti interes za potrebe stambene i komunalne izgradnje na kompleksu zemljišta utvrđuje se detaljnim urbanističkim planom.
Zemljište na kome postoji zgrada i zemljište koje je potrebno za njenu redovnu upotrebu ne može se eksproprisati za potrebe stambene izgradnje ako je zgrada takva da na osnovu detaljnog urbanističkog plana može postojati na mestu na kome se nalazi, a u takvom je stanju da nije opravdano njeno rušenje.
Eksproprijacijom kompleksa zemljišta za potrebe stambene i komunalne izgradnje prelaze u društvenu svojinu sve parcele koje ulaze u sastav tog kompleksa, osim parcela iz člana 57 ovog zakona.
Kompleks zemljišta može se za potrebe stambene i komunalne izgradnje eksproprisati samo u korist opštine na čijoj se teritoriji taj kompleks nalazi.
Eksproprisano zemljište opština može davati na korišćenje pravnim licima radi izgradnje zgrada i drugih objekata i radi izvođenja drugih radova, u skladu sa detaljnim urbanističkim planom.
Opština može, u skladu sa detaljnim urbanističkim planom, davati eksproprisano zemljište na korišćenje i građanima radi izgradnje zgrada na koje oni mogu imati pravo svojine, ako je to zemljište uređeno za takvu izgradnju.
Raniji sopstvenik zemljišta eksproprisanog za potrebe stambene i komunalne izgradnje ima pravo da koristi to zemljište do dana kad ga je na osnovu odluke nadležnog opštinskog organa dužan predati korisniku.
Raniji sopstvenik može i pre tog dana predati zemljište opštini, a opština je dužna od njega primiti to zemljište.
U slučaju iz st. 1 i 2 ovog člana ranijem sopstveniku određuje se naknada za eksproprisano zemljište odmah posle predaje zemljišta opštini ili drugom korisniku.
Raniji sopstvenik parcele koja ulazi u sastav kompleksa zemljišta eksproprisanog za potrebe stambene i komunalne izgradnje ima prvenstveno pravo korišćenja te parcele u površini koja je potrebna za izgradnju zgrade na koju on po zakonu može imati pravo svojine i za redovnu upotrebu te zgrade, ako se na osnovu detaljnog urbanističkog plana na toj parceli može podići takva zgrada.
Republičkim zakonom propisaće se uslovi i način ostvarivanja prvenstvenog prava korišćenja iz stava 1 ovog člana.
Raniji sopstvenik dužan je u roku od tri godine od dana dostavljanja rešenja o davanju zemljišta na korišćenje izvršiti znatnije radove na izgradnji zgrade.
Ako ne postupi po odredbi stava 1 ovog člana, raniji sopstvenik gubi prvenstveno pravo korišćenja zemljišta na kome je bio dužan podići zgradu.
Nosilac prava iz člana 60 stav 1 i člana 61 stav 1 ovog zakona može ta prava preneti ugovorom ili testamentom samo na bračnog druga, potomke, usvojenike, roditelje i usvojioce, a nosilac prava iz člana 59 st. 2 i 3 i prava ostvarenog po članu 61 stav 2 ovog zakona ne može ta prava preneti osim ako se prenos tih prava vrši zajedno sa prenosom zgrade ili drugog objekta podignutog na zemljištu na koje postoji pravo korišćenja.
Prava iz člana 60 stav 1, člana 59 stav 3 i člana 61 ovog zakona mogu naslediti po osnovu zakona naslednici ranijeg sopstvenika, kao i naslednici lica na koje je raniji sopstvenik, saglasno ovom zakonu, preneo ta prava.
Odredbe člana 62 ovog zakona primenjuju se i na lica na koja je raniji sopstvenik preneo pravo korišćenja ostvareno po članu 61 stav 2 ovog zakona, kao i na lica koja su to pravo nasledila, a rok od tri godine za izvršenje znatnijih radova na izgradnji zgrade počinje teći i u pogledu tih lica od dana kad je ranijem sopstveniku dostavljeno rešenje o davanju zemljišta na korišćenje.
ADMINISTRATIVNI PRENOS PRAVA KORIŠĆENJA ZEMLJIŠTA U DRUŠTVENOJ SVOJINI U SVRHU IZGRADNJE
Pravo korišćenja zemljišta u društvenoj svojini, ili koje drugo pravo na tom zemljištu, može se rešenjem nadležnog državnog organa preneti sa jednog nosioca toga prava na drugog nosioca, kad je to potrebno radi izgradnje objekta, ili izvođenja drugih radova, od opšteg interesa.
Opšti interes za prenos toga prava utvrđuje se na način koji ]e ovim zakonom određen za eksproprijaciju nepokretnosti.
Ako se na zemljištu koje se prenosi po odredbi prethodnog člana nalazi zgrada ili drugi objekt u društvenoj svojini, radna organizacija, druga samoupravna organizacija ili društveno-politička zajednica, na koju se prenosi pravo korišćenja zemljišta, stiče tim prenosom i pravo korišćenja zgrade ili drugog objekta, kao i sva druga prava koja stiče korisnik eksproprijacije, u skladu sa svrhom radi koje se vrši prenos.
Prenos prava korišćenja ili drugog prava vrši se uz naknadu.
Naknada za prenos prava korišćenja na zemljište određuje se u iznosu kojim raniji nosilac prava korišćenja ili drugog prava može obezbediti iste ili slične uslove za vršenje delatnosti kojoj je bila namenjena prenesena nepokretnost.
Naknada se određuje u gotovom novcu ili u nepokretnosti, shodno odredbama člana 35 ovog zakona za potpunu eksproprijaciju nepokretnosti.
Naknadu snosi pravno lice na koje se prenos vrši.
Naknada za prenos prava korišćenja ili drugog prava ide u korist društvenog pravnog lica sa koga se to pravo prenosi.
Na zemljištu u društvenoj svojini može se ustanoviti pravo prelaza, prevoza, crpljenja vode, postavljanja vodovodnih cevi, postavljanja objekata za prenos i razvođenje električne energije i druge službenosti u korist radne organizacije, druge samoupravne organizacije ili društveno-političke zajednice.
Naknada za ustanovljenje službenosti određuje se po odredbama ovog zakona o naknadi u slučaju nepotpune eksproprijacije kojom se ustanovljava službenost i ide u korist nosioca prava korišćenja zemljišta, ili drugog prava na zemljištu, na kome je službenost ustanovljena.
Zemljište u društvenoj svojini može se privremeno zauzeti ako je to potrebno i celishodno radi izgradnje objekata od opšteg interesa, kao i za uređivanje tog zemljišta za takvu izgradnju.
Privremeno zauzimanje može se vršiti u korist radne organizacije, druge samoupravne organizacije ili društveno-političke organizacije.
Naknada za privremeno zauzimanje zemljišta u društvenoj svojini određuje se prema odredbama ovog zakona o naknadi u slučaju privremenog zauzimanja zemljišta koje nije u društvenoj svojini.
U slučaju privremenog zauzimanja naknada za stvarnu štetu daje se uvek, a druga naknada daje se samo ako bi se po odredbama ove glave imala dati naknada za prenos prava korišćenja zemljišta ili drugog prava.
Naknada za privremeno zauzimanje ide u korist nosioca prava korišćenja ili drugog prava na privremeno zauzetom zemljištu.
O potrebi i celishodnosti službenosti ili privremenog zauzimanja odlučuje skupština opštine.
Rešenje o ustanovljenju službenosti ili privremenog zauzimanja donosi opštinski organ uprave nadležan za imovinsko-pravne poslove posle donošenja rešenja kojim se utvrđuje potreba i celishodnost.
Odredbe ovog zakona o eksproprijaciji nepokretnosti shodno se primenjuju i na prenos prava korišćenja zemljišta ili drugog prava, na ustanovljenje službenosti na zemljištu u društvenoj svojini i na privremeno zauzimanje zemljišta u društvenoj svojini, ukoliko odredbama ove glave nije što drugo određeno.
Odredbe ove glave primenjuju se i na prenos prava sa jednog organa na drugi organ iste društveno-političke zajednice.
PRELAZNE ODREDBE
Postupak za određivanje naknade za eksproprisanu nepokretnost sprovešće se i naknada će se odrediti po odredbama ovog zakona, ako na dan stupanja na snagu ovog zakona ne postoji pravnosnažno rešenje o naknadi.
Ako je na dan stupanja na snagu ovog zakona postupak za određivanje naknade u toku, nadležni organ uprave odnosno sud pred kojim se vodi taj postupak, obustaviće postupak, a spise koji se odnose na određivanje naknade dostaviće bez odlaganja nadležnom opštinskom organu uprave radi sprovođenja postupka po odredbama ovog zakona. U tom slučaju, nadležni organ uprave odnosno sud pred kojim se postupak vodi poništiće odnosno ukinuće rešenje o naknadi ako je doneto a nije postalo pravnosnažno.
Po predlogu za obnovu postupka za određivanje naknade koji je pravnosnažno završen do dana stupanja na snagu ovog zakona, nadležni organ uprave odnosno sud prethodno donosi odluku o tom predlogu. Ako se donese rešenje kojim se dozvoljava obnova postupka i kad to rešenje postane pravnosnažno, organ uprave odnosno sud poništiće odnosno ukinuće pravnosnažno rešenje o naknadi doneto u ranijem postupku i obustaviće dalji postupak, a spise će dostaviti nadležnom opštinskom organu uprave radi sprovođenja postupka po odredbama ovog zakona.
Ako se po zahtevu za zaštitu zakonitosti poništi odnosno ukine rešenje o naknadi koje je postalo pravnosnažno do dana stupanja na snagu ovog zakona, odgovarajući spisi dostaviće se nadležnom opštinskom organu uprave radi sprovođenja postupka po odredbama ovog zakona.
Prečišćen tekst Zakona o eksproprijaciji obuhvata Zakon o eksproprijaciji ("Službeni list FNRJ", br. 12/57) i njegove izmene i dopune objavljene u "Službenom listu FNRJ", br. 53/62 i "Službenom listu SFRJ", br 13/65 i 5/68 - sa ispravkom objavljenom u "Službenom listu SFRJ", br. 7/68, u kojima je označeno vreme stupanja na snagu tog zakona i njegovih izmena i dopuna.