ODLUKA O UTVRĐIVANJU TERMOELEKTRANE "SNAGA I SVETLOST" U BEOGRADU ZA SPOMENIK KULTURE ("Sl. glasnik RS", br. 33/2013)

1. Termoelektrana "Snaga i svetlost" u Beogradu utvrđuje se za spomenik kulture.

2. Termoelektrana "Snaga i svetlost" u Beogradu (u daljem tekstu: spomenik kulture) nalazi se na teritoriji opštine Stari grad, u gradu Beogradu, Ulica Dunavski kej b.b., u državnoj svojini, na katastarskim parcelama broj: 6/1, 6/4 i 7, KO Stari grad, u državnoj svojini.

Spomenik kulture sagrađen je u periodu od 1930. do 1932. godine, prema projektu Švajcarskog društva za elektrifikaciju i saobraćaj iz Bazela. Sastoji se iz zgrade Elektrane, portalnog krana sa rukavcem, pumpne stanice i filterskog postrojenja.

Zgrada Elektrane je objekat kubične forme sa pravougaonom osnovom površine 2800 m2 i skeletnim konstruktivnim sistemom. U konstruktivnom i tehnološkom smislu, u okviru zgrade Elektrane, izdvajaju se tri celine: hala kotlarnice, mašinska sala i komandno-šalterska sala. Hala kotlarnice je trobrodna hala sa zajedničkom podrumskom i prizemnom osnovom u armirano-betonskom skeletnom sistemu, sa punim armirano-betonskim obimnim zidovima. Mašinska sala se sastoji iz prostora turbo alternatora i prostora pumpi, koji su izvedeni na zajedničkoj armirano-betonskoj podrumskoj osnovi u sistemu čeličnih ramova sa jednovodnim lakim krovovima na različitim visinama. Komandno-šalterska zgrada izvedena je u zidanom sistemu, na armirano-betonskoj podrumskoj osnovi i ima dve tavanice iznad prizemlja. Krovna konstrukcija je čelična, jednovodna.

Portalni kran sa rukavcem izgrađen je istovremeno sa zgradom Elektrane i predstavlja veliku mostnu, rešetkastu konstrukciju od čeličnih elemenata spajanih zakivcima. Portalni kran se kreće pomoću dva sopstvena elektromotora po šinama položenim uz Elektranu i rukavac i to dužinom rukavca od pumpne stanice do Dunava (140 m).

Pumpna stanica i filtersko postrojenje nalaze se na kraju rukavca. Pumpna stanica se sastoji od armirano betonske zgrade, kružne osnove i unutrašnje instalacije sa pumpama i cevovodima. Filtersko postrojenje je povezano sa pumpnom stanicom i sastoji se od zgrade pravougaonog oblika koja je u unutrašnjosti izdeljena na bazene za filtraciju.

Spomenik kulture je industrijski kompleks koji zbog svojih arhitektonsko-urbanističkih i kulturno-istorijskih vrednosti zauzima značajno mesto u društvenoj i graditeljskoj prošlosti Beograda. Njegova arhitektura odražava modernistička shvatanja, aktuelna za evropsku graditeljsku produkciju međuratnog perioda. Primena savremenih materijala, čelika i stakla, bezornamentalne ravne zidne površine, stavljanje funkcije objekta u prvi plan, kao i jednostavni geometrijski oblici volumena zgrade, ukazuju na uticaje Bauhaus stila. Sa izgradnjom Termoelektrane, prvi put se koristi niskonaponska distributivna mreža za napajanje naizmeničnom strujom. Kao najveći objekat te vrste u Beogradu između dva svetska rata, doprinela je značajnom unapređenju elektroenergetskog sistema grada. Elektrifikacija Beograda promenila je navike života ljudi, omogućila primenu novih tehničkih i tehnoloških dostignuća u saobraćaju i telekomunikacijama, što je za posledicu imalo i novo socijalno profilisanje gradskog stanovništva.

3. Zaštićena okolina spomenika kulture obuhvata katastarske parcele broj: 6/1, 6/2, 6/3, 6/4 i 7, KO Stari grad, u državnoj svojini. Istočna granica zaštićene okoline teče granicom katastarske parcele broj 6/1, KO Stari grad, u državnoj svojini, sa katastarskim parcelama broj: 12/3 i 12/4 KO Stari grad, u državnoj svojini, do granice sa parcelom broj 5/9, KO Stari grad, u državnoj svojini - ulica Dunavski kej. Južna granica zaštićene okoline teče dalje granicom katastarskih parcela broj: 6/1, 6/2 i 6/4, KO Stari grad, u državnoj svojini, sa katastarskim parcelama broj: 5/8 i 5/9, KO Stari grad, u državnoj svojini - ulicom Dunavski kej i katastarskom parcelom broj 5/25, KO Stari grad, u državnoj svojini, do granice sa katastarskom parcelom broj 2/2, KO Stari grad, u državnoj svojini. Zapadna granica zaštićene okoline dalje teče granicom katastarskih parcela broj: 6/2, 6/3 i 7, KO Stari grad, u državnoj svojini, sa katastarskom parcelom broj 2/2, KO Stari grad, do obaloutvrde. Severna granica zaštićene okoline dalje teče granicom katastarskih parcela broj: 6/1, 6/4 i 7, KO Stari grad, u državnoj svojini, sa katastarskim parcelama obaloutvrde - broj: 2771/6, 2771/7, 6/5, 6/7 i 2771/2, KO Stari grad, u državnoj svojini, do granice sa katastarskom parcelom broj 12/3, KO Stari grad, u državnoj svojini.

4. Utvrđuju se sledeće mere zaštite spomenika kulture:

1) zgrada Elektrane:

(1) pošto unutrašnje postrojenje Elektrane nije sačuvano, dozvoljava se revitalizacija, odnosno uvođenje nove namene;

(2) spoljni izgled mora se čuvati u izvornim oblicima sa svim elementima i pomoćnim objektima koji su u funkcionalno-tehnološkoj vezi sa glavnom zgradom (kran sa marinom, upravna zgrada, pumpna stanica, filtersko postrojenje, manipulativne površine oko objekta i ispod glavnog krana);

(3) primena konzervacije, restauracije i sanacije u cilju očuvanja autentičnog izgleda i ambijenta priobalja;

(4) na konstruktivnom sklopu primena mera konstruktivne sanacije i konzervacije; na mestima gde se utvrdi da su materijali i konstruktivni elementi ugroženi, dozvoljava se primena sanacije, konzervacije, restauracije i odgovarajućih dopunskih ojačanja;

(5) izbor nove namene ne sme uticati na promenu spoljnog izgleda građevine; radi planiranja nove namene, dozvoljene su konstruktivne intervencije unutar objekta; karakter novih konstrukcija ne sme ugroziti autentičnost sačuvanih unutrašnjih strukturnih delova građevine, posebno u krovnoj zoni, zatim konstruktivne kolonade prizemlja, stepeništa, kranske staze i sl; nove konstrukcije unutar objekta projektovati u čeličnom konstruktivnom sistemu kojim će se jasno razdvojiti autentično od novog; upotreba betona mora biti minimalna i na onim mestima gde se ne utiče u većoj meri na izvornost postojećih elemenata;

(6) dozvoljava se sprovođenje mera protivpožarne zaštite prilikom projektovanja nove namene i uspostavljanje novih stepenišnih vertikala;

(7) dozvoljava se, u skladu sa novom namenom, uređenje partera oko objekta, formiranje prilaza i novih ulaza u objekat, ali isključivo na osnovu prethodnih idejno-programskih analiza na osnovu kojih će se izdavati detaljni uslovi za projektovanje kasnijih faza;

(8) pre pristupanja projektovanju, izvršiti sva neophodna prethodna ispitivanja, geomehanička, stanja materijala i konstrukcija, uticaja podzemnih voda i dr.;

(9) funkcionalno i dekorativno spoljno osvetljenje objekta radi prezentacije njegovih vrednosti u širem urbanom ambijentu (ima se u vidu njegova pozicija na samoj obali Dunava i sagledivost sa više tačaka duž obala i sa mosta);

2) upravna zgrada:

(1) primena mera konzervacije, sanacije, restauracije i adaptacije;

(2) uklanjanje kasnije faze nadgradnje i vraćanje objekta u izvorno stanje;

(3) objekat mora biti u funkcionalnoj vezi sa zgradom Elektrane, što podrazumeva jedinstveno programsko i projektno planiranje; ne dozvoljava se razdvajanje na više korisnika;

3) portalni kran sa pristupnim vodenim rukavcem:

(1) primena mera konzervacije i restauracije radi očuvanja autentične konstruktivno-tehnološke strukture;

(2) prethodna ispitivanja stanja konstrukcije krana sa svim veznim i mobilnim elementima (pogonski sistem i manipulativni elementi - šine, točkovi i dr.); na osnovu ovih ispitivanja uraditi elaborat zaštite;

(3) kran ostaje u programskoj funkcionalnoj vezi sa glavnom zgradom Elektrane;

(4) čišćenje, zaštita od korozije i redovno proveravanje i održavanje od strane budućeg korisnika glavne zgrade Elektrane;

(5) kran mora biti obuhvaćen studijom osvetljenja glavne zgrade, kao njen nedeljivi deo;

(6) dozvoljava se uređenje rukavca - marine na osnovu posebnih uslova i programa korišćenja; uređenje marine projektovati u maniru privredne luke sa upotrebom rustičnijih elemenata betonske, kamene i čelične galanterije;

(7) ispod konzole krana u samom rukavcu, u saradnji sa Muzejom nauke i tehnike, planirati postavljanje jednog autentičnog šlepa, u muzejsko-scenografskom aranžmanu uređenja prostora;

(8) projektom predvideti obnovu šina i železničko-transportne kompozicije (u scenografskom segmentu) na delu između krana i glavne zgrade, u saradnji sa Muzejom železnica;

(9) manipulativna površina parcele ispod krana mora ostati slobodna, ne može se izgrađivati, već samo parterno obraditi i održavati;

(10) o svim površinama, elementima i eksponatima, izuzev površine buduće marine, mora brinuti i održavati ih budući korisnik zgrade Elektrane;

4) pumpna stanica i filtersko postrojenje:

(1) zgrade sačuvati u potpunosti u izvornom obliku, gabaritu i svim detaljima;

(2) konstruktivni sklop sačuvati, a izbor namene mora biti u skladu sa ostalim objektima u kompleksu;

(3) zgrade obuhvatiti projektom osvetljenja i parternog uređenja glavnog objekta Elektrane;

(4) poželjno je da ovi objekti budu namenski vezani za zgradu Elektrane i da o njima brine i održava ih jedan korisnik;

5) ostale mere:

(1) spomenik kulture zadržava naziv "Snaga i svetlost";

(2) kompleks se mora sagledavati iz pristupnih pravaca sa Dunava i sa kopna i ovo pažljivo urbanistički planirati;

(3) izrada Urbanističkog projekta uređenja kompleksa Termoelektrane; preporučuje se raspisivanje javnog konkursa;

(4) do privođenja prostora i objekata nameni sadašnji vlasnik - korisnik je obavezan da sprovede mere preventivne zaštite, radi sprečavanja daljeg propadanja i mogućeg pristupa i povređivanja ljudi.

5. Utvrđuju se sledeće mere zaštite zaštićene okoline spomenika kulture:

1) u prostoru između objekata spomenika kulture ne dozvoljava se izgradnja novih objekata;

2) ne dozvoljava se izgradnja objekata sa kolskog saobraćajnog pristupa koji bi svojim volumenom zaklonili postojeće zgrade spomenika kulture (jugozapadna regulacija);

3) sa severozapadne i istočne strane spomenika kulture moguće je planiranje gradnje objekata, koji svojom arhitekturom, gabaritom i visinom ne ugrožavaju spomeničke vrednosti spomenika kulture;

4) dozvoljava se infrastrukturno opremanje prostora;

5) ne dozvoljava se izbor namena koje potencijalno degradiraju zaštićeni kompleks, niti stvaranje deponija, odlagališta štetnih otpadnih i opasnih materija (hemikalije, eksploziv, otrovne ili radioaktivne materije);

6) urbanističkim planiranjem, parternim i hortikulturnim uređenjem održavanjem i korišćenjem podići urbani kvalitet spomenika kulture kao javnog prostora, namenjenog pešacima, sa slobodnim pristupom obali i marini, sa planiranim namenama koje imaju kulturno-turistički karakter pre svega, a mogući su i prateći ugostiteljski sadržaji i pažljiv odabir komercijalnih delatnosti.

6. Ova odluka stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".