PROJEKAT KONTROLNOG MONITORINGA NIVOA NEJONIZUJUĆIH ZRAČENJA U ŽIVOTNOJ SREDINI, ODREĐIVANJE ELEKTROMAGNETNO UGROŽENIH PODRUČJA NA TERITORIJI GRADA NIŠA ZA 2013/2014. GODINU ("Sl. list grada Niša", br. 28/2013)

 

I OSNOVE PROGRAMA

Grad Niš kao jedinica lokalne samouprave je subjekt sistema zaštite životne sredine i u okviru svoje nadležnosti utvrđene zakonom obezbeđuje monitoring.

Kontrola i praćenje nivoa nejonizujućih zračenja vrši se za niskofrekventna područja, koja potiču od izvora nejonizujućih zračenja - transformatorskih stanica i dalekovoda i visokofrekventna područja, koja potiču od izvora nejonizujućih zračenja - radio baznih stanica mobilne telefonije u zonama povećane osetljivosti.

U životnoj sredini srećemo najrazličitije izvore nejonizujućih zračenja. Tu se ubrajaju dalekovodi, kablovska i satelitska komunikacija, TV i radio repetitori, trafostanice.

Izvori nejonizujućih zračenja u životnoj sredini

U izvore nejonizujućih zračenja ubrajaju se i radio bazne stanice mobilnih i fiksnih bežičnih komunikacija koje su postale poslednjih godina aktuelne brzim razvojem mobilne i fiksne bežične telefonije, kao i bežičnog prenosa podataka.

Bazne radio stanice mobilne telefonije

Bazne radio stanice su po svojoj funkciji primopredajni sistemi, čiji predajnici spadaju u grupu sa malom snagom (predajnici od nekoliko desetina vati), koji emituju jedan vrlo uzak snop radiofrekventnih talasa. Snaga zračenja (samim tim i efektivna izračena snaga) je uvek ograničena na optimalnu, u zavisnosti od opterećenja i uslova propagacije, ali se, iz razloga bezbednosti, pri merenju redovno uzima i tzv. maksimalno opterećenje, pri kome ne smeju da se prekorače referentne granične vrednosti ni u jednoj tački u okolini radio bazne stanice. Tom prilikom se redovno uzimaju u obzir i drugi predajnici u zoni, tj. meri se i emisija ali i ukupna imisija, što je podzakonskim aktima bliže uređeno. Pored poštovanja tehničkih zahteva u vezi sa uslovima prostiranja elektromagnetnih talasa, moraju se ispoštovati i mere bezbednosti i zaštite zdravlja ljudi i životne sredine. Zbog toga se, kod nas i u svetu, radio bazne stanice mobilnih i fiksnih bežičnih komunikacija postavljaju na: stubovima visine do 100 metara, najvišim objektima koji dominiraju okolinom, na fasadama objekata (panelne bazne stanice koje pokrivaju određenu mikrolokaciju) i pokretne radio bazne stanice (montiraju se za vreme održavanja raznih skupova, koncerata i sl.).

Najpotpuniji uvid u izloženost stanovništva EM zračenju moguće je ostvariti na osnovu poznavanja lokacija sa izvorima zračenja, kao i određenih karakteristika radio-stanica: frekvencijski opseg, snaga predajnika, lokacija predajnika, visina i karakteristike predajne antene.

Baznu radio stanicu mobilnih i fiksnih bežičnih komunikacija čine primopredajni uređaji i odgovarajuća elektronsko komunikaciona oprema, koja služi za povezivanje radio bazne stanice sa ostalim delovima mobilne elektronsko komunikacione mreže. Bazna radio stanica mobilnih i fiksnih bežičnih komunikacija može istovremeno biti funkcionalna u sledećim mobilnim i fiksnim bežičnim elektronsko komunikacionim mrežama (ili tri dela jedinstvene mreže) koji se, pored tehnološkog nivoa i mogućnosti prenosa govora, podataka ili slike, razlikuju i po frekvencijskim opsezima koje koriste, sa realnim prodorom ka 4G i naprednijim tehnologijama, čiji se razvoj može samo slutiti, a to su:

• GSM (Global System for Mobile 900)

• GSM 1800

• UMTS (Universal Mobile Telecommunications System-poznat i kao 3G, oko 2100 MHz)

• CDMA (Code Division Multiple Access)

Monitoring kao deo jedinstvenog informacionog sistema životne sredine, predstavlja kontinualnu kontrolu i praćenje stanja životne sredine ispitivanjem i ocenjivanjem indikatora stanja.

Monitoring nivoa nejonizujućih zračenja vrši se merenjem i proračunom nivoa elektromagnetnog polja u zadatim oblastima životne sredine, utvrđivanjem prostorne raspodele emitovane elektromagnetne energije, poređenjem dobijenih rezultata sa važećim propisima, kvalitativnim izražavanjem uticaja postojećeg nivoa zračenja na stanovništvo, evidentiranjem svih značajnih izvora elektromagnetnog zračenja po bitnim parametrima i analizom njihovog uticaja u okviru programa monitoringa.

I.1 Sadržaj monitoringa nivoa nejonizujućih zračenja u životnoj sredini

Merni lokaliteti

Za potrebe realizacije Projekta kontrolnog monitoringa nivoa nejonizujućih zračenja u životnoj sredini, određivanje elektromagnetno ugroženih područja na teritoriji grada Niša za 2013/2014. godinu, a u cilju formiranja mapa elektromagnetno ugroženih područja, lociranja potencijalnih mesta u kojima vrednosti elektromagnetnog zračenja premašuju propisane granice izlaganja nejonizujućim zračenjima potrebno je pristupiti merenju nivoa elektromagnetnog zračenja.

Radi dobijanja vrednosti i ocene stepena izlaganja nejonizujućem zračenju u životnoj sredini, potrebno je vršiti kontrolno merenje nivoa elektromagnetnog zračenja izvora nejonizujućih zračenja u:

• NISKOFREKVENTNOM PODRUČJU - transformatorskih stanica i nadzemnih elektroenergetskih vodova za prenos ili distribuciju električne energije na 12 mernih lokaliteta;

Merni lokaliteti za transformatorske stanice - TS i dalekovode:

Merni lokalitet	Lokacija niskofrekventnog izvora
M1	TS Medoševac okretnica
M2	Dalekovod u ul. Dimitrija Leka (MIN-ovo naselje) i TS
M3	Dalekovod ul. Igmanska - Zetska i TS kod Pivare
M4	TS u ul. Šabačka i kod OŠ "Sreten Mladenović-Mika"
M5	TS naselje "Čalije"
M6	TS u ul. Kosovke devojke i MK "Branko Mišić-Kamenko" (2)
M7	Dalekovod u ul. Knjaževačkoj
M8	TS u naselju "Ratko Jović"
M9	TS u naselju "Stevan Sinđelić" i kod Elektronskog fakulteta (2)
M10	TS kod OŠ "Sveti Sava"
M11	TS u ul. Generala Tranijea (u sklopu zgrade)
M12	Dalekovod Bul. Svetog Cara Konstantina

• I VISOKOFREKVENTNOM PODRUČJU - radio baznih stanica mobilne telefonije u zonama povećane osetljivosti na 9 mernih lokaliteta;

U okviru mernih lokaliteta izbor mernih tačaka biće vršen tako da omogući najbolju ocenu nivoa elektromagnetnog zračenja i uticaj na stanovništvo i životnu sredinu. Izabranim mernim tačkama neophodno je da se obuhvate:

- Područja stambenih zona u kojima se osobe mogu zadržavati i 24 sata dnevno;

- Škole, domovi, predškolske ustanove, porodilišta, bolnice, turistički objekti, dečija igrališta i dr.

Projekat monitoringa nivoa nejonizujućih zračenja u životnoj sredini na teritoriji grada Niša za 2013/2014. godinu obuhvata sledeće opštine, merne lokalitete i merne tačke:

Merni lokalitet	Lokacija radio-bazne stanice
L1	ul. Somborska - kod Pantelejske crkve
L2	naselje Pantelej - igralište (stub)
L3	Tržni centar "Merkator"
L4	ul. Vojvode Tankosića - kod Doma zdravlja
L5	ul. Generala Bože Jankovića - "Narodne Novine"
L6	ul. Durmitorska - Hotel "Aleksandar"
L7	ul. Vase Čarapića (iznad OŠ "Kole Rašić")
L8	ul. Mokranjčeva br. 2 - Trg Nikole Dražića
L9	Naselje "Ratko Jović" Predstavništvo Forda (Grand Motors)

Merne tačke u okviru svakog lokaliteta odrediće ovlašćena organizacija za sprovođenje monitoringa.

Dinamika merenja i merni intervali

Prema Projektu monitoringa nivoa nejonizujućih zračenja u životnoj sredini za period 2013/2014. godine, u niskofrekventnom području vršiće se merenje nivoa nejonizujućih zračenja koja potiču od transformatorskih stanica i elektroenergetskih vodova i u visokofrekventnom području vršiće se merenja nivoa nejonizujućih zračenja koja potiču od izvora nejonizujućih zračenja u zonama povećane osetljivosti - radio baznih stanica mobilne telefonije.

Dinamika merenja podrazumeva definisanje postojećeg stanja nivoa elektromagnetnog zračenja na 9 mernih mesta, u okviru definisanih mernih lokaliteta u visokofrekventnom području i na 12 mernih mesta u niskofrekventnom području, što ukupno iznosi 21 merenje nivoa elektromagnetnog polja, sa ocenom stanja i uticaja na stanovništvo i životnu sredinu.

Parametri monitoringa, metode merenja i proračuna

Na mernim mestima monitoring nivoa nejonizujućih zračenja u životnoj sredini ima za cilj određivanje vrednosti jačine električnog polja E (V/m), prostornu raspodelu, odnosno vremenski promenljivog elektromagnetnog polja i referentni granični nivo izlaganja stanovništva električnim, magnetskim i elektromagnetskim poljima različite frekvencije, koje propisuje Pravilnik o granicama izlaganja nejonizujućim zračenjima ("Službeni glasnik RS", br. 104/09).

Sva merenja i tumačenje dobijenih rezultata potrebno je uraditi u skladu sa gore navedenim Pravilnikom.

Monitoring nivoa nejonizujućih zračenja vrši se merenjem ili proračunom nivoa elektromagnetnog polja u zadatim oblastima životne sredine uz obaveznu primenu metoda merenja i proračuna važećih domaćih ili međunarodnih standarda, i to:

• Za niskofrekventno područje - CEI IEC 61786;

• Za visokofrekventno područje - CEI IEC 61566;

• Standard o ispitivanju uticaja na izlaganje stanovništva nejonizujućim zračenjima - CENELEC EN 50413: 2008.

I.2 Ciljevi monitoringa nivoa nejonizujućih zračenja u životnoj sredini

Ciljevi monitoringa nivoa nejonizujućih zračenja u životnoj sredini, na definisanim lokacijama na teritoriji grada Niša su:

1. Utvrđivanje realnog stanja nivoa elektromagnetskog zračenja i prostorne raspodele emitovane elektromagnetske energije na osnovu merenja elektromagnetskog zračenja, preko vektora intenziteta električnog polja;

2. Kvantitativno prikazivanje uticaja postojećeg nivoa zračenja na okruženje i ljude koji u njemu borave, poređenjem dobijenih rezultata sa važećim propisima u domenu zaštite ljudstva i životne sredine od nejonizujućih zračenja;

3. Utvrđivanje stepena ugroženosti životne sredine koji je posledica nejonizujućih zračenja;

4. Dobijanje potrebnih rezultata i informacija radi mogućnosti preventivnog delovanja u cilju zaštite zdravlja ljudi i zaštite životne sredine kao i mogućnost informisanja javnosti o rezultatima merenja;

5. Utvrđivanje i primena mera i uslova zaštite od nejonizujućih zračenja u životnoj sredini;

6. Formiranje mapa elektromagnetno ugroženih područja na teritoriji grada Niša;

7. Sprovođenje nadzora i kontrole primene mera zaštite od nejonizujućih zračenja u životnoj sredini;

8. Sagledavanje problema - određivanje lokacije za postavljanje radio baznih stanica i ugradnja ovih lokacija i lokacija postojećih izvora nejonizujućih zračenja u planove pri prostornom uređenju novih i rekonstrukciji postojećih naselja i područja.

II FAZE REALIZACIJE PROGRAMA

Realizacija Projekta monitoringa nivoa nejonizujućih zračenja u životnoj sredini na teritoriji grada Niša za 2013/2014. godinu obuhvata tri faze:

I faza - Donošenje Projekta monitoringa nivoa nejonizujućih zračenja u životnoj sredini na teritoriji grada Niša za 2013/2014. godinu, od strane Gradskog veća grada Niša;

II faza - Izbor organizacije za realizaciju Projekta i potpisivanje ugovora;

III faza - Realizacija Projekta od strane izabrane ovlašćene stručne organizacije.

III IZVORI FINANSIRANJA

Monitoring nivoa nejonizujućih zračenja u životnoj sredini na mernim mestima određenim ovim Projektom finansiraće se iz sredstava (deo), predviđenih Odlukom o budžetu grada Niša za 2013. godinu iz sredstava budžetskog fonda za zaštitu životne sredine ("Službeni list grada Niša", br. 108/12 i 15/13), razdeo 3; glava 3.8.; funkcija 560; pozicija 233, ekonomska klasifikacija 424 - specijalizovane usluge, u iznosu od 450.000,00 dinara (bez PDV-a), od ukupno namenjene aproprijacije u iznosu od 70.000.000,00 dinara.

Program objaviti u "Službenom listu Grada Niša".