ODLUKA O UTVRĐIVANJU PALATE SAVEZNOG IZVRŠNOG VEĆA U NOVOM BEOGRADU ZA SPOMENIK KULTURE ("Sl. glasnik RS", br. 72/2013)

1. Palata Saveznog izvršnog veća u Novom Beogradu, sa pokretnim stvarima u njoj koje su od posebnog kulturnog i istorijskog značaja, utvrđuje se za spomenik kulture.

2. Palata Saveznog izvršnog veća u Novom Beogradu, sa pokretnim stvarima u njoj koje su od posebnog kulturnog i istorijskog značaja (u daljem tekstu: spomenik kulture) nalazi se na teritoriji opštine Novi Beograd, u gradu Beogradu, Bulevar Mihaila Pupina 8, u državnoj svojini, na katastarskoj parceli broj 1049, KO Novi Beograd, u državnoj svojini.

Spomenik kulture sagrađen je u vremenskom razdoblju od 1947. do 1962. godine. Prva etapa izgradnje, započeta prema prvonagrađenom projektu zagrebačkih arhitekata Vladimira Potočnjaka, Antona Urliha, Zlatka Najmana i Dragice Perak, na konkursu 1947. godine, prekinuta je 1949. Zgrada je realizovana prema projektu arhitekte Mihaila Jankovića i svečano otvorena u septembru 1961. godine, povodom održavanja Prve konferencije šefova država ili vlada nesvrstanih zemalja u Beogradu.

Projektom zagrebačkog tima predviđena je izgradnja monumentalne slobodnostojeće građevine sa osnovom u obliku slova "H", čija su dva konkavno izvijena bočna krila povezana poprečnim traktom. Tim rešenjem, po kojem je delimično izgrađena armiranobetonska konstrukcija objekta, dominirao je spoj korbizijanskog rešenja osnove i monumentalnog opšteg izgleda, karakterističnog za sovjetsku arhitekturu socijalističkog realizma. Nakon višegodišnjeg prekida izgradnje, palata je konačno realizovana u periodu od 1955-1961. godine, prema izmenjenom projektu, čiji je autor beogradski arhitekta Mihailo Janković. Projekat arhitekte Jankovića i njegovog tima uneo je značajne izmene kako u unutrašnjoj organizaciji tako i u spoljašnjem oblikovanju građevine i označio pobedu modernističkog shvatanja arhitekture u domaćem graditeljstvu. Oslanjajući se na postojeće elemente glavnog korpusa, izvršena je modernizacija predloška, čime je postignut utisak savremene monumentalnosti.

Reprezentativnom spoljašnjem izgledu objekta odgovara moderno i luksuzno uređenje enterijera, realizovano, takođe, prema projektu arhitekte Mihaila Jankovića, što ovaj objekat svrstava među pionirske primere "total dizajna" u domaćem graditeljstvu. Posvećivanje svečanih salona u centralnom delu objekta svakoj od šest republika bivše Jugoslavije iskazano je ne samo u njihovim nazivima nego i u idejnom rešenju celokupnog uređenja, koje je zasnovano na isticanju tradicionalnih narodnih motiva, karakterističnih za kulturno nasleđe svake federalne jedinice. Fizičkim povezivanjem salona, kao svojevrsnih mikromuzeja naroda i narodnosti, i centralne svečane sale u jedinstvenu prostorno-funkcionalnu celinu, u simboličnoj ravni, iskazan je koncept ujedinjenja svih južnoslovenskih naroda oko ideje jugoslovenstva.

Kako je svečano otvaranje objekta planirano za održavanje Prve konferencije nesvrstanih zemalja u Beogradu, namera je bila da se raskošnim i luksuznim enterijerom palate naglasi nova pozicija Jugoslavije u međunarodnoj politici. Odabirom eminentnih jugoslovenskih umetnika za ukrašavanje velikih zidnih površina svečanih prostora, i opremanjem prostorija posebno dizajniranim komadima nameštaja, enterijer palate oblikovan je kao jedan od najlepših i najoriginalnijih modernih prostora u zemlji. Posebnu vrednost objekta čini kolekcija dela jugoslovenskog slikarstva i vajarstva, kao i dela primenjene umetnosti.

Osobenost projekta po kojem je građevina realizovana predstavlja objedinjenost arhitektonskih i urbanističkih principa i načina razmišljanja. Veliki opštejugoslovenski konkurs iz 1947. godine, prema čijim uslovima je palata shvaćena ne samo kao arhitektonski, već i kao urbanistički reper čitavog novog grada, imao je presudan uticaj na razvoj urbanističkih ideja za planiranje izgradnje budućeg Novog Beograda. Realizacijom palate kao jedne od tri najranije podignute građevine na prostoru budućeg Novog Beograda označen je početak realizacije višedecenijske ideje o prelasku Beograda na levu obalu reke Save.

Estetske i vizuelne vrednosti građevine istaknute su položajem objekta i posebnim parkovskim rešenjem okoline sa prilazima, platoima, parkiralištem, pomoćnim objektima, garažama i fontanom, koje omogućuju njegovo nesmetano sagledavanje. Prostor u okruženju palate, oblikovan u pejzažnom stilu, jednostavnih svedenih linija staza i pristupa, po svojoj veličini odgovara monumentalnosti i reprezentativnosti objekta, sa kojim čini jedinstvenu i skladnu prostorno-arhitektonsku celinu. Fontana ispred glavnog ulaza, izvedena prema projektu arh. Jankovića, istovremeno sa objektom, po svojim estetskim i tehnološkim vrednostima predstavlja jedno od najkvalitetnijih rešenja te vrste kod nas. Na delu parka između Palate Saveznog izvršnog veća i nekadašnje zgrade Centralnog komiteta KPJ, nalaze se temelji neizgrađene zgrade Muzeja revolucije naroda i narodnosti Jugoslavije, čija je izgradnja započela 1977. godine, prema nagrađenom konkursnom rešenju arhitekte Vjenceslava Rihtera iz 1961. godine.

Spomenik kulture predstavlja jedno od najznačajnijih ostvarenja jugoslovenske posleratne arhitekture i jedinstven arhitektonski poduhvat u širim okvirima. Svojim posebnim arhitektonskim vrednostima predstavlja važan pokazatelj kulturnih, društvenih i stilskih normi koje su označile prelazno razdoblje u jugoslovenskoj posleratnoj arhitekturi, kojim je načinjen suštinski zaokret od arhitekture bliske primerima socijalističkog realizma ka graditeljstvu pod uticajem zapadnoevropskih modela. Kao objekat na kojem su dosledno sprovedeni postulati arhitekture internacionalnog stila kako u spoljašnjem oblikovanju tako i u unutrašnjem uređenju, zauzima značajno mesto u stvaralačkom opusu arhitekte Mihaila Jankovića, jednog od vodećih beogradskih i jugoslovenskih stvaralaca tog razdoblja. Svojim simboličkim značenjem, kao i promenama naziva, obeležio je period stvaranja danas prepoznatljive slike Novog Beograda i grada Beograda u celini. Zbog jedinstvene urbanističke lokacije, koja je uticala na prostorni koncept čitavog budućeg Novog Beograda, poseduje izuzetne urbanističke vrednosti i nameće se kao dominantan vizuelni motiv i toponim modernog grada Beograda. Dodatnu urbanističku vrednost objekta predstavlja direktno korespondiranje sa rekom Dunav, Velikim ratnim ostrvom i Parkom prijateljstva, čije je uređenje istorijski, simbolično i prostorno u direktnoj vezi sa njegovim podizanjem. Uspostavljanjem kvalitetnog odnosa između arhitektonskog rešenja objekta i njegovog neposrednog prirodnog okruženja, kao i uređenjem prostrane parkovske površine sa fontanom i svečanim prilazom, postignute su i posebne prirodne i hortikulturne vrednosti. Jedinstven umetnički program uređenja enterijera daje palati karakter svojevrsne galerije jugoslovenske umetnosti 20. veka i izdvaja je kao objekat izuzetnih umetničkih, zanatskih i estetskih vrednosti. Podignut kao objekat najviše državne institucije, koji je tokom svoje pedesetogodišnje istorije bio stalna pozornica najviših političkih i istorijskih događaja i kroz koji su prošle brojne značajne svetske ličnosti i državnici, spomenik kulture predstavlja i svedočanstvo o važnim događajima i ličnostima za nacionalnu i svetsku istoriju.

3. Zaštićena okolina spomenika kulture obuhvata katastarske parcele br. 1046/1, 1046/2, 1046/3 i 1047, KO Novi Beograd, u državnoj svojini.

4. Utvrđuju se sledeće mere zaštite spomenika kulture:

1) očuvanje izvornog izgleda spoljašnje arhitekture, horizontalnog i vertikalnog gabarita, svih konstruktivnih i dekorativnih elemenata, originalnih materijala i funkcionalnih karakteristika;

2) očuvanje autentičnog izgleda enterijera svečanog dela spomenika kulture (foajei, centralno stepenište, svečane sale i saloni) i zajedničkih komunikacija, sa svim originalnim delovima nameštaja i dekorativnim elementima, prepoznatljivim za period nastanka;

3) očuvanje mozaika i zidnog slikarstva;

4) očuvanje javne namene spomenika kulture;

5) ažurno praćenje stanja i održavanje konstruktivno-statičkog sistema, krovnog pokrivača, svih fasada, enterijera i ispravnosti instalacija u spomeniku kulture;

6) zabrana radova koji mogu ugroziti statičku stabilnost spomenika kulture;

7) zabrana prepravki, dogradnje, pregradnje i nadgradnje spomenika kulture;

8) vođenje elektro i TT vodova podzemnim putem;

9) zabrana postavljanja priključnih kutija, ormara i rashladnih uređaja na fasadama spomenika kulture;

10) zabrana postavljanja sredstava za oglašavanje na fasadi i krovu spomenika kulture, kao i postavljanje objekata za oglašavanje na spomeniku kulture;

11) očuvanje autentičnog izgleda, funkcionalnih karakteristika, dekorativnih elemenata i materijalizacije fontane, okolnih platoa i pristupnih staza;

12) ažurno praćenje i održavanje stanja parkovske skulpture;

13) očuvanje postojećeg pejzažno-arhitektonskog uređenja parka, unapređenje i redovno održavanje dendrološkog materijala, travnatih i pešačkih površina.

5. Utvrđuju se sledeće mere zaštite dela likovne i primenjene umetnosti od posebnog kulturnog i istorijskog značaja, koja predstavljaju integralni deo spomenika kulture:

1) očuvanje integriteta i celovitosti originalnog fonda pokretnih umetničkih i dela primenjenih umetnosti koja se nalaze u sastavu spomenika kulture kao i njihovog prvobitnog smeštaja u reprezentativnim prostorijama;

2) utvrđivanje dela likovne i primenjene umetnosti od posebnog kulturnog i istorijskog značaja za pokretna kulturna dobra i njihovo upisivanje u registar pokretnih kulturnih dobara;

3) katalogizacija, odnosno inventarisanje dela likove i primenjene umetnosti prema vrsti dela;

4) formiranje zbirki po vrsti dela;

5) ažurno praćenje stanja i uslova čuvanja i izlaganja.

6. Utvrđuju se sledeće mere zaštite zaštićene okoline spomenika kulture:

1) zabrana gradnje i postavljanja trajnih ili privremenih objekata koji svojom namenom, volumenom gabarita po visini i obliku mogu ugroziti ili degradirati spomenik kulture i njegovu zaštićenu okolinu;

2) moguća je izgradnja objekta na delu katastarske parcele broj 1046/1 KO Novi Beograd, na lokaciji postojećih temelja ranije predviđenog Muzeja Revolucije, čija bi arhitektura oblikovno i visinski bila usklađena sa arhitekturom spomenika kulture i ne bi ugrožavala i degradirala postojeće vizure i spomeničke vrednosti spomenika kulture, uz očuvanje zelenog pojasa u kontaktnoj zoni i duž Bulevara Mihaila Pupina, Bulevara Nikole Tesle i Ulice ušće;

3) zabrana radova koji mogu ugroziti statičku bezbednost spomenika kulture;

4) zabrana izvođenja radova kojima se vrši promena oblika ili namene terena;

5) zabrana postavljanja dalekovoda, vazdušnih elektro i TT vodova preko zaštićenih parcela; njihovo vođenje izvršiti podzemnim kanalima, uz vraćanje terena u prvobitno stanje;

6) urbanističko i komunalno uređenje, hortikulturno opremanje, negovanje dekorativne flore i redovno održavanje dendrološkog materijala i prostora zaštićene okoline u funkciji spomenika kulture.

7. Spisak pokretnih dobara od posebnog kulturnog i istorijskog značaja koja se nalaze u spomeniku kulture, čini sastavni deo ove odluke i čuva se u Palati Saveznog izvršnog veća i nadležnim ustanovama zaštite.

8. Ova odluka stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".