ODLUKA O UTVRĐIVANJU SINAGOGE "SUKAT ŠALOM" U BEOGRADU ZA SPOMENIK KULTURE ("Sl. glasnik RS", br. 33/2013)

1. Sinagoga "Sukat Šalom" u Beogradu utvrđuje se za spomenik kulture.

2. Sinagoga "Sukat Šalom" u Beogradu (u daljem tekstu: spomenik kulture) nalazi se na teritoriji opštine Stari grad, u gradu Beogradu, Ulica Maršala Birjuzova broj 19, u privatnoj svojini, na katastarskoj parceli broj 2166, KO Stari grad, u mešovitoj svojini.

Spomenik kulture sagrađen je u periodu između 1924. i 1929. godine, prema planovima iz 1923. godine, kao slobodnostojeći objekat, smešten iza regulacione linije, u dubini parcele. Tokom 1924 - 1926. godine podignuta je zgrada sinagoge, delo arhitekte Franje Urbana uz učešće Milana Šlanga, a 1929. godine izvedeni su naknadni radovi na izmeni enterijera, po projektu arhitekte Milutina Jovanovića. Do 1941. godine objekat je bio u funkciji srpsko-jevrejske crkvene opštine Aškenaskog obreda. Tokom nacističke okupacije Beograda 1941 - 1944. godine autentična funkcija degradirana je pretvaranjem u javnu kuću, da bi nakon rata bila vraćena funkcija sinagoge, namenjene obema verskim kongregacijama beogradskih Jevreja.

Spomenik kulture podignut je u duhu arhitekture akademizma, sa preovlađujućim elementima neorenesanse. U elevaciji se sastoji od suterena u dva nivoa, prizemlja sa galerijom i dva sprata. Unutrašnjost je rešena višenamenski, kao prostor za raznovrsne aktivnosti jevrejske zajednice: verske, kulturne, prosvetne, kancelarijske i stambene. Centralni, molitveni prostor prizemlja sa galerijom je u simboličnom i verskom smislu primaran, kao mesto namenjeno verskom obredu. Bočno, odvojene zidom od verskog prostora, nalaze se kancelarije, učionica i sala za sednice. Na prvom i drugom spratu raspoređene su stambene prostorije. Molitveni prostor je podeljen sa dva niza stubova koji nose ophodnu galeriju. Frontalna fasada je koncipirana reprezentativno i simetrično, a dekorativni akcenat je dat na zabatu krova gde je u okulusu smešten Davidov štit šestokraka zvezda. Centralni deo fasade zauzimaju četiri izdužena i polukružno završena prozora, koji se prostiru u zoni prizemlja i galerije. Zona prvog sprata je od niže zone razdvojena plitkim i jednostavnim podeonim vencem. Fasada te zone je povučena u odnosu na ravan fasade nižih zona tako da obrazuje terasu uokvirenu balustradom. U ravni fasade te zone raspoređen je pravilno ritmovan niz od četiri polukružno završena otvora. Drugi sprat je rešen najjednostavnije, sa osam polukružno završenih prozora i odvojen je od prvog sprata dekorativnim podeonim vencem. Pored navedenih arhitektonskih elemenata koji frontalnoj fasadi daju utisak uravnotežene horizontalnosti, vertikalizam je akcentovan izvođenjem bočnih plitkih rizalita, završenih u zoni prvog sprata u vidu kulica olakšanih lučnim otvorima na tri strane. Krajnji akcenat vertikalnosti dat je trougaonim zabatom iznad drugog sprata. Ukupnom utisku svečanog i ceremonijalnog karaktera sinagoge doprinosi i široko trokrako pristupno stepenište u zoni suterena i prizemlja, ukrašeno jednostavnom balustradom sa dva kandelabra. U stilskoj i prostornoj formulaciji stepenište predstavlja reminiscenciju francuskog klasicizma, odnosno severne fasade Malog Trijanona u Versaju.

Spomenik kulture predstavlja važno kulturno-istorijsko svedočanstvo života jevrejske zajednice u Beogradu i Srbiji. Shodno tome kulturno-istorijska vrednost objekta proizlazi iz njegove verske funkcije, s obzirom da je reč o jedinom autentičnom aktivnom verskom objektu jevrejske zajednice u Srbiji, kao i iz činjenice da predstavlja jedan od retko sačuvanih objekata sinagogalne arhitekture u Srbiji. Sa druge strane, poseduje arhitektonsko-urbanističku vrednost, kao reprezentativan primer arhitekture akademizma i delo značajnog i plodnog arhitekte.

3. Zaštićena okolina spomenika kulture obuhvata katastarsku parcelu broj 2166, KO Stari grad, u mešovitoj svojini.

4. Utvrđuju se sledeće mere zaštite spomenika kulture:

1) očuvanje postojećeg izgleda spoljašnje arhitekture, horizontalnog i vertikalnog gabarita, svih konstruktivnih i dekorativnih elemenata, stilskih karakteristika, originalnih materijala i funkcionalnih karakteristika;

2) ažurno praćenje stanja i održavanje konstruktivno-statičkog sistema, krovnog pokrivača, svih fasada, enterijera i ispravnosti instalacija u spomeniku kulture;

3) zabrana radova koji mogu ugroziti statičku stabilnost spomenika kulture;

4) zabrana prepravki, dogradnje, pregradnje i nadgradnje spomenika kulture;

5) vođenje elektro i TT vodova podzemnim putem;

6) zabrana postavljanja priključnih kutija, ormara i rashladnih uređaja na fasadama spomenika kulture.

5. Utvrđuju se sledeće mere zaštite zaštićene okoline spomenika kulture:

1) zabrana gradnje i postavljanja trajnih ili privremenih objekata koji svojom namenom, volumenom gabarita po visini i obliku mogu ugroziti ili degradirati spomenik kulture i njegovu zaštićenu okolinu;

2) praćenje stanja i održavanje konstruktivno-statičkog sistema, krovnih pokrivača i svih fasada postojećih objekata na parceli spomenika kulture;

3) moguće je uvođenje pratećih sadržaja u funkciji namene spomenika kulture, na način koji afirmiše njegove vrednosti;

4) zabrana radova koji mogu ugroziti statičku bezbednost spomenika kulture;

5) zabrana radova kojima se vrši promena oblika ili namene terena;

6) zabrana postavljanja dalekovoda, vazdušnih elektro i TT vodova preko zaštićenih parcela; njihovo vođenje izvršiti podzemnim kanalima, uz vraćanje terena u prvobitno stanje;

7) urbanističko i komunalno uređenje i redovno održavanje zaštićene okoline spomenika kulture u funkciji spomenika kulture.

6. Ova odluka stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".