PROGRAM KONTROLE KVALITETA VAZDUHA U BEOGRADU U 2014. I 2015. GODINI ("Sl. list grada Beograda", br. 11/2014)

Ovim programom uspostavlja se Lokalna urbana mreža mernih stanica i mernih mesta za merenje nivoa zagađujućih materija u vazduhu na teritoriji Beograda u 2014. i 2015. godini, određuje broj i raspored mernih stanica i mernih mesta, kao i obim, vrsta i učestalost merenja.

Praćenje kvaliteta vazduha ostvaruje se kontrolom nivoa zagađujućih materija poreklom od stacionarnih izvora zagađivanja i od pokretnih izvora zagađivanja i praćenjem uticaja zagađenog vazduha na zdravlje ljudi i životnu sredinu.

Kontrola nivoa zagađujućih materija u vazduhu vrši se fiksnim merenjem nivoa zagađujućih materija u Lokalnoj urbanoj mreži mernih stanica i mernih mesta na lokacijama za:

1) kontinualna fiksna merenja i

2) indikativna merenja.

Na osnovu podataka o nivou zagađujućih materija u vazduhu vrši se ocenjivanje kvaliteta vazduha.

Ocenjivanje kvaliteta vazduha vrši se obavezno u pogledu koncentracije sumpordioksida, azotdioksida i azotmonoksida, čađi, suspendovanih čestica (PM10), olova, benzena i ugljenmonoksida, prizemnog ozona, arsena, kadmijuma, nikla i benzo(a)pirena, kao i za druge zagađujuće materije koje su kao takve utvrđene relevantnim nacionalnim i međunarodnim propisima.

Ovaj program ne odnosi se na merenja koja se obavljaju na osnovu posebnih odluka, odnosno akata Sekretarijata za zaštitu životne sredine Gradske uprave grada Beograda u skladu sa zakonom.

I SISTEM MONITORINGA KVALITETA VAZDUHA

Upravljanje kvalitetom vazduha u Beogradu obezbeđuje se jedinstvenim funkcionalnim sistemom praćenja i kontrole stepena zagađenja vazduha i održavanja baze podataka o kvalitetu vazduha u okviru Lokalne urbane mreže mernih stanica i mernih mesta za fiksna merenja.

1. Lokalna mreža mernih stanica i mernih mesta

Lokalna mreža mernih stanica i mernih mesta za praćenje kvaliteta vazduha u Beogradu uspostavlja se ovim programom, a čine je kontinualna fiksna merenja i indikativna merenja:

1.1. kontinualna fiksna merenja nivoa zagađujućih materija poreklom od stacionarnih izvora zagađivanja vazduha u naseljenim područjima (Tabela 1);

1.2. kontinualna fiksna merenja nivoa zagađujućih materija poreklom od stacionarnih izvora zagađivanja vazduha u industrijskim područjima (Tabela 2);

1.3. indikativna merenja nivoa zagađujućih materija poreklom od pokretnih izvora zagađivanja vazduha (Tabela 3);

1.1. Kontinualna fiksna merenja nivoa zagađujućih materija poreklom od stacionarnih izvora zagađivanja vazduha vrše se na mreži mernih stanica i mernih mesta u naseljenim područjima - Tabela 1.

Merenja obuhvataju: čađ, SO2, NO2, CO, BTX, O3, PM2.5, PM10, analizu teških metala u PM10, analizu benzo(a)pirena, predstavnika policikličnih aromatičnih ugljovodonika u PM10.

Učestalost merenja: 24-časovna merenja svaki dan tokom cele godine za čađ, SO2, NO/NO2, CO, BTX, PM10, PM2.5 i O3, prema Tabeli 1.

Na automatskim mernim mestima 4, 9, 10, 17. i 18. (AMS) vrše se jednočasovna merenja za SO2, NO/NO2, CO, BTX, PM10, PM2.5 i O3. Dobijene vrednosti se koriste za izračunavanje 24 - časovnih proseka.

U cilju određivanja sadržaja teških metala i benzo(a) pirena (predstavnika policikličnih aromatičnih ugljovodonika) u suspendovanim česticama PM10 vrše se 24-časovna uzorkovanja jednom nedeljno suspendovanih čestica PM10, ravnomerno raspoređena tokom cele godine na mernim mestima 4, 6, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17. i 18.

Učestalost merenja: 24-časovna merenja benzena jednom nedeljno, ravnomerno raspoređena tokom cele godine, na mernim mestima 6, 8, 15. i 16.

Tabela 1. Mreža mernih stanica i mernih mesta za kontinualna fiksna merenja nivoa zagađujućih materija poreklom od stacionarnih izvora zagađivanja vazduha u naseljenim područjima

Red. broj	Merna mesta	Zagađujuće materije
		Čađ	SO2	NO2	CO	BTX	PM10	PM2.5	O3
1.	Miloša Pocerca broj 5	X		X
2.	Goce Delčeva broj 30	X	X	X
3.	Obilićev venac broj 2	X		X
4.	Naselje Ovča, Prvi maj broj 2a - AMS		X	X	X	X	X	X
5.	Požeška broj 72	X		X
6.	KBC "Dr Dragiša Mišović", ulica Heroja Milana Tepića broj 1	X	X	X		X	XOY
7.	Olge Jovanović 11	X	X
8.	BAS, Železnička broj 4	X	X	X		X	XOY
9.	Zemun - Jerneja Kopitara bb - AMS		X	X			XOY
10.	Lazarevac - Slobodana Kozareva broj 1 - AMS		X	X			XOY		X
11.	Bojanska broj 16		X	X			XOY
12.	Rakovica, OŠ "Nikola Tesla", Dr Milivoja Petrovića broj 6	X	X	X			XOY
13.	Krnjača - Grge Andrijanovića broj 8	X	X	X			XOY
14.	Krnjača, Poljoprivredna škola, Pančevački put 39	X	X	X			XOY
15.	Vetereinarski fakultet, Bulevar oslobođenja 20	X	X	X		X	XOY
16.	Zemun - Avijatičarski trg broj 7	X	X	X		X	XOY
17.	Veliki Crljeni, 7. jula broj 19 - AMS		X	X	X	X	XOY	X
18.	Grabovac - Osnovna škola - AMS		X	X			XOY	X

Legenda:

AMS	automatska merna stanica
SO2	sumpordioksid
NO2	azotdioksid
CO	ugljen monoksid
PM10	suspendovane čestice do 10 mikrona
PM2.5	suspendovane čestice do 2.5 mikrona
BTX	benzen, ksilen i toluen
O3	prizemni ozon
Y	benzo(a)piren, predstavnik policikličnih aromatičnih ugljovodonika
O	teški metali: Pb olovo, As arsen, Cd kadmijum, Ni nikl,
X	detekcija i kvantifikacija

1.2. Kontinualna fiksna merenja nivoa zagađujućih materija poreklom od stacionarnih izvora zagađivanja vazduha vrše se na mreži mernih mesta u industrijskim područjima - Tabela 2.

Merenja obuhvataju: azotdioksid, amonijak, fenolne materije, vodonik sulfid, taložne materije sa analizom na sadržaj teških metala (olovo, kadmijum, cink), suspendovane čestice (PM10), sa analizom na sadržaj teških metala (arsen, olovo, kadmijum i nikl), benzo(a)pirena, elementarnog/organskog ugljenika i jona: sulfate, nitrate, amonijak i hlorida.

Učestalost merenja: 24-časovna merenja jednom nedeljno ravnomerno raspoređena tokom cele godine.

Tabela 2 - Mreža mernih mesta za fiksna merenja nivoa zagađujućih materija poreklom od stacionarnih izvora zagađivanja vazduha u industrijskim područjima

Red. broj	Merno mesto	Zagađujuće materije
1.	Kolubara "B"	azot-dioksid, fenolne materije, formaldehif, akrolein, taložne materije sa analizom na sadržaj teških metala (olovo, kadmijum, nikl, arsen), suspendovane čestice PM10 sa analizom na sadržaj teških metala (arsen, olovo, kadmijum, nikl) i jona (sulfati, nitrati, amonijak, hloridi)
2.	Krnjača - Poljoprivredna škola	suspendovane čestice PM10 sa analizom teških metala (olovo, kadmijum, nikl, arsen), benzo(a)piren, elementarni / organski ugljenik i joni: sulfati, nitrati, amonijak i hloridi.
3.	Rakovica - industrijski kompleks	suspendovane čestice PM10 sa analizom teških metala (olovo, kadmijum, nikl, arsen) i jona (sulfati, nitrati, amonijak, hloridi), taložne materije (ukupne, rastvorne i nerastvorne, pH vrednost, elektroprovodljivost, kalcijum, hloridi, amonijak, nitrati, sulfati i metali: olovo, cink, kadmijum i mangan, fenolne materije, formaldehid i akrolein

1.3. Indikativna fiksna merenja nivoa zagađujućih materija poreklom od pokretnih izvora zagađivanja vazduha vrše se na mreži mernih mesta iz Tabele 3.

Merenja obuhvataju: NO2, SO2, Pb, CO.

Učestalost merenja: Na svim mernim mestima vrše se merenja u većem broju jednočasovnih uzoraka, ravnomerno raspoređenih tokom trajanja većeg saobraćajnog opterećenja, odnosno "rasuta emisija". Merenja se vrše jednom nedeljno tokom cele godine.

Tabela 3 - Mreža mernih mesta za indikativna fiksna merenja u cilju uspostavljanja mreže za kontinualna fiksna 24-časovna merenja zagađujućih materija poreklom od pokretnih izvora zagađivanja vazduha

Red. broj	Naziv mernog mesta Lokacija - raskrsnica ulica	Zagađujuće materije
		NO2	SO2	Pb	CO
1.	"London" - Kralja Milana i Kneza Miloša	X	X	X	X
2.	"Tunel" - Dečanska i Nušićeva	X	X	X	X
3.	"Skupština" - Bulevar kralja Aleksandra i Kneza Miloša	X	X	X	X
4.	"Hajat" - Milentija Popovića i Bulevar Mihajla Pupina	X	X	X	X
5.	"Vukov spomenik" - Bulevar kralja Aleksandra i Ruzveltova	X	X	X	X
6.	"Gradska bolnica" - Dimitrija Tucovića i Batutova	X	X	X	X
7.	"Cvijićeva" - Bulevar despota Stefana i Cvijićeva	X	X	X	X
8.	"Karaburma" - Marijane Gregoran i Vojvode Micka	X	X	X	X
9.	"Železnička stanica" - Savski trg	X	X	X	X
10.	"Zeleni venac" - Brankova, Jug Bogdanova i Kraljice Natalije	X	X	X	X
11.	"Franš" - Bulevar oslobođenja i Franš D`Eperea	X	X	X	X
12.	"Studentski grad" - Studentska i Tošin bunar	X	X	X	X
13.	"Zemun" - Glavna ulica i Zmaj Jovina	X	X	X	X
14.	"Mostar"	X	X	X	X
15.	"Pančevački most"	X	X	X	X

Legenda:

Pb	olovo
SO2	sumpor-dioksid
NO2	azot-dioksid
CO	ugljen-monoksid
X	detekcija i kvantifikacija

 

2. Praćenje uticaja zagađenog vazduha na zdravlje ljudi

Uticaj zagađenog vazduha na zdravlje ljudi prati se u okviru Nacionalnog plana akcije za životnu sredinu i zdravlje dece Republike Srbije, na teritoriji četiri opštine u Beogradu i to: Novi Beograd, Stari grad, Rakovica i Palilula. Zdravstveni indikatori koji su odabrani kao značajni u sagledavanju uticaja različitog stepena zagađenosti vazduha su Pharyngitis acuta et tonsillitis acuta, Infectiones tractus respiratori superioris multiplices acutae loci non specificatis, Bronchitis acuta et bronchiolitis acuta, zapaljenje dušnica, emfizem i druge opstruktivne bolesti pluća i Asthma bronchiale. Starosne grupe kod kojih se prati stopa oboljevanja, kao i incidenca i prevalenca su od 0 do 14 godina.

Izveštaj o praćenju uticaja zagađenog vazduha na zdravlje ljudi sastavni je deo završnog izveštaja o rezultatima kontrole kvaliteta vazduha.

3. Obrada i analiza podataka i izveštavanje o rezultatima kontrole kvaliteta vazduha

3.1. Obezbeđenje kvaliteta podataka

Sva merenja, obradu podataka, proveru validnosti rezultata dobijenih merenjem i/ili uzimanjem uzoraka i interpretaciju rezultata vrše ovlašćena pravna lica - stručne organizacije koje su akreditovane kao laboratorije za ispitivanje, odnosno koje poseduju akreditovane metode merenja za zagađujuće materije obuhvaćene ovim programom i dozvolu ministarstva nadležnog za poslove zaštite životne sredine za vršenje merenja kvaliteta vazduha - merenje nivoa zagađujućih materija u vazduhu.

Stručne organizacije koje vrše monitoring vazduha staraju se o primeni adekvatnih metoda ispitivanja, održavanju mernih mesta, mernih instrumenata sa pratećom opremom, opreme za prijem i prenos podataka radi obezbeđenja zahteva u pogledu kvaliteta podataka koji se koriste za ocenjivanje kvaliteta vazduha.

3.2. Redovno izveštavanje

Izveštaje o izvršenim merenjima, odnosno o rezultatima kontrole kvaliteta vazduha u okviru Lokalne mreže mernih stanica i mernih mesta, stručne organizacije dostavljaju Gradskoj upravi grada Beograda - Sekretarijatu za zaštitu životne sredine, po pravilu, jedanput mesečno za prethodni mesec u roku od 15 dana od isteka prethodnog meseca, a završni izveštaj u roku od 30 dana od isteka izveštajnog perioda.

Sekretarijat za zaštitu životne sredine je dužan da izveštaje dostavlja Agenciji za zaštitu životne sredine Republike Srbije, kao i da o kvalitetu vazduha redovno obaveštava javnost putem elektronskih i štampanih medija, odnosno putem interneta u skladu sa zakonom.

3.3. Izveštavanje i mere u slučaju prekoračenja koncentracija

Nadležni organ jedinice lokalne samouprave dužan je da propiše Plan kvaliteta vazduha sa ciljem da se postignu utvrđene granične ili ciljne vrednosti i propisani rokovi u skladu sa članom 31. Zakona o zaštiti vazduha ("Službeni glasnik RS", br. 36/09 i 10/13) i Pravilnikom o sadržaju planova kvaliteta vazduha ("Službeni glasnik RS", broj 21/10).

U slučaju prekoračenja koncentracija opasnih po zdravlje ljudi javnost se obaveštava o lokaciji ili području prekoračenja, vrsti koncentracije koja je prekoračena, vremenu početka i trajanju prekoračenja, najvišoj jednočasovnoj koncentraciji, odnosno najvišoj osmočasovnoj srednjoj koncentraciji u slučaju prizemnog ozona, geografskom području na kome se očekuje prekoračenje koncentracije, prognozama za naredni period sa očekivanim promenama zagađenja sa procenom promene, podacima za posebno osetljive grupe stanovništva, mogućim efektima po zdravlje i preporučenom ponašanju (posebno osetljive grupe, opis mogućih simptoma, mere koje se preporučuju, nove informacije o toku događaja i dr) i podacima o preventivnim merama za smanjenje zagađenja.

U slučaju procenjenog nastavka prekoračenja koncentracija zagađujućih materija nadležni organ preduzima praktične mere i može doneti kratkoročni akcioni plan sa merama smanjenja rizika ili trajanja takvog prekoračenja radi zaštite zdravlja ljudi i/ili životne sredine.

Kratkoročnim akcionim planom, u zavisnosti od konkretnog slučaja, utvrđuju se delotvorne mere koje se odnose na kontrolu onih aktivnosti koje doprinose nastanku opasnosti od prekoračenja koncentracija opasnih po zdravlje ljudi i u slučaju potrebe, privremeno zaustavljanje tih aktivnosti.

Delotvorne mere odnose se na saobraćaj motornih vozila, rad industrijskih postrojenja, upotrebu proizvoda koji sadrže zagađujuće materije i način grejanja domaćinstava, kao i preduzimanje specifičnih aktivnosti namenjenih zaštiti osetljivih grupa stanovništva, naročito dece.

4. Na ovaj program pribavljena je saglasnost Ministarstva energetike, razvoja i zaštite životne sredine Republike Srbije, broj 353-01-02473/2013-08 od 16. januara 2014. godine.

5. Ovaj program objavljuje se u "Službenom listu grada Beograda".