PRAVILNIKO NASTAVNOM PLANU I PROGRAMU ZA GIMNAZIJU("Sl. glasnik SRS - Prosvetni glasnik", br. 5/90 i "Sl. glasnik RS - Prosvetni glasnik", br. 3/91, 3/92, 17/93, 2/94, 2/95, 8/95, 23/97, 2/2002, 5/2003, 10/2003, 11/2004, 18/2004, 24/2004, 3/2005, 11/2005, 2/2006, 6/2006, 12/2006, 17/2006, 1/2008, 8/2008, 1/2009, 3/2009, 10/2009, 5/2010, 7/2011, 4/2013, 14/2013, 17/2013, 18/2013 i 5/2014) |
Ovim pravilnikom utvrđuje se nastavni plan i program opšteg tipa i gimnazije sa društveno-jezičkim i prirodno-matematičkim smerom.
Nastavni plan i program iz stava 1. ovog člana sastavni su deo ovog pravilnika.
I PLAN OBRAZOVANJA ZA PREDMETE I RAZREDA GIMNAZIJE
Plan obrazovanja za predmete I razreda jednak je za gimnaziju opšteg tipa i gimnaziju sa društveno-jezičkim, odnosno prirodno-matematičkim smerom.
Broj časova nastave srpskog jezika i književnosti iznosi po četiri časa sedmično sa 148 časova godišnje.
U gimnaziji u kojoj učenici stiču obrazovanje na jeziku narodnosti, broj časova srpskog jezika i književnosti u I razredu iznosi po dva časa sedmično sa 74 časova godišnje.
U gimnaziji u kojoj učenici stiču obrazovanje na albanskom, mađarskom, rumunskom, bugarskom, rusinskom, odnosno slovačkom jeziku, broj časova nastave jezika narodnosti iznosi po četiri časa sedmično sa 148 časova godišnje.
Za prvi i drugi strani jezik broj časova nastave engleskog, francuskog, ruskog, nemačkog, španskog i italijanskog jezika iznosi po dva časa sedmično sa 74 časa godišnje.
Broj časova nastave latinskog jezika u I razredu iznosi po dva časa sedmično sa 74 časa godišnje.
Broj časova nastave istorije iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje.
Broj časova nastave geografije iznosi po dva časa sedmično sa 74 časa godišnje.
Broj časova biologije iznosi po dva časa sedmično sa 74 časa godišnje.
Broj časova nastave matematike iznosi po četiri časa sedmično sa 148 časova godišnje.
Broj časova nastave fizike iznosi po dva časa sedmično sa 74 časa godišnje.
Broj časova nastave hemije iznosi po dva časa sedmično sa 74 časa godišnje.
Broj časova nastave računarstva i informatike u I razredu gimnazije opšteg tipa, društveno-jezičkog smera i prirodno-matematičkog smera iznosi po dva časa vežbi nedeljno sa 74 časa vežbi godišnje.
Broj časova nastave muzičke kulture iznosi po jedan čas sedmično sa 37 časova godišnje.
Broj časova nastave likovne kulture iznosi po jedan čas sedmično sa 37 časova godišnje.
Broj časova fizičkog vaspitanja iznosi po dva časa sedmično sa 74 časa godišnje.
Programi obrazovanja za predmete iz čl. 3. do 16. ovog pravilnika sastavni su deo ovog pravilnika.
II PLAN OBRAZOVANJA ZA PREDMETE II, III I IV RAZREDA GIMNAZIJE OPŠTEG TIPA
Broj časova nastave srpskog jezika i književnosti u II razredu iznosi po četiri časa sedmično sa 140 časova godišnje, u III razredu po četiri časa sedmično sa 144 časa godišnje i IV razredu po četiri časa sedmično sa 128 časova godišnje.
U gimnaziji u kojoj učenici stiču obrazovanje na jeziku narodnosti, broj časova nastave srpskog jezika i književnosti u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje i u IV razredu sa dva časa sedmično po 64 časa godišnje.
U gimnaziji u kojoj učenici stiču obrazovanje na albanskom, mađarskom, rumunskom, bugarskom, rusinskom, odnosno slovačkom jeziku broj časova nastave jezika narodnosti iznosi u II razredu po četiri časa sedmično sa 140 časova godišnje, u III razredu po četiri časa sedmično sa 144 časa godišnje i u IV razredu po četiri časa sedmično sa 128 časova godišnje.
Za prvi strani jezik broj časova nastave engleskog, francuskog, ruskog, nemačkog, španskog i italijanskog jezika u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po četiri časa sedmično sa 144 časa godišnje i IV razredu po tri časa sedmično sa 96 časova godišnje.
Za drugi strani jezik broj časova nastave engleskog, francuskog, ruskog, nemačkog i španskog jezika u II iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje i IV razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje.
Broj časova nastave latinskog jezika u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje.
Broj časova nastave ustava i prava građana u IV razredu iznosi po jedan čas sedmično sa 32 časa godišnje.
Broj časova nastave sociologije u IV razredu iznosi po dva časa sedmično sa 64 časa godišnje.
Broj časova nastave psihologije u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje.
Broj časova nastave filozofije u III razredu iznosi po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje i u IV razredu po tri časa sedmično sa 96 časova godišnje.
Broj časova nastave istorije u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje u IV razredu po dva časa sedmično sa 64 časa godišnje.
Broj časova nastave geografije u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje i III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje.
Broj časova nastave biologije u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje i IV razredu po dva časa sedmično sa 64 časa godišnje.
Broj časova nastave matematike u II razredu iznosi po četiri časa sedmično sa 140 časova godišnje, u III razredu po četiri časa sedmično sa 144 časa godišnje i IV razredu po četiri časa sedmično sa 128 časova godišnje.
Broj časova nastave fizike u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po tri časa sedmično sa 108 časova godišnje i u IV razredu po dva časa sedmično sa 64 časa godišnje.
Broj časova nastave hemije u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje i u IV razredu po dva časa sedmično sa 64 časa godišnje.
Broj časova nastave muzičke kulture u II razredu iznosi po jedan čas sedmično sa 35 časova godišnje.
Broj časova nastave likovne kulture u II razredu iznosi po jedan čas sedmično sa 35 časova godišnje.
Broj časova fizičkog vaspitanja u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje i IV razredu po dva časa sedmično sa 64 časa godišnje.
Broj časova nastave računarstva i informatike u II razredu iznosi 60 časova vežbi godišnje.
III PLAN OBRAZOVANJA ZA PREDMETE II, III I IV RAZREDA GIMNAZIJE SA DRUŠTVENO-JEZIČKIM SMEROM
Broj časova nastave srpskog jezika i književnosti u II razredu iznosi po četiri časa sedmično sa 140 časova godišnje, u III razredu po pet časova sedmično sa 180 časova godišnje i IV razredu po pet časova sedmično sa 160 časova godišnje.
U gimnaziji u kojoj učenici stiču obrazovanje na jeziku narodnosti, broj časova nastave srpskog jezika i književnosti u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje i u IV razredu sa dva časa sedmično po 64 časa godišnje.
U gimnaziji u kojoj učenici stiču obrazovanje na albanskom, mađarskom, rumunskom, bugarskom, rusinskom, odnosno slovačkom jeziku broj časova nastave jezika narodnosti iznosi u II razredu po četiri časa sedmično sa 140 časova godišnje, u III razredu po pet časova sedmično sa 180 časova godišnje i IV razredu po pet časova sedmično sa 160 časova godišnje.
Za prvi strani jezik broj časova nastave engleskog, francuskog, ruskog, nemačkog, španskog i italijanskog jezika u II razredu iznosi po tri časa sedmično sa 105 časova godišnje, u III razredu po pet časova sedmično sa 180 časova godišnje i IV razredu po četiri časa sedmično sa 128 časova godišnje.
Za drugi strani jezik broj časova nastave engleskog, francuskog, ruskog, nemačkog i španskog jezika u II iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje i IV razredu po dva časa sedmično sa 64 časa godišnje.
Broj časova nastave latinskog jezika u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje.
Broj časova nastave ustava i prava građana u IV razredu iznosi po jedan čas sedmično sa 32 časa godišnje.
Broj časova nastave sociologije u IV razredu iznosi po tri časa sedmično sa 96 časova godišnje.
Broj časova nastave psihologije u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje.
Broj časova nastave filozofije u III razredu iznosi po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje i u IV razredu po tri časa sedmično sa 96 časova godišnje.
Broj časova nastave istorije u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po tri časa sedmično sa 108 časova godišnje i IV razredu po tri časa sedmično sa 96 časova godišnje.
Broj časova nastave geografije u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, i III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje.
Broj časova nastave biologije u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje i u III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje.
Broj časova nastave matematike u II razredu iznosi po tri časa sedmično sa 105 časova godišnje, u III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje i IV razredu po dva časa sedmično sa 64 časa godišnje.
Broj časova nastave fizike u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje i u IV razredu po dva časa sedmično sa 64 časa godišnje.
Broj časova nastave hemije u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časa godišnje.
Broj časova nastave muzičke kulture u II razredu iznosi po jedan čas sedmično sa 35 časova godišnje, u III razredu po jedan čas sedmično sa 36 časova godišnje i IV razredu po jedan čas sedmično sa 32 časa godišnje.
Broj časova nastave likovne kulture u II razredu iznosi po jedan čas sedmično sa 35 časova godišnje, u III razredu po jedan čas sedmično sa 36 časova godišnje i IV razredu po jedan čas sedmično sa 32 časa godišnje.
Broj časova fizičkog vaspitanja u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje i IV razredu po dva časa sedmično sa 64 časa godišnje.
Broj časova nastave računarstva i informatike u III razredu iznosi jedan čas sedmično sa 36 časova godišnje i 30 časova vežbi.
IV PLAN OBRAZOVANJA ZA PREDMETE II, III I IV RAZREDA GIMNAZIJE SA PRIRODNO-MATEMATIČKIM SMEROM
Broj časova nastave srpskog jezika i književnosti u II razredu iznosi po tri časa sedmično sa 105 časova godišnje, u III razredu po tri časa sedmično sa 108 časova godišnje i IV razredu po četiri časa sedmično sa 128 časova godišnje.
U gimnaziji u kojoj učenici stiču obrazovanje na jeziku narodnosti, broj časova nastave srpskog jezika i književnosti u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje i u IV razredu sa dva časa sedmično po 64 časa godišnje.
U gimnaziji u kojoj učenici stiču obrazovanje na albanskom, mađarskom, rumunskom, bugarskom, rusinskom, odnosno slovačkom jeziku broj časova nastave jezika narodnosti iznosi u II razredu po tri časa sedmično sa 105 časova godišnje, u III razredu po tri časa sedmično sa 108 časova godišnje i IV razredu po četiri časa sedmično sa 128 časova godišnje.
Za prvi strani jezik broj časova nastave engleskog, francuskog, ruskog, nemačkog, španskog i italijanskog jezika u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje i IV razredu po dva časa sedmično sa 64 časa godišnje.
Za drugi strani jezik broj časova nastave engleskog, francuskog, ruskog, nemačkog i španskog jezika u II iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje i IV razredu po dva časa sedmično sa 64 časa godišnje.
Broj časova nastave ustava i prava građana u IV razredu iznosi po jedan čas sedmično sa 32 časa godišnje.
Broj časova nastave sociologije u IV razredu iznosi po dva časa sedmično sa 64 časa godišnje.
Broj časova nastave psihologije u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje.
Broj časova nastave filozofije u III razredu iznosi po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje i u IV razredu po dva časa sedmično sa 64 časa godišnje.
Broj časova nastave istorije u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje.
Broj časova nastave geografije u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje i III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje.
Broj časova nastave biologije u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po tri časa sedmično sa 108 časova godišnje i IV razredu po tri časa sedmično sa 96 časova godišnje.
Broj časova nastave matematike u II razredu iznosi po pet časova sedmično sa 175 časova godišnje, u III razredu po pet časova sedmično sa 180 časova godišnje i IV razredu po četiri časa sedmično sa 128 časova godišnje.
Broj časova nastave fizike u II razredu iznosi po tri časa sedmično sa 105 časova godišnje, u III razredu po tri časa sedmično sa 118 časova godišnje i u IV razredu po pet časova sedmično sa 160 časova godišnje.
Broj časova nastave hemije u II razredu iznosi po tri časa sedmično sa 105 časova godišnje, u III razredu po tri časa sedmično sa 108 časova godišnje i IV razredu po dva časa sedmično sa 64 časa godišnje.
Broj časova nastave muzičke kulture u II razredu iznosi po jedan čas sedmično sa 35 časova godišnje.
Broj časova nastave likovne kulture u II razredu iznosi po jedan čas sedmično sa 35 časova godišnje.
Broj časova fizičkog vaspitanja u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje i IV razredu po dva časa sedmično sa 64 časa godišnje.
Broj časova nastave računarstva i informatike u IV razredu iznosi jedan čas sedmično sa 32 časa godišnje i 30 časova vežbi.
Broj časova nastave verske nastave i građanskog vaspitanja, odnosno drugog predmeta etičko-humanističkog sadržaja u I, II, III i IV razredu iznosi po jedan čas nedeljno.
Verska nastava i građansko vaspitanje, odnosno drugi predmet etičko-humanističkog sadržaja ostvaruju se kao izborni predmeti.
Izuzetno od stava 2. ovog člana verska nastava i građansko vaspitanje ostvaruju se kao fakultativni predmeti za učenike koji su upisani u prvi razred gimnazije školske 2001-2002. godine.
1. Fakultativne nastavne aktivnosti
Broj časova nastave jezika drugog naroda ili narodnosti sa elementima nacionalne kulture u I razredu iznosi po dva časa sedmično sa 74 časa godišnje, u II razredu po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje i u IV razredu po dva časa sedmično i 64 časa godišnje.
Broj časova nastave trećeg stranog jezika ima isti fond i raspored kao i jezik iz stava 1. ovog člana.
Nastava nacrtne geometrije, astronomije, likovne umetnosti, muzičke umetnosti, sociologije, kulture, razvojne psihologije, etike, scenske umetnosti, demografije, geologije, klasičnog grčkog jezika i opšte lingvistike predviđena je po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje bez određenja razreda.
Nastava istorije umetnosti i pedagogije predviđena je po četiri časa sedmično sa 140 časova godišnje bez određenja razreda.
Program predmeta iz čl. 72. i 73. ovog pravilnika sastavni je deo ovog pravilnika.
Broj časova nastave iz predmeta Košarka iznosi tri časa sedmično, odnosno u I razredu 111 časova, u II - 105, III - 108 i IV - 96 časova godišnje.
Broj časova nastave iz predmeta Osnove sportskog novinarstva u III razredu iznosi jedan čas sedmično, odnosno 36 časova godišnje.
Broj časova nastave iz predmeta Osnove marketinga u sportu u IV razredu iznosi jedan čas sedmično, odnosno 32 časa godišnje.
2. Fakultativne vannastavne aktivnosti
Ekskurzije učenika predviđene su do tri dana u svakom od četiri razreda, stvaralačke i slobodne aktivnosti učenika od 30 do 60 časova u svakom razredu, hor sa dva časa nedeljno, a kulturna javna delatnost škole sa dva radna dana u školskoj godini.
VI OSTALI OBLICI OBRAZOVNO-VASPITNOG RADA
Osim nastave gimnazije ostvaruju dodatni, dopunski i pripremni rad do 60 časova u svakom razredu, društveno korisni rad od po dva radna dana u svakom razredu i za rad sa učeničkom zajednicom od 15 do 30 časova u svakom razredu.
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Socijalističke Republike Srbije - Prosvetnom glasniku".
Samostalni član Pravilnika o izmenama i dopunama
Pravilnika
o planu obrazovanja i vaspitanja za gimnazije i program obrazovanja i vaspitanja
za I razred
("Sl. glasnik RS - Prosvetni glasnik", br. 3/91)
Član 5
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije - Prosvetnom glasniku", a primenjivaće se od školske 1991/92 godine.
Samostalni član Pravilnika o izmenama i dopunama
Pravilnika
o planu i programu obrazovanja i vaspitanja za gimnaziju
("Sl. glasnik RS - Prosvetni glasnik", br. 3/92)
Član 25
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Prosvetnom glasniku".
Samostalni članovi Pravilnika o dopunama
Pravilnika o nastavnom planu i programu za gimnaziju
("Sl. glasnik RS - Prosvetni glasnik", br. 8/2008)
Član 3
Danom početka primene ovog pravilnika prestaje da važi Pravilnik o nastavnom planu i programu ogleda italijanskog jezika kao drugog stranog jezika za gimnaziju ("Prosvetni glasnik", broj 4/01).
Član 5
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Prosvetnom glasniku", a primenjivaće se od školske 2008/2009. godine.
Samostalni član Pravilnika o izmeni
Pravilnika o nastavnom planu i programu za gimnaziju
("Sl. glasnik RS - Prosvetni glasnik", br. 1/2009)
Član 2
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Prosvetnom glasniku".
Samostalni član Pravilnika o izmeni
Pravilnika o nastavnom planu i programu za gimnaziju
("Sl. glasnik RS - Prosvetni glasnik", br. 3/2009)
Član 2
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Prosvetnom glasniku", a primenjivaće se od 1. septembra 2009. godine.
Samostalni član Pravilnika o izmeni
Pravilnika o nastavnom planu i programu za gimnaziju
("Sl. glasnik RS - Prosvetni glasnik", br. 10/2009)
Član 2
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Prosvetnom glasniku".
Samostalni član Pravilnika o izmeni
Pravilnika o nastavnom planu i programu za gimnaziju
("Sl. glasnik RS - Prosvetni glasnik", br. 5/2010)
Član 2
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Prosvetnom glasniku", a primenjivaće se od školske 2010/2011. godine.
Samostalni član Pravilnika o izmenama i dopunama
Pravilnika o nastavnom planu i programu za gimnaziju
("Sl. glasnik RS - Prosvetni glasnik", br. 7/2011 i 14/2013)
Član 2
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije - Prosvetni glasnik".
Samostalni član Pravilnika o dopuni
Pravilnika o nastavnom planu i programu za gimnaziju
("Sl. glasnik RS - Prosvetni glasnik", br. 4/2013)
Član 2
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Prosvetnom glasniku", a primenjivaće se od školske 2013/2014. godine.
Samostalni član Pravilnika o izmeni
Pravilnika o nastavnom planu i programu za gimnaziju
("Sl. glasnik RS - Prosvetni glasnik", br. 14/2013)
Član 2
Ovaj pravilnik stupa na snagu narednog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije - Prosvetni glasnik".
Samostalni član Pravilnika o dopuni
Pravilnika o nastavnom planu i programu za gimnaziju
("Sl. glasnik RS - Prosvetni glasnik", br. 17/2013)
Član 2
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije - Prosvetni glasnik", a primenjuje se od školske 2013/2014. godine.
Samostalni član Pravilnika o izmeni
Pravilnika o nastavnom planu i programu za gimnaziju
("Sl. glasnik RS - Prosvetni glasnik", br. 18/2013)
Član 2
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije - Prosvetni glasnik", a primenjuje se od drugog polugodišta školske 2013/2014. godine.
Samostalni član Pravilnika o dopuni
Pravilnika o nastavnom planu i programu za gimnaziju
("Sl. glasnik RS - Prosvetni glasnik", br. 5/2014)
Član 2
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije - Prosvetnom glasniku", a primenjivaće se od školske 2014/2015. godine.
NASTAVNI PLAN
GIMNAZIJA - OPŠTI TIP**
|
Red. broj |
I OBAVEZNI |
PRVI RAZRED |
DRUGI RAZRED |
TREĆI RAZRED |
ČETVRTI RAZRED |
UKUPNO |
||||||||||||||||||||
|
razr. čas. nast. |
nas. u bloku god. |
razr. čas. nast. |
nas. u bloku god. |
razr. čas. nast. |
nas. u bloku god. |
razr. čas. nast. |
nas. u bloku god. |
razr. čas. nast. |
nas. u bloku god. |
|||||||||||||||||
|
nedeljno |
godiš. |
nedeljno |
godiš. |
nedeljno |
godiš. |
nedeljno |
godiš. |
nedeljno |
godiš. |
|||||||||||||||||
|
T |
V |
T |
V |
T |
V |
T |
V |
T |
V |
T |
V |
T |
V |
T |
V |
T |
V |
T |
V |
|||||||
|
1. |
a. Srpski jezik i književnost |
4 |
|
148 |
|
|
4 |
|
140 |
|
|
4 |
|
144 |
|
|
4 |
|
128 |
|
|
16 |
|
560 |
|
|
|
2. |
Srpski kao nematernji jezik* |
2* |
2* |
2* |
2* |
8* |
||||||||||||||||||||
|
3. |
Prvi strani jezik |
2 |
74 |
2 |
70 |
4 |
144 |
3 |
96 |
11 |
384 |
|||||||||||||||
|
4. |
Drugi strani jezik |
2 |
74 |
2 |
70 |
2 |
72 |
2 |
64 |
8 |
280 |
|||||||||||||||
|
5. |
Latinski jezik |
2 |
74 |
2 |
70 |
- |
- |
4 |
144 |
|||||||||||||||||
|
6. |
Ustav i prava građana |
- |
- |
- |
1 |
32 |
1 |
32 |
||||||||||||||||||
|
7. |
Sociologija |
- |
- |
- |
2 |
64 |
2 |
64 |
||||||||||||||||||
|
8. |
Psihologija |
- |
2 |
70 |
- |
- |
2 |
70 |
||||||||||||||||||
|
9. |
Filozofija |
- |
- |
2 |
72 |
3 |
96 |
5 |
168 |
|||||||||||||||||
|
10. |
Istorija |
2 |
70 |
2 |
74 |
2 |
72 |
2 |
64 |
8 |
280 |
|||||||||||||||
|
11. |
Geografija |
2 |
74 |
2 |
70 |
2 |
72 |
- |
6 |
216 |
||||||||||||||||
|
12. |
Biologija |
2 |
74 |
2 |
70 |
2 |
72 |
2 |
64 |
8 |
280 |
|||||||||||||||
|
13. |
Matematika |
4 |
148 |
4 |
140 |
4 |
144 |
4 |
128 |
16 |
560 |
|||||||||||||||
|
14. |
Fizika |
2 |
74 |
2 |
70 |
3 |
108 |
2 |
64 |
9 |
316 |
|||||||||||||||
|
15. |
Hemija |
2 |
74 |
2 |
70 |
2 |
72 |
2 |
64 |
8 |
280 |
|||||||||||||||
|
16. |
Računarstvo i informatika |
|
2 |
|
74 |
- |
- |
- |
- |
60 |
- |
1 |
- |
36 |
30 |
- |
1 |
- |
32 |
30 |
3 |
1 |
105 |
157 |
||
|
17. |
Muzička kultura |
1 |
37 |
1 |
35 |
- |
- |
2 |
72 |
|||||||||||||||||
|
18. |
Likovna kultura |
1 |
37 |
1 |
35 |
- |
- |
2 |
72 |
|||||||||||||||||
|
19. |
Fizičko vaspitanje |
2 |
74 |
2 |
70 |
2 |
72 |
2 |
64 |
8 |
280 |
|||||||||||||||
|
|
Ukupno A: |
29 |
1 |
1073 |
37 |
- |
30 |
- |
1050 |
60 |
- |
30 |
1080 |
30 |
- |
30 |
960 |
30 |
119 |
1 |
4163 |
157 |
||||
|
|
Ukupno A: |
30 |
1110 |
30 |
1110 |
30 |
1110 |
30 |
990 |
120 |
4320 |
|||||||||||||||
Napomena: *) Za učenike koji nastavu slušaju na jednom od jezika narodnosti (Zakon o srednjoj školi, član 5).
GIMNAZIJA - DRUŠTVENO-JEZIČKI SMER**
|
Red.broj |
I OBAVEZNI |
PRVI RAZRED |
DRUGI RAZRED |
TREĆI RAZRED |
ČETVRTI RAZRED |
UKUPNO |
||||||||||||||||||||
|
razr. čas. nast. |
nas. u bloku god. |
razr. čas. nast. |
nas. u bloku god. |
razr. čas. nast. |
nas. u bloku god. |
razr. čas. nast. |
nas. u bloku god. |
razr. čas. nast. |
nas. u bloku god. |
|||||||||||||||||
|
nedeljno |
godiš. |
nedeljno |
godiš. |
nedeljno |
godiš. |
nedeljno |
godiš. |
nedeljno |
godiš. |
|||||||||||||||||
|
T |
V |
T |
V |
T |
V |
T |
V |
T |
V |
T |
V |
T |
V |
T |
V |
T |
V |
T |
V |
|||||||
|
1. |
a. Srpski jezik i književnost |
4 |
148 |
4 |
140 |
5 |
180 |
5 |
160 |
18 |
628 |
|||||||||||||||
|
b. ____ jezik i književnost* |
||||||||||||||||||||||||||
|
2. |
Srpski kao nematernji jezik* |
2* |
2* |
2* |
2* |
8* |
||||||||||||||||||||
|
3. |
Prvi strani jezik |
2 |
74 |
3 |
105 |
5 |
180 |
4 |
128 |
14 |
487 |
|||||||||||||||
|
4. |
Drugi strani jezik |
2 |
74 |
2 |
70 |
2 |
72 |
2 |
64 |
8 |
280 |
|||||||||||||||
|
5. |
Latinski jezik |
2 |
74 |
2 |
70 |
- |
- |
4 |
144 |
|||||||||||||||||
|
6. |
Ustav i prava građana |
- |
- |
- |
1 |
32 |
1 |
32 |
||||||||||||||||||
|
7. |
Sociologija |
- |
- |
- |
3 |
96 |
3 |
96 |
||||||||||||||||||
|
8. |
Psihologija |
- |
2 |
70 |
- |
- |
2 |
70 |
||||||||||||||||||
|
9. |
Filozofija |
- |
- |
2 |
72 |
3 |
96 |
5 |
168 |
|||||||||||||||||
|
10. |
Istorija |
2 |
70 |
2 |
74 |
3 |
108 |
3 |
96 |
10 |
348 |
|||||||||||||||
|
11. |
Geografija |
2 |
74 |
2 |
70 |
2 |
72 |
- |
6 |
216 |
||||||||||||||||
|
12. |
Biologija |
2 |
74 |
2 |
70 |
2 |
72 |
- |
6 |
216 |
||||||||||||||||
|
13. |
Matematika |
4 |
148 |
3 |
105 |
2 |
72 |
2 |
64 |
11 |
389 |
|||||||||||||||
|
14. |
Fizika |
2 |
74 |
2 |
70 |
2 |
72 |
2 |
64 |
8 |
280 |
|||||||||||||||
|
15. |
Hemija |
2 |
74 |
2 |
70 |
- |
- |
4 |
144 |
|||||||||||||||||
|
16. |
Računarstvo i informatika |
|
2 |
|
74 |
- |
- |
- |
- |
60 |
- |
1 |
- |
36 |
30 |
- |
1 |
- |
32 |
30 |
- |
3 |
1 |
105 |
157 |
- |
|
17. |
Muzička kultura |
1 |
37 |
1 |
35 |
1 |
36 |
1 |
32 |
4 |
140 |
|||||||||||||||
|
18. |
Likovna kultura |
1 |
37 |
1 |
35 |
1 |
36 |
1 |
32 |
4 |
140 |
|||||||||||||||
|
19. |
Fizičko vaspitanje |
2 |
74 |
2 |
70 |
2 |
72 |
2 |
64 |
8 |
280 |
|||||||||||||||
|
Ukupno A: |
29 |
1 |
37 |
- |
30 |
1050 |
60 |
- |
30 |
1080 |
30 |
- |
30 |
960 |
30 |
- |
119 |
1 |
4163 |
157 |
- |
|||||
|
Ukupno A: |
30 |
1110 |
30 |
1110 |
30 |
1110 |
30 |
990 |
120 |
4320 |
||||||||||||||||
Napomena: *) Za učenike koji nastavu slušaju na jednom od jezika narodnosti (Zakon o srednjoj školi, član 5).
GIMNAZIJA - PRIRODNO-MATEMATIČKI SMER**
|
Red. broj |
I OBAVEZNI |
PRVI RAZRED |
DRUGI RAZRED |
TREĆI RAZRED |
ČETVRTI RAZRED |
UKUPNO |
||||||||||||||||||||
|
razr. čas. nast. |
nas. u bloku god. |
razr. čas. nast. |
nas. u bloku god. |
razr. čas. nast. |
nas. u bloku god. |
razr. čas. nast. |
nas. u bloku god. |
razr. čas. nast. |
nas. u bloku god. |
|||||||||||||||||
|
nedeljno |
godiš. |
nedeljno |
godiš. |
nedeljno |
godiš. |
nedeljno |
godiš. |
nedeljno |
godiš. |
|||||||||||||||||
|
T |
V |
T |
V |
T |
V |
T |
V |
T |
V |
T |
V |
T |
V |
T |
V |
T |
V |
T |
V |
|||||||
|
1. |
a. Srpski jezik i književnost |
4 |
148 |
3 |
105 |
3 |
108 |
4 |
128 |
14 |
489 |
|||||||||||||||
|
b. ____ jezik i književnost* |
||||||||||||||||||||||||||
|
2. |
Srpski kao nematernji jezik* |
2* |
2* |
2* |
2* |
8* |
||||||||||||||||||||
|
3. |
Prvi strani jezik |
2 |
74 |
2 |
70 |
2 |
72 |
2 |
64 |
8 |
280 |
|||||||||||||||
|
4. |
Drugi strani jezik |
2 |
74 |
2 |
70 |
2 |
72 |
2 |
64 |
8 |
280 |
|||||||||||||||
|
5. |
Latinski jezik |
2 |
74 |
- |
- |
- |
2 |
74 |
||||||||||||||||||
|
6. |
Ustav i prava građana |
- |
- |
- |
1 |
32 |
1 |
32 |
||||||||||||||||||
|
7. |
Sociologija |
- |
- |
- |
2 |
64 |
2 |
64 |
||||||||||||||||||
|
8. |
Psihologija |
- |
2 |
70 |
- |
- |
2 |
70 |
||||||||||||||||||
|
9. |
Filozofija |
- |
- |
2 |
72 |
2 |
64 |
4 |
136 |
|||||||||||||||||
|
10. |
Istorija |
2 |
70 |
2 |
74 |
2 |
72 |
- |
6 |
216 |
||||||||||||||||
|
11. |
Geografija |
2 |
74 |
2 |
70 |
2 |
72 |
- |
6 |
216 |
||||||||||||||||
|
12. |
Biologija |
2 |
74 |
2 |
70 |
3 |
108 |
3 |
96 |
10 |
348 |
|||||||||||||||
|
13. |
Matematika |
4 |
148 |
5 |
175 |
5 |
180 |
4 |
128 |
18 |
631 |
|||||||||||||||
|
14. |
Fizika |
2 |
74 |
3 |
105 |
3 |
108 |
5 |
160 |
13 |
447 |
|||||||||||||||
|
15. |
Hemija |
2 |
74 |
3 |
105 |
3 |
108 |
2 |
64 |
10 |
351 |
|||||||||||||||
|
16. |
Računarstvo i informatika |
|
2 |
|
74 |
- |
- |
- |
60 |
- |
1 |
- |
36 |
30 |
- |
1 |
- |
32 |
30 |
3 |
1 |
105 |
157 |
- |
||
|
17. |
Muzička kultura |
1 |
37 |
1 |
35 |
- |
- |
2 |
72 |
|||||||||||||||||
|
18. |
Likovna kultura |
1 |
37 |
1 |
35 |
- |
- |
2 |
72 |
|||||||||||||||||
|
19. |
Fizičko vaspitanje |
2 |
74 |
2 |
70 |
2 |
72 |
2 |
64 |
8 |
280 |
|||||||||||||||
|
Ukupno A: |
29 |
1 |
37 |
30 |
1050 |
60 |
- |
30 |
1080 |
30 |
- |
30 |
960 |
30 |
119 |
1 |
4163 |
157 |
- |
|||||||
|
Ukupno A: |
30 |
1110 |
30 |
1110 |
30 |
1110 |
30 |
990 |
120 |
4320 |
||||||||||||||||
Napomena: *) Za učenike koji nastavu slušaju na jednom od jezika narodnosti (Zakon o srednjoj školi, član 5).
|
Ia IZBORNI PREDMETI** |
PRVI RAZRED |
DRUGI RAZRED |
TREĆI RAZRED |
ČETVRTI RAZRED |
UKUPNO |
||||||
|
ned. |
godišnje |
ned. |
godišnje |
ned. |
godišnje |
ned. |
godišnje |
ned. |
godišnje |
||
|
1. |
Verska nastava |
1 |
37 |
1 |
35 |
1 |
36 |
1 |
32 |
4 |
140 |
|
2. |
Drugi predmet etičko-humanističkog Sadržaja |
1 |
37 |
1 |
35 |
1 |
36 |
1 |
32 |
4 |
140 |
Učenik je obavezan da prilikom upisa u prvi i svaki naredni razred škole izabere jedan od dva izborna predmeta.
|
|
|
I razred |
II razred |
III razred |
IV razred |
Ukupno |
|||||
|
ned. |
god. |
ned. |
god. |
ned. |
god. |
ned. |
god. |
ned. |
god. |
||
|
II FAKULTATIVNI PREDMETI** |
|||||||||||
|
1. |
Jezik drugog naroda ili narodnosti sa elementima nacionalne kulture |
2 |
70 |
2 |
74 |
2 |
72 |
2 |
64 |
8 |
280 |
|
2. |
Treći strani jezik |
2 |
70 |
2 |
74 |
2 |
72 |
2 |
64 |
8 |
280 |
|
3. |
Nacrtna geometrija |
2 |
70 |
||||||||
|
4. |
Astronomija |
2 |
70 |
||||||||
|
5. |
Likovna umetnost |
4 |
140 |
||||||||
|
6. |
Muzička umetnost |
2 |
70 |
||||||||
|
7. |
Sociologija kulture |
2 |
70 |
||||||||
|
8. |
Istorija umetnosti |
4 |
140 |
||||||||
|
9. |
Pedagogija |
2 |
70 |
||||||||
|
10. |
Razvojna psihologija |
2 |
70 |
||||||||
|
11. |
Etika |
2 |
70 |
||||||||
|
12. |
Scenska umetnost |
2 |
70 |
||||||||
|
13. |
Demografija |
2 |
70 |
||||||||
|
14. |
Geologija |
2 |
70 |
||||||||
|
15. |
Klasični grčki jezik |
4 |
140 |
||||||||
|
16. |
Opšta lingvistika |
2 |
70 |
||||||||
|
17. |
Računarstvo i informatika |
6 |
210 |
||||||||
|
18. |
Košarka |
3 |
111 |
3 |
105 |
3 |
108 |
3 |
96 |
12 |
420 |
|
19. |
Osnove sportskog novinarstva |
1 |
36 |
1 |
36 |
||||||
|
20. |
Osnove marketinga u sportu |
|
|
|
|
|
|
1 |
32 |
1 |
32 |
|
III OSTALI OBAVEZNI OBLICI OBRAZOVNO-VASPITNOG RADA** |
PRVI RAZRED |
DRUGI RAZRED |
TREĆI RAZRED |
ČETVRTI RAZRED |
UKUPNO |
|
|
godišnje |
godišnje |
godišnje |
godišnje |
godišnje |
||
|
1. |
Čas odeljenskog starešine/zajednice |
74 časa |
70 časova |
72 časa |
64 časa |
280 časova |
|
2. |
Dodatni rad |
do 30 časova |
do 30 časova |
do 30 časova |
do 30 časova |
do 120 časova |
|
3. |
Dopunski rad |
do 30 časova |
do 30 časova |
do 30 časova |
do 30 časova |
do 120 časova |
|
4. |
Pripremni i društveno-korisni rad* |
do 30 časova |
do 30 časova |
do 30 časova |
do 30 časova |
do 120 časova |
Napomena: *) Ako se u toku godine ukaže potreba za njim.
|
IV FAKULTATIVNE VANNASTAVNE AKTIVNOSTI |
||||||
|
1. |
Ekskurzije |
do 3 dana |
do 3 dana |
do 3 dana |
do 3 dana |
|
|
2. |
Stvaralačke i slobodne aktivnosti učenika |
30-60 čas. |
30-60 čas. |
30-60 čas. |
30-60 čas. |
120-240 čas. |
|
3. |
Hor |
2 časa ned. |
280 čas. |
|||
|
4. |
Kulturna i javna delatnost škole |
2 radna dana |
||||
Raspored radnih nedelja u toku nastavne godine
|
Razred |
Razredno-časovna |
Nastava vežbi |
Obavezne i fakultativne vannastavne aktiv. |
Ukupno radnih nedelja |
Ostali radni dani |
|
I |
37 nedelja |
- |
2 nedelje |
39 |
|
|
II |
35 nedelja |
2 nedelje |
2 nedelje |
39 |
|
|
III |
36 nedelja |
1 nedelja |
2 nedelje |
39 |
|
|
IV |
32 nedelje |
1 nedelja |
2 nedelje |
35 |
4 nedelje matura |
CILJEVI OBRAZOVANJA I VASPITANJA U GIMNAZIJI
Cilj obrazovanja i vaspitanja u gimnaziji je da se putem sticanja funkcionalnih znanja, ovladavanja veštinama, formiranja stavova i vrednosti, u okviru predviđenih nastavnih predmeta, obezbedi:
- pun intelektualni, emocionalni, socijalni, moralni i fizički razvoj učenika u skladu sa njihovim sposobnostima, potrebama, interesovanjima;
- unapređenje jezičke, matematičke, naučne, umetničke, kulturne, tehničke, informatičke pismenosti, što je neophodno za nastavak obrazovanja i profesionalni razvoj;
- podrška razvoju međupredmetnih kompetencija.
Međupredmetne kompetencije obezbeđuju učenicima uspešno snalaženje u svakodnevnom životu i radu. One su rezultat velikog broja aktivnosti koje se ostvaruju u svim nastavnim predmetima i tokom celokupnog gimnazijskog školovanja. Za njihov razvoj važni su ne samo sadržaji već i metode sa kojima se oni proučavaju i u njima treba da dominiraju istraživačke i interaktivne metode, refleksija, kritičko mišljenje, kooperativno učenje i druge metode koje jačaju participaciju učenika u obrazovno-vaspitnom procesu.
Kompetencija komunikacije na srpskom (ili maternjem) jeziku
Učenik je u stanju da razume, koristi i kritički razmišlja o idejama, činjenicama, osećanjima i stavovima koje izražavaju drugi na srpskom (maternjem) jeziku u usmenom i pisanom obliku. U stanju je da izrazi i tumači sopstvene misli, stavove, osećanja u usmenom i pisanom obliku na srpskom (maternjem) jeziku. Učenik koristi srpski (maternji) jezik da bi učestvovao u različitim društvenim i kulturnim situacijama na primeren, konstruktivan i kreativan način.
Kompetencija komunikacije na stranom jeziku
Učenik je u stanju da razume, koristi i kritički razmišlja o idejama, činjenicama, osećanjima i stavovima koje izražavaju drugi na stranom jeziku u usmenom i pisanom obliku. U stanju je da izrazi i tumači sopstvene misli, stavove, osećanja u usmenom i pisanom obliku na stranom jeziku. Učenik koristi strani jezik da bi učestvovao u različitim društvenim i kulturnim situacijama na primeren, konstruktivan i kreativan način.
Matematička kompetencija
Učenik je u stanju da koristi, opiše i objasni matematičke pojmove i procedure, predvidi pojave, donosi matematički zasnovane odluke i rešava probleme u različitim situacijama. Učenik može da identifikuje i razume ulogu koju matematika ima u savremenom životu i aktivno, konstruktivno i kritički učestvuje u životu zajednice i doprinosi njenom razvoju.
Naučno-tehnološka kompetencija
Učenik je u stanju da koristi i primenjuje znanje i naučne metode pri prepoznavanju naučnih problema, formuliše naučna objašnjenja pojava i izvodi na činjenicama zasnovane zaključke o naučno relevantnim pitanjima. Učenik razume nauku kao najznačajniji oblik ljudskog saznanja i delatnosti za razvoj društva, poseduje svest o načinima na koji nauka i tehnologija oblikuju život u savremenom društvu i razume koliko je važno imati odgovoran odnos prema upotrebi naučnih dostignuća za današnje i buduće generacije.
Kompetencija za rešavanje problema
Učenik je u stanju da prepozna, razume i reši problemske situacije u kojima rešenje nije vidljivo na prvi pogled, koristeći znanja i veštine stečene iz različitih predmeta. Rešavanje problema podrazumeva i spremnost učenika da se angažuje i konstruktivno i promišljeno doprinese rešavanju problema sa kojima se suočava zajednica kojoj pripada.
Informatička kompetencija
Učenik kompetentno i kritički koristi tehnologije informacionog društva u raznovrsnim situacijama i aktivnostima da bi ostvario lične ciljeve i aktivnosti, konstruktivno i promišljeno učestvovao u životu zajednice.
Kompetencija za učenje
Oslanjajući se na prethodna znanja i iskustva, učenik je u stanju da organizuje učenje, samostalno ili u grupi, na efikasan način i u skladu sa sopstvenim potrebama. Učenik je svestan načina na koji uči i raspoloživih resursa za učenje (knjige, internet, druge osobe itd.), motivisan je da uči, može da upravlja procesom učenja i prevazilazi teškoće sa kojima se suočava tokom učenja.
Kompetencija za odgovoran odnos prema zdravlju
Učenik je svestan, kratkoročnih i dugoročnih, posledica ponašanja koje ugrožava fizičko i mentalno zdravlje osobe, ima izgrađene zdrave životne stilove i spreman je da se ponaša u skladu sa njima.
Kompetencija za upravljanje sopstvenim ponašanjem i spremnost za akciju Učenik je u stanju da ideje pretoči u akciju. To podrazumeva kritičko mišljenje, kreativnost, inovativnost i preuzimanje rizika, kao i sposobnost planiranja i upravljanja aktivnošću - bilo samostalno ili u okviru tima radi - radi ostvarenja ciljeva. Učenik razume kontekst u kome se odvijaju aktivnosti, ume da se uskladi sa njim i iskoristi mogućnosti koje se nude.
Socijalna kompetencija (saradnja, timski rad)
Ova vrsta kompetencije omogućava učenicima da delotvorno i konstruktivno učestvuju u društvenom životu, ne ugrožavajući interese, potrebe, osećanja, prava drugih, čime se jača društvena kohezija u Srbiji. Učenik ume da sarađuje i timski radi na rešavanju različitih problema, koji su od značaja za njega i širu društvenu zajednicu.
Građanska kompetencija za život u demokratskom društvu
Učenik razume osnovne pojmove, institucije, procedure, principe i vrednosti demokratskog društva, svestan je mesta i uloge građanina za razvoj i održanje demokratskog društva, razume izazove sa kojima se suočava savremeno društvo i država i spreman je da aktivno i konstruktivno učestvuje u različitim sferama društvenog života.
Kulturna kompetencija
Učenik razume značaj koji kultura ima za razvoj i prosperitet pojedinca i društva, u stanju je da interpretira kulturna dela i poveže ih sa svojim ličnim iskustvom da bi ga osmislio i obogatio. Učenik razume značaj kreativnog izražavanja ideja, misli, osećanja u različitim medijima (muzika, izvođačke umetnosti, književnost i vizuelne umetnosti).
Kompetencija za održivi razvoj
Učenik ima svest da zadovoljenje potreba sadašnjice ne sme da ugrozi mogućnost budućih generacija da zadovolje svoje potrebe, svestan je važnosti očuvanja životne okoline i spreman je da se angažuje na konstruktivan i kreativan način u očuvanju životne okoline kroz samostalnu aktivnost i uključivanje u različite društvene akcije.
PROGRAM OBRAZOVANJA ZA I RAZRED GIMNAZIJE***
Cilj
Cilj nastave srpskog jezika i književnosti jeste proširivanje i produbljivanje znanja o srpskom jeziku; unapređivanje jezičke i funkcionalne pismenosti; proširivanje i produbljivanje znanja o srpskoj i svetskoj književnosti, razvijanje ljubavi prema knjizi i čitanju, osposobljavanje za interpretaciju umetničkih tekstova; upoznavanje reprezentativnih dela srpske i opšte književnosti, književnih žanrova, književnoistorijskih pojava i procesa u književnosti; proširivanje i produbljivanje književnih znanja i čitalačkih veština; obrazovanje i vaspitanje učenika kao slobodne, kreativne i kulturne ličnosti, kritičkog uma i oplemenjenog jezika i ukusa.
Zadaci
Nastava jezika (znanja o jeziku, sposobnost služenje jezikom i vaspitna uloga nastave jezika). Učenici treba da:
- ovladaju znanjima o srpskom književnom jeziku;
- steknu veštine i sposobnosti njegovog korišćenja u opštenju sa drugima, u pismenom i usmenom izražavanju, prilikom učenja, obrazovanja i intelektualnog razvoja;
- poštuju maternji jezik, neguju srpski jezik, tradiciju i kulturu srpskog naroda, nacionalnih manjina, etničkih zajednica i drugih naroda;
- unapređuju kulturu jezičkog opštenja, u skladu sa poštovanjem rasne, nacionalne, kulturne, jezičke, verske, rodne, polne i uzrasne ravnopravnosti, sa razvijanjem tolerancije i uvažavanja različitosti i sa poštovanjem i uvažavanjem drugih jezika i drugih kultura.
Nastava književnosti (usvajanje književnih znanja, razvijanje čitalačkih veština i afirmisanje vaspitnih vrednosti putem književnosti). Učenici treba da:
- upoznaju reprezentativna dela srpske književne baštine i dela opšte književnosti, njihove autore, poetske i estetske vrednosti;
- neguju i razvijaju čitalačke kompetencije i interpretacijske veštine posredstvom kojih će se upoznavati sa reprezentativnim književnim delima iz istorije srpske i opšte književnosti, čitati ih i tumačiti u doživljajnoj i istraživačkoj ulozi;
- razvijaju literarne afinitete i postanu čitaoci rafiniranog estetskog ukusa koji će umeti da na istraživački, stvaralački i aktivan način čitaju književna dela svih žanrova, vrednuju ih, govore o njima i povodom njih;
- usvoje humanističke stavove, uverenja i sistem vrednosti;
- osposobe se za pouzdano moralno prosuđivanje, opredeljivanje za dobro i osudu nasilništva i nečoveštva, odbacivanje svih vidova agresivnog i asocijalnog ponašanja i za razvijanje samosvesti i lične odgovornosti;
- podstiču na saosećanje sa bližnjima i odgovornost prema drugom;
- razviju vrline razboritosti i ravnoteže i mudrosti.
Opšti zadaci. Učenici treba da:
- razvijaju i neguju stvaralački i istraživački duh u procesu učenja i u primeni stečenih znanja;
- razvijaju i neguju metodičnost i metodička postupanja prilikom ovladavanja složenim i obimnim znanjima;
- usaglašeno sa opštim ishodima učenja, kao i usklađeno sa uzrastom i sposobnostima, dalje razvijaju znanja, vaspitne vrednosti i funkcionalne veštine koje će moći da koriste u daljem obrazovanju, u profesionalnom radu i u svakodnevnom životu;
- razvijaju lični i nacionalni identitet i osećanje pripadnosti državi Srbiji;
- formiraju vrednosne stavove kojima se čuva nacionalna i svetska kulturna baština;
- budu osposobljeni za život u multikulturalnom društvu.
gimnazija opšteg tipa
(4 časa nedeljno, 148 časova godišnje)
SADRŽAJI PROGRAMA
A. KNJIŽEVNOST (88 časova)
I UVOD U PROUČAVANJE KNJIŽEVNOG DELA (30 časova)
Priroda i smisao književnosti
Pojam i naziv književnosti; književnost kao umetnost; književnost i druge umetnosti; usmena i pisana književnost; uloga književne umetnosti u društvu; književnost i proučavanje književnosti, nauke o književnosti: teorija, istorija književnosti i književna kritika.
Umetnički doživljaj, utisci, razumevanje, saznavanje i doživljavanje umetničkih vrednosti u književnom delu.
Tema, motivi, fabula i siže u književnom delu
Tema (naslov - odnos prema temi); motiv (manja tematska jedinica); fabula i siže. Pojam varijanata (usmena tvorevina jednakih fabula, različitih sižea).
Lik u književnom delu
Lik, karakter, tip (tipski likovi u narodnoj poeziji), pričalac (narator), pisac; umetnički postupci u procesu stvaranja lika; funkcija i značenja lika.
Misli i ideje u književnom delu
Ideje, misli, poruke, smisao književnoumetničkog dela. Misli i ideje - pobuđene i razvijene u čitaocu.
Kompozicija
Kompozicione celine (na primerima lirskog, epskog i dramskog dela); jedinstvo motiva (statički, dinamički, vezivni, slobodni); kompoziciono-motivacioni sklad.
Jezik književnoumetničkog dela
Jezik u književnoj umetnosti (umetnosti reči) i jezičko opštenje izvan književnog dela. Jezičke jedinice u književnoumetničkom delu (piščev izbor i raspoređivanje reči, služba reči).
Tehnika istraživanja književnoumetničkog dela
Književno delo i literatura o delu - primarni izvori (književno delo), sekundarni izvori (literatura o delu); tehnika čitanja književnog dela; vođenje beležaka, rad u biblioteci, izbor i raspored prikupljenih podataka, naučna aparatura (bibliografija, fus-nota). Samostalni pismeni rad učenika.
Dela za obradu
Sunce se devojkom ženi - lirska narodna pesma
Banović Strahinja - epska narodna pesma
Hasanaginica - narodna balada
Devojka brža od konja - narodna pripovetka
Zlatna jabuka i devet paunica - narodna pripovetka
Laza Lazarević: Prvi put s ocem na jutrenje - umet. pripov.
Anton P. Čehov: Tuga - novela
Danilo Kiš: Rani jadi - roman
Sofokle: Antigona - tragedija
Ivo Andrić: Beseda prilikom primanja Nobelove nagrade
O priči i pričanju
II KNJIŽEVNOST STAROG VEKA (10 časova)
Osnovne informacije o razvoju, vrstama, tematici i osobenostima književnosti starog veka.
Ep o Gilgamešu
Homer - Ilijada (odlomak - VI pevanje)
Biblija - iz Starog zaveta - Legenda o potopu; iz Novog zaveta - Beseda na Gori; Stradanje i vaskrsenje Hristovo (Jevanđelje po Mateju)
III SREDNJOVEKOVNA KNJIŽEVNOST (12 časova)
Počeci slovenske pismenosti; značaj rada Ćirila i Metodija i njihovih učenika. Najstarija slovenska pisma (glagoljica, ćirilica); staroslovenski jezik i recenzije staroslovenskog jezika; najstariji spomenici južnoslovenske kulture (Bašćanska ploča, Samuilov natpis, Brižinski spomenici, Miroslavljevo jevanđelje). Glavne vrste srednjovekovne književnosti (crkvena poezija, apokrifi, žitija i pohvale). Međusobne veze i uticaji pisane i usmene književnosti.
Sv. Sava: Žitije sv. Simeona (odlomak) - Bolest i smrt sv. Simeona
Teodosije: Žitije sv. Save (odlomak)
Jefimija: Pohvala knezu Lazaru
Despot Stefan Lazarević: Slovo ljubve
Konstantin Filozof: iz Žitija despota Stefana Lazarevića (o smrti Kraljevića Marka, o kosovskoj bici); usmeno predanje o sv. Savi (narodne pesme, priče, legende).
IV NARODNA (USMENA) KNJIŽEVNOST (12 časova)
Poetika narodne (usmene) književnosti. Sinkretizam, animizam, animatizam, magijski način mišljenja, magična moć reči; stvaranje kao podržavanje prirodi; intenzivnost kolektivnih osećanja, niveliranost mišljenja. Proces oblikovanja usmenih tvorevina. Usmeni stvaralac kao predstavnik svoje sredine. Odnos: stvaralac - delo - slušaoci; identifikovanje slušaoca za kazivačem; recenzija usmene sredine; opštenje i vaspitanje usmenim putem; opstajanje dela koja predstavljaju javno mnjenje; individualnost usmenog stvaraoca i nasleđivanje obrazaca; pevač kao čuvar društvenog, moralnog i nacionalnog kodeksa. Istorijsko predanje.
Tipologija jednostavnijih usmenih oblika. Trajnost vrsta usmene književnosti. Njihova osnovna obeležja i razlike u funkciji. Tematski krugovi epske poezije. Junaci kao vaspitni uzori svoje sredine. Narodna poezija kao usmena istorija višeg reda u formiranju i trajanju istorijske svesti - sa širim izborom usmene poezije i proze.
Srpska djevojka - narodna pesma
Kneževa večera - narodna pesma
Marko pije uz ramazan vino - narodna pesma
Dioba Jakšića - narodna pesma
Ropstvo Janković Stojana - narodna pesma
Boj na Mišaru - narodna pesma
V HUMANIZAM I RENESANSA (12 časova)
Humanizam i renesansa u Evropi i kod nas - (pojmovi, osobenosti, značaj).
F. Petrarka: Kanconijer (izbor soneta)
V. Šekspir: Romeo i Julija
Servantes: Don Kihot (odlomak)
Š. Menčetić: Prvi pogled
DŽ. Držić: Gorčije žalosti jesu li gdi komu
M. Držić: Novela od Stanca, Dundo Maroje (odlomci)
VI BAROK I KLASICIZAM (7 časova)
Barok i klasicizam i njihovi glavni predstavnici u Evropi i kod nas.
I. Gundulić: Osman (odlomci iz I i VIII pevanja)
Molijer: Tvrdica
VII LEKTIRA (5 časova)
Dante Aligijeri: Božanstvena komedija (odlomak iz Pakla, pevanje V - Paolo i Frančeska)
Đovani Bokačo: Dekameron (Federigo i dona Đovana, dan peti, priča deveta)
Izbor iz poezije savremenih pesnika prema izboru učenika i nastavnika (D. Radović, M. Antić, Lj. Simović i dr.)
VIII KNJIŽEVNOTEORIJSKI POJMOVI
Na delima koja su predviđena za izučavanje u ovom razredu ponavljaju se, proširuju, usvajaju i sistematizuju osnovni književnoteorijski pojmovi.
Lirsko, epsko, dramsko pesniLirske ("ženske") i epske (junačke) pesme. Vrste narodne lirske poezije, tematski krugovi epske poezije. Lirsko-epska pesma, balada.
Epska poezija (odlike i podela na stih i prozu).
Epska poezija u stihu: epska pesma, ep (epopeja). Epski junak.
Epska poezija u prozi: pripovetka, novela, roman; jednostavniji oblici epske proze: mit, predanje, bajka, priča. Žitije (životopis, biografija), pohvala, slovo.
Dramska poezija (odlike, podela): tragedija, komedija, drama u užem smislu reči. Renesansna komedija. Farsa. Drama i pozorište. Dramski junak.
Stih i proza. Metrika, heksametar, deseterac, cezura.
Sredstva umetničkog izražavanja
Epitet, poređenje, personifikacija, hiperbola, gradacija, antiteza, metafora, lirski paralelizam. Simbol.
Humanizam, renesansa, petrarkizam, barok, klasicizam.
B. JEZIK (32 časa)
I OPŠTI POJMOVI O JEZIKU
Mesto jezika u ljudskom životu. Bitna svojstva jezika. Jezik i komunikacija.
II KNJIŽEVNI JEZIK
Raslojavanje jezika. Jezik, dijalekt i sociolekt. Jezička norma i standardizacija. Književni jezik. Književnojezičke varijante. Funkcionalni stilovi. Nestandardni jezički varijeteti.
Narečja srpskog jezika (kriterijumi, podela, nazivi, razmeštaj, osnovne osobine). Dijalekatska osnovica srpskog književnog jezika.
Književni jezici na srpskom jezičkom području do XIX veka. (Povezati sa nastavom književnosti).
III JEZIČKI SISTEM I NAUKE KOJE SE NJIME BAVE
Jezik kao sistem znakova.
Fonetika i fonologija. Glasovi i foneme. Slog. Prozodija.
Morfologija. Reči i morfeme. Vrste morfema. Morfologija u užem smislu (promena reči). Tvorba reči.
Sintaksa. Rečenica kao jezička i komunikativna jedinica.
Leksikologija. Lekseme. Leksički fond (rečnik, leksika).
Gramatike i rečnici srpskog jezika i način njihove upotrebe.
IV FONETIKA (SA FONOLOGIJOM I MORFOFONOLOGIJOM)
Glasovni sistem srpskog književnog jezika (ponavljanje i utvrđivanje sistematizacije glasova i njihovih karakteristika).
Fonološki sistem srpskog književnog jezika. Distinktivna funkcija srpskih fonema, najvažnije varijante fonema; Distinktivne opozicije i distinktivne crte (pokazati na odabranim primerima).
Morfofonologija. Morfofonološke alternacije i njihova uloga u promeni i tvorbi reči. Alternacije u srpskog književnom jeziku (proširivanje i utvrđivanje ranije stečenih znanja), Pravopisna rešenja.
Akcenatski sistem srpskog književnog jezika (i njegovo obeležavanje). Klitike (proklitike i enklitike). Kontrastiranje akcenatskog sistema književnog jezika i regionalnog dijalekta (gde je to potrebno). Služenje rečnikom za utvrđivanje pravilnog akcenta.
V PRAVOPIS
Osnovni principi pravopisa srpskog književnog jezika. Pravopisi i pravopisni priručnici (i služenje njima).
Pisanje velikog slova.
B. KULTURA IZRAŽAVANJA (20 časova)
I USMENO IZRAŽAVANJE
Artikulacija glasova, književna akcentuacija, melodija rečenice, jačina, visina tona, boja glasa, tempo izgovora; pauza - logička i psihološka i njihova izražajna funkcija. Akcenat reči, grupe reči, rečenice (smisaonica). Otklanjanje nestandardne akcentuacije iz učeničkog govora.
Izražajno kazivanje napamet naučenih kraćih proznih i dijaloških tekstova. Recitovanje stihova.
Korišćenje gramofonskih ploča, zvučnih zapisa i magnetofonskih traka u podsticanju, proceni i snimanju izražajnog čitanja, kazivanja i recitovanja.
Stilske vežbe. Funkcionalni stilovi: razgovorni, književnoumetnički.
II PISMENO IZRAŽAVANJE
Akcentovanje reči i obeležavanje akcentskih celina.
Pravopisne vežbe: pisanje velikog slova.
Stilske vežbe: sažimanje pismenog sastava uz pojačavanje njegove informativnosti, otklanjanje suvišnih reči i neprikladnih izraza.
Domaći pismeni zadaci (čitanje i analiza na času).
Četiri pismena zadatka godišnje.
Cilj i zadaci
Cilj nastave srpskog kao nematernjeg jezika jeste da učenici ovladaju ovim jezikom u okviru predviđenih jezičkih sadržaja i leksike; steknu veštine, umenja i sposobnosti njegovog korišćenja u opštenju sa drugima, u pismenom i usmenom izražavanju, prilikom učenja, obrazovanja; da upoznaju elemente kulture naroda koji govore srpskim jezikom i da se tako osposobe za zajedničko učešće u raznim vidovima društvenog i kulturnog života.
Zadaci nastave srpskog kao nematernjeg jezika su da učenici:
- ovladaju standardnim jezikom u okviru 1600/2000 novih reči i izraza;
- dalje razvijaju sposobnosti za razumevanje usmenog izlaganja;
- se osposobljavaju za samostalno usmeno izražavanje u skladu sa gramatičkim pravilima standardnog srpskog jezika;
- se osposobljavaju za razumevanje tekstova različitog žanra pisanih jezikom i stilom na višem nivou u odnosu na prethodni stupanj;
- se osposobljavaju za korektno (pravilno) pismeno izražavanje;
- se upoznaju sa delima pisanim na srpskom jeziku iz savremene književnosti, kao i sa delima iz ranijih epoha jezički pristupačnim učenicima;
- razvijaju interesovanja za dalje učenje ovog jezika;
- stiču sposobnosti i navike za samostalno korišćenje rečnika i jezičkih priručnika;
- razvijaju znanja i funkcionalne veštine koje će moći da koriste u daljem obrazovanju, u profesionalnom radu i u svakodnevnom životu;
- razvijaju i neguju metodičnost prilikom ovladavanja znanjima;
- razvijaju sposobnosti verbalnog komuniciranja na srpskom jeziku, kao i neverbalnog komuniciranja, sa ciljem osposobljavanja za timski rad;
- se osposobljavaju za upotrebu savremenih komunikacionih tehnologija na srpskom jeziku;
- se osposobljavaju za praćenje i razumevanje medija (radio, televizija, film) na srpskom jeziku;
- formiraju vrednosne stavove kojima se čuva nacionalna i svetska kulturna baština, kao i humanističke stavova, uverenja i sistem vrednosti;
- se osposobljavaju za život u multikulturalnom društvu;
- razvijaju poštovanje rasne, nacionalne, kulturne, jezičke, verske, rodne, polne i uzrasne ravnopravnosti, tolerancije i uvažavaju različitosti;
- razvijaju kulturu jezičkog opštenja, stavove poštovanja i uvažavanja drugih jezika i drugih kultura.
oba tipa gimnazije
(2 časa nedeljno, 74 časa godišnje)
SADRŽAJI PROGRAMA
TEMATIKA
Škola: iz života i rada učenika; novi nastavni predmeti; osnovna terminologija iz društvenih nauka.
Iz života mladih: zabavni i sportski život, učešće u društvenim aktivnostima, smotre, susreti.
Kulturni život: iz kulture (sadašnjost i prošlost); karakteristični običaji iz prošlosti u bližoj i široj okolini; o životu i radu najistaknutijih srpskih naučnika i umetnika; radio i TV-emisije iz kulture; značajnije kulturne manifestacije.
Društveni i privredni život: aktuelna zbivanja u zemlji; savremena otkrića; privreda u okruženju.
Komunikativne funkcije: iskazivanje (ne)raspoloženja, iznenađenja, zabrinutosti, (ne)zadovoljstva, razočaranja, čuđenja, prekora, fizičkih tegoba; (ne)poželjnosti i prisustva neke osobe na nekom mestu; ubeđivanje, opraštanje.
RAD NA TEKSTU
(10-12 tekstova u toku školske godine)
Vuk Stefanović Karadžić: O narodnim pevačima
Stevan Raičković: Prva zarada drvene Marije
Branislav Nušić: Sumnjivo lice (odlomak)
Laza Lazarević: Na bunaru
Jovan Jovanović Zmaj: iz Đulića
Vojislav Ilić: Zimsko jutro
Miroslav Antić: Rasejani dečaci
Đura Jakšić: Na Liparu
Izbor iz narodne proze (pripovetka, anegdote)
Koristiti i tekstove drugih žanrova u skladu sa tematikom.
Ivo Andrić: Most na Žepi
Miloš Crnjanski: Lament nad Beogradom
Izbor iz savremene proze, naučno-popularne literature, omladinske štampe.
Dva /tri/ teksta u toku školske godine po izboru nastavnika i učenika.
GOVORNO I PISMENO IZRAŽAVANJE
Vežbe razumevanja saslušanog ili pročitanog teksta, dijaloga.
Davanje kompleksnijih odgovora na postavljeno pitanje i postavljanje pitanja.
Reprodukovanje saslušanog ili napisanog teksta, dijaloga u osnovnim crtama.
Rad na literarnom tekstu: reprodukovanje sadržine; analiza teme, mesta i vremena događaja, likova, opisa, ideje i dr.; jezičko-stilska analiza.
Pričanje o samostalno odabranoj temi na osnovu sačinjenog plana.
Obaveštavanje i izveštavanje o aktuelnim događajima i zbivanjima uz davanje najosnovnijih podataka.
Razgovor o pročitanim tekstovima, TV-emisijama i drugim temama u okviru predviđene tematike.
Opisivanje slike, fotografije i sl.
Posle usmenog savladavanja predviđenim oblicima izražavanja uvežbavati odgovarajuće oblike u pisanoj formi.
Jedan pismeni zadatak u toku školske godine.
JEZIK
Fonetika
Vokalski i konsonantski sistem standardnog jezika.
Distribucija fonema.
Akcenat: kvantitet i kvalitet akcentovanih slogova: distribucija akcenta; akcentogene reči, enklitike i proklitike.
Morfologija
Osnovni pojmovi iz morfologije: morfema; korenske i afiksalne morfeme, alomorfi, supletivni alomorfi. Vrste reči. Kriterijumi za podelu reči na vrste; reči sa deklinacijom, reči sa konjugacijom.
Obeležavanje roda u standardnom jeziku kod imenica i ostalih vrsta koje imaju obeležje roda.
Deklinacioni oblici: promena imenica, singularija i pluralija tantum, promena ličnih zamenica, zameničko-pridevska promena, promena brojeva. Diferencijalna uloga prozodije u deklinaciji.
Glagoli. Ukazivanje na najkarakterističnije morfološke osobenosti: obeležavanje lica, broja i roda. Glagolski vid. Glagolski rod. Glagoli s morfemom SE.
Glagolske osnove: prezentska i infinitivna.
Nepravilni glagoli.
Bezlični (infinitni) glagolski oblici.
Sistem ličnih (finitnih) glagolskih oblika. Diferencijalna uloga prozodije u konjugaciji.
Pravopis
Utvrđivanje pravopisnih pravila u promeni i tvorbi reči.
(GIMNAZIJE OPŠTEG TIPA)
UVOD
Program je deo programa za gimnaziju. Na ovom nivou razvija se nezavisan rad učenika i neguje kritičko mišljenje. Osnovni zahtevi za ovaj razred u vezi su sa daljim kulturnim, književnim i jezičkim formiranjem, usvajanjem saznanja i formiranjem ličnosti, uključujući i kulturu ponašanja i komunikacije.
Iz tog razloga programom za srednje škole/gimnazije su predviđena saznanja koja će omogućiti formiranje navike korišćenja standardnog albanskog jezika, u usmenom i pisanom obliku, znanja o jezičkom sistemu, pravopisu i upotrebi znakova interpunkcije.
Značajno mesto, takođe, zauzimaju i saznanja o jeziku u opštem smislu i albanskom jeziku u užem smislu, podaci o njegovim teritorijalnim i socijalnim varijantama, jezičkoj kulturi itd. Posebna pažnja se posvećuje pisanom jeziku, mnogobrojnim formama njegovog postojanja i upotrebe u aktuelnom vremenu preko tema koje se vezuju za formiranje navike komunikacije pismenim putem.
Vrlo bitno pitanje je i književno čitanje, s ciljem da se saznanja i navike stečene kroz predmet Albanski jezik i književnost konkretizuju i prodube što više.
Književnost i njeno proučavanje u školi je jedno od najsvestranijih i najuticajnijih polja kada je u pitanju mentalni razvoj, duhovno, književno i estetsko formiranje ličnosti.
Nastava književnosti je nastavljanje i proširivanje prethodno stečenih znanja, produbljivanje jezičke veštine čitanja, osnovnih saznanja o književnosti u teorijskom, književnom, estetičkom i jezičkom smislu.
Struktura programa za književnost je izgrađena na osnovu baze književnih, vremenskih i prostornih vrednosti. Najveći deo programa posvećen je albanskoj, zatim i svetskoj književnosti, teoriji književnosti i usmenoj književnosti.
Koncept programa za književnost se oslanja na:
- program i književne tekstove koji se aktuelno koriste u osnovnoj školi;
- program i književne tekstove koji se aktuelno koriste u srednjoj školi;
- savladavanje, upoznavanje i sticanje osnovnih saznanja o ovoj oblasti kako bi se realizovao plan programa nastave književnosti;
- takav način koncepcije gde su čitanje, poznavanje književnosti i znanja o književnosti u funkciji srednjoškolskog i višeg obrazovanja;
- usklađenost sa starosnom dobi, psihičkim sposobnostima i mogućnošću percepcije književnosti;
- interdisciplinarnu vezu sa jezikom kao osnovnim sredstvom književnog stvaralaštva.
Cilj i zadaci
Cilj nastave predmeta Albanski jezik i književnost jeste da se učenik:
- osposobi da prepozna karakteristike jezika kao sredstva komunikacije, karakteristike govornog i pisanog jezika, kao dve varijante od kojih svaka ima posebne osobine građenja i funkcionisanja;
- upozna sa drevnošću i ilirskim poreklom albanskog jezika, karakteristikama njegovog funkcionisanja u prostoru, njegovim dijalektima i karakteristikama formiranja standardnog albanskog jezika;
- upozna sa pravilima albanskog pravopisa, pravilnim pisanjem vokala, grupe vokala i diftonga, pravilnim pisanjem suglasnika, upotrebom velikog slova;
- upozna sa pravilima upotrebe znakova interpunkcije: tačke, znaka pitanja, uzvika, zareza, tačke i zareza, dve tačke, tri tačke, navodnika, zagrade i crte;
- učvrsti saznanja iz prethodnih razreda i da još više razvije sposobnost slušanja, govorenja, čitanja i pisanja;
- shvati pojam "književnost";
- da razlikuje usmenu od pisane književnosti;
- da razlikuje književne rodove i vrste;
- da razlikuje poeziju i njene vrste;
- da razlikuje prozu i njene vrste;
- da upozna i savlada albansku književnost od samih početaka kroz predstavnike i glavna dela albanske književnosti;
- da upozna i shvati antičku dramu i epove, njihovu važnost, strukturu, likove, vezu sa mitologijom;
- da poveća sposobnost kritičke analize tekstova i kulturnih fenomena;
- da poveća nivo komunikacije sa književnim i neknjiževnim tekstovima;
- da poveća sposobnost komuniciranja sa različitim modelima i kulturama itd.
Interdisciplinarni pristup
Albanski jezik je sredstvo komunikacije za sve nastavne predmete. Ipak, najdirektnije veze su sa predmetima Istorija, Geografija, Građansko vaspitanje, nastavnim predmetima u kojima dominira umetnost itd. Neke teme koje se obrađuju u okviru ovog nastavnog predmeta utiču na razvijanje komunikativnih sposobnosti, na kulturno formiranje i stvaranje samostalne ličnosti. Pored interdisciplinarnih tema kao što je npr. tema o zdravlju, o ljudskim pravima, o razlikama među polovima itd., teme može izabrati i nastavnik, u skladu sa važnošću i aktuelnošću koju imaju (u sredstvima informisanja ili u samom okruženju u kome žive).
(4 časa nedeljno, 140 časova godišnje)
Operativni zadaci
Glavni operativni zadatak u nastavi albanskog jezika u prvom razredu srednje škole, a u skladu sa zahtevima savremenog doba, je povećavanje aktivnog ovladavanja maternjim jezikom kod mlađe generacije, kao i njihovo obogaćivanje teorijskim znanjima koja čine osnovu za proučavanje sistema standardnog jezika, u užem smislu, kao i albanskog jezika, u opštem smislu.
Važnost, vrednost i neophodnost nastave književnosti u školi, tj. u prvom razredu srednje škole, ogleda se kroz sledeće operativne zadatke:
Učenik treba da upozna:
- kulturu i pisce stare albanske književnosti;
- kulturu i pisce stare grčke književnosti;
- kulturu i pisce rimske književnosti;
- književnost Bejtejdžija i njene autore;
- usmenu književnost - folkloristiku;
- teoriju književnosti.
Učenik treba da shvati:
- značaj različitih kultura koje su uticale na razvoj albanske kulture i književnosti;
- kulturnu, književnu i jezičku suštinu koja će pomoći u razvijanju njegovog individualnog mišljenja;
- nacionalnu kulturu i književnost, kao i stranu.
Učenik treba da analizira:
- različite tekstove, njihov smisao, strukturu, sadržaj, detalje i efekte;
- književne i neknjiževne tekstove pisaca stare albanske književnosti kao i strane književnosti ovog perioda.
Učenik treba da vrednuje:
- kulturne i književne modele i tekstove iz perioda stare književnosti;
- autore i različite književne tekstove stare albanske književnosti;
- stvaralaštvo različitih autora stare albanske književnosti kao i strane književnosti uglavnom iz starijih vremena.
Realizacija ovih operativnih ciljeva podrazumeva razvijanje jezičkih veština (veština komunikacije):
Slušanje
Čitanje
Govor
Pisanje
i njihovih potkategorija:
- kulturni modeli
- književni i neknjiževni tekstovi
- jezička kultura
- albanska i strana književnost
- kultura komunikacije
SADRŽAJI PROGRAMA
Tematske oblasti
- Stari vek/Kultura/Poetika;
- Kulturni modeli;
- Književni i neknjiževni tekstovi;
- Jezička kultura;
- Kraj stare književnosti;
- Književnost i društvo;
- Književnost/Ideje/Kultura;
- Književnost/Nacionalni i kulturni identitet.
Stari vek
Ispituje se kontekst književnosti i kultura Starog veka, od početka pa do kraja Stare književnosti i daju se karakteristike kultura i poetika tog vremena; tekstova i njihovog konteksta.
Kulturni modeli
Daju se glavne osobine i karakteristike različitih kulturnih modela koji se vezuju za kraj perioda Stare književnosti.
Književni i neknjiževni tekstovi
Daju se književni i neknjiževni tekstovi vezani za kulturu, Staru albansku i stranu književnost; u funkciji sticanja književnih i kulturnih saznanja, upoznavajući se na taj način i sa određenim autorima, formama pisanja i kulturološkim komunikacijama.
Kraj stare književnosti.
Navode se karakteristike ove epohe i njenih formacija, a zatim se ilustruju autorima i odabranim tekstovima iz ovog perioda.
Karakteristike stare književnosti
- Stara albanska književnost: prvi pisani spomenici albanskog jezika;
- Marin Barleti "Istorija Skenderbega", struktura dela, tematska struktura;
- Frang Bardi "Latinsko-albanski rečnik", analiza i komentari;
- Đjon Buzuku "Misal", struktura dela i analiza;
- Pjeter Budi "Poezija", analiza i komentari, čitanje starog dokumenta;
- Pjeter Bogdani - život i delo, analiza i komentari;
- Julj Variboba "Život Svete Marije", fragmenti za ilustraciju;
- Nezim Berati "Poezija", analiza i komentari;
- Muhamet Čami "Erveheja" analiza i komentari;
- Hasan Zuko Kamberi - život i delo.
Usmena književnost - folkloristika
- Lirika
- Epika
- Narodna proza
Karakteristike strane književnosti
- "Ep o Gilgamešu", analiza i komentari;
- Homer "Ilijada", fragmenti za ilustraciju i komentarisanje;
- Homer "Odiseja", fragmenti za ilustraciju i komentarisanje;
- Eshil - život i delo;
- Sofokle - umetnost u Sofoklovim delima;
- Sofokle "Kralj Edip", analiza;
- Euripid "Medeja", analiza;
- Sofoklie "Antigona", komentarisanje;
- Virgilije "Eneida", analiza.
Teorija književnosti
- Klasifikacija književnosti - Nauka o književnosti
- Poezija i njene vrste
- Proza i njene vrste
- Stilske figure
- Metrika
Književnost i društvo
Na odabranim primerima proučava se relacija književnost/društvo, odnosno književnost/politika. Analiziraju se odnosi albanske književnosti i njenih neknjiževnih/političkih i misionarskih funkcija.
Književnost/Ideje/Kultura
Književnost se dovodi u vezu sa idejama tokom različitih vremenskih perioda, tj. perioda Stare književnosti i dovodi u vezu sa pokretima za očuvanje nacionalnog identiteta posebno aktivnog u tom periodu, posmatrano u kontekstu kulturnog razvoja.
Književnost/Nacionalni i kulturni identitet
Odnos Stare albanske i strane književnosti analizira se i posmatra kroz karakteristike identiteta: individualno/nacionalno, a zatim se književnost posmatra i kao deo opšteg razvoja koji se vezuje za nacionalnu književnost starijih vremena, naročito za kulturni razvoj Grka i Rimljana.
JEZIČKA KULTURA
Ova tematska celina posvećena je sticanju znanja o jezičkom sistemu. Pretenduje se na reorganizovanje, uopštavanje i sintetizaciju znanja o jezičkom sistemu stečenih u osnovnoj školi.
Daju se tekstovi, vežbe i zadaci, što podrazumeva i pisanje eseja u cilju razvoja jezičkih sposobnosti u odnosu na stilistiku, standardni jezik, dijalekte, itd. Daju se primeri različitih stilskih dimenzija albanskog jezika, sekvenca, stila, diskursa, kritičkog i kreativnog jezika.
Program predmeta Albanski jezik i književnost za prvi razred srednje škole koncentrisan je na smisaoni aspekt i njegove osnovne tendencije su usmerene na sledeće tematske jedinice:
1. Fonetika;
2. Organi govora;
3. Vrste glasova (vokali, grupe vokala);
4. Akcenat i dužina vokala;
5. Suglasnici - podela po zvučnosti;
6. Suglasnici - podela po mestu tvorbe;
7. Dijalektologija - pojam i objekat;
8. Karakteristike narodnog govora;
9. Dijalekti albanskog jezika;
10. Fonetske promene;
11. Gegijski i toskijski dijalekat - njihovi poddijalekti;
12. Dijalekatske razlike;
13. Fonologija (funkcija glasova u jeziku);
14. Vrste fonema;
15. Morfologija - struktura reči;
16. Uloga morfologije i red reči;
17. Sufiksi u albanskom jeziku.
Očekivani rezultati
Na kraju prvog razreda srednje škole učenik treba da:
- zna karakteristike stare albanske književnosti;
- zna glavne stvaraoce/predstavnike ove književnosti;
- zna glavna dela pisaca ove književnosti;
- ovlada posebnim individalnim kognitivnim i komunikativnim veštinama kako bi bio osposobljen za individualni rad ili rad u grupama;
- analizira, procenjuje, sintetizuje i organizuje informacije dobijene iz različitih izvora, iskazujući ih u obliku pitanja i problema;
- identifikuje, zna i upotrebljava pisanim putem različite književne i neknjiževne forme;
- shvata karakteristike stare književnosti i albanske kulture tog perioda;
- ovlada sposobnošću argumentacije i procenjivanja kulture i književnosti, kao i znanjima o jeziku i jezičkim problemima praktikujući pri tom različite vrste analiza i stilove pisanja, naročito u sintaksičko-stilskom smislu.
(DRUŠTVENO-JEZIČKI SMER)
Cilj i zadaci
Cilj i zadaci u albanskom jeziku i književnosti su da:
- upoznaje učenike sa književnom umetnošću;
- razvija humanističko i književno obrazovanje na najboljim delima albanske, jugoslovenske i svetske kulturne baštine;
- usavršava literaturnu recepciju, razvija književni ukus i stvara trajne čitalačke navike;
- upućuje učenike na istraživački i kritički odnos prema književnosti i osposobljava ih za samostalno čitanje, doživljavanje, razumevanje, interesovanje i vrednovanje književnoumetničkih dela;
- obezbeđuje funkcionalna znanja iz teorije i istorije književnosti radi boljeg razumevanja i uspešnijeg proučavanja umetničkih tekstova;
- osposobljava učenike da se pouzdano služe stručnom literaturom i drugim izvorima saznanja;
- širi saznajne vidike učenika i podstiče ih na kritičko mišljenje i originalna gledišta;
- vaspitava u duhu opšteg humanističkog progresa i na načelu poštovanja, čuvanja i bogaćenja kulturne i umetničke baštine, civilizacijskih tekovina i materijalnih dobara u okvirima albanske, jugoslovenske i svetske zajednice;
- uvodi učenike u proučavanje jezika kao sistema;
- uvodi učenike u lingvistička znanja i pojmove;
- razvija jezički senzibilitet i izražajne sposobnosti učenika;
- osposobljava učenike da teorijska znanja o jezičkim pojmovima i pravopisnoj normi uspešno primenjuju u praksi;
- vaspitava u duhu jezičke tolerancije prema drugim jezicima i varijantnim osobenostima albanskog jezika;
- razvija umenja u pismenom i usmenom izražavanju;
- podstiče učenike na usavršavanje govorenja, pisanja i čitanja, kao i na negovanje kulture dijaloga;
- osposobljava učenike da se uspešno služe raznim oblicima kazivanja i odgovarajućim funkcionalnim stilovima u različitim govornim situacijama.
(4 časa nedeljno, 140 časova godišnje)**
SADRŽAJ PROGRAMA
A. KNJIŽEVNOST (80)
I UVOD U PROUČAVANJE KNJIŽEVNOG DELA (30)
Priroda i smisao književnosti
Pojam i naziv književnosti; književnost kao umetnost; književnost i druge umetnosti; usmena i pisana književnost; uloga književne umetnosti u društvu; književnost i proučavanje književnosti, nauke o književnosti: teorija, istorija književnosti i književna kritika.
Umetnički doživljaj, utisci, razumevanje, saznavanje i doživljavanje umetničkih vrednosti u književnom delu.
Tema, motivi, fabula i siže u književnom delu
Tema (naslov - odnos prema temi); motiv (manja tematska jedinica); fabula i siže. Pojam varijanata (usmena tvorevina jednakih fabula, različitih sižea).
Lik u književnom delu
Lik, karakter, tip (tipski likovi u narodnoj poeziji), pričalac (narator), pisac; umetnički postupci u procesu stvaranja lika; funkcija i značenje lika.
Misli i ideje u književnom delu
Ideje, misli, poruke; smisao književnoumetničkog dela. Misli i ideje - pobuđene i razvijene u čitaocu.
Kompozicija
Kompozicione celine (na primerima lirskog, epskog i dramskog dela); jedinstvo motiva (statički, dinamički, vezivni, slobodni); kompoziciono-motivacioni sklad.
Jezik književnoumetničkog dela
Jezik u književnoj umetnosti (umetnosti reči) i jezičko opštenje izvan književnog dela. Jezičke jedinice u književnoumetničkom delu (piščev izbor i raspoređivanje reči, služba reči).
Tehnika istraživanja književnoumetničkog dela
Književno delo i literatura o delu - primarni izvori (književno delo), sekundarni izvori (literatura o delu); tehnika čitanja književnog dela; vođenje beležaka, rad u biblioteci, izbor i raspored prikupljenih podataka, naučna aparatura (bibliografija, fusnota). Samostalni pismeni rad učenika.
Dela za obradu
Mnogo se voleše devojka i junak - lirska narodna pesma
Känga o Emin Durakut - epska narodna pesma
Đerđelez Alija - narodna balada
Mali Ljulj - Miđeni
Ljudi - Hivzi Sulejmani - roman
Nita - Josip Relja - drama
Beseda prilikom primanja Nobelove nagrade - O priči i pričanju - Ivo Andrić
Antigona - Sofokle - tragedija
Tuga - Anton P. Čehov - novela
II KNJIŽEVNOST STAROG VEKA (5)
Osnovne informacije o razvoju, vrstama, tematici i osobenostima književnosti starog veka.
Ep o Gilgamešu
Homer - Ilijada (odlomak - VI pevanje)
III SREDNJOVEKOVNA KNJIŽEVNOST (3)
Počeci slovenske pismenosti; značaj rada Ćirila i Metodija i njihovih učenika. Najstarija slovenska pisma (glagoljica, ćirilica), najstariji spomenici južnoslovenske kulture; (Baščanska ploča, Samuilov natpis i Brižinski spomenik) - informativno (2)
Počeci pismenosti na albanskom jeziku i književnosti (prvi spomenici) informativno (1)
Sv. Sava: Žitije sv. Simeona (odlomak) - Bolest i smrt sv. Simeona
IV NARODNA (USMENA) KNJIŽEVNOST (18)
Narodna književnost (usmena): pojam, razvoj i osnovne karakteristike; osnovne teme, motivi i ideje u delima albanske i jugoslovenskih narodnih književnosti: međusobni uticaji i usmene i pisane književnosti; radovi i vrste dela usmene književnosti.
Vrste narodne književnosti
Lirske narodne pesme: uspavanke - Nina-nana; Mnogo se voleše devojka i junak; Pozdrav selu; U Milice duge trepavice; Majka oplakuje sina; Ljubavni rastanak; Do viđenja, druže, do viđenja.
Epske narodne pesme (neistorijske i istorijske): Martesa e Halilit, Kënga e Emin Durakut (izbor iz epskih stihova iz usmene albanske književnosti; Marko pije uz Ramazan vino; Kneževa večera i Smrt majke Jugovića.
Narodna epika u prozi: osobenosti i vrste: basne, pripovetke, anegdote, legende (izbor).
Epsko-lirska poezija: osobenosti i vrste (balade i romanse). Balade: I ra mjegulla Bujenes, Đerzelez Alija, Çika patureshe; Hasanaginica. Romansa: Aga Imeri.
V HUMANIZAM I RENESANSA (8)
Humanizam i renesansa u evropskoj, jugoslovenskoj i albanskoj književnosti.
F. Petrarka: Kanconijer (izbor soneta)
V. Šekspir: Romeo i Julija
Dante Alegijeri: Pakao (10 pevanja)
M. Držić: Dundo Maroje (odlomak)
M. Berleti: Istorija Skenderbega (odlomak)
Stara albanska književnost (2)
Glavni predstavnici: Buzuku, Lek Matranga, Pjeter Budi, Frang Bazdi, Pjeter Bogdani - prikaz.
Istorijski, kulturni i književni značaj dela autora stare književnosti - informativno.
VI BAROK I KLASICIZAM (2)
Barok i klasicizam i njihovi glavni predstavnici u evropskoj i jugoslovenskoj književnosti.
Molijer: Tvrdica
VII LEKTIRA (12)
Šekspir: Hamlet
Servantes: Don Kihot
Njegoš: Gorski vijenac (2)
Vedat Kokona: Na valovima života
Hivzi Sulejmani: Deca moje reke
Vladeta Vuković: Pesme (izbor)
Nazim Rahmani: Krvava zemlja
VIII KNJIŽEVNOTEORIJSKI POJMOVI
Na delima koja se izučavaju u ovom razredu ponavljaju se, proširuju, usvajaju i sistematizuju osnovni književnoteorijski pojmovi.
Lirsko, epsko, dramsko pesništvo.
Lirske ("ženske") i epske (junačke) pesme. Vrste narodne lirske poezije, tematski krugovi epske poezije. Lirsko-epska pesma, balada.
Epska poezija (odlike i podela na stih i prozu).
Epska poezija u stihu: epska pesma, ep (epopeja). Epski junak.
Epska poezija u prozi: pripovetka, novela, roman; jednostavniji oblici epske proze: mit, predanje, bajka, priča. Žitije (životopis, biografija), pohvala, slovo.
Dramska poezija (odlike, podele): tragedija, komedija, drama u užem smislu reči. Renesansna komedija. Farsa. Drama i pozorište.
Dramski junak.
Stih i proza. Metrika, heksametar, deseterac, cezura.
Sredstva umetničkog izražavanja
Epitet, poređenje, personifikacija, hiperbola, gradacija, antiteza, metafora, lirski paralelizam. Simbol.
Humanizam, renesansa, petrarkizam, barok, klasicizam.
B. JEZIK (32)
I OPŠTI POJMOVI O JEZIKU
Mesto jezika u ljudskom životu. Bitna svojstva jezika. Jezik i komunikacija.
II KNJIŽEVNI JEZIK
Raslojavanje jezika. Jezik, dijalekt i sociolekt. Jezička norma i standardizacija. Književni jezik. Funkcionalni stilovi. Nestandardni jezički varijeteti.
Narečja albanskog jezika (kriterijumi, podela, nazivi, razmeštaj, osnovne osobine). Dijalekatska osnovica srpskog književnog jezika.
Književni jezici na albanskom jezičkom području do XIX veka. (Povezati sa nastavom književnosti).
III JEZIČKI SISTEM I NAUKE KOJE SE NJIME BAVE
Jezik kao sistem znakova.
Fonetika i fonologija. Glasovi i foneme. Slog. Prozodija.
Morfologija. Reči i morfeme. Vrste morfema. Morfologija u užem smislu (promena reči). Tvorba reči.
Sintaksa. Rečenica kao jezička i komunikativna jedinica.
Leksikologija. Lekseme. Leksički fond (rečnik, leksika).
Gramatike i rečnici albanskog jezika i način njihove upotrebe.
IV FONETIKA (SA FONOLOGIJOM I MORFOLOGIJOM)
Glasovni sistem albanskog književnog jezika u oblasti fonetike (nosni i usni samoglasnici; samoglasnik e; grupe samoglasnika i diftonga; suglasnici: i, h, nj, c, sh, q, gj, ç, xh, zh; grupe suglasnika. Fonološki sistem albanskog književnog jezika, Distinktivna funkcija albanskog fonema, najvažnije varijante fonema; Distinktivne opozicije i distinktivne crte (pokazati na odabranim primerima).
Morfologija. Morfofonološke alternacije i njihova uloga u promeni i tvorbi reči. Alternacije u albanskom književnom jeziku (proširivanje i utvrđivanje ranije stečenih znanja).
Pravopisna rešenja.
Akcenatski sistem albanskog književnog jezika (vežbe pravilnog izgovora). Klitike (proklitike i enklitike). Kontrastiranje akcenatskog sistema književnog jezika i regionalnog dijalekta (gde je to potrebno). Služenje rečnikom za utvrđivanje pravilnog akcenta.
V PRAVOPIS
Osnovni principi pravopisa albanskog književnog jezika. Pravopisi i pravopisni priručnici (i služenje njima). Pisanje velikog slova.
KULTURNO IZRAŽAVANJE (28)
I USMENO IZRAŽAVANJE
Artikulacija glasova, književna akcentuacija, melodija rečenice, jačina, visina tona, boja glasa, tempo izgovora; pauza - logička i psihološka i njihova izražajna funkcija. Akcenat reči, grupe reči, rečenice (smisaonica). Otklanjanje nestandardne akcentacije iz učeničkog govora.
Izražajno kazivanje napamet naučenih kraćih proznih i dijaloških tekstova. Recitovanje stihova.
Korišćenje gramofonskih ploča, zvučnih zapisa i magnetofonskih traka u podsticanju, proceni i snimanju izražajnog čitanja, kazivanja i recitovanja.
Stilske vežbe. Funkcionalni stilovi: razgovorni, književnoumetnički.
II PISMENO IZRAŽAVANJE
Akcentovanje reči i akcentskih celina.
Pravopisne vežbe: pisanje velikog slova.
Stilske vežbe: sažimanje pismenog sastava uz pojačavanje njegove informativnosti, otklanjanje suvišnih reči i neprikladnih izraza.
Domaći pismeni zadaci (čitanje i analiza na času).
Četiri pismena zadatka godišnje.
(PRIRODNO-MATEMATIČKI SMER)
(4 časa nedeljno, 140 časova godišnje)**
SADRŽAJI PROGRAMA
A. KNJIŽEVNOST (oko 80)
I NARODNA (usmena) književnost (18)
Narodna književnost (usmena): pojam, razvoj i osnovne karakteristike; osnovne teme, motivi i ideje u delima albanske i jugoslovenskih narodnih književnosti; međusobni uticaji i usmene i pisane književnosti; rodovi i vrste dela usmene književnosti.
Vrste narodne književnosti
Lirske narodne pesme: uspavanke - Nina nana; Mnogo se voleše devojka i junak; Pozdrav Selu; Pesma novoj godini; Majka oplakuje sina; Doviđenja, druže, doviđenja (albanske narodne pesme); Ljubavni rastanak (srpska narodna pesma).
Epske narodne pesme: osobenosti vrste u stihu - (neistorijska i istorijska): Marttesa e Halilit, Kenga e Emin Durakut (izbor iz epskih stihova iz usmene albanske književnosti): Marko Kraljević ukida svadbarinu i Smrt majke Jugovića (izbor iz srpske epske poezije).
Narodna epika u prozi: Vrste priča: basne, pripovetke, anegdote, legende (izbor).
Epsko-lirska poezija: osobenosti, vrste (balada i romansa), Balade: I ra mjegulla Bujenës, Đerđalez Alija, Çika potureshë; Hasanaginica. Romansa: Aga Imeri.
Napomena: Za obradu usmene književnosti jugoslovenskih naroda predviđena su 3 časa.
II KNJIŽEVNOST STAROG VEKA (4)
Osnovni pojmovi o osobenostima književnosti starog veka.
Homer - Ilijada (šesti pev)
Virgilije - Enejida (odlomak)
Ep o Gilgamešu (odlomak)
III SREDNJOVEKOVNA KNJIŽEVNOST (3)
Počeci pisane književnosti jugoslovenskih naroda, značaj rada Ćirila i Metodija i njihovih učenika - informativno (1)
Sava Nemanjić (sv. Sava): Žitije sv. Simeona (1)
Počeci pismenosti na albanskom jeziku i književnosti (prvi spomenici) (1)
IV HUMANIZAM I RENESANSA (10)
1. Humanizam i renesansa (preporod) u Evropi (3) Dante Alegijeri - Pakao (10 pevanje)
Frančesko Petrarka - Kanconijer (61 spev)
Vilijem Šekspir - Romeo i Julija
2. Humanizam i renesansa u književnosti jugoslovenskih naroda - informativno (1).
Marin Držić - Dundo Maroje (odlomak) (1)
3. Humanizam i renesansa u albanskoj književnosti (2)
Marin Barleti - Istorija Skenderbega (odlomak)
4. Stara albanska književnost (3)
Glavni predstavnici: Buzuku, Lek Matranga, Pjeter Budi, Frang Bardi, Pjeter Bogdani, Djon Nikol Kazazi, Julj Variboba
Istorijski, kulturni i književni značaj dela autora stare književnosti (informativno)
V BAROK, KLASICIZAM, RACIONALIZAM I PROSVETITELJSTVO (7)
Barok, klasicizam racionalizam i prosvetiteljstvo u Evropi (1)
Prosvetiteljstvo u književnosti jugoslovenskih naroda - informativno (1)
Dositej Obradović - Pismo Haralampiju (1)
Prosvetiteljstvo u albanskoj književnosti (2)
Kulturni pokret u Voskopoju u 18. veku: predstavnici: Teodor Kavalioti, Teodor Hadžifilini - Dhanil Hadžiu (prikaz).
Bejtedžijska književnost (2)
Ibrahim Nezimi Sulejman Naibi, Hasan Zuko Kamberi, Muhamet Kučuku - Čami (informativno).
VI ROMANTIZAM (35)
1. Romantizam u evropskoj književnosti (3)
- Dž. G. Bajron: Putovanje Čajlda Harolda (odlomak)
- A. Puškin: Evgenije Onjegin (odlomak)
- Š. Petefi: Sloboda sveta
2. Romantizam u književnosti jugoslovenskih naroda (bitne odlike, značajniji pisci i dela i međusobne veze tih književnosti) (ukupno 13)
Vuk Karadžić: Reformator jezika i sakupljač narodnog stvaralaštva
Branko Radičević: Đački rastanak (odlomak)
Ivan Mažuranić: Smrt Smail-age Čengića
France Prešern: Sonetni venac
Laza Kostić: Santa Marija dela Salute
Đura Jakšić: Otadžbina
3. Romantizam u albanskoj književnosti (3)
- Istorijski, društveni i kulturni uslovi. Značaj Prizrenske lige.
- Kulturna društva, škole, listovi i časopisi na albanskom jeziku. Skupljanje folklora (Thimi Mitko, Zef Jubani) - osvrt
- Predstavnici:
Naum Većiljhardži: (prosvetiteljska i književna delatnost);
Jeronim De Rada: Këngët e Milosaos
Gavril Dara i Riu: Kënga e spresme e Balës
Konstantin Kristoforidi: Rad u oblasti jezika (bukvar, gramatika, rečnik, prevodi) i književnosti (Lov brđana) - osvrt Zef Serembe: "Vjersha" (Pesme) - Prijateljstvo, Mojoj dragi (osvrt).
Naim Frašeri: Život i književno stvaralaštvo. "Bagëti e bujqësi II deo (odlomak); "Lulet e verës" (Život, Srce, Lepota); Istorija Skenderbega (odlomak) - prikaz
Sami Frašeri: kulturna, jezička i književna delatnost (informativno).
Ndre Mjeda: Život i književno stvaralaštvo - "Juvenilia", (odlomak); Životni san, Putnik (osvrt).
Filip Široka: "Zani i zemrës" - Скхо Даллльндуесхе -
Një lules së vyshkun - uvelom cvetu (osvrt).
Ljuiđ Gurakući: "Vjersha" - pesma (izbor)
LEKTIRA 1) (12)
Sofokle: Antigona
Šekspir: Hamlet
Njegoš: Gorski vjenac (2)
Vedat Kokona: Na valovima života
Havzi Suljejmani: Deca moje reke
Sinan Hasani: Vetar i hrast
Vladeta Vuković: Izbor iz poezije (1)
_________________
1) Za obradu jednog dela iz književnosti
u domaćoj lektiri planirana su dva časa.
Pojmovi
Na navedenim delima ponavljaju se, proširuju, usvajaju i sistematizuju osnovni književnoteorijski pojmovi.
- Umetnost - pojam, vrste, osobenosti; odnosi među umetnostima. Književna umetnost - pojam, podele, osobenosti. Književni rodovi i vrste. Književno (umetničko) delo - pisac (umetnik) - primalac (čitalac, slušalac, gledalac). Nauka o književnosti - pojmovi (književna kritika, teorija književnosti, istorija književnosti).
- Lirika - pojmovi. Struktura lirske, pesme: tema, motivi, kompozicija, ritmička organizacija, jezik i stil. Lirske vrste u usmenoj i pisanoj književnosti - osnovne odlike (mitološke, obredne, običajne, porodične, posleničke, ljubavne, rodoljubive, opisne, satirične, misaone, elegične, ditiramb, sonet, sonetni venac). Analiza lirske pesme.
- Pesnički jezik - standardni jezik (odnos). Osnovne odlike pesničkog jezika. Epitet, personifikacija, poređenje, kontrast, metafora, hiperbola, gradacija. Ritam glasova, slogova, reči, govornih celina, stihova, strofa; pauze; trohemski i jambski ritam. Stih - vrste. Slik ili rima.
- Epika - pojam. Struktura epskog dela tema, kompozicija, lik, jezik i stil. Epska poezija i proza u usmenoj i pisanoj književnosti - osnovne odlike (epska pesma, ep, mit, legenda, bajka, basna, zagonetka, pripovetka, roman). Analiza epskog dela.
- Lirsko-epska poezija - pojam, osnovne odlike (balada, romansa, poema).
- Drama - pojam. Drama kao književni rod i drugi rodovi (lirika i epika). Drama i pozorište: drama kao književno i scensko delo. Struktura dramskog dela: popis dramskih lica, didaskalije, monolog, dijalog. Kompozicija dramskog dela: dramska radnja, jedinstvo dramske radnje, dramski sukob, dramska napetost. Faze razvoja dramske radnje ekspozicija, zaplet, kulminacija, peripetija, rasplet. Čin, slika, prizor (scena) i dramska situacija. Dramske (scenske) vrste (tragedija, komedija, ostale vrste). Analiza dramskog (scenskog) dela.
- Biografija. Književna kritika i studija, esej.
B. JEZIK (30)
I OPŠTI POJMOVI O JEZIKU
Opšta znanja o jeziku. Jezik kao sistem znakova komunikacije. Razvoj jezika. Kratak istorijat albanskog književnog jezika. Književni i narodni (govorni) jezik.
Fonetika: fonetika i fonologija, glasovi (akustične i artikulacione osobine); podela samoglasnika i grupe samoglasnika književnog albanskog jezika. Podela suglasnika (po mestu artikulacije, načinu tvorbe - formiranja, i dejstvu glasnih žica). Slova albanskog jezika. Fonetski fenomeni albanskog jezika (metafonija, apofonija, diftongizacija, rotacizam, palatalizam, asimilacija, motateza, smanjenje glasova, povećanje glasova). Dužina samoglasnika.
Slog i podela reči na slogove. Akcenat i njegove vrste.
Morfologija: struktura reči - morfeme i njihove vrste (prema tvorbi, temi i obliku).
Gramatičke kategorije različitih rečeničnih delova: Imenica, pridevi, član, zamenice, brojevi i njihove gramatičke kategorije. Glagoli i njihove gramatičke kategorije. Nepromenljivi delovi rečenice.
V KULTURA IZRAŽAVANJA (oko 30)
1. Usmeno izražavanje (oko 14)
Čitanje i kazivanje - nivoi konstatacije, informacije, naracije i identifikacije. Artikulacija glasova, književna akcentuacija, melodija rečenice. Jačina i visina tona; boja glasa; tempo izgovora konverzacionog i umetničkog teksta. Pauza - vrste, funkcija. Naglašavanje reči, grupa reči, rečenica (smisaonice u rečenici, rečeničkom nizu, odeljku i tekstu). Recitovanje odabranih stihova iz programa.
Pričanje o vlastitim i tuđim doživljajima te stvarnim izmišljenim događajima (prema unapred sačinjenom planu; s upotrebom dijaloga i bez dijaloga; hronološko i retrospektivno; u prvom i trećem licu).
Opisivanje predmeta, bića i pojava (prema unapred sačinjenom planu; statički i dinamički opisi; portretisanje; opisivanje enterijera i eksterijera).
Izveštavanje o različitim pojavama i događajima u društveno-političkom, ekonomskom i kulturnom životu škole i društvene zajednice.
Raspravljanje o raznim aktuelnim temama u vezi s programom književnosti i događajima u zemlji i svetu (postavljanje, dokazivanje i potvrđivanje ili odbacivanje teze; prikupljanje, grupisanje i korišćenje činjeničnog materijala, sučeljavanje različitih stavova i gledišta, sudova i ocena; dijaloška i monološka rasprava).
Praćenje književne periodike.
2. Pismeno izražavanje (oko 16)
Uvežbavanje, proširivanje i sistematizovanje znanja i umeća u vezi sa izradom raznih vrsta pismenih sastava (naracija, deskripcija, izveštaj, rasprava).
Osam domaćih pismenih zadataka (čitanje i analiziranje na času). Po dva školska pismena zadatka u polugodištu (jedan čas za izradu i dva časa za usavršavanje zadataka).
Cilj i zadaci
Cilj i zadaci nastave bugarskog jezika su da:
- upoznaju učenike s književnom umetnošću;
- razviju humanističko i književno obrazovanje na najboljim delima bugarske kulturne baštine;
- usavršavaju literaturnu recepciju, razvijaju književni ukus i stvaraju trajne čitalačke navike;
- upućuju učenike na istraživački i kritički odnos prema književnosti i osposobljava ih za samostalno čitanje, doživljavanje, razumevanje, interpretaciji i vrednovanje književnoumetničkih dela;
- obezbeđuju funkcionalna znanja iz istorije književnosti radi boljeg razumevanja i uspešnijeg proučavanja umetničkih tekstova;
- osposobljavaju učenike da se pouzdano služe stručnom literaturom i drugim izvorima saznanja;
- šire saznajne vidike učenika i podstiče ih na kritičko mišljenje i originalna gledišta;
- šire saznajne vidike učenika i podstiče ih na kritičko mišljenje i originalna gledišta;
- vaspitavaju u duhu opšteg humanističkog progresa i na načelu poštovanja čuvanja i bogaćenja kulturne i umetničke baštine, civilizacijskih tekovina i materijalnih dobara u okvirima svetske zajednice;
- uvode učenike u proučavanje jezika kao sistema;
- razviju jezički senzibilitet i izražajne sposobnosti učenika;
- osposobljavaju učenike da teorijska znanja o jezičkim pojavama i pravopisnoj normi uspešno primenjuju u praksi;
- vaspitavaju u duhu jezičke tolerancije prema drugim jezicima i varijantnim osobenostima bugarskog jezika;
- razvijaju umenja u pismenom i usmenom izražavanju;
- podstiču učenike na usavršavanje govorenja, pisanja i čitanja, kao i na negovanje kulture dijaloga;
- osposobljavaju učenike da se uspešno služe raznim oblicima kazivanja i odgovarajućim funkcionalnim stilovima u različitim govornim situacijama.
(2 časa nedeljno, 70-72 časa godišnje)**
SADRŽAJI PROGRAMA
A. KNJIŽEVNOST (32)
I KNJIŽEVNOST STAROG VEKA (1)
Osnovne informacije o razvoju, vrstama, tematici i osobenostima književnosti starog veka - informativno.
II SREDNJOVEKOVNA KNJIŽEVNOST
(STAROBUGARSKA KNJIŽEVNOST) (8)
Počeci slovenske pismenosti; značaj rada Ćirila i Metodija i njihovih učenika. Najstarija slovenska pisma (glagoljica, ćirilica); staroslovenski jezik i recenzije staroslovenskog jezika; najstariji spomenici južnoslovenske kulture. Trnovska i Preslavska književna škola. Apokrifi. Bogumilska književnost. Tajna knjiga (odlomak).
Crnorizac Hrabar: Opismene
Prezviter Kozma: Beseda
Gligorije Camblak: Pohvalno slovo za Jeftimij
III NARODNA (USMENA) KNJIŽEVNOST (10)
Narodna (usmena) književnost: pojam, bitne odlike, osnovne teme i motivi, umetnička vrednost i značaj (sinteza).
Narodna poezija i njen značaj u životu i istoriji bugarskog naroda.
Devojačka žalba - lirska narodna pesma
Stefan Karadža - epska narodna pesma
Kraljević Marko oslobađa tri sindžira roblja - epska pesma
Indže vojvoda - narodna epska pesma
U nedelju sunce greje - narodna pesma
Daješ li, daješ, Balkandži Jovo - narodna epska pesma
Zavoleo Stojan Borjanku - narodna balada
IV NASTANAK BUGARSKE KNJIŽEVNOSTI (2)
Glavni predstavnici: Pajsije Hilendarski, Sofronije Vračanski, Petar Beran (informativno)
V LEKTIRA (10)
Elisaveta Bagrjana: Potomka
Boris Hristov: Konjče moje
Nikolaj Hajtev: Pripovetke (izbor)
Marin Mladenov: Pripovetke (izbor)
Izbor iz savremene poezije bugarske narodnosti u Jugoslaviji.
VI KNJIŽEVNOTEORIJSKI POJMOVI
Na delima koja se izučavaju u ovom razredu ponavljaju se, usvajaju i sistematizuju osnovni književnoteorijski pojmovi.
Lirsko, epsko, dramsko pesništvo.
Lirske ("ženske") i epske (junačke) pesme. Epski junak.
Epska poezija u prozi: pripovetka, novela, roman; jednostavniji oblici epske proze: mit, predanje, bajka, priča. Žitije (životopis, biografija), pohvala, slovo.
Dramska poezija (odlike, podela): tragedija, komedija, drama u užem smislu reči. Farsa. Drama i pozorište. Dramski junak.
Stih i proza: Metrika, heksametar, deseterac, cezura.
Sredstva umetničkog izražavanja
Epitet, poređenje, personifikacija, hiperbola, gradacija, antiteza, metafora, lirski paralelizam. Simbol. Humanizam, renesansa, petrarkizam, barok, klasicizam.
B. JEZIK (18)
I OPŠTI POJMOVI O JEZIKU
Jezik kao sredstvo komunikacije (osnovni pojmovi).
Osnovni pojmovi o književnom (standardnom) jeziku. Njegov nacionalni i kulturni značaj. Mesto u porodici slovenskih jezika; narečja bugarskog jezika (istočno i zapadno). Dijalekatska osnova bugarskog književnog jezika.
II FONETIKA I FONOLOGIJA
1. Fonetika
Glas (akustičke i artikulacione osobine). Uloga govornih organa u stvaranju glasova. Osnovna klasifikacija glasova u rečima.
Podela suglasnika prema mestu i načinu tvorbe, učešću glasnih žica; dopunska artikulacija (neki tvrdi suglasnici).
Glasovne promene: palatalizacija; metateza glasa ь; ispadanje samoglasnika u rečima i proširivanje reči samoglasnicima; promenljivo я; asimilacija suglasnika, mukli suglasnici (oni koji se pišu rečima a ne izgovaraju).
Pojam sloga; vrste slogova; struktura slogova; podela reči na slogove.
Akcenat: karakteristike bugarskog akcenta; upoređivanje bugarskog akcenta sa akcentima srpskog jezika. Enklitike i proklitike. Akcentovane reči; reči sa dva akcenta; drugostepeni akcenat; dvojaki akcenti; semantička značenja akcenta; intonacija: komponente intonacije: melodija, pauza, intenzitet, tempo. Logički akcenat.
2. Fonologija
Pojam fonologije; pojam foneme (definicija) dinstinktivna uloga fonema. Fonološki sistem bugarskog jezika.
III PRAVOPIS
Osnovni principi pravopisa bugarskog književnog jezika. Tipovi pravopisa (fonološki, morfološki). Pisanje složenica i skraćenica. Pravilna upotreba nepostojanog ь. Upotreba interpunkcije.
VI KULTURA IZRAŽAVANJA (22)
1. Usmeno izražavanje
Artikulacija glasova, književna akcentuacija, melodija rečenice, jačina, visina tona, boja glasa, tempo izgovora; pauza - logička i psihološka i njihova izražajna funkcija. Akcenat, reči, grupe reči, rečenice (smisaonica). Otklanjanje nestandardne akcentuacije iz učeničkog govora.
Izražajno čitanje i kazivanje napamet naučenih kraćih proznih i dijaloških tekstova. Recitovanje stihova.
Korišćenje gramofonskih ploča, zvučnih zapisa i magnetofonskih traka u podsticanju, proceni i snimanju izražajnog čitanja, kazivanja i recitovanja.
Stilske vežbe. Funkcionalni stilovi: razgovorni književnoumetnički jezik.
2. Pismeno izražavanje
Pravopisne vežbe: pisanje velikog slova.
Stilske vežbe: sažimanje pismenog sastava uz pojačavanje njegove informativnosti, otklanjanje suvišnih reči i neprikladnih izraza.
Domaći pismeni zadaci (čitanje i analiza na času).
Dva pismena zadatka godišnje.
Ciljevi i zadaci
Nastava mađarskog jezika i književnosti ima sledeće ciljeve i zadatke:
- uvodi učenike u proučavanje jezika kao sistema;
- upoznaje učenike sa socio-lingvističkim i lingvističkim znanjima;
- tumači jezičke pojave na osnovu istorije jezika;
- razvija izražajne sposobnosti učenika;
- osposobljava učenike da teorijska znanja o jezičkim pojavama i pravopisnim normama uspešno primenjuju u praksi;
- vaspitava u duhu jezičke tolerancije prema jezicima drugih;
- upoznaje učenike sa književnim vrednostima;
- razvija humanističko i književno obrazovanje na najboljim delima kulturne baštine;
- usavršava literarnu recenziju, razvija književni ukus i stvara trajne čitalačke navike;
- upućuje učenike na analizu i kritički odnos prema književnosti i osposobljava ih za samostalno čitanje, doživljavanje, razumevanje, interpretiranje i vrednovanje književno-umetničkih dela;
- obezbeđuje znanja iz teorije i istorije književnosti radi boljeg razumevanja i uspešnijeg proučavanja umetničkih tekstova;
- osposobljava učenike da se služe stručnom literaturom i drugim izvorima saznanja;
- podstiče učenike na lično mišljenje i originalna gledišta;
- izgrađuje naučni pogled na svet;
- razvija kulturu usmenog i pismenog izražavanja;
- podstiče učenike na usavršavanje govorenja, pisanja i čitanja, kao i na negovanje kulture dijaloga;
- osposobljava učenike da se uspešno služe raznim oblicima kazivanja i odgovarajućim stilovima u različitim govornim situacijama;
- osposobljava učenike da doživljavaju estetsko i da podstiče potrebu za tim, da poštuju jezičke i kulturne tradicije, vaspitava intelektualno zdravu, radno sposobnu generaciju, koja je sposobna za razvijanje materijalnih dobara, vrednovanje tekovina civilizacije i ima vaspitnu ulogu u produbljivanju osećaja da je potreban opšti humanistički napredak.
(4 časa nedeljno, 140 časova godišnje)**
GRAMATIKA (31)
JEZIK
Nastanak jezika. Govor - primena jezika. Jezik - norma govora. Jezik i razmišljanje. Jezik i govor. Jezik i pisanje. Odnos jezika i društva.
Znanje, odnosno poznavanje jezika. (Primena jezičkih elemenata - reči i dodataka (nastavaka) - kao i pravila upotrebe u saopštenjima).
Maternji jezik - jezik sredine (nematernji jezik) i strani jezik. Jednojezični i dvojezični rečnici. Savetodavni rečnik za pravopis (Helyesírási tanácsadó szótár) i Pravila mađarskog pravopisa (A magyar helyesírás szabályai).
Sistem jezičkih znakova: a) karakter i tipovi znaka; odnos znakova i onoga što označava, b) jezički znaci, njihovi pismeni oblici, elementi i njihova povezanost u sistemu.
Jezička komunikacija: Pojam komunikacije. Verbalna i neverbalna komunikacija. Ciljevi saopštavanja. Činioci komunikacije: jezik, "poruka", "odašiljalac", i "primalac", "veza" i potreban posrednik, tj. "kanal" i nivoi buke.
Jezičke promene
Nužne promene u jeziku. Leksičke promene. Fonetičke i gramatičke promene. Raslojavanje jezika (dijalekti i govor pojedinih skupina, grupa "slang"). Govorni jezik.
Pojam srodnosti jezika. Ugro-finska jezička grupa.
Svetski jezici. Grupa slovenskih jezika (osnovne sličnosti i razlike u odnosu na ugro-finsku jezičku grupu).
Sastavljanje teksta
Funkcija reči i rečenice za označavanje nečega u tekstu. Značaj proširivanja lične leksike.
Unutrašnja organizacija (kompozicija) teksta: raščlanjivanje i veze, vezni elementi među rečenicama i stavovima. Isticanje sadržaja pisanog teksta pomoću pravilnog izbora načina čitanja.
Praktična pitanja sastavljanja krupnijih tekstova: razgraničavanje teme, davanje naslova, raščlanjivanje, kompozicija i formiranje stavova.
Stil
Različita konstrukcija (kompozicija) i različiti stilovi književnih, naučnih i službenih tekstova. Pojam i značaj terminologije.
Značenje reči i izreka. Proučavanje stilske vrednosti u tekstu: reči sa jednim značenjem, reči sa više značenja, homonima, paronima i sinonima. Proučavanje stilske vrednosti proste i složene rečenice u kontekstu.
Fonetika
Pojam foneme (glasa).
Jednačenje glasova: a) samoglasnici iste tvorbe u rečima i prilagođavanje samoglasnika, b) suglasnici u grupi (jednačenje po zvučnosti, po mestu ili načinu obrazovanja, stapanje - asimilacija i disimilacija, sažimanje - pravilan izgovor ovih glasovnih promena).
Muzikalnost mađarskog jezika.
Upoređivanje fonda glasova mađarskog i srpskog jezika.
Pravopis
Uvežbavanje pravopisa samoglasnika i suglasnika i prepoznavanje njihovih stilskih vrednosti u konkretnim tekstovima (proze i lirike).
KNJIŽEVNOST (75 časova)
1. Uvod u proučavanje književnog dela (30 časova)
I Književnost u sistemu umetnosti. Književna komunikacija (autor, delo, čitalac). Oblik književnog dela, kompozicija, struktura. Književno delo kao jezička struktura. Aristotelova Poetika.
II Književni rodovi i književne vrste
Lirika, epika, drama. Lirske vrste. Tematika, kompozicija, motivi, stil, lirske pesme. Epske vrste. Stav naratora, lik i fabula. Vrste epskih dela u stihovima. Dramske vrste. Kompozicija klasične drame (ekspozicija, sukob, katarza, rasplet).
III Stilistika, retorika, poetika
Stil. Stilske figure i tropi. Ritam i ritamske jedinice. Versifikacije (tonska, antička, silabička).
2. Književnost starog veka (8 časova)
Opšte karakteristike razdoblja. Književnost starog veka na istoku. Klasična grčka književnost i njene vrste: ep, lirika, drama, proza. Rimska književnost i njene glavne vrste (informativno).
Dela za obradu
Ep o Gilgamešu (stvaranje)
Homer: Ilijada (18. pesma: Ahilov štit ili 6. pesma: Hektor i Andromaha)
Eshil: Okovani Prometej (Prometejova izjava o uzrocima svog okovanja)
Sapfa: Afroditi
Biblija (Pesma nad pesmama)
3. Književnost srednjeg veka (8 časova)
Glavne karakteristike srednjovekovne kulture. Srednji vek kao pojam istorije umetnosti i književnosti. Glavne književne vrste evropskog srednjeg veka i njegove vrednosti u svetskoj književnosti (informativno).
Dela za obradu
Večernja molitva sv. Ambrozija
Valter fon der Fogelvajde (Walther von der Vogelweide): A hársfaágak csendes árnyán - Under der linden
Vijon (Villon): Apró képek balladája - Balade
Počeci mađarske pismenosti i crkvena literatura.
Dva tipa svetovne književnosti na maternjem jeziku: viteška i trubadurska (dvorska) kurtoazna literatura.
Beletrističke vrste i besedništvo - pisane propovedi u crkvenoj epici kasnog srednjeg veka.
Dela za obradu
Priče i legende o sv. Savi
Slikovita hronika (Képes Krónika)
Beseda i molitva za mrtve (Halotti Beszed és Könyörgés)
Marijina tužbalica (Staromađarska bogorodična tužbalica - Omagyar Mária - siralom)
Legenda o Margiti (Margit-legenda)
Ferenc Apati (Apáti): Kantilena (Cantilena)
4. Renesansa (8 časova)
Glavne karakteristike evropskog humanizma i renesanse. Renesansa kao epoha istorije umetnosti i književnosti. Humanizam i reformacija kao svetovni odnosno crkveni pokret renesanse i njihov značaj u istoriji književnosti. Kasna renesansa ili manirizam. Italijanska, nemačka, nizozemska, francuska, engleska i španska renesansa (informativno).
Dela za obradu
Petrarka: Kanconijer (izbor)
Bokačo (Boccaccio): (Dekameron, 5. dan, 9. priča: A sólyom feláldozásának története - Davanje sokola za jelo dami)
Informativno predavanje o odomaćenju humanističke literature u Mađarskoj, o njenim važnijim književnim vrstama i piscima. Životno delo Janusa Panoniusa.
Važnije književne vrste i pisci reformacije.
Životno delo Balinta Balašija (Balassi Bálint).
Dela za obradu
Janus Panonius: Egy dunántúli mandulafáról (O bademu preko Dunava)
Mikor a táborban megbetegedett (Kad se razboleo u logoru)
Gašpar Heltai (Heltai Gáspár): A farkasról čs a képröl (O vuku i o slici)
Petar Bornemisa (Bornemisza Péter): Rajtam törtinít dolgok (Moje dogodovštine)
Balint Balaši (Balassi Bálint): A végek dicsérete (Pohvala pograničnim utvrđenjima)
Hogy Júliára talála így köszöne néki (Susrevši Juliju tako ju je pozdravio)
Marin Držić: Dundo Maroje
5. Barok
Barok kao epoha istorije umetnosti i književnosti. Pokušaj vraćanja srednjovekovnog pogleda na svet. Karakteristike ideala umetnosti i stila baroka. Kasni barok ili rokoko. Važnije književne vrste baroka u Evropi i njegove vrednosti u svetskoj književnosti.
Milton: Izgubljeni raj (IX pevanje: Sagrešenje)
Glavne književne vrste baroka: lirska pesma, propoved, autobiografija, ep u stihovima, "kurucke pesme". Lirika rokokoa i literarno pismo.
Dela za obradu
Peter Pazmanj (Pázmány Péter): Az halálrul (O smrti)
Ivan Gundulić: Osman (odlomci)
Ferenc Faludi (Faludi Ferenc): Tündérkert, Tarka madár (Vilinski vrt, Šarna ptica)
Kelemen Mikeš (Mikes Kelemen): 1. pismo.
6. Uzajamne mađarsko-južnoslovenske književne veze
Uzajamne veze u narodnoj književnosti. Roman o Troji i legenda o sv. Ladislavu u srpskoj književnosti. Mađarski junaci u narodnoj književnosti Južnih Slovena. Uzajamne veze u renesansi.
Balint Balaši (Balassi Bálint) i Nikola Zrinji (Zrinyi Miklés) u južnoslovenskoj književnosti. Prevodi epova pripovedaka u stihovima (széphistória). Mátyás-mondák (Predanja o Matiji - Korvinu - informativno).
Dela za obradu
Srpska legenda o sv. Ladislavu.
Gergely éneke Jaksics Demeter veszedelméröl (Pesma Gergelja o mukama Dmitra Jakšića)
7. Narodna književnost
Pojam narodne književnosti (folklorne literature). Glavne karakteristike i veze sa drevnom književnošću i umetničkom književnošću (profesionalnom književnošću). Književne vrste narodne književnosti: lirika, epika, narodni običaji s karakteristikama drame. Tradicije narodne poetike Mađara u Jugoslaviji.
Dela za obradu
Sofokle: Antigona
Dante: Božanstvena komedija (Pakao, 5. pevanje: Grešni ljubavnici)
Servantes: Don Kihot (glava III i VIII)
Šekspir
(Shakespeare): Romeo i Julija
Odabrane pesme Balinta Balašija (Balassi Balint)
Nikola Zrinski: Szigeti veszedelem (Odbrana Sigeta)
9. Paralelno sa predloženim književnim delima obraditi sledeće pojmove iz poetike (Poetikai szotar - Rečnik poetike): pesma, ditiramb, ekloga, oda, elegija, himna, psalm, sonet, mit, ep, parabola, legenda, hronika, novela, roman, kratki roman, pripovetka, balada, romansa, pripovetka - ep u stihu (historias enek), tragedija, komedija, drama, takt, fraza, stih, veza među stihovima, strofa, uporedba, suprotstavljanje (antiteza), akumulacija, gradacija, ponavljanje, paralelizam, elipsa, anafora, epifora, hiperbola, inverzija, antonomazija, ironija, paradoks, metafora, metonimija, sinestezija, personifikacija, sinekdoha, oksimoron, alegorija, simbol, rima/slik, ritam.
Napomena: Ovi pojmovi su organski deo sadržaja pod naslovom: Uvod u proučavanje književnog dela, te se mogu obraditi i u okviru tih sadržaja.
KULTURA IZRAŽAVANJA
Usmeno izražavanje
Pravilna tvorba glasova, svesna primena normi izgovora u duhu zahteva regionalnog govornog jezika. Uvežbavanje govorenja u zavisnosti od situacije i događaja, odnosno u vezi sa temom: upućivanje u sredstva za postizanje željenog uticaja - sredstva verbalnog karaktera (gramatičke konstrukcije, ustaljene sintagme, red reči itd.) i sredstva neverbalnog karaktera. Podsticanje govorljivosti, oslobađanje od eventualnih kompleksa. Upotreba raznih fraza (izraza) za izražavanje mišljenja, protivljenja, sumnje, za vezivanje za reči drugih, za potvrđivanje, za izražavanje zabrinutosti. Uvežbavanje mikrodijaloga, podela uloga učesnika u nevezanom razgovoru (ćaskanju) kroz razne situacije. Diskusija uživo povodom neke aktuelnosti. Govorne situacije u kojima je usmeno opštenje pogodnije, odnosno komunikativne prilike u kojima je pismeno opštenje uspešnije.
Kultura govornog ponašanja. Uvažavanje sagovornika.
Pismeno izražavanje
Jasno i precizno izražavanje u duhu mađarskog jezika.
Oblici razvijanja sposobnosti pismenog izražavanja:
- prepričavanje,
- opis,
- privatno pismo i
- kraća studija/disertacija.
Pisano delo kao izvor informacija. Upotreba leksikona, rečnika, priručnika, pomoćne literature.
Četiri školska pismena zadatka (jedan čas za izradu a dva za ispravku).
(OPŠTI TIP GIMNAZIJE)
Ciljevi i zadaci
Cilj nastave rumunskog jezika i književnosti jeste osposobljavanje i vaspitavanje učenika kao slobodne, kreativne i kulturne ličnosti, kritičkog uma i oplemenjenog jezika.
Zadaci nastave rumunskog jezika su da:
- uvodi učenika u proučavanje jezika kao sistema;
- uvodi učenika u sociolingvistička i lingvistička znanja;
- tumači jezičke pojave na jezičkom nasleđu i novonastalim iskazima;
- razvija jezički senzibilitet i izražajne sposobnosti učenika;
- osposobljava učenike da teorijsko znanje o jezičkim pojavama i pravopisnoj normi uspešno primenjuju u praksi;
- vaspitava u duhu jezičke tolerancije prema drugim jezicima i specifičnim vrednostima maternjeg jezika;
- upoznaje učenike sa književnom umetnošću;
- razvija humanističko i književno obrazovanje na najznačajnijim delima rumunske, jugoslovenske i svetske kulturne baštine;
- usavršava literarnu recepciju, razvija književni ukus i stvara trajno interesovanje za jezik i književnost;
- upućuje učenike na istraživački i kritički odnos prema književnosti i osposobljava ih za samostalno čitanje, doživljavanje, razumevanje, interpretiranje i vrednovanje književno umetničkih dela;
- obezbeđuje funkcionalna znanja iz teorije i istorije književnosti radi boljeg razumevanja i uspešnijeg proučavanja umetničkih tekstova;
- omogući učenicima usvajanje stručnih pojmova i osnovnih elemenata naučno-književne metodologije;
- širi razvojne vidike učenika i podstiče ih na kritičko mišljenje i originalna gledišta;
- izgrađuje naučni pogled na svet;
- razvija umenja u pismenom i usmenom izražavanju;
- podstiče učenike na usavršavanje govora, pisanja i čitanja, kao i na negovanje kulture dijaloga;
- osposobljava učenike da se uspešno služe raznim oblicima kazivanja i odgovarajućim funkcionalnim stilovima u različitim govornim situacijama;
- vaspitava u duhu opšteg humanističkog progresa i na načelu poštovanja, čuvanja i bogaćenja kulturne i umetničke baštine, civilizacijskih tekovina i materijalnih dobara u okvirima jugoslovenske i svetske zajednice.
JEZIK (26 časova)
Književni jezik
Jezik - društvena pojava; funkcija jezika; značaj jezika kao sredstva komunikacije.
Nastanak rumunskog jezika, mesto rumunskog jezika među romanskim jezicima. Vreme i teritorija formiranja rumunskog naroda i jezika. Konstitutivni elementi rumunskog jezika. Istorijski dijalekti. Poreklo rumunskog književnog jezika. Vreme nastanka rumunskog književnog jezika; odnosi između književnog jezika i jezika književne umetnosti. Dijalektalna osnova književnog jezika. Rumunski govori u SAP Vojvodini.
Leksikografija. Rečnici. Popisi reči. Onomestika i toponimija.
Pravopisni i ortoepski problemi
Pisanje, pravopis, interpunkcija. Vokali i konsonanti i specifične osobenosti pravopisa i ortoepije. Specifični slučajevi pravopisa i ortoepije i vrste reči. Pisanje i izgovor vlastitih i zajedničkih stranih imena. Stvaranje reči i pravopisni i ortoepski problemi. Pisanje složenih reči. Pisanje velikog slova. Skraćenice.
Fonetika i fonologija
Glasovi jezika. Stvaranje izgovornih glasova. Glasovi rumunskog jezika. Vokali. Konsonanti. Artikulisanje glasova. Fonologija. Fonema i njene funkcije. Vokalni sistem. Poluvokali. Diftonzi. Triftonzi. Konsonantski sistem. Slog. Akcenat. Fonetske promene. Intonacija. Slova. Alfabet. Pravopis. Pravopisni principi. Ortoepija. Ritam i akcenat; izražajna vrednost izgovornih glasova. Fonetske promene. Sredstva za proučavanje izgovornih glasova.
UVOD U PROUČAVANJE KNJIŽEVNOG DELA (35 časova)
Priroda i smisao književnosti
Umetnost i nauka kao modaliteti upoznavanja realnosti:
- umetničko i naučno delo;
- umetnička slika.
Književnost i ostale grane umetnosti.
Umetničko delo - realnost i fikcija.
Struktura književnog dela.
Književnost - umetnost reči.
Problemi umetničkog stila.
Kulturni i književni pravci - opšti prikaz.
Književni rodovi (sa konkretnim primerima) - po izboru nastavnika.
Jezik književnoumetničkog dela
Odnosi između književnog jezika i jezika književne umetnosti. Lingvistička građa u književnom delu (autorov izbor i raspoređivanje reči, funkcije reči).
Tematika, motivi, fabula i siže u književnoumetničkom delu
Tematika, naslov (odnos prema temi); motivi (manja tematska jedinica); fabula i siže.
Likovi u književnoumetničkom delu
Lik, karakter, tip, narator, pisac, umetnički postupci u procesu stvaranja lika, funkcija i značenje lika.
Misli i ideje u književnoumetničkom delu
Ideja, osećanja, poruka, smisao književnoumetničkog dela (tumačenje čitalaca).
Kompozicija i motivacija
Kompozicija i motivacija. Kompozicijski elementi specifični za lirsko, epsko i dramsko delo; jedinstvo motiva (statički, dinamički, vezivni, slobodni); kompozicionomotivacioni sklad.
Tehnika istraživanja književnog dela
Izvori: primarni (književno delo), sekundarni (literatura o delu); čitanje književnog dela radi proučavanja; vođenje beležaka; rad u biblioteci. Naučna aparatura (bibliografija, fusnota). Pisani rad (učenika).
Dela za obradu.
Narodno stvaralaštvo - opšti pojmovi, vreme nastanka, sadržaj, karakteristika, glavne vrste i umetnička vrednost.
Lirska poezija (selekcija lirskih dela u stihovima).
Epsko stvaralaštvo u stihovima: Mesterul Manole (Majstor Manole) Zidanje Skadra, Novak i Vila Bužor.
Epsko stvaralaštvo u prozi: Mladost bez starosti i život bez smrti.
Druge vrste (selekcija poslovica, izreka i zagonetki)
Kulturno stvaralaštvo - opšti pojmovi, sadržaj, karakteristike, glavne vrste i umetnička vrednost.
I. L. Karađale: Vizita (Poseta)
I. Slavić: Skormon
Sofokle: Antigona (fragmenti)
KNJIŽEVNOST (45 časova)
KNJIŽEVNOST STAROG VEKA (oko 8 časova)
Osnovni pojmovi o nastanku, razvitku, tematskoj raznolikosti, vrstama i karakteristikama književnosti starog veka ilustrovane odlomcima iz značajnih dela azijskih i evropskih naroda (Gilgamešov ep, Mahabharata, Ramajana, Biblija, itd.).
*A. Ivireanu: "Didahije" (odlomak).
SREDNJOVEKOVNA KNJIŽEVNOST (oko 10 časova)
Počeci pismenosti i književnosti kod jugoslovenskih naroda i narodnosti (informativno). Značaj Ćirila i Metodija i njihovih sledbenika.
Stara rumunska književnost na staroslovenskom jeziku.
Prvi zapisi i tekstovi na rumunskom jeziku.
Rumunska crkvena književnost u XVII i početkom XVIII veka.
Dela za obradu
"Invataturile lui Neagoie Basarab..." (Pouke Neagoja Basaraba...) (odlomci)
Pismo Neakšua (1521)
Simion Štefan: Didahija (odlomci)
A. Ivireanu: "Didanije" (odlomak)
HUMANIZAM I RENESANSA (oko 10 časova)
Humanizam i renesansa u rumunskoj, jugoslovenskoj i svetskoj književnosti - opšti prikaz.
Frančesko Petrarka: Pesme (selekcija)
Migel de Servantes: Don Kihot... (odlomak)
Vilijem Šekspir: Romeo i Julija
Moldovski, muntenski i erdeljski hroničari (istoričari) (opšti prikaz).
Dela za obradu
Cr. Ureke: Letopis države Moldavije (odlomak)
M. Kostin: Letopis države Moldavije (odlomak)
J. Nekulče: Letopis države Moldavije (odlomak)
O sama de cuvinte (Značajne reči)
D. Kontemir: Opis Moldavije (odlomak)
BAROK, KLASICIZAM, RACIONALIZAM I PROSVETITELJSTVO (oko 5 časova)
Barok, klasicizam, racionalizam i prosvetiteljstvo u Evropi, rumunska i jugoslovenska književnost (opšti prikaz).
Ž. B. Molier: Tvrdica (odlomak)
ERDELJSKA ŠKOLA (oko 3 časa) (opšti prikaz latinističkog pravca).
J. B. Deleanu: Cigoniada
Počeci lirske poezije, proze i pozorišta na rumunskom jeziku (oko 3 časa)
Pesnici Vakarešti (selekcija)
KNJIŽEVNOST "ČETRDESET OSME" I "UNIONISTIČKA" KNJIŽEVNOST (oko 15 časova)
Za svakog pisca iz "četrdeset osme" i "unionističke" generacije dati opšti prikaz života i dela
V. Krlova: Suton
I. E. Radulesku: Letač
Gr. Aleksandresku: Mirčina senka na Koziji, Pas i kuče, Sekira i šuma
K. Negruci: Aleksandru Lapušneanu
D. Bolintineanu: San Marina
Manoil (odlomak)
V. Aleksandri: Obala Sereta, Kraj jeseni, Kirica u unutrašnjosti
N. Filimon: Stari i novi Boljari (odlomak)
B. P. Hašdeu: Razvan i Vidra (odlomak)
NAPOMENA: Uz obradu književnih dela usvajaju se književno-teorijski pojmovi koji su u funkciji obrade.
KULTURA IZRAŽAVANJA (25 časova)
Usmeno izražavanje
Jezik, društvo, kultura. Komunikacija: jezička sposobnost, jezičko znanje, upotreba jezika. Jezik i govor (pojmovno razgraničenje). Govor i pisanje (primarnost usmenog opštenja); tri govorna kanala usmene komunikacije: reč, intonacije, nejezički znaci; prednost neposrednog kontakta sagovornika pri usmenom opštenju (važnost izuzetnog reagovanja za uspešno sporazumevanje). Komunikativne prilike u kojima se uspešnije pismeno opšti, odnosno govorne situacije u kojima se bolje usmeno opšti.
Kultura govornog ponašanja. Odnos govornika i sagovornika. Govorna tolerancija (poštovanje govorne posebnosti sagovornika). Kultura dijaloga (uvažavanje prava sagovornika na drugačije mišljenje).
Pismeno izražavanje
Osnovne odlike pismenog izražavanja: jasnost, preciznost, skladnost, sažetost. Praktične vežbe. Osnovna načela pripremanja, planiranja, i kompozicije pismenih sastava. Tehnika istraživanja književnog dela.
Četiri školska pismena zadatka (jedan čas za izradu, a dva za ispravku).
(OPŠTI TIP GIMNAZIJE)
Ciljevi i zadaci
Cilj nastave rusinskog jezika i književnosti je da obrazuje i vaspitava učenike kao slobodne, kreativne i kulturne ličnosti, kritičkog uma, oplemenjenog jezika, sposobnosti da proceni urednost književnog dela.
Zadaci nastave rusinskog jezika i književnosti su da:
- uvodi učenike u proučavanje jezika kao sistema,
- uvodi učenike u sociolingvistička i lingvistička znanja,
- tumači jezičke pojave na jezičkom nasleđu i novonastalim iskazima,
- razvija jezički senzibilitet i izražajne sposobnosti učenika,
- osposobljava učenike da teorijska znanja o jezičkim pojavama i pravopisnoj normi uspešno primenju u praksi,
- vaspitava u duhu jezičke tolerancije prema drugim jezicima i varijantnim osobenostima rusinskog jezika,
- upoznaje učenike sa književnom umetnošću,
- razvija humanističko i književno obrazovanje na najboljim delima rusinske književnosti jugoslovenskih književnosti i svetske kulturne baštine,
- usavršava literarnu recepciju, razvija književni ukus i stvara trajne čitalačke navike,
- upućuje učenike na istraživački i kritički odnos prema književnosti,
- osposobljava učenike za samostalno čitanje, doživljavanje, razumevanje, interpretiranje i vrednovanje književno-umetničkih dela,
- obezbeđuje funkcionalna znanja iz teorije i istorije književnosti radi boljeg razumevanja i uspešnijeg proučavanja književno umetničkih dela,
- osposobljava učenike da se pouzdano služe stručnom literaturom i drugim izvorima saznanja,
- širi saznajne vidike učenika i podstiče ih na kritičko mišljenje i originalna gledišta,
- izgrađuje naučni pogled na svet,
- razvija znanja i umenja u pismenom i usmenom izražavanju,
- podstiče učenike na usavršavanje govorenja, pisanja i čitanja, kao i na negovanje kulture dijaloga,
- osposobljava učenike da se uspešno služe raznim oblicima kazivanja i odgovarajućim funkcionalnim stilovima u različitim govornim situacijama,
- vaspitava u duhu opšteg humanističkog progresa i na načelu poštovanja, čuvanja i bogaćenja kulturne i umetničke baštine, civilizacijskih tekovina i materijalnih dobara u okvirima jugoslovenske i svetske zajednice.
(4 časa nedeljno, 132 časa godišnje)**
JEZIK (26 časova)
Književni jezik
Jezik kao sredstvo komunikacije (osnovni pojmovi).
Osnovni pojmovi o književnom (standardnom) jeziku. Nacionalni i kulturni značaj jezika. Književni jezik, narodni govor, govorne varijante. Standardizacija književnog jezika. Književnojezička norma i jezička pravilnost. Književnojezička kultura i njen značaj.
Rusinski jezik (mesto u porodici slovenskih jezika). Odnos prema ukrajinskom, poljskom i slovačkom jeziku. Uticaj drugih jezika na rusinski jezik. Normiranje rusinskog jezika. Rusinski jezik u aktuelnom okruženju (obogaćivanje jezika nekritičko preuzimanje reči i konstrukcija), jezik prvih objavljenih dela i savremeni jezik.
Pravopis
Pravopis i njegovi delovi. Tipovi pravopisa (fonetski, morfološki i mešoviti). Osnovni principi pravopisa rusinskog književnog jezika. Pravopisi i pravopisni priručnici. Rad na pravopisu rusinskog jezika (Kosteljnik, Nađ, Kočiš).
Pisanje velikog slova.
Sastavljeno i rastavljeno pisanje reči.
Pravopisni znaci. Skraćenice. Rastavljanje reči na kraju retka.
Transkripcija reči iz stranih jezika (osnovni principi i primeri).
Fonetika i fonologija
Test - govor i izgovaranje glasova (test za učenike).
Definicija fonetike. Glas i njegove akustičke i artikulacione karakteristike. Akcenat.
Definicija fonologije. Definicija foneme. Fonološki sistem. Varijante fonema. Fonetska i fonološka transkripcija.
Govorni organi i njihovo učešće u stvaranju glasova. Zvučni i bezvučni glasovi, oralni i nazalni. Osnovna podela glasova.
Sistematizacija vokala: prema vertikalnom i horizontalnom položaju jezika - Džounzov dijagram. Sistematizacija konsonanata prema načinu i mestu tvorbe.
Slog (definicija, struktura, podela reči na slogove).
Akcenat u rusinskom jeziku. Testiranje pravilnog naglašavanja kod učenika. Akcenat grupe reči u rečenici.
Intonacija rečenice, ritam, pauza.
Intonacija u izražavanju (intonacija, ritam, pauza, jačina glasa), vežbanje pravilnog čitanja.
UVOD U PROUČAVANJE KNJIŽEVNOG DELA (35 časova)
Priroda i smisao književnosti
Pojam i naziv, književna umetnost, uloga književnosti u društvu; književnost i druge umetnosti.
Umetnički doživljaj: utisci, razumevanje, saznavanje, doživljavanje umetničkih vrednosti u književnom delu.
Jezik književno-umetničkog dela
Jezik u umetnosti reči i jezičko opštenje izvan književnog dela. Jezičke jedinice u književno-umetničkom delu (piščev izbor i raspoređivanje reči, služba reči).
Tematika, motivi, fabula i siže u književno-umetničkom delu
Tematika, naslov (odnos prema temi); motivi (manje tematske jedinice); fabula i siže.
Misli i ideje u književno-umetničkom delu
Ideja, misli i poruke; smisao književno-umetničkog dela.
Kompozicija i motivacija
Kompozicija i motivacija (pojam); kompozicija lirskog, epskog i dramskog dela (osnovna načela); jedinstvo motiva (statički, dinamički, vezivni, slobodni); kompoziciono-motivacioni sklad.
Tehnika istraživanja književnog dela
Izvori: primarni (književno delo), sekundarni (literatura o delu); čitanje radi proučavanja; vođenje beležaka; rad u biblioteci. Izbor i raspored prikupljenih podataka. Naučna aparatura (bibliografija, fusnota). Pismeni istraživački rad učenika.
Dela za obradu:
Devojačka lepota - narodna pesma
Mladost prolazi - narodna pesma
Hvatanje regruta - narodna pesma
Kozak Golota - duma
Dunave, Dunave, zašto tužan tečeš - narodna balada
Čalovka Petro - narodna pripovetka
A. P. Čehov: Tuga
Sofokle: Antigona
Ivo Andrić: beseda prilikom primanja Nobelove nagrade
KNJIŽEVNOST (45 časova)
Književnost starog veka (8 časova)
Osnovni pojmovi o osobenostima književnosti starog veka.
Dela za obradu:
Ep o Gilgamešu
Homer: Ilijada (odlomak)
Biblija (iz Starog i Novog zaveta)
Srednjovekovna književnost
Osnovne informacije o počecima pismenosti i književnosti slovenskih naroda. Staroslovenska pisma (glagoljica, ćirilica); staroslovenski jezik.
Izbor iz srednjovekovne književnosti (odlomci iz apokrifa, hagiografija i biografija; molitve i pohvale, crkvena prikazanja, hronike, rodoslovi, povelje, zakoni, natpisi i sl.).
Dela za obradu:
Učenje Volodimira Monomaha
Slovo o polku Igorovu
Stefan Lazarević: Slovo ljubve
Narodna (usmena) književnost (10 časova)
Narodna (usmena) književnost: pojam, bitne odlike, osnovne teme i motivi, umetnička vrednost i značaj (sinteza).
Uloga narodne poezije u našoj istoriji.
Humanizam i renesansa (10 časova)
Humanizam i renesansa u Evropi i u našim krajevima.
Dela za obradu:
F. Petrarka: Kanconijer (izvor soneta)
V. Šekspir: Hamlet
M. Servantes: Don Kihot (odlomak)
M. Držić: Dundo Maroje (odlomci)
I. Višenski: Polemike (odlomci)
Barok i klasicizam (5 časova)
Barok i klasicizam u Evropi i kod nas (informativno).
Dela za obradu:
I. Gundulić: Osman (odlomci iz I i VIII pevanja)
Ž. Molijer: Tvrdica (odlomci)
Iz savremene književnosti (4 časa)
Ivo Andrić: Pripovetke (izbor)
Jedno delo po izboru iz savremene književnosti na rusinskom jeziku.
LEKTIRA
Dante Aligijeri: Božanstvena komedija (Odlomak iz Pakla, pevanje V, Paolo i Frančeska).
Đovani Bokačo: Dekameron (pripovetka Federigo i dona Đovana).
KNJIŽEVNO-TEORIJSKI POJMOVI
Na delima koja su predviđena za proučavanje u ovom razredu ponavljaju se, proširuju, usvajaju i sistematizuju osnovni književno-teorijski pojmovi.
Lirsko, epsko, dramsko pesništvo.
Vrste narodne lirske poezije (podela V. Hnaćuk), tematski krugovi epske poezije. Balada.
Epska poezija (odlike i podela na stih i prozu).
Epska poezija u stihu: epska pesma, ep (epopeja), epski junak.
Epska poezija u prozi: pripovetka, novela, roman.
Jednostavniji oblici epske proze: mit, predanje, legenda, bajka, žitije.
Dramska poezija (odlike, podela), tragedija, komedija, drama u užem smislu. Renesansna komedija. Farsa. Drama i pozorište. Dramski junak.
Stih i proza: metrika, heksametar, deseterac, cezura.
Sredstva umetničkog izražavanja: epitet, poređenje, hiperbola, gradacija, antiteza, metafora, lirski paralelizam. Simbol.
Humanizam, renesansa, petrarkizam, barok, klasicizam.
KULTURA IZRAŽAVANJA (26 časova)
Usmeno izražavanje
Jezik, društvo, kultura. Komunikacija: jezička sposobnost, jezičko znanje, upotreba jezika. Jezik i govor (pojmovno razgraničenje). Govorenje i pisanje (primarnost usmenog opštenja); tri govorna kanala usmene komunikacije; reč, intonacija, nejezički znaci; prednosti neposrednog kontakta sagovornika pri usmenom opštenju (važnost uzvratnog reagovanja za uspešno sporazumevanje).
Kultura govornog ponašanja. Odnos govornika i sagovornika. Tolerancija (poštovanje govorne posebnosti sagovornika). Kultura dijaloga (uvažavanje prava sagovornika na drugačije mišljenje).
Pismeno izražavanje
Osnovne odlike pismenog izražavanja: jasnost, preciznost, skladnost, sažetost. Praktične vežbe. Osnovna načela pripremanja, planiranja i kompozicije pismenih sastava.
Tehnika proučavanja književnog dela.
Četiri školska pismena zadatka (jedan čas za izradu, dva za ispravku).
Cilj i zadaci
Cilj i zadaci nastave slovačkog jezika i književnosti su sledeći:
- da učenici upoznaju zakonitosti savremenog književnog slovačkog jezika i da nauče da ih praktično primenjuju;
- da učenici steknu znanja iz sociolingvistike i lingvistike;
- da im se jezičke pojave objasne na tekstovima književne tradicije i na novijim tekstovima;
- da se razvije i neguje jezička kultura učenika i kultura njihovog izražavanja;
- da đaci znaju uspešno primeniti teorijska saznanja o jezičkim pojavama i pravopisnoj normi;
- da neguju korektno jezičko izražavanje i da razaznaju uzajamne uticaje slovačkog jezika i kontaktnog srpskog jezika;
- da se neguje tolerantan odnos učenika prema jezicima drugih nacionalnih zajednica u našoj sredini;
- da se učenici upoznaju sa književnim stvaralaštvom;
- da se humanističke ideje i književna saznanja stiču analizom najvrednijih književnih dela slovačke, jugoslovenske i svetske književnosti;
- razvijati istančan smisao učenika za književnu recepciju, za negovanje književnog doživljaja i negovanje njihove ljubavi prema knjizi i čitanju;
- negovati istraživačko-kritički odnos učenika prema književnosti, njihove čitalačke navike, samostalno prosuđivanje, procenjivanje i interpretaciju književno-umetničkog dela;
- da učenici steknu funkcionalna saznanja iz teorije i istorije književnosti, uz pomoć kojih će bolje razumeti suštinu književnog dela;
- osposobiti učenike da bez problema koriste stručnu literaturu;
- da se obogati opšta kultura učenika, da se podstiče njihovo kritičko rasuđivanje i lični, originalni odnos prema književnosti;
- da se razvije naučni pogled na svet;
- da se poboljša usmeno i pismeno izražavanje učenika;
- da se učenici podstiču na samostalno usmeno i pismeno izražavanje, da se usavršavaju u čitanju i da neguju kulturu dijaloga;
- da se đaci vaspitavaju u duhu humanističkog napretka, u okvirima jugoslovenske i svetske zajednice.
(4 časa nedeljno, 132 časa godišnje)**
JEZIK (30 časova)
Književni jezik
Pravopis
Fonetika i fonologija
UVOD U ANALIZU KNJIŽEVNOG DELA (35 časova)
Karakter i suština književnosti
Pojam i naziv; književna umetnost; funkcija književnosti u društvu; odnos književnosti i ostalih vrsta umetnosti.
Umetnički doživljaj: dojam, razumevanje i shvatanje umetničkih vrednosti književno-umetničkog dela.
Jezik književno-umetničkog dela
Jezik književno-umetničkog dela i jezička komunikacija uopšte. Jezičke jedinice u književno-umetničkom delu (upotrebljena jezička sredstva, njihov raspored u tekstu, funkcija reči).
Tematika, motivi, fabula i siže književno-umetničkog dela
Tematika, naziv (odnos prema temi); motivi (manje tematske jedinice); fabula i siže.
Likovi u književno-umetničkom delu
Lik, karakter, tip, narator, pisac, umetničko uobličavanje ličnosti, funkcija i značaj književnog dela.
Ideja u književno-umetničkom delu
Ideja, misao, poruka; suština književno-umetničkog dela.
Kompozicija i motivacija
Kompozicija i motivacija (pojam); kompozicija lirskog, epskog i dramskog dela (osnovni principi); motivi (statički, dinamički, slobodni); kompozicija.
Tehnika analize književno-umetničkog dela
Izvori: primarni (književno delo), sekundarni (literatura o delu, način čitanja književnog dela prilikom analize; beleške; bibliotekarski radovi, odabir i raspored podataka. Bibliografija i fusnota. Pismeni rad (učenik).
Književna dela za obradu:
Na Král ovej holi - slovačka narodna pesma
Ja som bača vel mi stary - narodna pesma
Išli hudci horou - narodna balada
Janove príhody - slovačka narodna pripovetka
Božena Slančikova Timrava - Tapákovci
Ljudo Ondrejev: Hajdučka mladost
Elena Čepčekova: Monika, nemoj da zaboraviš, Monika
Sofokle - Antigona
Jan Števček: Studija o delu iz slovačke književnosti
KNJIŽEVNOST (45 časova)
Književnost starog veka (8 časova)
Osnovne informacije o književnosti starog veka, karakter ove književnosti.
Dela za obradu:
Ep o Gilgamešu
Homer: Ilijada (odlomak)
Biblija (odlomci iz Starog i Novog zaveta)
Književnost srednjeg veka (8 časova)
Počeci slovačke književnosti: Staroslovenska književnost. Kultura Velike Morave. Ćirilo i Metodije, njihovi učenici (informativno). Tradicija Velike Morave i Ćirilo-metodijske tradicije u slovačkoj književnosti.
Srednjovekovna latinska književnost. Latinski kao književni jezik Slovaka.
Karakter književnosti srednjeg veka.
Dela za obradu:
Legenda o sv. Svoradu i Benediktu (odlomak)
Izbor iz srednjovekovne latinske književnosti
Narodno (usmeno) stvaralaštvo (10 časova)
Narodno (usmeno) stvaralaštvo - pojam, nastanak, razvoj, osnovne karakteristike, osnovne teme, motivi, ideje, umetnička vrednost i značaj narodnog stvaralaštva (sinteza).
Uloga narodnog stvaralaštva u istoriji slovačkog naroda.
Dela za obradu:
Izbor iz lirskih pesama
Izbor iz balada
Epska poezija - Silađi i Hadmazi
Jánošik a pandúri - slovačka narodna pripovetka
Narodne urečice, izreke, pitalice i brojalice (izvori)
Humanizam i renesansa (8 časova)
Evropski književni humanizam i renesansa, slovačka humanistička i renesansna književnost (karakter, značaj) - informativno.
Osnovne karakteristike književnosti humanizma i renesanse.
Dela za obradu:
Frančesko Petrarka: Kanconjer (izabrani soneti)
Đovani Bokačo: Dekameron (novela)
Vilijem Šekspir: Romeo i Julija
Miguel de Servantes: Don Kihot
Pavol Kirmezer: odlomci iz renesansne drame
Marin Držić: Dundo Maroje (odlomak)
Barok, prosvetiteljstvo, klasicizam (10 časova)
Književnost baroka, prosvetiteljstvo i klasicizam u Evropi, u slovačkoj književnosti (karakteristike i značaj) - informativno.
Dela za obradu:
Žan Baptist Molijer: Tvrdica
Jan Amos Komenski: Pedagoški spisi (prikaz)
Štefan Pilarik: Doživljaji Štefana Pilarika (odlomak)
Jan Kolar: Kći Slavije (prolog, izbor soneta)
Jan Holi: Selanky (izbor)
Jan Halupka: Kocúrkovo (odlomak)
Dositej Obradović: Pismo Haralampiju (odlomak)
Savremena literatura (4 časa)
Jozef Ciger Hronski: Jozef Mak
Jan Čajak ml.: Zypa Cupák
Napomena: Prilikom obrade književnih dela treba savladati književnoteorijske pojmove koji su u funkciji navedenih tekstova.
LEKTIRA
1. Anton Pavlovič Čehov: Tuga
2. Rudolf Jašik: Trg Svete Alžbete
KNJIŽEVNO-TEORIJSKI POJMOVI
Prilikom obrade književno-umetničkih dela obrađuju se književno-teorijski pojmovi koji su u funkciji interpretacije navedenih tekstova.
Lirika, epika, drama.
Vrste narodnih pesama. Tematika. Balada.
Epika (karakteristika i podela na stihove i prozu).
Epska poezija u stihovima: Epska pesma, ep. epski junak.
Epska poezija u prozi: Pripovetka, novela, roman.
Dramska književnost (karakteristika, podela). Tragedija, komedija, pozorišni komad, Renesansna komedija. Farsa. Drama i pozorište. Dramski junak.
Poezija i proza.
IZRAŽAJNA SREDSTVA
Epitet, poređenje, deminutiv, hiperbola, gradacija, antiteza, metafora. Simbol.
Humanizam, renesansa, barok, klasicizam.
JEZIK (30 časova)
KNJIŽEVNI JEZIK
Književni jezik - pojam
Književna norma, principi normiranja. Savremeni slovački književni jezik. Slovačka lingvistika. Slovakistika u Vojvodini.
Književni jezici Slovaka pre usvajanja slovačkog književnog jezika.
Slovački književni jezik u 19. i 20. veku.
Srpski i slovački jezici kao kontaktni jezici u Jugoslaviji. Slovačko-srpski bilingvizam. Slovački književni jezik i slovačka narečja u Vojvodini.
Gramatike savremenog slovačkog književnog jezika. Jezički priručnici i časopisi. Negovanje kulture slovačkog književnog jezika u vojvođanskoj sredini sa posebnim aspektom na elemente stranog jezika i narečja. Rečnici slovačkog jezika (rečnik slovačkog jezika sa objašnjenjima reči, rečnik sinonima, frazeološki rečnik, kratki rečnik slovačkog jezika, slovačko-srpsko rečnik, terminološki rečnici, rečnik slovačkog književnog izgovora i srpsko-slovački školski rečnik).
Rad sa priručnikom iz pravopisa, rečnikom stranih reči, semantičkim rečnikom slovačkog književnog jezika i terminološkim rečnicima na nastavnom času i kod kuće.
FONETIKA I FONOLOGIJA
Fonetski sistem slovačkog jezika. Samoglasnici (izgovor i podela). Dvoglasnici. Suglasnici, izgovor i podela suglasnika (prema učešću glasovnih organa, prema mestu artikulacije, prema učešću glasa, prema fiziologiji glasovnih organa, prema utisku sluha).
ORTOEPIJA
Izgovor kratkih i dugih samoglasnika. Izgovor dvoglasnika. Izgovor samoglasnika u struji reči. Izgovor samoglasnika i samoglasničkih grupa u stranim rečima.
Izgovor d, t, n, l ispred i, e, ia u domaćim rečima. Izgovor ovih grupa u stranim rečima.
Jednačenje suglasnika po zvučnosti. Jednačenje suglasnika prema mestu izgovora. Jednačenje suglasnika prema jasnosti - nejasnosti. Izgovor udvojenih suglasnika.
Glasovi u nizu.
Slog u slovačkom književnom jeziku. Prozodijske osobine sloga u slovačkom jeziku (otvoreni i zatvoreni slog). Slog je morfema.
Akcenat u slovačkom jeziku. Naglašeni i nenaglašeni slogovi. Akcenat kod predloga. Akcenat kod prefiksa i sufiksa.
Logički izgovor u slovačkom jeziku. Negovanjem pravilnog izgovora otklanjati uticaj srpskog jezika kao kontaktnog.
PRAVOPIS
Slovačka slova. Dijakritički i interpunkcijski znakovi. Principi slovačkog pravopisa: fonetski, morfološki, etimološki i gramatički.
Pisanje i unutar reči (posle tvrdih, mekih i srednjih suglasnika). Pisanje i u gramatičkim i leksičkim sufiksima. Pisanje a. Pisanje dvoglasnika. Pisanje nastavka - ov i - ou. Pisanje dužina (ritmički zakon). Pisanje glasova d, t, l, n bez "mekčenja". Pisanje suglasnika koji se jednače. Pisanje predloga s (so), z (zo). Pisanje velikih početnih slova. Pisanje stranih reči.
KULTURA IZRAŽAVANJA (20 časova)
USMENO IZRAŽAVANJE
Pričanje događaja i doživljaja prema samostalno izrađenoj osnovi; hronološko i retrospektivno pripovedanje (pričanje).
Razgovor na datu temu sa datim tematskim rečima.
Opis složenijeg radnog postupka sa povećanom dozom na tačnost kod upotrebe stručnih naziva.
Portret. Opis spoljnog i unutrašnjeg prostora.
Pripovedanje kao postupak kod kulture govora - sadržaj i struktura (teze, citati).
Diskusija o različitim aktuelnim temama iz života - izbor jezičkih sredstava, formulacija sopstvenog mišljenja, argumentacija, zaključak.
Interpretativno čitanje i odgovarajuća interpretacija lirskih i kraćih proznih tekstova koji se obrađuju u ovom razredu.
Stilistička vežbanja.
Funkcionalni stilovi - administrativni stil.
PISMENO IZRAŽAVANJE
Opisivanje, prilog diskusija (kao i u usmenom izražavanju).
Provera znanja iz pravopisa i dalje sistematsko uvežbavanje pravopisa.
Stilistička vežbanja. Domaći pismeni zadaci (čitanje i analiza na času) sa pokazivanjem na najčešće jezičke i stilističke greške.
Četiri školska pismena zadatka.
KULTURA IZRAŽAVANJA (26 časova)
* Prečišćeni tekst Pravilnika o nastavnom planu i programu za gimnaziju ("Sl. glasnik SRS - Prosvetni glasnik", br. 5/90 i "Sl. glasnik RS - Prosvetni glasnik", br. 3/91, 3/92, 17/93, 2/94, 2/95, 8/95, 23/97, 5/2003, 10/2003, 11/2004, 18/2004, 24/2004 i 3/2005) Redakcija je uradila prateći sistematizaciju Pravilnika o izmenama i dopunama Pravilnika o planu obrazovanja i vaspitanja za gimnazije i programu obrazovanja i vaspitanja za I razred ("Sl. glasnik RS - Prosvetni glasnik", br. 3/91 - prva izmena), kojim je Program obrazovanja za II, III i IV razred dat naknadno kao posebna celina. U skladu sa tom sistematizacijom ugrađene su sve kasnije izmene i dopune.
** U pogledu broja časova nastave primenjivati podatke iz tabela datih u okviru plana obrazovanja za gimnaziju.
*** Način ostvarivanja programa, a za pojedine predmete i dodatna i dopunska nastava dati su na kraju programa za II, III i IV razred odgovarajućeg predmeta.