ODLUKA O UTVRĐIVANJU KUĆE ZA STANOVANJE I ZGRADE SA DUĆANIMA NAĐIBE I HALILA ESADA U PREŠEVU ZA SPOMENIK KULTURE ("Sl. glasnik RS", br. 102/2013)

1. Kuća za stanovanje i zgrada sa dućanima Nađibe i Halila Esada u Preševu utvrđuju se za spomenik kulture.

2. Kuća za stanovanje i zgrada sa dućanima Nađibe i Halila Esada u Preševu (u daljem tekstu: spomenik kulture) nalaze se na teritoriji opštine Preševo, Ulica maršala Tita broj 28, u privatnoj svojini, na katastarskoj parceli broj 3658 KO Preševo, u državnoj svojini.

Spomenik kulture nalazi se u centru Preševa, preko puta Kompleksa Ibrahim Pašine džamije, a čine ga kuća za stanovanje i zgrada sa dućanima Nađibe i Halila Esada. Prema arhivskim podacima kuću za stanovanje kupio je 1878. godine Esad Hjudaverdi, otac Nađibinog svekra, kada se sa porodicom iz Vranja preselio u Preševo, odmah posle oslobođenja Vranja od Turaka. Potomci Esada Hjudaverdija, počasnog generala koga je kralj Milan odlikovao ordenom sv. Save, danas su jedina turska porodica u Preševu. Kuća za stanovanje, podignuta u dubini dvorišta, sa severne strane zaklonjena je zgradom sa dućanima, sa istočne drvenom natkrivenom portom, dok je prednja južna strana okrenuta prema dvorištu, ozelenjenim ukrasnim niskim rastinjem. Na ravnom je terenu bez podruma, zidana bondručno sa ispunom od pletera, na podzidu od kamena. Razvijenije je simetrične osnove, sa prizemljem i spratom, na kojima je isti raspored prostorija, tako da se iz središnjeg hodnika ulazi u dve prostorije - u prizemlju u sobu i kuhinju, a na spratu u dve sobe. Hodnik na spratu završava se isturenim, zatvorenim tremom (ćoškom, ćušom) okrenutim prema jugu. Oblikovanje je zasnovano na tradiciji narodnog graditeljstva i turskih uzora. Očuvani su karakteristični tradicionalni elementi narodnog graditeljstva: prozori sa pervazima i rešetkama, amam (đeriz), profilisana ograda sa policom (trobozanom), drveni plakari (iklici), daščane tavanice sa kukama za ljuljke (salandžake) i daščani podovi. Četvorovodni krov kuće sa dvovodnim delom nad tremom prvobitno je bio pokriven ćeramidom, kasnije zamenjenom falcovanim crepom. Na jugoistočnom kraju dvorišta sagrađena je letnja kuhinja - manja prizemna kuća od opeke. Zgrada sa dućanima podignuta je iza kuće, tako da su dućani u prizemlju prednjom, severnom stranom okrenuti prema ulici. Ova dvojna, jednospratna zgrada, osnove u obliku ćiriličnog slova G, podignuta je na prelazu 19. u 20. vek pod uticajem građanske arhitekture, a za potrebe prve pošte i banke u Preševu. Zidana je ćerpičem i pokrivena ćeramidom. Na glavnoj fasadi, podeljenoj na četiri dela plitkim pilastrima sa naznačenim kapitelima, u prizemlju su drveni portali dućana, a na spratu prozori u nizu i manji balkon sa ogradom od kovanog gvožđa, iz kasnijeg perioda.

Ovaj spomenik kulture svrstava se u značajna ostvarenja graditeljske tradicije kako zbog arhitektonskih, konstruktivnih i etnoloških vrednosti, tako ima i posebne istorijske vrednosti zbog doprinosa formiranju urbanih svojstava trgovačkog centra orijentalnog tipa na jugoistoku Srbije.

3. Zaštićena okolina spomenika kulture obuhvata katastarske parcele broj: 3645, 3646, 3647, 3648, 3650, 3651, 3652, 3656, 3657, 3659 KO Preševo, u državnoj svojini.

4. Utvrđuju se sledeće mere zaštite spomenika kulture:

1) očuvanje izvornog izgleda spoljašnje arhitekture i enterijera, horizontalnog i vertikalnog gabarita, oblika i nagiba krova, svih konstruktivnih i dekorativnih elemenata, originalnih materijala, stilskih i funkcionalnih karakteristika;

2) zabrana prepravki, dogradnje i nadgradnje;

3) zabrana radova koji mogu ugroziti statičku stabilnost spomenika kulture;

4) ažurno praćenje stanja i održavanja konstruktivno-statičkog sistema, krovnog pokrivača, svih fasada, enterijera i ispravnosti instalacija u spomeniku kulture;

5) postavljanje uređaja za zaštitu od požara;

6) vođenje elektro i TT vodova podzemnim putem;

7) zabrana postavljanja priključnih kutija, ormara i rashladnih uređaja na fasadama spomenika kulture;

8) postavljanje informativne table sa podacima o spomeniku kulture.

5. Utvrđuju se sledeće mere zaštite zaštićene okoline spomenika kulture:

1) zabrana gradnje i postavljanja trajnih ili privremenih objekata koji svojim volumenom, gabaritom ili namenom mogu ugroziti ili degradirati spomenik kulture;

2) zabrana radova koji mogu ugroziti statičku bezbednost spomenika kulture;

3) zabrana prosipanja, odlaganja i privremenog ili trajnog deponovanja otpadnih i štetnih materija u zaštićenoj okolini spomenika kulture;

4) urbanističko, komunalno i hortikulturno uređenje, negovanje dekorativne flore i redovno održavanje prostora zaštićene okoline spomenika kulture;

5) vođenje elektro i TT vodova podzemnim putem.

6. Ova odluka stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".