GODIŠNJI PROGRAMOSNOVNIH GEOLOŠKIH ISTRAŽIVANJA NA TERITORIJI AP VOJVODINE ZA 2014. GODINU("Sl. list AP Vojvodine", br. 12/2014) |
I CILJ IZVOĐENJA OSNOVNIH GEOLOŠKIH ISTRAŽIVANJA
Osnovna geološka istraživanja obuhvataju istraživanja koja se izvode u cilju: proučavanja razvoja, sastava i građe zemljine kore; pronalaženja mineralnih resursa, resursa podzemnih voda i geotermalnih resursa i njihovih inicijalnih proučavanja do stepena istraženosti rezervi za C1 kategoriju rezervi; vrednovanja ukupnih potencijala geološke sredine kao prostora za potrebe prostornog i urbanističkog planiranja i utvrđivanja podobnosti za izgradnju objekata; utvrđivanja i eliminacije štetnih uticaja prirodnih i tehnogenih procesa na geološku i životnu sredinu.
U 2014. godini planira se završetak radova po projektima započetim po programima za 2011. i 2012. godinu, kao i izvođenje geoloških istražnih radova prema ovom (godišnjem) programu, koji obuhvata:
1. Osnovna geološka istraživanja opšteg karaktera;
2. Osnovna istraživanja geoloških resursa u oblasti hidrogeoloških, inženjersko-geoloških istraživanja, istraživanja metaličnih, nemetaličnih i energetskih mineralnih sirovina;
3. Geoekološka istraživanja;
4. Ostale stručne aktivnosti kao što su: priprema za štampu, štampanje geoloških karata i unos podataka geoloških istraživanja u formu Geološkog informacionog sistema Srbije.
II OSNOVNA GEOLOŠKA ISTRAŽIVANJA OPŠTEG KARAKTERA
U okviru ovih istraživanja, a koja se izvode u cilju proučavanja i utvrđivanja razvoja, sastava i građe zemljine kore, tokom 2014. godine planira se nastavak/završetak istraživanja po započetim projektima iz predhodnih godina, kao i početak radova na izradi specijalizovanih, tematskih karata.
II.1. Geološka karta Srbije razmere 1:50.000
Značajan segment svih geoloških istraživanja je izrada Geološke karte Srbije razmere 1:50.000, opšteg tipa, koja predstavlja osnovnu podlogu za dalju nadogradnju u rešavanju kompleksne geološke problematike, bilo da se radi o izradi specijalnih geoloških karata ili svih drugih istraživanja koja zahtevaju više podataka i detalja nego što je prikazano Osnovnom geološkom kartom razmere 1:100.000.
Izradom ovih karata rukovodi Ministarstvo nadležno za poslove geologije, uz koordinaciju Pokrajinskog sekretarijata za energetiku i mineralne sirovine za listove ili delove listova geoloških karata na području Autonomne Pokrajine Vojvodine.
U okviru ovih aktivnosti, a u skladu sa Godišnjim programom nadležnog Ministarstva, na teritoriji AP Vojvodine tokom 2014. godine planira se nastavak geoloških istraživanja za izradu Geološke karte Srbije razmere 1:50.000 na listovima Novi Sad 4. i Bačka Palanka 4.
Planira se nastavak geoloških istraživanja na listu Novi Sada 4., 1:50.000 (druga godina), detaljnim geološkim kartiranjem centralnih delova terena, izgrađenih od serpentinita i sedimentnih formacija gornjokredne i tercijarne starosti.
U zajedničkom projektu sa Geološkim institutom iz Zagreba, u toku 2014. godine, na listu Bačka Palanka 4., odnosno sekcijama Šarengrad, Bačka Palanka - jug, Kukujevci i Kuzmin 1:25 000 (prva godina), koje su uglavnom pokrivene kavartarnim sedimentima, delom pliocenskim paludinskim slojevima i retkim izdancima trijaskih krečnjaka i paleozojskih serpentinita, planira se geološko rekognosciranje i kartiranje terena, kao i laboratorijske analize prikupljenih uzoraka.
II.2. Badenske facije Vojvodine i uticaj prirodnog hazarda u njihovim osetljivim delovima
Na teritoriji AP Vojvodine izdanci badenskih sedimenta u proteklom periodu registrovani su samo na širem području Fruške gore, gde su predstavljeni konglomeratima, peskovito-šljunkovitim glinama, peskovitim laporcima, laporcima, bioklastičnim krečnjacima, piroklastitima itd.
U ovim sedimentima je sačuvana vrlo raznovrsna i bogata fosilna fauna, prvenstveno mekušaca, anelida, briozoa, korala, a nađeni su i koproliti, raritet u marinskom badenu, i kao takvi predstavljaju vrlo značajan objekat geonasleđa Vojvodine.
Međutim, zbog hetorogene litološke građe ovi sedimenti su vrlo osetljivi na dejstvo prirodnih (i antropogenih) faktora čiji uticaj se najčešće ispoljava u vidu zarušavanja nekih od litoloških članova što u konačnom može dovesti do potpunog uništenja pojedinih lokaliteta.
Tokom 2014. godine završiće se započeta istraživanja u 2012. godini čiji je cilj da se primenom odgovarajućih sedimentoloških, paleontoloških i paleogeografskih metoda rekonstruišu uslovi nastanka ovih sedimenata i utvrde rizici od zarušavanja (prirodni hazard) i predloži način konzervacije radi njihove zaštite i prezentacije kao objekta geonasleđa od posebnog naučnog značaja.
II.3. Geneza olovo-cinkanog orudnjenja u latitima Fruške Gore
Istraživanja po Projektu Strukturna i formaciona analiza kontinentalnih neogenih sedimenata na obodu Fruške Gore u cilju definisanja potencijalnosti mineralnog resursa dala su podatke o mineralnom sastavu cink - olovnog orudnjenja u latitima, lokalnosti kamenolom Srebreno. Geološki fenomen - pojava, metaličnih minerala svalerita i galenita u karbonatnom mineralnom medijumu koji je smešten po pukotinskom sistemu u latitima, otvara pitanje geneze pomenute mineralne zajednice, metaličnih i karbonatnih minerala. Odgovor će biti dat u vidu vremensko prostornih odnosa navedenih mineralnih zajednica sa strukturnom analizom okolnog stenskog medijuma (latita), koja će odrediti poreklo rastvora iz kojih su deponovane pomenute mineralne zajednice.
Predloženi projekat, čija se realizacija planira u 2014. godini, ima za cilj upoznavanje sa rezultatima petroloških i mineraloških istraživanja (prva faza istraživanja), terenski radovi - uzorkovanje sa determinacijom stenskog medijuma (druga faza), primena laboratorijskih metoda - (treća faza) i interpretacija rezultata - pisanje izveštaja (završna faza).
Očekivani rezultati o poreklu - genezi mineralnih zajednica i poređenje ove pojave sa sličnim u vulkanitima Srbije, sa namerom uspostavljanja norme - modela procesa orudnjenja u vulkanitima, mogu poslužiti kao ključ - lajt motiv u prospekciji i definisanju ležišta mineralnih sirovina.
III OSNOVNA ISTRAŽIVANJA GEOLOŠKIH RESURSA
III.1. Hidrogeološka istraživanja
III.1.1. Osnovna hidrogeološka i hidrološka istraživanja "gorkih" voda na teritoriji Banata
Pojave "gorkih" voda na teritoriji AP Vojvodine poznate su na više lokaliteta, koji su uglavnom skoncentrisani na prostoru srednjeg i severnog Banata. Među njima najpoznatije su one u Lazarevu i Tordi iz kojih je voda u lekovite svrhe korišćena još početkom prošlog veka.
Pokušaji da se proizvodnja na ovim lokalitetima ponovo aktivira u proteklom periodu su se završavali bezuspešno i pored toga što se vode sličnog kvaliteta i dan-danas nalaze u prodaji u Mađarskoj, Slovačkoj, Rusiji, Sloveniji itd., a čak se mogu naći i na našem tržištu.
Cilj istraživanja po ovom Projektu, jeste da se ispitaju osnovne geološke i hidrogeološke karakteristike prostora na kojima su registrovane pojave "gorkih" voda, kao i uticaj istih na uslove formiranja i nastanak (genezu) ovih podzemnih voda, specifičnih fizičko-hemijskih svojstava. Pored toga ovim istraživanjima i ispitivanjima utvrdiće se i svi neophodni parametri i pokazatelji kvaliteta i rezervi (na nivou rezervi C2 kategorije) "gorkih" voda na najperspektivnijim lokalitetima.
Tokom 2014. godine završiće se sva ranije započeta istraživanja (2011. i 2012. godine), kao i novo projektovani radovi na prostoru južnog Banata, dok će u narednoj godini područje istraživanja obuhvatiti severni Banat.
Po završetku ovih faza, istraživanja mineralizovanih "gorkih" voda možemo nastaviti i na ostalim delovima AP Vojvodine, odnosno Bačke i Srema gde bismo posle višegodišnjih saznanja mogli sve ove podatke sublimirati kao celinu što će omogućiti svim zainteresovanim investitorima da sa velikom sigurnošću pristupe detaljnim (primenjenim) istraživanjima i brzoj valorizaciji "gorkih" voda.
III.1.2. Fosilne rečne doline u lesu i lesoidnim sedimentima Deliblatske peščare kao glavne prirodne kaptaže podzemnih voda
Pogrebene (fosilne) rečne doline kao glavne prirodne kaptaže podzemnih voda u lesu i lesoidnim tvorevinama na širem području Deliblatske peščare, SI i JZ od Zagajičke grede, su od izuzetnog značaja za opstanak ekosistema i održivi razvoj prirodnih i radom stvorenih vrednosti na području ovog zaštićenog prirodnog dobra.
Tokom 2014. godine, uz odgovarajuća dopunska kabinetska, terenska i laboratorijska istraživanja i ispitivanja završiće se druga faza započetih istraživanja iz prethodnog perioda. Ceo projekat je koncipiran da bude finiširan u toku 2015. godine, odnosno posle treće faze istraživanja, što će omogućiti da u korelaciji sa raspoloživim rezultatima ranijih istraživanja u najkraćem mogućem roku izvrši rekonstrukcija hidrografska paleomreža istražnog prostora koja je neophodna polazna osnova za racionalno i efikasno planiranje, upravljanje i gazdovanje podzemnim vodama kao i za projektovanje i izgradnju hidrogeoloških i hidrotehničkih objekata za potrebe vodosnabdevanja, navodnjavanja, ribarstva itd. na području Deliblatske peščare.
III.2. Inženjerskogeološka istraživanja
III.2.1. Osnovna inženjerska istraživanja za potrebe Izrade inženjerskogeološke karte Srbije za teritoriju Vojvodine, 1:200.000
Savremeni geološki procesi, pre svega procesi nestabilnosti (klizanja) i erodibilnosti tla, predstavljaju krupne probleme za racionalno privredno i prostorno - urbanističko planiranje i projektovanje.
Na području AP Vojvodine, koja se najvećim delom odlikuje ravničarskim terenima, ovi procesi su posebno izraženi samo uz desnu obalu Dunava, i to skoro u kontinuitetu od Neština na zapadu, preko Suseka, Banoštora, Čerevića, Beočina, Petrovaradina, Sremskih Karlovaca, Krčedina, Slankamena do Starih Banovaca na istoku.
U proteklom periodu ovaj prostor je više puta bio predmet istraživanja, međutim ona su se uglavnom odnosila na rešavanje konkretne problematike na najugroženijim lokalitetima (Sremska Kamenica, Čortanovci, mostovi na Dunavu, Sremski Karlovci) ili su bili regionalnog karaktera (inženjerskogeološka karta 1:200.000) i kao takva neprimenljiva su za potrebe izrade detaljnih planova prostornog uređenja.
Predloženi projekat, čija se realizacija planira u 2014. godini, ima za cilj da izradom inženjerskogeološke karte Srbije u razmeri 1:200.000 za teritoriju Vojvodine, omogući planiranje istražnog područja - teritorije Vojvodine, za potrebe prostornog i urbanističkog projektovanja i planiranja. Ova karta u razmeri 1:200.000 je opšteg karaktera i ima zadatak da ukaže na osnovne mogućnosti planiranja i adekvatnog korišćenja prostora kao i prilikom izgradnje kapitalnih objekata. Predloženi projekat ima za cilj da se evidentiraju tereni zahvaćeni klizištima (aktivna, privremeno umirena i fosilna) i nestabilne padine; procene uslovi i mogućnosti aktiviranja procesa klizanja; utvrde prioritetna područja za detaljna geološka istraživanja, projektovanje i preduzimanje preventivnih ili sanacionih mera na celokupnom istražnom prostoru od Neština do Starih Banovaca, jednom rečju da se obezbedi kvalitetna i sigurna osnova za racionalno planiranje i izvođenje radova u oblasti uređenja naselja, izgradnji infrastrukturnih objekata, zaštiti životne sredine i održivog korišćenja svih raspoloživih prirodnih resursa na predmetnom prostoru.
III.3. Istraživanja mineralnih sirovina
III.3.1. Osnovna geološka istraživanja mineralnih sirovina u nanosnim tvorevinama Vršca i okoline
Na području Vršca su tokom ranijih istraživanja, otkrivene veće površine pod nanosima koje se po načinu i mestu nastanka dele na: eluvijalne, deluvijalne, proluvijalne i aluvijalne.
Istraživanja mineralnih sirovina u ovim sedimentima u proteklom periodu nisu vršena sistematski iako postoje podaci da se u njima nalaze povećane koncentracije kasiterita, cirkona i retkih elemenata i zemalja kao što su berilijum i niobijum, odnosno talijum i galijum.
Tokom 2014. godine, nastaviće se započeta sistematska istraživanja i ispitivanja iz predhodnih godina u cilju utvrđivanja prostornog razmeštaja maksimalnih koncentracija pojedinih mineralnih sirovina unutar napred navedenih sedimenata kao i da se izvrši ocena potencijalnosti celog prostora (na nivou rezervi C2 kategorije) u pogledu mogućnosti pronalaženja ekonomski interesantnih ležišta, a zatim će uz pogušćavanje mreže istražnih radova (po ovom programu) na prioritetnim lokalitetima izvršiti procena rezervi na nivou C1 kategorije što će omogućiti svim potencijalnim investitorima da sa velikom sigurnošću pristupe daljim, detaljnim (primenjenim) istraživanjima.
III.3.2. Osnovna geološka istraživanja peloida na području jugozapadnog Banata (Opovo - Baranda)
Na širem prostoru Opovo-Baranda, u jugozapadnom delu Banata, postoji više lokaliteta na kojima su u prethodnom periodu registrovane pojave peloida - lekovitog blata, koji u predhodnom periodu nisu bila predmet sistematskih istraživanja.
Osnovni cilj istraživanja po ovom projektu je: da se izdvoje sva potencijalna nalazišta peloida na predmetnom prostoru; da se izuči njihova geneza, geološke i hidrogeološke karakteristike, balneo-terapeutske vrednosti i da se na prioritetnim lokalitetima procene njihove rezerve na nivou C2 i C1 kategorije. Tokom 2014. godine završiće se ranije započeta istraživanja (2012. godine), kao i novo projektovani radovi sa napred prikazanim ciljevima što će u slučaju pozitivnih rezultata omogućiti da lokalna samouprava ili zainteresovani privredni subjekti detaljnim (primenjenim) istraživanjima, a zatim praktičnom primenom peloida, bilo u novo izgrađenim banjsko-rekreacionim turističkim objektima, bilo snabdevanjem drugih banja ili čak izvozom, valorizuju ulaganja u ova istraživanja.
III.3.3. Osnovna geološka istraživanja halogenih elemenata (±Li i B) i njihovih jedinjenja na teritoriji AP Vojvodine
Sirovinska baza halogenih elemenata (± Li i B) i njihovih jedinjenja na teritoriji AP Vojvodine u proteklom periodu nije bila predmet posebnih i sistematskih geoloških istraživanja. U sklopu regionalnih geohemijskih i hidrohemijskih istraživanja u većem broju uzoraka tla (Slano Kopovo, Melenci, Baranda, Torda itd.) i podzemnih voda (Torda, Lazarevo, Ada, Veliko Selo itd.) konstatovani su anomalni sadržaji pojedinih halogenih elemenata (±Li i B) što je povod za izradu i realizaciju ovog projekta. Pri tom osnovni cilj predloženih istraživanja je rešavanje mineragenetskih i geološko-ekonomskih karakteristika registrovanih "pojava" halogenih elemenata (± Li i B) i potencijalnih rudonosnih formacija na teritoriji AP Vojvodine, kako bi se mogla doneti relevantna ocena o njihovoj potencijalnoj ekonomskoj vrednosti i opravdanosti daljih ulaganja u detaljna (primenjena) geološka istraživanja.
Realizacija ovoga projekta predviđena je u tri faze, u periodu od 2012. do 2015. godine.
Prva faza istraživanja, tokom 2012. godine, obuhvatila je prikupljanje i sistematizaciju svih raspoloživih podataka o rezultatima ranijih istraživanja na osnovu kojih je izvršeno izdvajanje potencijalnih lokaliteta i rudonosnih formacija na kojima će se tokom 2014. godine izvršiti neophodna dopunska terenska i laboratorijska istraživanja i ispitivanja koja će omogućiti da se u završnoj fazi, tokom 2015. godine, izrade odgovarajuće prognozno-mineragenetske i geološko-ekonomske karte kao neophodna podloga za planiranje i projektovanje daljih, primenjenih geoloških istraživanja.
IV.1. Geohemijska istraživanja neorganskih zagađivača u srednjem Banatu kao podloga za izradu geoekološke karte
Osnovni razlog zbog koga su još tokom 2011. godine započeta geohemijska istraživanja neorganskih zagađivača u srednjem Banatu, jesu ekološki problemi sa kojima se ovaj region sve češće suočava, a koji se pre svega odnose na povišene koncentracije neorganskih zagađivača; teških metala, arsena, pesticida, amonijum jona, amonijaka, nitrita, radioaktivnih elemenata itd. u tlo, vodotocima i freatskim izdanima podzemnih voda.
Tokom 2014. godine završiće se započeta sistematska istraživanja iz 2011. i 2012. godine, što će uz neophodne novo projektovane radove (po ovom programu) omogućiti da se finalni rezultati istraživanja, uz presek sadašnjeg stanja u odnosu na nulti nivo zagađenja datih kroz tekstualni i grafičko-statistički prikaz, predstave odgovarajućom kartom (1:100.000) distribucije neorganskih zagađivača na području srednjeg Banata, sa jasno izdvojenim lokacijama potencijalnih ekoloških problema. Na ovaj način, uz odgovarajuću bazu podataka i monitoring, moći će se rizici po zdravlje ljudi i životnu sredinu kontinuirano pratiti, prognozirati i preduprediti u realnom vremenu.
IV.2. Geološka baština Fruške gore - istraživanje, konzervacija i prezentacija paleontološkog nalazišta Janda
U proteklom periodu je na širem području Fruške gore registrovan veći broj lokaliteta geološke baštine od posebnog naučnog značaja, retkosti i lepote. Među njima, pre svega sa naučnog aspekta, jedan od najznačajnijih lokaliteta geonasleđa jeste paleontološko nalazište Janda u okolini Krčedina, na samoj obali Dunava, gde su otkriveni ostaci "okamenjene subtropske šume", starosti oko 25 miliona godina, koji zaslužuje da se istraži, uredi, konzervira i prezentuje u skladu sa svetskim standardima za slična nalazišta.
Ovo pre svega podrazumeva da se utvrdi aktuelno stanje lokaliteta, kao i da se iznađu odgovarajuća rešenja za njegovo uređenje i konzervaciju velikog broja fosilnih ostataka flore "in situ" i tako sačuva od daljeg propadanja i omogući njihova prezentacija i valorizacija kroz povezivanje u funkcionalnu celinu sa drugim objektima geonasleđa u okviru budućeg Geoparka.
Realizacija ovog projekta planira se u dve faze u periodu od 2014. do 2015. godine.
IV.3. Kompleksna geološko-ekološka istraživanja fluvijalnih nanosa malih tokova u slivu Save i Dunava na teritoriji AP Vojvodine
Mali vodotoci koji dreniraju urbana i industrijska područja Vojvodine predstavljaju potencijalne zagađivače velikih rečnih tokova - Save i Dunava iz čijih aluvijalnih nanosa, na teritoriji AP Vojvodine, vodu za piće koriste mnogobrojna domaćinstva u Bezdanu, Apatinu, Sremskoj Mitrovici, Rumi, Novom Sadu, Pančevu i Kovinu.
Istraživanjima fluvijalnog nanosa malih tokova utvrđuje se istorijat zagađenosti, trenutno (nulto) stanje zagađenja i njihov dosadašnji uticaj na kvalitet voda velikih tokova, kao polazna osnova za uspostavljanje adekvatnog monitoringa koji će omogućiti pravovremeno reagovanje na potencijalne opasnosti od eventualnih budućih zagađenja fluvijalnih nanosa malih tokova, a samim tim i na sprečavanje zagađenja velikih rečnih tokova, što je upravo i osnovni cilj istraživanja započetih u prethodnom periodu. Neophodna dopunska istraživanja i ispitivanja nastavljaju se i tokom 2014. godine, a planirani završetak istraživanja je naredna 2015. godina u kojoj će biti završena poslednja (treća) faza istraživanja.
U okviru ovih aktivnosti tokom 2014. godine pored unosa podataka osnovnih geoloških istraživanja po ovom programu, nastaviće se unos i ažuriranje podataka o rezultatima ranijih osnovnih geoloških istraživanja na teritoriji AP Vojvodine. Za ove namene koristi se ista aplikacija koja je razvijena za potrebe Ministarstva, a od podataka se unose: naziv dokumenta, registarski broj i tip dokumenta, mesto i godina izrade, opština i okrug, naziv lista, signatura i razmera, tip istraživanja, signatura discipline, lokalnost i hronološki broj, izvođač radova, autor, fond mesto arhiviranja, datum zapisa, kao i rezultati istraživanja koji će biti sadržani u rezimeu (apstraktu) sa podacima iz svakog pojedinačnog Izveštaja, Elaborata ili Studije o rezultatima Osnovnih geoloških istraživanja.
Predviđeno je da se tokom 2014. godine završi unos osnovnih podataka (uz kratak rezime) o svim izvršenim geološkim istraživanjima kojima raspolaže fond stručne dokumentacije Pokrajinskog sekretarijata za energetiku i mineralne sirovine.
VI FINANSIJSKA SREDSTVA ZA SPROVOĐENJE PROGRAMA
Finansijska sredstva za sprovođenje ovog programa obezbeđena su Zakonom o budžetu Republike Srbije za 2014. godinu ("Službeni glasnik RS", broj 110/13), razdeo 46. Geološki zavod Srbije.
VII IZVOĐENJE I NADZOR OSNOVNIH GEOLOŠKIH ISTRAŽIVANJA
Izvođenje osnovnih geoloških istraživanja obavlja Geološki zavod Srbije u skladu sa članovima 14 - 19. Zakona o rudarstvu i geološkim istraživanjima ("Službeni glasnik RS", broj 88/11).
Nadzor nad izvođenjem Osnovnih geoloških istraživanja na teritoriji AP Vojvodine po ovom Programu, shodno članu 14. stav 5, Zakona o rudarstvu i geološkim istraživanjima ("Službeni glasnik RS", broj 88/11), vrši nadležno Ministarstvo.
VIII DINAMIKA IZVOĐENJA RADOVA
Završetak realizacije Programa geoloških istražnih radova za 2014. godinu planiran je za 31. decembar 2014. godine.