REŠENJE

O UTVRĐIVANJU PROGRAMA RANOG OTKRIVANJA I PRAĆENJA PROMENA FUNKCIJE SRCA KOD HIPERTENZIVNIH TRUDNICA NA TERITORIJI AUTONOMNE POKRAJINE VOJVODINE

("Sl. list AP Vojvodine", br. 19/2013)

Ovim rešenjem utvrđuje se Program ranog otkrivanja i praćenja promena funkcije srca kod hipertenzivnih trudnica na teritoriji Autonomne Pokrajine Vojvodine, obim sredstava za sprovođenje ovog programa i način njihovog raspoređivanja i korišćenja.

Program iz tačke I ovog rešenja, čini njegov sastavni deo.

III

Ovo rešenje objaviće se u "Službenom listu Autonomne Pokrajine Vojvodine".

PROGRAM
RANOG OTKRIVANJA I PRAĆENJA PROMENA FUNKCIJE SRCA KOD HIPERTENZIVNIH TRUDNICA NA TERITORIJI AP VOJVODINE

Uvod

Mrežu zdravstvenih ustanova na teritoriji Autonomne Pokrajine Vojvodine u skladu sa Uredbom o planu mreže zdravstvenih ustanova ("Službeni glasnik RS", broj: 42/06, 119/07, 84/08, 71/09, 85/09, 24/10, 6/12 i 37/12), čine 92 zdravstvene ustanove u pokrajinskoj svojini i opštinskoj, odnosno gradskoj svojini. Bolnička, specijalistička i visokospecijalistička zdravstvena zaštita na teritoriji Autonomne Pokrajine Vojvodine obavlja se u 35 ustanova koje je osnovala Vlada Autonomne Pokrajine Vojvodine. Zdravstvena zaštita na tercijarnom nivou pruža se u četiri instituta (Institut za zdravstvenu zaštitu dece i omladine Vojvodine, Institut za onkologiju Vojvodine, Institut za kardiovaskularne bolesti Vojvodine, Institut za plućne bolesti Vojvodine) i u Kliničkom centru Vojvodine. Sve ustanove tercijarnog nivoa, čije usluge koristi celo stanovništvo Vojvodine smeštene su u Južnobačkom okrugu koji je i sedište Medicinskog fakulteta Novi Sad.

Društvena briga za zdravlje na nivou autonomne pokrajine na osnovu člana 13. stav 1. Zakona o zdravstvenoj zaštiti ("Službeni glasnik RS", broj 107/05, 88/10, 99/10, 57/11 i 119/12), obuhvata mere za obezbeđenje i sprovođenje zdravstvene zaštite od interesa za građane na teritoriji autonomne pokrajine i to:praćenje zdravstvenog stanja stanovništva i rada zdravstvene službe i staranje o sprovođenju utvrđenih prioriteta u zdravstvenoj zaštiti, stvaranje uslova za pristupačnost i ujednačenost korišćenja primarne zdravstvene zaštite, koordiniranje, podsticanje, organizacija i usmeravanje sprovođenja zdravstvene zaštite, planiranje i ostvarivanje sopstvenog programa za očuvanje i zaštitu zdravlja od zagađene životne sredine, obezbeđivanje sredstava za vršenje osnivačkih prava nad zdravstvenim ustanovama, saradnju sa humanitarnim i stručnim organizacijama, savezima i udruženjima na poslovima razvoja zdravstvene zaštite, mogućnost da obezbedi uslove za bolju kadrovsku obezbeđenost zdravstvene ustanove čiji je osnivač do normativa, odnosno standarda propisanim u skladu sa ovim zakonom i propisima donetim za sprovođenje ovog zakona i obezbeđivanje sredstava za pružanje hitne medicinske pomoći pod uslovima utvrđenim ovim zakonom. Za ostvarivanje navedene društvene brige za zdravlje autonomna pokrajina obezbeđuje sredstva u budžetu autonomne pokrajine.

Zakonom o zdravstvenoj zaštiti ("Službeni glasnik RS", broj 107/05, 88/10, 99/10, 57/11 i 119/12), članom 13. stav 4. utvrđeno je da autonomna pokrajina može doneti posebne programe zdravstvene zaštite za pojedine kategorije stanovništva, odnosno vrste bolesti koje su specifične za autonomnu pokrajinu, a za koje nije donet poseban program zdravstvene zaštite na republičkom nivou, u skladu sa svojim mogućnostima, i utvrditi cene tih pojedinačnih usluga, odnosno programa.

Potrebu donošenja posebnog programa zdravstvene zaštite za rano otkrivanje i praćenje promena funkcije srca kod hipertenzivnih trudnica na teritoriji Autonomne Pokrajine Vojvodine predložila je Pokrajinska stručna komisija za utvrđivanje prioriteta u zdravstvenoj zaštiti i predlaganje mera i programa za unapređenje zdravlja stanovništva Autonomne Pokrajine Vojvodine, koju je formirao pokrajinski sekretar za zdravstvo, socijalnu politiku i demografiju kao stručno i savetodavno telo Pokrajinskog sekretarijata za oblast zdravstva. Program ranog otkrivanja i praćenja promena funkcije srca kod hipertenzivnih trudnica na teritoriji Autonomne Pokrajine Vojvodine realizovaće Institut za kardiovaskularne bolesti Vojvodine.

Prikaz i analiza postojeće situacije

Prema podacima Instituta za javno zdravlje Vojvodine sadržanim u analizi zdravstvenog stanje stanovništva AP Vojvodine za 2011. godinu, u strukturi uzroka smrti najveći udeo imaju hronične nezarazne bolesti (preko 80%), a među njima na prvom mestu se nalaze kardiovaskularne bolesti (54,3%), a na drugom mestu su maligne bolesti (22,3%).

Na prvom mestu vodećih grupa bolesti sa učešćem od 15,7% u ukupnom morbititetu - obolevanju u AP Vojvodini prema podacima Instituta za javno zdravlje Vojvodine, su bolesti sistema krvotoka. Iz ove grupe bolesti, vodeća dijagnoza a ujedno i vodeća dijagnoza u ukupnom morbiditetu je povišen krvni pritisak (hipertenzija) sa učešćem od 9,5%. Masovne nezarazne bolesti imaju najveći zdravstveni i socijalno medicinski značaj u vanbolničkom morbiditetu odraslog stanovništva Vojvodine. Vodeća dijagnoza registrovana u službama opšte medicine je arterijska hipertenzija od koje se leči svaki deseti odrastao stanovnik Vojvodine. Hipertenzija je jedan od vodećih faktora rizika za nastanak kardiovaskularnih i cerebrovaskularnih bolesti.

Poseban problem su trudnice sa hipertenzijom, budući da se kod njih značajno češće trudnoća komplikuje preeklampsijom, eklampsijom, peri i postpartalnom kardiomiopatijom, kao i zastojem u intrauterinom razvoju i rastu ploda. Kod žena koje imaju povišen krvni pritisak u trudnoći češće se javlja esencijalna arterijska hipertenzija u kasnijim godinama, kao i u narednim trudnoćama. Prema podacima iz svetske literature 10-15% trudnica ima hipertenziju, a hipertenzivni sindrom u trudnoći, jedan je od vodećih uzroka morbiditeta majke i ploda, sačinjava 15-33% ukupnog maternalnog mortaliteta, tj. na drugom je mestu kao uzrok smrti majke. Hipertenzivni sindrom u trudnoći podrazumeva četiri entiteta: hroničnu hipertenziju, preeklampsiju - eklampsiju, preeklampsiju superponiranu na hipertenziju i gestacijsku hipertenziju (hipertenziju indikovanu trudnoćom).

Takođe, prema podacima iz stručne literature, kod hipertenzivnih trudnica dolazi do dijastolne disfunkcije miokarda leve komore, depresije sistolne funkcije, smanjenja kardijalnog output-a, disfunkcije leve pretkomore, povećanja mase miokarda, kao i promene geometrije miokarda u smislu ekscentrične hipertrofije i koncentričnog remodelinga. S obzirom na ovako specifičnu patologiju postoji potreba za definisanim skrining program kojim bi se po jedinstvenoj metodologiji ustanovljavao rizik za navedene komplikacije.

U prirodnom kretanju stanovništva Vojvodine koje je uslovljeno fenomenima rađanja i umiranja već dugo se zapaža tendencija pada nataliteta i rasta mortaliteta i kao rezultat ovih kretanja pad prirodnog priraštaja. Zbog toga je pored sprovođenja pronatalitetnih mera i aktivnosti od posebnog značaja društvena briga za trudnice. Iz navedenih razloga značajan je svaki doprinos u smanjenju mortaliteta i morbiditeta majke i ploda, odnosno odojčeta u Vojvodini. Zbog uticaja i posledica koji ima na zdravlje majke i ploda, izuzetno je značajno da se povišeni krvni pritisak kod trudnica pravovremeno dijagnostikuje i adekvatno tretira u zdravstvenoj ustanovi.

Poslednjih godina u Vojvodini se uočava pad specifičnih stopa fertiliteta (rađanja) u starosnim grupama od 20-24 i od 25-29 godina, dok se u starosnim grupama od 30-34 i od 35-39 godina beleži porast, što ukazuje na odlaganje rađanja dece. Starost žena koje rađaju pomera se prema starijim dobnim grupama. Prosečna starost majke pri rođenju prvog deteta prema podacima Instituta za javno zdravlje Vojvodine iz Zdravstvenog stanja stanovništva AP Vojvodine za 2011. godinu je 29 godina i održavaju se niske stope nataliteta (rađa se 9 dece na 1000 stanovnika). Očekivano trajanje života stanovništva Vojvodine nastavlja tendenciju rasta, ali je niže nego u centralnoj Srbiji.

Prema podacima Instituta za javno zdravlje Vojvodine kao jedna od vodećih grupa bolesti vezanih za trudnoću, rađanje i babinje i vodeća dijagnoza unutar tih bolesti u službama za zdravstvenu zaštitu žena u Vojvodini u 2010. godini je bio otok, belančevine u mokraći i povišen pritisak u trudnoći i od ovih bolesti je u 2010. godini obolelo 1890 žena ili 0,8%. Istovremeno je i stopa smrtnosti odojčeta kao i stopa maternalnog mortaliteta bila niska, što ukazuje na dosta dobru zdravstvenu zaštitu žena i dece.

Značajno je navesti i da se prema podacima Instituta, na teritoriji Vojvodine preventivni pregledi kod trudnica sprovode sa potrebnim obuhvatom, dok su ginekološki pregledi žena posle porođaja manji od potrebnog pa bi se ovim programom dodatno motivisale trudnice sa povišenim krvnim pritiskom da i nakon porođaja nastave da kontrolišu svoje zdravlje i spreče nastanak kardiovaskularnih bolesti u budućnosti. Na teritoriji AP Vojvodine godišnje se porodi oko 18.000 žena, od toga na Klinici za ginekologiju i akušerstvo Kliničkog centra Vojvodine oko 6.500 žena.

Poseban program za rano otkrivanje i praćenje promena funkcija srca kod hipertenzivnih trudnica nije donet na republičkom nivou. S obzirom na visok rizik i ozbiljnost nastanka komplikacija u toku trudnoće, u toku i nakon porođaja kod trudnica sa hipertenzijom, u cilju unapređenja kvaliteta zdravstvene zaštite trudnica postoji potreba za donošenjem posebnog programa zdravstvene zaštite za rano otkrivanje i praćenje promena funkcija srca (u sistolnoj i dijastolnoj funkciji miokarda leve komore) za ovu kategoriju stanovništva. Budući da je Institut za kardiovaskularne bolesti tercijarna ustanova u zdravstvenom sistemu kojoj gravitiraju i čije usluge koriste pacijenti iz cele Vojvodine, realizacijom ovog programa biće unapređeno zdravlje i zdravstveni sistem na teritoriji Autonomne Pokrajine Vojvodine.

Ciljevi, aktivnosti, metodologija realizacije i indikatori programa ranog otkrivanja i praćenja promena funkcije srca kod hipertenzivnih trudnica na teritoriji Autonomne Pokrajine Vojvodine

Opšti cilj

Smanjenje broja komplikacija u trudnoći i tokom porođaja nastalih kao posledica hipertenzije.

Specifični ciljevi:

1. Rano otkrivanje potencijalno ugroženih trudnica i pravovremeno ordiniranje adekvatne kardiološke terapije.

2. Kontrola efikasnosti terapije ponovljenim ehokardiografskim i kardiološkim pregledom.

3. Izrada protokola za registraciju i praćenje hipertenzivnih trudnica, koji bi i po završetku ovog programa služio kao baza za rutinsko monitorisanje trudnica kod kojih se postavi dijagnoza hipertenzije.

4. Analiza rezultata pravovremenog tretmana i kontrole hipertenzivnih trudnica u odnosu na nastanak komplikacija u toku trudnoće, kao i u toku i nakon porođaja.

Aktivnosti programa

U prvoj fazi realizacije programa, tokom 2013. godine biće izvršena nabavka savremenog aparata za ehokardiografski pregled sa potrebnom kardiološkom opremom, edukacija edukatora i edukacija lekara u opštim bolnicama i monitoring. U ovoj fazi kardiološkim pregledom, ehokardiografskim pregledom i 24-satnim monitoringom krvnog pritiska biće od septembra do decembra 2013. godine obuhvaćeno 100 hipertenzivnih trudnica. U narednoj godini realizacije programa očekuje se povećanje broja obuhvaćenih hipertenzivnih trudnica, sprovođenje monitoringa i po potrebi daljih edukacija. Hipertenzivne trudnice će od nadležnih lekara biti upućivane na Kliniku za kardiologiju Instituta za kardiovaskularne bolesti na kardiološki pregled, ehokardiografski pregled i 24-satni monitoring krvnog pritiska. Navedene preglede vršiće lekari subspecijalisti, kardiolozi, zaposleni u Klinici za kardiologiju Instituta za kardiovaskularne bolesti Vojvodine, a koji rade i u kabinetu za ehokardiografiju, odnosno u kabinetu za očitavanje ambulatornog monitoringa krvnog pritiska.

Svakoj upućenoj trudnici biće urađen kardiološki pregled i dva ehokardiografska pregleda u toku trudnoće (prvi nakon postavljanja dijagnoze hipertenzije i drugi, kontrolni u 3. trimestru trudnoće) i ehokardiografski pregled 6 nedelja nakon porođaja. Takođe će svakoj upućenoj trudnici biti urađen jedan 24 - satni monitoring krvnog pritiska u toku 3. trimestra trudnoće i jedan 6 nedelja nakon porođaja. Ukupan broj planiranih pregleda 100 trudnica obuhvaćenih programom u prvoj godini realizacije programa je 300 ehokardiografskih i 100 kardioloških pregleda i 200 pregleda 24 - satnih monitoringa krvnog pritiska.

Sastavni deo programa je i edukacija lekara, kardiologa iz opštih bolnica na teritoriji AP Vojvodine i edukacija edukatora. Edukacija lekara edukatora će se realizovati kroz stručne i edukativne kurseve i kongrese u referentnim centrima van zemlje ili akreditovanim skupovima u inostranstvu.

Metodologija sprovođenja programa

Hipertenzivne trudnice će se upućivati na pregled u Kliniku za kardiologiju Instituta za kardiovaskularne bolesti Vojvodine od strane nadležnih lekara. Edukacija lekara, kardiologa na temu kardiološkog i ehokardiografskog pregleda hipertenzivnih trudnica iz opštih bolnica na teritoriji AP Vojvodine sprovodiće se u Institutu za kardiovaskularne bolesti Vojvodine i podrazumeva praktičnu nastavu sa svakog lekara pojedinačno u kabinetu za ehokardiografiju Instituta za kardiovaskularne bolesti Vojvodine na novom ehokardiografskom aparatu i zajedničku teoretsku nastavu u vidu kursa. Planirano je da se edukacijom obuhvati 10 lekara, kardiologa iz opštih bolnica na teritoriji AP Vojvodine.

Indikatori

Realizacija programa će se pratiti kroz zadate indikatore: nabavku aparata za ehokardiografski pregled sa potrebnom kardiološkom opremom, izvršene preglede trudnica u planiranom obimu, edukaciju edukatora i edukaciju kardiologa iz opštih bolnica na teritoriji AP Vojvodine.

Finansijska sredstva potrebna za realizaciju programa

Ukupan iznos sredstava potreban za realizaciju programa ranog otkrivanja promena funkcije srca kod hipertenzivnih trudnica na teritoriji Autonomne Pokrajine Vojvodine u 2013. godini iznosi 20.995.776,00 dinara.

Način raspoređivanja i korišćenja sredstava za sprovođenje programa ranog otkrivanja promena funkcije srca kod hipertenzivnih trudnica na teritoriji Autonomne Pokrajine Vojvodine dat je u tabeli 1.

Tabela 1.

- u dinarima

Red. broj	Naziv troškova	Cena sa PVD-om	Učešće u %
1.	Troškovi nabavke opreme	19.000.000,00	90,5
	1.1. Aparat za ehokardiografski pregled sa potrebnom kardiološkom opremom	19.000.000,00
2.	Troškovi usluga i naknada	1.995.776,00
	2.1. Troškovi edukacije lekara, kardiologa iz bolnica sa teritorije Autonomne Pokrajine Vojvodine	1.195.776,00
	2.3. Troškovi edukacija za koordinatora i šest članova tima subspecijalista kardiologa	800.000,00	9,5
	UKUPNO:	20.995.776,00	100,0

Sredstva za realizaciju programa ranog otkrivanja i praćenja promena funkcije srca kod hipertenzivnih trudnica na teritoriji Autonomne Pokrajine Vojvodine planirana su Pokrajinskom skupštinskom odlukom o budžetu Autonomne Pokrajine Vojvodine za 2013. godinu ("Službeni list APV", broj 39/12), aktivnost 01 - Unapređenje uslova za lečenje, planiranih na poziciji 223 razdela 7 - Pokrajinski sekretarijat za zdravstvo, socijalnu politiku i demografiju.