PROGRAMKONTROLE I SMANJENJA POPULACIJE NAPUŠTENIH PASA I MAČAKA NA TERITORIJI GRADA VALJEVA("Sl. glasnik grada Valjeva", br. 2/2015 - sveska 1) |
Organi jedinica lokalne samouprave dužni su da izrade i sprovode program kontrole i smanjenja populacije napuštenih pasa i mačaka prema specifičnostima sredine što je propisano članom 54. stav 1. Zakona o dobrobiti životinja ("Službeni glasnik Republike Srbije", broj 41/09).
Na teritoriji grada Valjeva, kako na urbanim, tako i na ruralnim područjima poslednjih godina sve je veći broj napuštenih pasa i mačaka, što predstavlja ozbiljan zdravstveni, ekološki, higijenski i socijalni problem. Iz godine u godinu sve je veći broj slučajeva kada su napušteni psi napadali građane. Uzrok ovog problema su nedovoljna edukacija i loše navike vlasnika koji ne vode odgovarajuću brigu o svojim psima.
Polazeći od osnovnih problema grad Valjevo je pristupio izradi Programa kontrole i smanjenja populacije napuštenih pasa i mačaka na teritoriji grada Valjeva (u daljem tekstu: Program) koji sistematski i sa predloženim sinhronizovanim merama daje rešenje za zaustavljanje daljeg rasta brojnosti populacije pasa i mačaka na ulicama.
Izrazi upotrebljeni u ovom Programu imaju sledeće značenje:
Napušteni pas ili mačka je pas ili mačka koja nema dom ili koja se nalazi izvan njega i lišena je nege i brige vlasnika, odnosno držaoca i koju je on svesno napustio.
Izgubljeni pas ili mačka je pas ili mačka koja je napustila vlasnika, odnosno držaoca, bez njegove volje i koju on traži.
Pas i mačka lutalica je svaki pas i mačka koji se nađu na javnom mestu bez nadzora vlasnika i bez identifikacije.
II RAZLOZI I PRAVNI OSNOV ZA IZRADU PROGRAMA
A. Razlozi za rešavanje problema obuhvaćenih ovim Programom su višestruki i možemo ih grupisati na sledeći način:
1. Zdravstveni - sprečava se širenje i prenošenje u epidemiologiji zaraznih bolesti, zoonoza , koje su zajedničke ljudima i životinjama.
2. Socijalno-bezbednosni - smanjenje napada na građane kao i smanjenje narušavanja javnog reda i mira.
3. Ekološko-higijenski - sprečava se rasturanje čvrstog otpada i smeća iz kontejnera, kanti i deponija, izbegava se prljanje ulica, javnih površina i dečijih igrališta.
4. Estetski - lepši izgled grada i naseljenih mesta, kako za građane, tako i za turiste.
5. Humani odnos prema životinjama - humano postupanje sa životinjama je mera u interesu ljudi i životinja.
6. Finansijski - sredstva potrebna za rad prihvatilišta i nadležne službe daleko su manja i isplativija od slučajeva kada bi gradski budžet morao da isplati odštetne zahteve usled napada napuštenih pasa na građane.
7. Edukativni - stalno informisanje građana o radu prihvatilišta, podsticanje šire javnosti na učešće u rešavanju problema napuštenih pasa i mačaka kroz razne tribine, štampane materijale i obaveštenja.
B. Pravni osnov za izradu programa:
1. Zakon o dobrobiti životinja ("Službeni glasnik Republike Srbije", broj 41/09),
2. Zakon o veterinarstvu ("Službeni glasnik Republike Srbije", broj 91/2005, 30/10 i 93/12),
3. Zakon o zaštiti životne sredine ("Službeni glasnik Republike Srbije", broj 135/04, 36/09, 36/09 - drugi zakon i 72/09 - dr. zakon i 43/2011 - odluka US),
4. Zakon o zaštiti prirode ("Službeni glasnik Republike Srbije", broj 36/09,88/10 i 91/10 - ispravka),
5. Zakon o komunalnim delatnostima ("Službeni glasnik Republike Srbije", broj 88/11),
6. Pravilnik o načinu obeležavanja i registracije pasa i mačaka ("Službeni glasnik Republike Srbije", broj 23/12),
7. Pravilnik o načinu držanja pasa koji mogu predstavljati opasnost za okolinu ("Službeni glasnik RS", broj 65/10),
8. Pravilnik o uslovima koje moraju da ispunjavaju prihvatilišta i pansioni za životinje ("Službeni glasnik RS", broj 19/12),
9. Pravilnik o načinu neškodljivog uklanjanja leševa i otpadaka životinjskog porekla i o uslovima koje moraju da ispunjavaju objekti i oprema za sabiranje, neškodljivo uklanjanje i utvrđivanje uzroka uginuća i prevozna sredstva za transport životinjskih leševa i otpadaka životinjskog porekla ("Službeni list SFRJ", broj 53/89 i "Službeni glasnik RS", br. 31/2011 - dr. pravilnik),
Uz važeće propise korišćene su konsultacije sa veterinarskim stanicama, udruženjima za zaštitu životinja, službom zoohigijene i inspekcijskim službama.
III PRIORITETNE AKTIVNOSTI I ZADACI
1. Istraživanje populacije pasa i mačaka - procena stanja prema specifičnostima sredine
Podaci o populaciji pasa su prvi korak u sprovođenju Programa kontrole, na osnovu kojih bi se mogle planirati dalje aktivnosti koje su obuhvaćene ovim Programom.
Istraživanjem populacije pasa potrebno je utvrditi njihov broj, i to ukupan broj svih pasa, broj pasa poznatih vlasnika i broj pasa bez vlasnika (napuštenih pasa ili lutalica), starosnu, polnu strukturu, kondiciono stanje i druge parametre. Uz sve ovo važno je ustanoviti koji faktori i u kom obimu doprinose opstanku njihove populacije (uspešnost reprodukcije i razlozi, način držanja pasa, struktura staništa).
U sprovođenju ove mere koristiti metod direktnog prebrojavanja i sprovesti ga u saradnji sa nadležnim veterinarskim službama.
Prema podacima koje je nadležna Gradska uprava grada Valjeva - Odeljenje za inspekcijske poslove dobilo od Veterinarske inspekcije Kolubarskog upravnog okruga početkom meseca februara 2015. godine na teritoriji naseljenog mesta Valjeva je oko 6.153 vakcinisanih pasa. Vlasnika pasa na teritoriji grada Valjeva ima oko 8.632, dok vlasnika pasa na teritoriji naseljenog mesta Valjevo ima oko 3.690. Broj obeleženih, odnosno vakcinisanih pasa na teritoriji naseljenog mesta Valjevo je oko 6.244.
Prema podacima Odeljenja za inspekcijske poslove broj napuštenih pasa i pasa lutalica je između 400 i 600.
2. Registracija i obeležavanje
Analizirajući situaciju na ulicama grada
Valjeva uočeno je da postoje različite kategorije pasa i to su:
1) psi koje su napustili ili izgubili vlasnici,
2) psi poznatih vlasnika koji se slobodno kreću po javnim mestima bez ikakvog nadzora,
3) psi koji nikada nisu imali vlasnike već su rođeni na ulici,
4) poludivlji psi.
Napred navedene 4 kategorije pasa mogu grupisati u dve:
3. psi poznatih vlasnika,
4. psi bez vlasnika.
Registracija i obeležavanje je ključna preventivna mera kojom je olakšan nadzor nad njihovim kretanjem, trgovinom, prevozom, odnosno pronalaženjem izgubljenih, napuštenih i otuđenih ljubimaca. Na taj način svaki pas bi bio evidentiran i znao bi se njegov vlasnik.
Kao jedna od faza u sprovođenju ove mere je i kaznena politika nesavesnih vlasnika koji se ne pridržavaju propisa, kao i angažovanje nadležnih službi na sprovođenju propisa.
Ovo je najefikasnija mera za kontrolu i smanjenje brojnosti populacije. Sterilizacijom se smanjuje broj lutalica, ali se ujedno reguliše i nekontrolisana reprodukcija kućnih ljubimaca. Ovim postupkom se direktno utiče na smanjenje broja pasa na ulicama, a i na zdravlje kućnih ljubimaca.
Napušteni psi koji su uhvaćeni, obavezno se posle vakcinacije i registracije sterilišu. Nakon sterilizacije psi mogu ostati u prihvatilištu u zakonski predviđenom roku.
Takve pse treba fotografisati i njihove tzv. "profile" staviti na veb-sajt Javnog komunalnog preduzeća "Vidrak" Valjevo kako bi građani koji bi udomili te pse došli do najbržih informacija o životinji, ili kako bi vlasnici izgubljenih pasa lakše došli do informacija o svom ljubimcu.
Takođe može se desiti slučaj da nakon zakonski provedenog roka u prihvatilištu pas bude udomljen od strane društva za zaštitu životinja ili vraćen na ulicu.
Sterilisane životinje vraćene na prvobitna staništa čuvaju teritoriju sprečavajući dolazak nesterilisanih životinja.
Ciljevi obrazovanja i informisanja su upoznavanje vlasnika pasa, kao i građana sa osobinama i potrebama pasa, sopstvenim motivima držanja pasa, zakonskim obavezama vlasnika, a sve to imajući u vidu da je odgovorno vlasništvo temelj rešavanja problema napuštenih pasa i mačaka. Neophodno je medijskom kampanjom, edukacijom, ali i pojačanim merama kontrole i sankcijama, obezbediti smanjenje napuštanja ovih kućnih ljubimaca. Kontinuirana akcija u ovom smislu bi doprinela buđenju svesti među vlasnicima životinja, kao i buđenju svesti kod ostalih građana o uzrocima ovog problema.
Širu javnost bi trebalo upoznati sa sadržajem ovog Programa putem organizovanja tribina, gostovanja aktera Programa na lokalnim medijima i putem zvaničnog veb-sajta Javnog komunalnog preduzeća "Vidrak" Valjevo.
Održavanje higijene podrazumeva efikasno uklanjanje otpadnih materija, otpadaka hrane, neiskorišćene hrane za ljude i slično što u velikoj meri utiče na populaciju pasa i mačaka na ulicama.
Pod posebnu kontrolu moraju se staviti đubrišta, deponije smeća, kao i odlaganje otpadaka hrane iz restorana i drugih prehrambenih objekata.
Zato je neophodno analizirati i predvideti načine uklanjanja izvora hrane, vode ili skloništa.
Kao jedna od mera su odlaganje otpada u odgovarajuće kontejnere koji bi imali ispravne poklopce i koji se moraju redovno prazniti.
Članom 46. Zakona o veterinarstvu ("Službeni glasnik Republike Srbije", broj 91/05, 30/10 i 93/12) propisano je da je lokalna samouprava dužna da na svojoj teritoriji organizuje zoohigijensku službu koja obavlja sledeće poslove: hvata i zbrinjava napuštene životinje u prihvatilišta za životinje; neškodljivo uklanja leševe životinja sa javnih površina i objekata za uzgoj; držanje, dresuru, izlaganje, održavanje takmičenja ili promet životinja; transport ili organizovanje transporta leševa životinja sa javnih površina i objekata za uzgoj, držanje, dresuru, izlaganje, održavanje takmičenja ili promet životinja do objekta za sakupljanje, preradu ili uništavanje otpada životinjskog porekla na način koji ne predstavlja rizik po druge životinje, ljude ili životnu sredinu.
Grad Valjevo je ovu delatnost poverio Javnom komunalnom preduzeću "Vidrak" Valjevo Odlukom o usklađivanju osnivačkog akta Javnog komunalnog preduzeća "Vidrak" Valjevo ("Službeni glasnik grada Valjeva", broj 5/13) i Statutom javnog komunalnog preduzeća "Vidrak"Valjevo broj 01-4624/1-13 od 11.06.2013. godine.
Prihvatilište mora biti pristupačno, atraktivno i sa zanimljivim sadržajima za posetioce, koji su zainteresovani da udome životinje koje u njemu borave. Kako bi se obezbedilo udomljavanje što većeg broja životinja važno je u ove aktivnosti uključiti i društva za zaštitu životinja.
Neophodno je da Javno komunalno preduzeće "Vidrak" izradi poseban deo na već postojećem veb-sajtu na kojem bi sva zainteresovana lica imala pristupačne podatke o psima koji su pogodni za udomljavanje. Psi pogodni za udomljavanje su oni psi za koje je utvrđeno da imaju pogodan temperament i da se lako prilagođavaju na novog vlasnika. Takođe budući vlasnici treba da se upoznaju o svojim zakonskim obavezama i odgovornostima kroz obrazovne programe.
U sredinama koje su kao naša i u kojima je broj pasa lutalica veliki opravdano je primeniti takozvani "CNR" program (uhvati, steriliši, pusti).
Nakon registracije, obeležavanja, vakcinacije i sterilizacije, deo zdrave i neagresivne populacije pasa vraća se na područje na kojem su uhvaćeni. Ovo je vrlo efikasna prelazna mera za zaustavljanje daljeg porasta populacije pasa lutalica, koja se sprovodi u sredinama sa velikom populacijom pasa. Ovim programom se stabilizuje brojnost lutalica, a potom postepeno dolazi do smanjivanja njihovog broja putem smanjivanja kapaciteta staništa, ali i sprečavanja nastanka nove generacije lutalica. S obzirom da se ove životinje ne mogu razmnožavati, njihova populacija se postepeno smanjuje.
Životinja se može lišiti života jedino u slučajevima i na način propisan članovima 15, 16. i 17. Zakona o dobrobiti životinja ("Službeni glasnik Republike Srbije", broj 41/09).
Životinje se mogu lišiti života na human način u nekim od sledećih slučajeva: kada je životinja povređena, neizlečivo bolesna, telesno deformisana ili na drugi način patološki onesposobljena tako da oporavak nije moguć, a život za nju bi predstavljao bol, patnju, strah i stres; da je dostigla starost da joj otkazuju osnovne životne funkcije; da se lišavanjem života sprečava širenje, odnosno ako se suzbijaju i iskorenjuju zarazne bolesti, u skladu sa zakonom kojim se uređuje veterinarstvo; kada životinja ne može da se prilagodi uslovima smeštaja, a njeno puštanje na slobodu predstavlja opasnost za druge ljude, životinje i životnu sredinu; kada je u pitanju uništavanje štetnih glodara; kada je lišavanje života životinje od veće koristi za njenu dobrobit nego što su patnje od daljeg života, u skladu sa mišljenjem veterinara.
Lišavanje životinje života se obavlja na način koji prouzrokuje trenutnu i sigurnu smrt.
Ovo je vrlo bitna mera u sprovođenju i realizaciji svake mere pojedinačno.
Saradnja podrazumeva saradnju nadležnih republičkih organa, ministarstva i republičkih inspekcija, nadležnih organa lokalne samouprave odnosno grada, nadležnih preduzeća i službi koje obavljaju poslove zoohigijene, nadležnih veterinarskih stanica, službi javnog zdravlja, udruženja za zaštitu životinja, kao i svih zainteresovanih građana.
Saradnja i učešće u sprovođenju Programa, bez obzira na razlike i suprotnosti u mišljenju može doprineti bržem i efikasnijem rešavanju ovog problema na sveopšte dobro građana.
U svakoj urbanoj sredini, pa i u gradu Valjevu postoji populacija takozvanih uličnih mačaka, koje su navikle na prisustvo čoveka, ali izbegavaju direktan kontakt sa njim. One žive tako što hvataju glodare i hrane se otpacima, a ljudi često ostavljaju hranu za njih.
Izražen problem sa mačkama lutalicama javlja se na prostorima na kojima je populacija pasa lutalica regulisana, jer psi kontrolišu populaciju mačaka.
Jedino rešenje je njihova masovna sterilizacija. Ulične mačke treba sistematski hvatati i podvrgnuti ih veterinarskom pregledu, zatim sterilisati, vakcinisati, te ponovo pustiti.
Rezultat neće biti samo zadovoljni građani, već i zdrava populacija mačaka koja svima koristi tako što direktno suzbija štetne glodare.
V PREDLOG DINAMIKE REALIZACIJE PROGRAMA
S obzirom na sadašnje stanje, obimnost problematike i materijalne mogućnosti, kao i na kompleksnost rešavanja ovog problema realizacija Programa će se izvesti u sledećim fazama:
1) zaustavljanje daljeg rasta populacije napuštenih pasa i mačaka kroz primenu hitnih mera,
2) izgradnja sistema za trajnu kontrolu i smanjenje broja napuštenih pasa i mačaka;
Prioritetne aktivnosti i zadaci Programa su:
- izraditi bazu podataka (registracija i obeležavanje) pasa poznatih vlasnika sa teritorije grada Valjeva,
- izraditi bazu podataka napuštenih pasa sa teritorije grada Valjeva koji su prošli tretman sterilizacije, vakcinacije, mikročipovanja i vraćanja na mikrolokacije,
- uvesti proceduru revakcinacije napuštenih pasa na ulici sa ciljem zaštite zdravlja ljudi i životinja,
- povećati kapacitet prihvatilišta,
- stimulisanje sterilizacije vlasničkih pasa i mačaka sa ciljem kontrole neželjenog potomstva,
- izvršiti prebrojavanje napuštenih pasa na ulicama grada Valjeva,
- periodično sprovođenje akcije "od vrata do vrata" sa ciljem da se smanji priliv pasa od strane neodgovornih vlasnika (na osnovu procene 2/3 od ukupnog broja novih lutalica su vlasnički psi),
- promocija odgovornog vlasništva i dobrobiti životinja.
Da bi ovaj Program u celosti bio realizovan potrebno je predvideti i obezbediti sredstva za sprovođenje predviđenih mera i to iz budžeta grada, donacija od ostalih nivoa vlasti i donacija od nevladinih organizacija i drugih izvora.
Nadzor nad sprovođenjem ovog Programa vrši Gradska uprava nadležna za inspekcijske poslove i Gradska uprava nadležna za poslove komunalne policije.
Možemo zaključiti da sadašnje stanje i probleme u gradu Valjevu karakteriše sledeće:
Procenjeno je da na teritoriji grada ima oko 13.383 pasa od kojih su od 400 do 600 napušteni psi. Broj evidentiranih, odnosno vakcinisanih pasa je oko 13.270.
Svaki neevidentirani pas ili štene koga vlasnik izbaci na ulicu postaje napušteni pas i predstavlja opasnost za građane, a odgovornost za posledice njihovih napada na građane i imovinu pada na teret lokalne samouprave.
Radi prevazilaženja navedene situacije, a u skladu sa zakonskom regulativom predložene su mere čiji je cilj rešavanje problema pasa i mačaka lutalica odnosno njihovo uklanjanje sa javnih površina, i to:
- Registracija, obeležavanje i mikročipovanje svih pasa je ključna i preventivna mera, kojom je olakšan nadzor nad njihovim kretanjem, trgovinom, prevozom, odnosno pronalaženjem izgubljenih, napuštenih i otuđenih ljubimaca. Na taj način svaki pas bi bio evidentiran i znao bi se njegov vlasnik čime bi se povećala odgovornost vlasnika, koji svoje ljubimce ne mogu olako izbaciti na ulicu, a neodgovorni vlasnici će snositi sve materijalne troškove za posledice dela koje napravi pas, kao i troškove hvatanja i zbrinjavanja psa u prihvatilištu.
- Sklanjanjem pasa sa javnih površina i smeštanjem u prihvatilište eliminiše se opasnost od ujedanja građana, postoji mogućnost udomljavanja pasa iz prihvatilišta, što je najhumaniji način zbrinjavanja napuštenih životinja.
- Sterilizacijom vlasničkih i nevlasničkih pasa i mačaka stavlja se pod kontrolu i smanjuje se brojnost njihove populacije bez lišavanja života istih.
- Eutanazija je lišavanje života životinja na human način i jedna je od mera kontrole i rešavanja ove problematike.
Primenom svih ovih mera iz Programa značajniji rezultati se mogu očekivati za oko godinu dana, jer bi u tom periodu došlo do zaustavljanja rasta populacije napuštenih pasa i mačaka, a nakon tog vremenskog perioda bi polako počela da opada. Sve gore navedene mere predviđene Programom su neophodne kako bi se kroz vreme i edukaciju podigla svest o shvatanju odgovornosti (lične i materijalne) vlasnika svakog psa i time otklonio uzrok problema.
Usvajanjem i realizacijom ovog Programa doprineće se značajnom smanjenju broja napuštenih pasa i mačaka lutalica na teritoriji grada Valjeva, čime će se smanjiti i broj oštećenih građana od ujeda pasa, a što će se direktno odraziti na smanjenje troškova po navedenom osnovu u budžetu grada Valjeva.
Ovaj Program objaviti u "Službenom glasniku grada Valjeva".