PRAVILNIKO BLIŽIM USLOVIMA I NAČINU OSTVARIVANJA SOCIJALNE ZAŠTITE DECE U PREDŠKOLSKOJ USTANOVI("Sl. glasnik RS", br. 131/2014) |
Ovim pravilnikom utvrđuju se bliži uslovi i način ostvarivanja socijalne zaštite u predškolskim ustanovama (u daljem tekstu: ustanova).
Socijalna zaštita u ustanovi ostvaruje se u skladu sa propisima kojima se uređuju oblasti predškolskog vaspitanja i obrazovanja, socijalne zaštite i porodično pravne zaštite.
Socijalno-zaštitna funkcija ustanove ostvaruje se u skladu sa Osnovama programa socijalnog rada u predškolskim ustanovama.
Osnove programa socijalnog rada u predškolskim ustanovama odštampane su uz ovaj pravilnik i čine njegov sastavni deo.
Poslove socijalnog rada i socijalne zaštite u ustanovi obavlja saradnik - socijalni radnik, u skladu sa zakonom.
Socijalni rad u ustanovi ostvaruje se na način da se obezbedi:
1) doprinos socijalnoj sigurnosti i stabilnosti porodice;
2) doprinos vaspitnoj funkciji porodice;
3) doprinos ostvarivanju socijalnih prava i pravde za decu;
4) prevencija socijalnih problema dece na najranijem uzrastu;
5) postizanje optimalne usklađenosti između potreba i interesovanja dece i porodice za uključivanjem u predškolsko vaspitanje i obrazovanje i ponude različitih oblika i programa za decu i porodice;
6) podrška socijalizaciji deteta i njegovom aktivnom uključivanju u kolektiv i širu društvenu zajednicu;
7) očuvanje i unapređenje porodičnih odnosa;
8) ublažavanje posledica siromaštva i socijalne isključenosti;
9) prevencija i zaštita dece od nasilja, zanemarivanja i zlostavljanja;
10) uklanjanje posledica zanemarivanja i zlostavljanja dece u saradnji sa institucijama u lokalnoj zajednici;
11) stvaranje kvalitetnih uslova za rast, razvoj i učenje predškolskog deteta;
12) zaštita dece izložene rizicima;
13) podrška inkluziji dece sa smetnjama u razvoju.
Socijalno-zaštitna funkcija u ustanovi realizuje se:
1) na nivou predškolske ustanove i vaspitne grupe;
2) u radu sa decom i roditeljima, odnosno starateljima;
3) u radu sa zaposlenima;
4) u saradnji sa lokalnom zajednicom.
Aktivnosti saradnika - socijalnog radnika na poslovima socijalnog rada i socijalne zaštite u ustanovi po navedenim nivoima definisane su Osnovama programa socijalnog rada u predškolskoj ustanovi.
Ustanova sa manje od 30 vaspitnih grupa uzrasta od šest meseci do polaska u školu u celodnevnom i poludnevnom trajanju i pripremnog predškolskog programa ima jednog socijalnog radnika sa 1/3 radnog vremena na poslovima ostvarivanja socijalno zaštitne funkcije u ustanovi.
Ustanova sa 30-79 vaspitnih grupa uzrasta od šest meseci do polaska u školu u celodnevnom i poludnevnom trajanju ima jednog socijalnog radnika sa 50 odsto radnog vremena na poslovima ostvarivanja socijalno zaštitne funkcije u ustanovi.
Ustanova sa 80 do 100 vaspitnih grupa, uzrasta od šest meseci do polaska u školu u celodnevnom i poludnevnom trajanju, ima jednog socijalnog radnika na poslovima ostvarivanja socijalno zaštitne funkcije u ustanovi.
Ustanova koja ima više od 100 vaspitnih grupa uzrasta od šest meseci do polaska u školu u celodnevnom i poludnevnom trajanju, u skladu sa zakonom kojim se uređuje predškolsko vaspitanje i obrazovanje, na svaki dodatni broj grupa primenjuje odredbe iz st. 1, 2. i 3. ovog člana.
Saradnik na poslovima unapređivanja socijalne zaštite u ustanovi obavezan je da vodi evidencioni list sa listom praćenja.
Danom stupanja na snagu ovog pravilnika prestaje da važi Pravilnik o osnovama programa socijalnog rada u predškolskim ustanovama ("Službeni glasnik RS", broj 70/94).
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".
OSNOVE PROGRAMA SOCIJALNOG RADA U PREDŠKOLSKIM USTANOVAMA
Osnove programa socijalnog rada u predškolskim ustanovama polaze od činjenice da je delatnost predškolske ustanove višestruka i da su njene funkcije komplementarne i ravnopravne. Osnovama programa socijalnog rada pruža se orijentacija predškolskoj ustanovi u identifikaciji područja rada, uspostavljanju veza i odnosa u okruženju, obezbeđivanju podrške deci i pomoći porodici u ostvarivanju njenih funkcija, ostvarivanju saradnje sa porodicom i stvaranju povoljne socijalne klime u ustanovi i vaspitnoj grupi. Ostvarivanje socijalnog rada podrazumeva stalno poboljšavanje uslova rada i standarda u predškolskim ustanovama putem razvijanja sponzorstva, donatorstva i organizovanja različitih socijalnih akcija, kao i socijalne promocije programa rada i usluga ustanove kojima se mogu zadovoljavati brojne i različite potrebe porodice i dece, ali kojima se mogu artikulisati i neke nove. Složeni i višeslojni aspekti profesionalnog socijalnog rada ostvaruju se kroz rad sa pojedincem, grupom i zajednicom.
Socijalni rad kao profesija promoviše socijalne promene, rešavanje problema u međuljudskim odnosima kao i osposobljavanje i oslobađanje ljudi sa ciljem povećanja blagostanja. Principi ljudskih prava i socijalne pravde fundamentalni su za socijalni rad. Misija socijalnog rada podrazumeva da se socijalni rad u svojim različitim formama obraća brojnim, kompleksnim odnosima između ljudi i njihovog okruženja i treba da doprinese razvoju i ostvarivanju potencijala svakog pojedinca punopravnim uključivanjem u društvenu zajednicu i aktivnim delovanjem u njoj.
Osnovni principi i vrednosti socijalnog rada jesu:
- poštovanje slobode i dostojanstva ličnosti;
- uvažavanje individualnih i grupnih osobenosti i razlika;
- razvijanje spontanosti, kreativnosti i potencijala pojedinaca za lični razvoj i samopomoć;
- zalaganje za socijalnu pravdu, ekonomsko, fizičko i psihičko blagostanje ličnosti;
- težnja da se profesionalno znanje i veštine upotrebe u korist drugih;
- neutralan i neosuđujući stav, poštovanje poverljivosti odnosa sa drugima i profesionalne tajne; i
- dostojanstvo u ličnom i profesionalnom ponašanju.
Između osnovnih i opšte prihvaćenih vrednosti socijalnog rada i drugih vrednosti i načela, koji su sličnog fundamentalnog karaktera na području delovanja predškolskih ustanova, postoji izuzetno visok stepen međusobnog poklapanja. Koncepcija predškolskog vaspitanja i obrazovanja temelji se na demokratskim i humanističkim vrednostima našeg društva. Bazične vrednosti koje treba da prožimaju sve odnose, aktivnosti i postupke u praksi nege, vaspitanja i obrazovanja dece predškolskog uzrasta su: poštovanje ljudskog dostojanstva i integriteta svake osobe; participacija (pravo učešća i iznošenja sopstvenog mišljenja); poštovanje razlika (pozitivno vrednovanje različitosti kao izvora napretka, razvoja i učenja); ravnopravnost i sloboda izbora; solidarnost prema slabijim i osetljivim i učenje, saznanje i lični razvoj.
Socijalni rad stvara uslove u predškolskim ustanovama za sistematsku, primarnu preventivu različitih teškoća dece u razvoju, omogućava pravovremenost intervencija, a pokretanjem različitih socio-kulturnih aktivnosti prevladava svoje stigmatizujuće dejstvo službe namenjene marginalnim grupama. Jedna od najvažnijih funkcija predškolskog vaspitanja i obrazovanja je pružanje jednakih prilika za svu decu i prevazilaženje društvenih razlika i kompenzacija nepovoljnijeg položaja ili uslova. Razlike koje deca donose u smislu ličnih mogućnosti, prethodnog znanja, etničkog porekla, porodičnih vrednosti, verovanja i običaja itd. moraju da se uvažavaju. Ukoliko je predškolska ustanova mesto za svakodnevni život dece, ona treba da bude mesto gde sva deca mogu da se iskažu i mesto partnerskih odnosa i interakcije sa roditeljima i zajednicama, otvoreno za različite načine življenja i različite ljudske prakse.
Ostvarujući neophodno povezivanje svih raznorodnih činilaca koji utiču na razvoj deteta, a posebno, uspostavljajući podudarnost potreba porodice i dece i aktivnosti predškolske ustanove, socijalni rad ostvaruje svoju preventivnu, socio-terapeutsku ulogu. U uslovima javljanja, postojanja i produbljivanja problema koji ometaju razvoj deteta, socijalnim radom u porodici i sa porodicom, na terenu i u koordinaciji sa drugim službama i institucijama ublažavaju se ili eliminišu negativni efekti nastalih problema i pruža neophodna pomoć porodicama i deci u teškoćama.
Sistematski i planski socijalni rad podrazumeva neprestani istraživački odnos prema praksi socijalnog rada i efektima sopstvene intervencije.
PROGRAM SVIH OBLIKA RADA SARADNIKA NA UNAPREĐIVANJU SOCIJALNE ZAŠTITE U PREDŠKOLSKOJ USTANOVI
Socijalni radnik, primenom savremenih teorijskih i praktičnih saznanja, metoda, tehnika i veština socijalnog rada, doprinosi ostvarivanju i unapređenju socijalno zaštitne funkcije predškolske ustanove, radom na obezbeđivanju socijalne sigurnosti, socijalizaciji dece i ujednačavanja uslova za njihov razvoj.
- Preventivno delovanje, prepoznavanje socijalnog konteksta u kome dete funkcioniše,
- Podrška roditeljima u adekvatnom obavljanju roditeljske funkcije i unapređenju kvaliteta porodičnih odnosa,
- Praćenje potreba porodice u lokalnoj zajednici za odgovarajućim oblicima rada,
- Stvaranje uslova za povećanje obuhvata dece u lokalnoj zajednici različitim posebnim i specijalizovanim programima,
- Podrška roditeljima i deci sa smetnjama u razvoju u ostvarivanju prava na zaštitu i pomoć u svim sistemima socijalne sigurnosti (socijalne zaštite, zaštite dece, zdravstva i dr.) i procesu uključivanja u predškolsku ustanovu,
- Učešće u procesu razvijanja inkluzivnog pristupa u predškolskoj ustanovi i zajednici,
- Koordinacija u primeni Opšteg i Posebnog protokola o zaštiti dece od nasilja, zlostavljanja i zanemarivanja,
- Rad sa porodicama u kojima postoji nasilje, zlostavljanje i zanemarivanje,
- Učešće u aktivnostima pokretanja, definisanja i sprovođenja populacione politike predškolske ustanove, lokalne zajednice i drugih činilaca društvene zajednice,
- Saradnja sa ostalim stručnim saradnicima, saradnicima, vaspitačima, roditeljima i stručnim organizacijama,
- Saradnja sa lokalnom samoupravom i relevantnim institucijama na svim pitanjima vezanim za ostvarivanje socijalne funkcije predškolskih ustanova,
- Koordinacija u aktivnostima prijema dece u skladu sa Pravilnikom o bližim uslovima za utvrđivanje prioriteta za upis dece u predškolsku ustanovu.
Osnovni stručni poslovi saradnika na unapređivanju socijalne zaštite u predškolskoj ustanovi obuhvataju informisanje, procenu, planiranje, posredovanje i zastupanje u ostvarivanju prava i korišćenju usluga, savetodavno usmeravanje u ostvarivanju socijalne funkcije predškolske ustanove, porodica i zaposlenih u vezi sa zaštitom dece kojima je potrebna pomoć socijalnog radnika, socio-edukativne aktivnosti u predškolskoj ustanovi i sa porodicama koje koriste usluge predškolske ustanove, sprovođenje mera zaštite dece, porodica i zaposlenih i praćenje efekata preduzetih usluga i mera u neposrednom radu.
I. Planiranje i programiranje socijalnog rada
U okviru izrade planskih dokumenata ustanove:
1. Izrađuje godišnji i operativne planove za svoj rad, kao i izveštaje o njihovom ostvarivanju
2. Učestvuje u izradi pojedinih delova godišnjeg plana rada ustanove i to:
- koncepcije godišnjeg plana rada ustanove,
- oblika i organizacije rada, kao i radnog vremena,
- plana i programa za zaštitu bezbednosti dece,
- plana i programa zaštite dece od nasilja,
- koncepcije programa ostvarivanja socijalne funkcije ustanove,
- plana i programa saradnje porodice i predškolske ustanove.
3. Učestvuje u izradi predškolskog programa,
4. Pruža podršku u izradi i razvijanju individualnih obrazovnih planova i sarađuje sa interresornom komisijom u proceni potreba za dodatnom obrazovnom, zdravstvenom i socijalnom podrškom detetu.
II. Aktivnosti na unapređivanju socijalne funkcije predškolske ustanove
1. Praćenje potreba porodice u lokalnoj zajednici,
2. Koordinacija u prijemu dece u ustanovu,
3. Učešće u formiranju i strukturiranju vaspitnih grupa,
4. Praćenje i analiza popunjenosti kapaciteta na nivoima grupe, vrtića i ustanove,
5. Organizacija i vođenje baze podataka o statusima dece i porodica,
6. Iniciranje ostvarivanja posebnih i specijalizovanih programa u skladu sa potrebama porodica,
7. Organizacija i praćenje boravka dece na bolničkom lečenju,
8. Koordinacija rekreativnog boravka dece van ustanove,
9. Primena analitičko-istraživačkog i javno-informativnog rada na nivou ustanove i u lokalnoj zajednici,
10. Učešće u stalnom poboljšavanju uslova rada, razvijanju sponzorstva, donatorstva i organizovanju raznih socijalnih akcija,
11. Pokretanje aktivnosti za uređenje igrališta za decu u ustanovi i njenom okruženju.
III. Rad sa vaspitačima
1. Razmena informacija o deci i porodici u cilju sagledavanja porodičnog i šireg socijalnog konteksta i uslova odrastanja dece,
2. Saradnja sa vaspitačima u domenu identifikacije razvojnih problema pojedine dece uslovljenih porodičnim i socijalnim razlozima i pružanja podrške detetu i porodici,
3. Informisanje o relevantnim socijalnim aspektima porodičnog konteksta odrastanja deteta.
IV. Rad sa roditeljima, odnosno starateljima
1. Ostvarivanje kontinuirane saradnje sa roditeljima, odnosno starateljima u cilju praćenja razvoja dece i pružanja podrške i pomoći oko rešavanja izraženih problema u funkcionisanju deteta i porodice (individualno i grupno),
2. Informisanje porodice o pravima dece i roditelja iz oblasti društvene brige o deci, socijalne zaštite i drugih sistema socijalne sigurnosti, funkcionisanja porodice i porodičnih odnosa,
3. Organizovanje predavanja za roditelje, odnosno staratelje iz oblasti socijalnog funkcionisanja (socijalizacija dece, zaštita dece od nasilja i zanemarivanja, veštine roditeljstva i dr.),
4. Pružanje stručne pomoći roditeljima, odnosno starateljima oko ostvarivanja određenih prava iz domena socijalne i porodično-pravne zaštite,
5. Neposredno učešće u rešavanju porodičnih problema korisnika usluga - pojedinačno ili timski,
6. Savetodavni rad sa porodicama dece sa smetnjama u razvoju,
7. Utvrđivanje specifičnih pojedinačnih socijalnih potreba dece - faktora rizika po razvoj dece,
8. Organizacija aktivnosti u cilju promocije roditeljstva (škola roditeljstva),
9. Predlaganje i preduzimanje odgovarajućih mera i usluga socijalnog rada za decu i porodice u stanju socijalne potrebe.
V. Rad sa direktorom, stručnim saradnicima, pedagoškim asistentom
1. Informisanje direktora i stručnih organa ustanove o rezultatima analiza i istraživanja koja se bave problematikom ustanove, dece i porodice,
2. Realizacija preventivnih aktivnosti čiji je cilj sprečavanje, rano otkrivanje, olakšavanje ili prevazilaženje socijalnih problema, u saradnji sa ostalim stručnim saradnicima, pedagoškim asistentom, odnosno pratiocem dece,
3. Učešće u strukturiranju vaspitnih grupa s posebnim akcentom na socijalnu strukturu porodice.
VI. Rad sa zaposlenima u ustanovi
1. Individualni savetodavni rad sa zaposlenima povodom problema u njihovom porodičnom ili profesionalnom funkcionisanju,
2. Upoznavanje zaposlenih sa njihovim pravima iz oblasti socijalne i porodično-pravne zaštite,
3. Zastupanje interesa zaposlenih i ustanove pred invalidskim komisijama u postupcima penzionisanja radnika ili njihovog raspoređivanja na druge poslove,
4. Iniciranje aktivnosti koje doprinose poboljšanju uslova i efekata rada zaposlenih.
VII. Rad u stručnim organima i timovima
1. Saradnja sa direktorom i stručnim saradnicima;
2. Učešće u radu tima za prevenciju nasilja, stručnog tima za inkluzivno obrazovanje i drugih timova u ustanovi;
3. Savetodavni rad sa porodicama dece sa smetnjama u razvoju;
4. Savetodavni rad i saradnja sa vaspitačima i defektolozima u izradi i praćenju individualnog obrazovnog plana za pojedinačnu decu.
VIII. Saradnja sa nadležnim ustanovama, organizacijama, udruženjima i jedinicom lokalne samouprave
1. Učešće u formiranju i funkcionisanju mreže ustanova u jedinici lokalne samouprave koje se bave zaštitom interesa dece, na osnovu protokola o saradnji,
2. Saradnja sa stručnim institucijama i humanitarnim organizacijama u cilju obezbeđivanja materijalne i nematerijalne podrške deci pogođenoj nepovoljnim prilikama,
3. Neposredna saradnja sa interresornom komisijom u jedinici lokalne samouprave,
4. Učešće u istraživanjima drugih institucija koje se bave problematikom ustanove, dece i porodice,
5. Saradnja sa drugim predškolskim ustanovama i osnovnim školama u kojima stiču obrazovanje i vaspitanje deca ometena u razvoju, centrom za socijalni rad, policijom, zdravstvenim ustanovama, drugim stručnim i visokoškolskim ustanovama i pojedincima, kulturnim, sportskim, humanitarnim i nevladinim organizacijama i drugim institucijama.
IX. Vođenje dokumentacije, priprema za rad i stručno usavršavanje
1. Učešće u vođenju dokumentacije koja se odnosi na planiranje i realizaciju socijalne funkcije predškolske ustanove,
2. Vođenje evidencije o svom radu,
3. Vođenje evidencije o deci koja se nalaze u stanju socijalne potrebe i preduzetim merama,
4. Stručno usavršavanje - individualno i grupno na nivou ustanove ili van ustanove (seminari, stručni skupovi, simpozijumi i sl.).