PROGRAM
SISTEMATSKOG PRAĆENJA KVALITETA ZEMLJIŠTA NA TERITORIJI GRADA NIŠA ZA 2013/2014. GODINU

("Sl. list grada Niša", br. 28/2013)

 

I - OSNOVE PROGRAMA

Zemljište je nezamenjiv prirodni resurs, posebno značajan kao supstrat za gajenje biljaka koje nalaze sve što im je potrebno za rast, život i donošenje plodova, ali je takođe i prirodna sredina za mnoge druge oblike života na zemlji. Ono je teško obnovljivo prirodno bogatstvo od neprocenjene koristi za čovečanstvo. Iz tog razloga neophodno je održavati njegove funkcije i kvalitet, koje su šematski prikazane:

Zemljište predstavlja i značajan ekosistem čiji su glavni sastojci mineralna jedinjenja, organske materije i brojne vrste živih organizama. Kao jedan od najvažnijih prirodnih resursa i neprocenjivo dobro, zemljište se sporo obrazuje, a u procesu destrukcije brzo uništava. Treba ga posmatrati kao multifunkcionalni sistem, a ne kao skup fizičkih i hemijskih svojstava. Funkcije zemljišta kao što su: proizvodnja biomase i hrane, vezivanje i čuvanje mineralnih materija, vode, organske materije, gasova, izvor biodiverziteta, izvor materijala i akumulacija ugljenika, često su narušene i dovode do smanjenja plodnosti i sposobnosti za odvijanje procesa razlaganja, a time i kruženja materija u prirodi.

II - CILJ KONTROLE

Zemljište je relativno stabilan sistem i promene njegovih osobina pod uticajem prirodnih faktora odvijaju se veoma sporo. Sa druge strane, čovek u procesu privrednog razvoja, poslednjih decenija raznim aktivnostima utiče na njegovu degradacuju, ugrožavajući njegovu hranljivost, moć prečišćavanja vode, skladištenje i transformaciju energije kao i genetski resurs svih oblika života na našoj planeti, jednom rečju počeo je da ugrožava životni prostor. Kao takvo, zemljište zahteva posebnu i stalnu brigu.

Praćenje kvaliteta zemljišta neophodno je u cilju očuvanja ovog prirodnog resursa i proizvodnje zdravstveno bezbedne hrane. Jedna od mera zaštite i očuvanja zemljišta je sprovođenje monitoringa, što predstavlja trajno praćenje sadržaja opasnih i štetnih materija u zemljištu i materija koje čine plodnost zemljišta.

U tom cilju vrši se sistematsko praćenje kvaliteta zemljišta, na teritoriji Grada Niša, i na taj način formira se baza podataka.

III - OBIM KONTROLE I LOKACIJE

Program sistematskog praćenja kvaliteta zemljišta obuhvata uzorkovanje i analiziranje zemljišta na lokacijama svih pet gradskih opština.

Na teritoriji Gradskih opština: Pantelej, Crveni Krst, Palilula i Niška Banja biće uzorkovano:

• po 10 uzoraka poljoprivrednog zemljišta i

• po 5 uzoraka nepoljoprivrednog zemljišta, u prolećnom i u jesenjem periodu.

Na teritoriji Gradske opštine Medijana biće uzorkovano:

• 5 uzoraka poljoprivrednog zemljišta i 5 uzoraka nepoljoprivrednog zemljišta u prolećnom i jesenjem periodu.

Lokalna mreža lokaliteta za praćenje kvaliteta zemljišta obuhvata sledeće lokalitete poljoprivrednog i nepoljoprivrednog zemljišta po Gradskim opštinama:

GRADSKA OPŠTINA MEDIJANA

Po 5 uzoraka poljoprivrednog zemljišta sa raznim kulturama (KO Brzi Brod) i 5 uzoraka nepoljoprivrednog zemljišta sa lokacija:

1. pored JKP "Gradska Toplana"

2. u zoni sanitarne zaštite izvorišta JKP "Naisus"

3. sa leve obale reke Nišave kod "Merkatora" u blizini benzinske pumpe

4. pored saobraćajnice Car Konstantin kod "Nisala"

5. iz dvorišta škole "Sveti Sava"

 

GRADSKA OPŠTINA PANTELEJ

Po 10 uzoraka poljoprivrednog zemljišta sa raznim kulturama i sa različitih lokacija i 5 uzoraka nepoljoprivrednog zemljišta sa lokacija:

1. pored "Benetton Serbia" (desna obala Nišave)

2. pored benzinske pumpe u Knjaževačkoj ulici

3. kod kasarne na putu Niš - Beograd

4. na Knjaževačkom putu prema Malči (kod separacije šljunka)

5. u dvorištu Osnovne škole "Miroslav Antić"

 

GRADSKA OPŠTINA NIŠKA BANJA

Po 10 uzoraka poljoprivrednog zemljišta sa raznim kulturama i sa različitih lokacija i 5 uzoraka nepoljoprivrednog zemljišta sa lokacija:

1. iz naselja Nikola Tesla (na putu za Gadžin Han)

2. iz naselja Nikola Tesla prema Nišavi

3. kod trafostanice u blizini "Nisala"

4. u Sićevačkoj klisuri pored puta

5. u dvorištu Osnovne škole "Ivan Goran Kovačić"

 

GRADSKA OPŠTINA PALILULA

Po 10 uzoraka poljoprivrednog zemljišta sa raznim kulturama i sa različitih lokacija i 5 uzoraka nepoljoprivrednog zemljišta sa lokacija:

1. u blizini deponije otpada "Bubanj" - lokacija na putu prema Doljevcu

2. lokalitet iz Pasi poljane (kod trafoa u naselju)

3. lokalitet kod "Metroa"

4. lokalitet kod Mramora - klizište

5. u dvorištu Osnovne škole "Sreten Mladenović Mika"

 

GRADSKA OPŠTINA CRVENI KRST

Po 10 uzoraka poljoprivrednog zemljišta sa raznim kulturama i sa različitih lokacija i 5 uzoraka nepoljoprivrednog zemljišta sa lokacija:

1. pored Duvanske industrije

2. u blizini aerodroma

3. u blizini benzinske pumpe kod motela "Naisus"

4. u naselju "Šljaka"

5. u dvorištu Osnovne škole "Branislav Nušić" Mezgraja

Uzorci poljoprivrednog zemljišta biće uzeti sa površina poljoprivrednog područja grada - voćnjaka, njiva, povrtnjaka, vinograda i drugih kultura u neposrednoj blizini potencijalnih zagađivača po gradskim opštinama.

Broj i raspored lokaliteta i položaj mernih mesta mora biti prikazan Gauss-Krigerovim koordinatama u skladu sa Uredbom o programu sistematskog praćenja kvaliteta zemljišta, indikatorima za ocenu rizika od degradacije zemljišta i metodologiji za izradu remedijacionih programa ("Službeni glasnik Republike Srbije", br. 88/2010).

IV - PARAMETRI KONTROLE KVALITETA ZEMLJIŠTA

Indikatori za ocenu rizika od degradacije zemljišta ocenjuju se na osnovu opštih elemenata za ocenu rizika od degradacije zemljišta datih u Prilogu 1. navedene Uredbe.

U uzorcima poljoprivrednog zemljišta, radi zaštite i očuvanja svojstva zemljišta i sprečavanja njegove degradacije vršiće se kontrola sledećih parametara: pH - vrednost (stanje kiselosti zemljišta), sadržaj humusa, ukupni organski ugljenik. sadržaj CaCO3, sadržaj azota, lakopristupačni fosfor, lakopristupačni kalijum.

Granične i remedijacione vrednosti koncentracija opasnih i štetnih materija i vrednosti koje mogu ukazati na značajnu kontaminaciju zemljišta definisane su u Prilogu 3. iste Uredbe. U skladu sa tim vršiće se ispitivanje sadržaja i koncentracije ukupnih mikroelemenata i teških metala Cu, Zn, Co, Mn, As, Pb, Cd, Ni, Cr.

U uzorcima poljoprivrednog i nepoljoprivrednog zemljišta pored ovih biće ispitivana i koncentracija opasnih i štetnih materija u skladu sa Prilogom 3. Uredbe, koja podrazumeva analizu prisustva sadržaja organskih kontaminanata: polihlorovanih bifenila (PCB), policikličnih aromatičnih ugljovodonika (PAH) i pesticida.

Na osnovu ispitivanja uzoraka zemljišta uzetih sa lokaliteta predviđenih Programom i dobijenim rezultatima napraviće se zaključci u pogledu zagađenja zemljišta.

Podaci dobijeni realizacijom Programa dostavljaju se Agenciji za zaštitu životne sredine Republike Srbije.

V - IZVEŠTAVANJE O REZULTATIMA MERENJA

Ovlašćena organizacija je u obavezi da prilikom dostavljanja izveštaja prikaže listu metoda i standarda koji se koriste za uzorkovanje zemljišta, analizu uzoraka i obradu podataka kao i ocenjivanje vrednosti koncentracija.

Rezultati će biti prikazani tabelarno, grafički i tekstualno objašnjeni, sa zaključkom o stanju na lokacijama koje su utvrđene Programom i eventualnom preporukom za izradu remedijacionih programa u slučaju registrovanja remedijacionih vrednosti koncentracija opasnih i štetnih materija ili vrednosti koje ukazuju na značajnu kontaminaciju zemljišta. Tumačenje rezultata ispitivanja vršiće se u skladu sa važećom zakonskom regulativom.

VI - MERE ZA REALIZACIJU PROGRAMA

Realizacija Programa sistematskog praćenja kvaliteta zemljišta na teritoriji grada Niša za 2013/2014. godinu, obuhvata tri faze:

I faza - Donošenje Programa sistematskog praćenja kvaliteta zemljišta na teritoriji grada Niša za 2013/2014. godinu, od strane Gradskog veća Grada Niša;

II faza - Izbor organizacije za realizaciju Programa i potpisivanje ugovora, i

III faza - Iniciranje izrade remedijacionih programa u slučaju registrovanja remedijacionih vrednosti koncentracija opasnih i štetnih materija ili vrednosti koje ukazuju na značajnu kontaminaciju zemljišta.

VII - IZVORI FINANSIRANJA

Monitoring zemljišta na mernim mestima određenim Programom jedinice lokalne samouprave finansiraće se iz sredstava (deo), predviđenih Odlukom o budžetu Grada Niša za 2013. godinu iz sredstava budžetskog fonda za zaštitu životne sredine ("Službeni list Grada Niša", br. 108/12 i 15/13), razdeo 3; glava 3.8.; funkcija 560; pozicija 233, ekonomska klasifikacija 424 - specijalizovane usluge, u iznosu od 1.600.000,00 dinara (bez PDV-a), od ukupno namenjene aproprijacije od 70.000.000,00 dinara.

Program objaviti u "Službenom listu Grada Niša".