ODLUKA O UTVRĐIVANJU PORTE CRKVE USPENJA PRESVETE BOGORODICE U BELJINI KOD ČAČKA ZA ARHEOLOŠKO NALAZIŠTE ("Sl. glasnik RS", br. 103/2014)

1. Porta Crkve Uspenja Presvete Bogorodice u Beljini kod Čačka utvrđuje se za arheološko nalazište.

2. Porta Crkve Uspenja presvete Bogorodice u Beljini (u daljem tekstu: arheološko nalazište), nalazi se na teritoriji grada Čačka, na katastarskoj parceli broj 6253/8 KO Čačak, u državnoj svojini.

Arheološko nalazište nalazi se u Beljini, prigradskom naselju grada Čačka, na desnoj obali potoka Lupnjača. Nalazište predstavlja portu pravoslavnog hrama posvećenog Uspenju Presvete Bogorodice u kojoj su otkriveni ostaci nekropole i naselja iz perioda II-IV veka.

Prilikom arheoloških istraživanja 2001-2007. godine, koje je izvodio Narodni muzej u Čačku, otkriveno je višeslojno arheološko nalazište sa ostacima materijalne kulture iz praistorije i rimskog perioda. Najstariji materijalni tragovi na arheološkom nalazištu pripadaju praistorijskom razdoblju, prelazni period iz bronzanog u gvozdeno doba, i čine ih nalazi grnčarije, kućnog lepa i životinjskih kostiju.

Kulturni horizont rimskog perioda odlikuju dva stratigrafska sloja. Starijem antičkom horizontu pripadaju temelji dva veća objekta koji čine deo naselja ekonomskog karaktera i datuju se u drugu polovinu II i početak III veka. Tokom druge polovine III veka ovaj prostor je korišćen za sahranjivanje. Na nekropoli je primenjivan biritualni način sahranjivanja. Nekropola se na osnovu brojnih posuda, novca i drugih predmeta od metala i stakla, koji su otkriveni u grobovima, datuje u period od druge polovine III do druge polovine IV veka. Posebno je značajan nalaz objekta kvadratne osnove, dimenzija 5 x 5 m, koji je imao stubove s korintskim kapitelima, bogato ukrašene arhitrave i vence, arhivolte s ukrasom barske ptice koja u kljunu drži zmiju, akroterije. Građevina je mogla imati memorijalni karakter, kao monumentalna grobnica značajnog pripadnika lokalne zajednice i članova njegove porodice.

Arheološko nalazište je od značaja za izučavanje istorije grada Čačka na teritoriji rimske provincije Dalmacije. Daljim istraživanjem ostataka naselja i nekropole očekivano je da se dobiju podaci o veličini i karakteru rimskog naselja koje se razvijalo na području Beljine, a kojem pripadaju i ostaci termi na levoj obali Lupljače. O značaju nalazišta svedoče i ostaci mauzoleja sa bogatom dekorativnom plastikom, jedinom do sada istraženom na istočnoj teritoriji provincije Dalmacije.

Granica arheološkog nalazišta pruža se spoljnim ivicama katastarske parcele broj 6253/8 KO Čačak, u državnoj svojini.

3. Zaštićena okolina arheološkog nalazišta obuhvata katastarske parcele broj: 5971, 6251/1, 6251/2, 6251/11, 6251/13, 6253/3, 6253/9, 6253/4, 6253/12, 6253/16, 6253/26, 6253/29, 6253/32, 6253/7, KO Čačak, u državnoj svojini i 6253/28, KO Čačak, u privatnoj svojini.

Granica zaštićene okoline ide spoljnim ivicama katastarskih parcela broj: 5971, 6251/1, 6251/2, 6251/11, 6251/13, 6253/3, 6253/9, 6253/4, 6253/12, 6253/16, 6253/26, 6253/28, 6253/32, 6253/7, KO Čačak, u državnoj svojini i 6253/28, KO Čačak, u privatnoj svojini.

4. Utvrđuju se sledeće mere zaštite arheološkog nalazišta:

1) izgradnja infrastrukture preko arheološkog nalazišta, izvođenje građevinskih radova i promena oblika terena dozvoljava se samo uz prethodna sistematska i zaštitna arheološka iskopavanja samo u funkciji prezentacije arheološkog nalazišta i uz odgovarajuću prezentaciju nalaza;

2) izvođenje konzervacije, rekonstrukcija i pravljenje programa revitalizacije dozvoljava se samo uz prethodna sistematska i zaštitna arheološka iskopavanja i odgovarajuću prezentaciju nalaza;

3) zabrana vađenja peska, šljunka, kamena ili zemlje;

4) zabrana sađenja visoke vegetacije i pošumljavanje prostora bez utvrđenih uslova i saglasnosti nadležne ustanove zaštite prirode;

5) zabrana prosipanja, odlaganja i privremenog ili trajnog deponovanja otpadnih i štetnih materija - hemijski agresivnih, eksplozivnih, otrovnih i radioaktivnih;

6) zabrana izvođenja rudarskih radova, eksploatacije sirovina kao i svih vrsta istražnih radova;

7) ispuštanje otpadnih voda površinski i dubinski dozvoljava se na osnovu propisanog projekta u okviru gradske vodovodne i kanalizacione infrastrukture;

8) zabrana neovlašćenog prikupljanja pokretnih arheoloških površinskih nalaza.

5. Utvrđuju se sledeće mere zaštite zaštićene okoline arheološkog nalazišta:

1) izgradnja infrastrukture, industrijskih, javnih i komercijalnih objekata i postrojenja dozvoljava se samo uz prethodna sistematska i zaštitna arheološka iskopavanja i odgovarajuću prezentaciju nalaza;

2) promena oblika i nivelacija terena, vađenja peska, šljunka, kamena ili zemlje dozvoljava se samo na osnovu utvrđenih uslova i saglasnosti nadležne ustanove zaštite kulturnih dobara na prostoru koji je u potpunosti arheološki istražen;

3) sađenje visoke vegetacije i pošumljavanje prostora dozvoljava se samo uz utvrđene uslove i saglasnosti nadležne ustanove zaštite prirode;

4) zabrana prosipanja, odlaganja i privremenog ili trajnog deponovanja otpadnih ili štetnih materija - hemijski agresivnih, eksplozivnih, otrovnih i radioaktivnih;

5) zabrana neovlašćenog prikupljanja pokretnih arheoloških površinskih i ostalih nalaza.

6. Ova odluka stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".