ODLUKA O UTVRĐIVANJU VILE "PALAS" U VRNJAČKOJ BANJI ZA SPOMENIK KULTURE ("Sl. glasnik RS", br. 122/2014)

1. Vila "Palas" u Vrnjačkoj Banji utvrđuje se za spomenik kulture.

2. Vila "Palas" u Vrnjačkoj Banji (u daljem tekstu: spomenik kulture), nalazi se na teritoriji opštine Vrnjačka Banja, u Vrnjačkoj Banji, Goce Delčeva 7, u državnoj svojini, na katastarskoj parceli broj 544 (preparcelacija 544/1, 544/2, 544/3) KO Vrnjačka Banja, u državnoj svojini.

Spomenik kulture sagrađen je u periodu između 1924. i 1926. godine za Nataliju Petrović, zvanu Talka, poznatu babicu u Vrnjcima. Njen suprug je bio sreski načelnik u Smederevskoj Palanci pre Prvog svetskog rata, u kome je učestvovao sa najstarijim sinom, a nakon povlačenja srpske vojske preko Albanije bio je u Alžiru, gde je i preminuo pred kraj rata. U podnožju šumice "Raj" Talka je kupila zemlju i sagradila jednu od najvećih zgrada na tom potezu u međuratnom periodu, sa 15 soba, velikom terasom za sunčanje, prostranom kuhinjom i restoranom. Vilu je projektovao vrnjački inženjer Gamalejev oblikujući je prema razglednici iz Alžira, u duhu specifičnog klasicizma rasprostranjenog u francuskim kolonijama u severnoj Africi. Radove je izvodio poznati preduzimač Ilija Stojanović. Akademsko simetrično rešenje građevine sa dva bočna isturena rizalita na prednjoj strani, kao i harmoničnost komponovanja arhitektonskih elemenata - lučnih otvora u prizemlju a pravougaonih na spratu, pokazuju težnju ka postizanju reprezentativnosti po ugledu na male francuske plemićke dvorce. Ima pravougaonu osnovu. U suterenu su kuhinja i ostava, a u prizemlju i na spratu sobe za goste. Uz terasu na krovu nalazile su se dve pomoćne prostorije, a sa svake strane bila su izvedena po dva dekorativna luka. Građena je opekom, dok je sokl od kamena. Prepravkama izvedenim u savremeno doba zatvoren je prozorima ulazni trem, kao i velika središnja terasa na spratu, a na krovnoj terasi je zazidana ograda (nekada sa balustradama) i devastirana trodelna atika sa natpisom (Vila Palas Palas). Na spratovima oba rizalita sačuvani su polukružni balkoni sa ogradama od kovanog gvožđa. Preostale elemente koji ukrašavaju fasadu, čine reljefno izvedene balustrade ispod prozora, profilisani abakusi lažnih kapitela, doprozornici i naglašen kordonski venac. Na sredini zadnje strane zgrade isturen je ulazni deo kojim se pristupa unutrašnjem stepeništu. U dvorištu koje je nekada bilo ograđeno niskom zidanom perforiranom ogradom sa nizom stubića i kapijom sa stubovima na čijem vrhu su bile kugle, nalazila se česma, senica, a krasile su ga i brojne dekorativne biljke. U ovom pansionu, motivu na razglednicama, poznatom naročito tridesetih godina 20. veka, jednom od banjskih centara kulturnog i društvenog života boravile su mnoge poznate ličnosti, ali je najpopularnija bila glumica Žanka Stokić.

Ovaj spomenik kulture svrstava se u značajna ostvarenja u graditeljskom nasleđu banja Srbije, kako zbog arhitektonskih svojstava, oblikovanja zasnovanog na eklektičkom pristupu u primeni arhitektonskih i dekorativnih elemenata inspirisanih francuskom klasicističkom kolonijalnom arhitekturom, tako i zbog značaja za unapređenje društvenog i kulturnog života.

3. Zaštićena okolina spomenika kulture obuhvata katastarske parcele broj: 544 (preparcelacija 544/1, 544/2, 544/3), 545 (preparcelacija 545/1, 545/2) i 546 (preparcelacija 546/1, 546/2) KO Vrnjačka Banja, u državnoj svojini.

4. Utvrđuju se sledeće mere zaštite spomenika kulture:

1) očuvanje izvornog izgleda spoljašnje arhitekture i enterijera, horizontalnog i vertikalnog gabarita, oblika i nagiba krova, svih konstruktivnih i dekorativnih elemenata, originalnih materijala, stilskih i funkcionalnih karakteristika;

2) zabrana prepravki, dogradnje i nadgradnje;

3) zabrana radova koji mogu ugroziti statičku stabilnost spomenika kulture;

4) ažurno praćenje stanja i održavanje konstruktivno-statičkog sistema, krovnog pokrivača, svih fasada, enterijera i ispravnosti instalacija u spomeniku kulture;

5) postavljanje uređaja za zaštitu od požara;

6) vođenje elektro i TT vodova podzemnim putem;

7) zabrana postavljanja priključnih kutija, ormara i rashladnih uređaja na fasadama spomenika kulture;

8) vraćanje izvornog izgleda ograde dvorišta, horizontalnog i vertikalnog gabarita, oblika, svih konstruktivnih i dekorativnih elemenata, originalnih materijala, stilskih i funkcionalnih karakteristika;

9) očuvanje prvobitnog hortikulturnog uređenja , obnavljanje, negovanje i redovno održavanje dekorativne flore dvorišta.

5. Utvrđuju se sledeće mere zaštite zaštićene okoline spomenika kulture:

1) zabrana gradnje i postavljanja trajnih ili privremenih objekata koji svojim gabaritom, volumenom, oblikom ili namenom mogu ugroziti ili degradirati spomenik kulture i njegovu zaštićenu okolinu;

2) zabrana radova koji mogu ugroziti statičku bezbednost spomenika kulture;

3) zabrana gradnje objekata koji nisu u funkciji spomenika kulture;

4) zabrana postavljanja pokretnih tezgi, kioska i drugih privremenih objekata unutar zaštićene okoline;

5) zabrana prosipanja, odlaganja i privremenog ili trajnog deponovanja otpadnih i opasnih materija;

6) vođenje elektro i TT vodova podzemnim putem;

7) urbanističko i komunalno uređenje, hortikulturno opremanje, negovanje dekorativne flore i redovno održavanje prostora zaštićene okoline spomenika kulture u funkciji spomenika kulture.

6. Ova odluka stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".