PRAVILNIK

O MERAMA ZA OTKRIVANJE, SPREČAVANJE ŠIRENJA I SUZBIJANJE ŠTETNOG ORGANIZMA ANOPLOPHORA CHINENSIS (THOMSON) I ANOPLOPHORA MALASIACA (FORSTER), NAČINU ODREĐIVANJA GRANICA ZARAŽENOG, UGROŽENOG I PODRUČJA BEZ ŠTETNOG ORGANIZMA, USLOVIMA ZA OKONČANJE NALOŽENIH MERA, KAO I NAČINU OBAVEŠTAVANJA O PREDUZETIM MERAMA

("Sl. glasnik RS", br. 37/2015)

Član 1

Ovim pravilnikom propisuju se mere za otkrivanje, sprečavanje širenja i suzbijanje štetnog organizma Anoplophora chinensis (Thomson) i Anoplophora malasiaca (Forster) (u daljem tekstu: štetni organizam), način određivanja granica zaraženog, ugroženog i područja bez štetnog organizma, uslovi za okončanje naloženih mera, kao i način obaveštavanja o preduzetim merama i prestanak mera.

Osetljivo bilje u smislu ovog pravilnika, jeste bilje namenjeno sadnji, osim semena, kome prečnik stabljike ili korenovog vrata na najdebljem delu iznosi najmanje 1 cm, sledećih rodova i vrsta: Acer, Aesculus hippocastanum, Alnus, Betula, Carpinus, Citrus, Cornus, Corylus, Cotoneaster, Crategus, Fagus, Lagerstroemia, Malus, Platanus, Populus, Prunus laucerasus, Pyrus, Rosa, Salix i Ulmus.

Član 2

Radi otkrivanja štetnog organizma prilikom unošenja u Republiku Srbiju osetljivog bilja poreklom iz zemalja za koje je poznato da je u njima prisutan štetni organizam, osim iz Kine, sprovodi se fitosanitarni pregled kojim se, pored provere usaglašenosti sa fitosanitarnim uslovima propisanim u tač. 3., 9., 9.2. i 16 Liste IIIA i tač. 11.3., 11.4., 12., 13.1., 13.2., 14., 15., 17., 18., 19.1., 19.2., 20., 22.1., 22.2., 23.1., 23.2., 32.1., 32.3., 33., 34., 36.1., 39., 40., 43., 44. i 46. Liste IVA deo I pravilnika kojim se uređuju liste štetnih organizama i liste bilja, biljnih proizvoda i propisanih objekata, vrši i pregled na prisustvo štetnog organizma i provera da li fitosanitarni sertifikat u rubrici "Dopunska izjava" sadrži podatke kojima se potvrđuje da je:

1) osetljivo bilje tokom celog svog životnog ciklusa gajeno na mestu proizvodnje koje je registrovano i kontrolisano od strane nadležnog organa za zaštitu bilja zemlje porekla i da se to mesto proizvodnje nalazi u području za koje je taj nadležni organ utvrdio da u njemu nije prisutan štetni organizam, u skladu sa relevantnim međunarodnim standardima za fitosanitarne mere. Naziv područja u kome nije prisutan štetni organizam navodi se u fitosanitarnom sertifikatu, u rubrici "Mesto porekla"; ili

2) osetljivo bilje u periodu od najmanje dve godine pre izvoza, odnosno osetljivo bilje mlađe od dve godine tokom celog svog životnog ciklusa, gajeno na mestu proizvodnje za koje je utvrđeno da je slobodno od štetnog organizma, u skladu sa relevantnim međunarodnim standardima za fitosanitarne mere, i:

(1) koje je registrovano i kontrolisano od strane nadležnog organa za zaštitu bilja zemlje porekla, i

(2) na kome su godišnje obavljena najmanje dva detaljna inspekcijska pregleda u odgovarajuće vreme i pri čemu nisu uočeni simptomi prisustva štetnog organizma, i

(3) da je osetljivo bilje raslo na parceli:

- koja je bila u potpunosti fizički zaštićena od unošenja štetnog organizma, ili

- na kojoj su obavljena odgovarajuća preventivna tretiranja i koja je okružena pufer zonom poluprečnika od najmanje 2 km unutar koje se godišnje u odgovarajuće vreme sprovodi poseban nadzor radi otkrivanja simptoma ili prisustva štetnog organizma, i

(4) na kom je neposredno pre izvoza obavljen detaljan inspekcijski pregled pošiljke osetljivog bilja radi otkrivanja mogućih simptoma i znakova prisustva štetnog organizma, naročito na korenu i stabljikama. Pregled uključuje uzimanje uzoraka ciljanom destruktivnom metodom, odnosno metodom u kojoj je neizbežno da se biljka iz koje se uzorak uzima uništi (u daljem tekstu: destruktivna metoda). Veličina uzorka za pregled je takva da omogućava otkrivanje 1% zaraze sa stepenom sigurnosti od 99%; ili

3) osetljivo bilje proizvedeno iz podloga koje ispunjavaju uslove iz tačke 2) ovog člana, na koje su kalemljene plemke, i koje ispunjava sledeće uslove:

(1) u vreme izvoza prečnik kalemljenih plemki na njenom najdebljem delu nije veći od 1 cm;

(2) kalemljeno bilje je pregledano u skladu sa tačkom 2) podtačka (4) ovog člana.

Član 3

Radi otkrivanja štetnog organizma prilikom unošenja u Republiku Srbiju osetljivog bilja poreklom iz Kine sprovodi se fitosanitarni pregled kojim se, pored provere usaglašenosti sa fitosanitarnim uslovima propisanim u tač. 3., 9., 9.2. i 16 Liste IIIA i tač. 11.4., 12., 13.1., 14., 15., 17., 18., 19.2., 20., 22.1., 22.2., 23.1., 23.2., 32.1., 32.3., 33., 34., 36.1., 39., 40., 43., 44. i 46. Liste IVA deo I pravilnika kojim se uređuju liste štetnih organizama i liste bilja, biljnih proizvoda i propisanih objekata, vrši i pregled na prisustvo štetnog organizma i provera da li fitosanitarni sertifikat u rubrici "Dopunska izjava" sadrži registracioni broj mesta proizvodnje i podatke kojima se potvrđuje da je:

1) osetljivo bilje tokom celog svog životnog ciklusa gajeno na mestu proizvodnje koje je registrovano i kontrolisano od strane nadležnog organa za zaštitu bilja zemlje porekla, i da se to mesto proizvodnje nalazi u području za koje je taj nadležni organ utvrdio da u njemu nije prisutan štetni organizam, u skladu sa relevantnim međunarodnim standardima za fitosanitarne mere. Naziv područja u kome nije prisutan štetni organizam navodi se u fitosanitarnom sertifikatu, u rubrici "Mesto porekla"; ili

2) osetljivo bilje u periodu od najmanje dve godine pre izvoza ili u slučaju osetljivog bilja mlađeg od dve godine tokom celog svog životnog ciklusa, gajeno na mestu proizvodnje za koje je utvrđeno da je slobodno od štetnog organizma, u skladu sa relevantnim međunarodnim standardima za fitosanitarne mere, i:

(1) koje je registrovano i kontrolisano od strane nadležnog organa za zaštitu bilja zemlje porekla, i

(2) na kome su godišnje obavljena najmanje dva detaljna inspekcijska pregleda u odgovarajuće vreme i pri čemu nisu uočeni simptomi prisustva štetnog organizma, i

(3) da je osetljivo bilje raslo na parceli:

- koja je bila u potpunosti fizički zaštićena od unošenja štetnog organizma, ili

(4) na kom je neposredno pre izvoza obavljen detaljan inspekcijski pregled pošiljke osetljivog bilja radi otkrivanja mogućih simptoma i znakova prisustva štetnog organizma, naročito na korenu i stabljikama. Pregled uključuje uzimanje uzoraka, iz svake partije osetljivog bilja, destruktivnom metodom. Veličina uzorka za pregled je takva da omogućava otkrivanje 1% zaraze sa stepenom sigurnosti od 99%; ili

3) osetljivo bilje proizvedeno iz podloga koje ispunjavaju uslove iz tačke 2) ovog člana, na koje su kalemljene plemke i koje ispunjava sledeće uslove:

(1) u vreme izvoza prečnik kalemljenih plemki na njenom najdebljem delu nije veći od 1 cm;

(2) kalemljeno bilje je pregledano u skladu sa tačkom 2) podtačka (4) ovog člana.

Član 4

Prilikom sprovođenja fitosanitarnog pregleda osetljivog bilja na prisustvo štetnog organizma, na graničnom prelazu prilikom unošenja u Republiku Srbiju, primenjuju se metode pregleda koje osiguravaju otkrivanje bilo kakvih simptoma ili znakova prisustva štetnog organizma, naročito na korenu i stabljikama bilja. Pregled uključuje i uzimanje uzoraka po pošiljci, odnosno partiji destruktivnom metodom. Veličina uzorka za pregled je takva da omogući otkrivanje barem 1% zaraze sa stepenom sigurnosti od 99%.

Uzimanje uzoraka destruktivnom metodom iz stava 1. ovog člana određuje se prema tabeli:

Broj biljaka u partiji	Stepen uzimanja uzoraka destrukcijskom metodom (broj biljaka koje moraju biti posečene)
1 - 4500	10% od veličine partije
> 4500	450

Član 5

Radi otkrivanja štetnog organizma na teritoriji Republike Srbije sprovodi se stalni nadzor nad štetnim organizmom od strane svih subjekata u oblasti zaštite zdravlja bilja.

Član 6

Kada se na osnovu rezultata ispitivanja potvrdi prisustvo štetnog organizma ili kada postoji dokaz o prisustvu štetnog organizma na neki drugi način, granice zaraženog, ugroženog i područja bez štetnog organizma određuju se tako što se:

1) utvrđuje i označava zaraženo područje gde je potvrđeno prisustvo štetnog organizma, i koje uključuje svo bilje koje pokazuje simptome prouzrokovane štetnim organizmom, a kada je potrebno i bilje koje je u vreme sadnje pripadalo istoj partiji;

2) utvrđuje granica ugroženog područja u poluprečniku od najmanje 2 km oko zaraženog područja;

3) razgraničava zaraženo područje, ugroženo područje i područje bez štetnog organizma i to na osnovu naučnih principa, biologije štetnog organizma, stepena zaraze, rasprostranjenosti biljaka domaćina u tim područjima i dokazima o odomaćenju štetnog organizma. U slučaju kada nadležni organ za zaštitu bilja zaključi da je eradikacija štetnog organizma moguća, uzimajući u obzir okolnosti izbijanja zaraze štetnim organizmom, rezultate specifičnih istraživanja ili neposrednu primenu mera eradikacije, granica ugroženog područja može se smanjiti na najmanje 1 km u poluprečniku oko zaraženog područja. U slučajevima kada eradikacija štetnog organizma više nije moguće granica ugroženog područja ne može biti manja od 2 km u poluprečniku oko zaraženog područja.

U slučaju kada se više ugroženih područja preklapa ili su geografski blizu određuje se šire zaraženo i ugroženo područje koje uključuje postojeća zaražena i ugrožena područja, kao i područja između njih.

Ako se prisustvo štetnog organizma naknadno potvrdi van granica već utvrđenog zaraženog područja, utvrđuju se nove granice zaraženog, ugroženog i područja bez štetnog organizma u skladu sa stavom 1. ovog člana.

Član 7

Granice zaraženog, ugroženog i područja bez štetnog organizma ne određuju se ako se:

1) utvrdi da postoji dokaz ili da je štetni organizam unet u određeno područje na bilju na kojem je potvrđeno njegovo prisustvo i za koje se pretpostavlja da je bilo zaraženo pre unošenja u to područje ili da se radi o izolovanom nalazu koji može ili ne mora biti neposredno povezan sa osetljivim biljem tako da se ne očekuje da će doći do odomaćenja štetnog organizma;

2) utvrdi da štetni organizam nije odomaćen i da širenje i uspešno razmnožavanje štetnog organizma nije moguće zbog njegove biologije, kao i zbog rezultata posebnog istraživanja i mera eradikacije koje mogu uključivati preventivnu seču i uklanjanje osetljivog bilja sa korenom nakon što je pregledano;

3) sprovedu sledeće mere:

(1) hitne mere kojima se osigurava brza eradikacija štetnog organizma i isključuje mogućnost njegovog širenja;

(2) praćenje zdravstvenog stanja bilja (monitoring) tokom perioda koji obuhvata najmanje jedan životni ciklus štetnog organizma i jednu dodatnu godinu, uključujući praćenje zdravstvenog stanja (monitoring) bilja tokom barem četiri uzastopne godine, u poluprečniku od najmanje 1 km oko zaraženog bilja ili mesta gde je potvrđeno prisustvo štetnog organizma. Praćenje zdravstvenog stanja (monitoring) bilja mora biti intenzivno naročito tokom prve godine;

(3) uništavanje svog zaraženog biljnog materijala;

(4) utvrđivanje sledljivosti unazad do izvora zaraze, kao i do bilja koje je u bilo kakvoj vezi sa izbijanjem zaraze i obavljanje pregleda tog bilja na prisustvo simptoma, odnosno znakova štetnog organizma, koji uključuje i uzimanje uzoraka destruktivnom metodom;

(5) aktivnosti koje podižu nivo javne svesti o opasnosti koju predstavlja ovaj štetni organizam;

(6) primena drugih mera koje doprinose eradikaciji štetnog organizma u skladu sa Međunarodnim standardom za fitosanitarne mere ISPM br. 9. - Smernice za programe iskorenjivanja štetnih organizama i primena integrisanog pristupa u skladu s Međunarodnim standardom za fitosanitarne mere ISPM br. 14. - Upotreba integrisanih mera u sistematskom pristupu upravljanju rizikom od štetnih organizama.

Član 8

Osetljivo bilje koje potiče iz zaraženog, odnosno ugroženog područja, može se premeštati ako ga prati biljni pasoš i ako je tokom perioda od najmanje dve godine pre premeštanja, odnosno ako je mlađe od dve godine tokom celog svog životnog ciklusa, gajeno na mestu proizvodnje:

1) koje je registrovano u Registru proizvođača, prerađivača, dorađivača, uvoznika, skladištara i prometnika bilja, biljnih proizvoda i propisanih objekata; i

2) na kome su godišnje obavljena najmanje dva detaljna pregleda radi utvrđivanja bilo kakvog simptoma, odnosno znaka prisustva štetnog organizma, u odgovarajuće vreme, pri čemu nisu pronađeni simptomi prisustva štetnog organizma. Ako je odgovarajuće, pregled uključuje uzimanje uzoraka korena i stabljika bilja destruktivnom metodom. Veličina uzorka za pregled je takva da omogući otkrivanje barem 1% zaraze sa stepenom sigurnosti od 99%; i

3) na parceli:

(1) koja je fizički potpuno zaštićena od unošenja štetnog organizma; ili

(2) na kojoj se sprovode odgovarajuća preventivna tretiranja ili na kojoj se, pre premeštanja, za svaku partiju osetljivog bilja sprovodi uzimanje uzoraka destruktivnom metodom iz člana 4. stav 2. ovog pravilnika, i gde se u poluprečniku od najmanje 1 km oko te parcele u odgovarajuće vremenskom periodu sprovodi službeni nadzor radi utvrđivanja prisustva ili simptoma štetnog organizma, pri čemu nije otkriveno prisustvo ili bilo kakvi simptomi prisustva štetnog organizma.

Podloge koje ispunjavaju uslove iz stava 1. ovog člana mogu se kalemiti sa plemkama koje nisu gajene pod navedenim uslovima, ali koje ne mogu biti šire od 1 cm na najdebljem delu.

Osetljivo bilje koje nije poreklom iz zaraženog ili ugroženog područja, a uneseno je u mesto proizvodnje koje se nalazi u zaraženom, odnosno ugroženom području, može se premeštati ako ga prati biljni pasoš i ako to mesto proizvodnje ispunjava uslove iz stava 1. tačka 3) ovog člana.

Osetljivo bilje koje je uneto u Republiku Srbiju u skladu sa čl. 2. i 3. ovog pravilnika, može se premeštati u Republici Srbiji ako ga prati biljni pasoš.

Član 9

U zaraženom i ugroženom području sprovode se sledeće mere sa ciljem eradikacije štetnog organizma:

1) seča zaraženog bilja i bilja sa simptomima zaraze štetnim organizmom i potpuno uklanjanje njihovog korenovog sistema. Seča se sprovodi odmah, osim u slučajevima kad je zaraženo bilje otkriveno van perioda leta štetnog organizma kada se seča bilja i uklanjanje korenovog sistema sprovodi pre početka novog perioda leta. U izuzetnim slučajevima kad nadležni organ za zdravlje bilja odluči da takva seča nije odgovarajuća može se primeniti alternativna mera eradikacije pod uslovom da obezbeđuje isti nivo zaštite od širenja štetnog organizma;

2) seča svog osetljivog bilja u poluprečniku od 100 m oko zaraženog bilja i pregled tog bilja sa ciljem pronalaženja bilo kakvih simptoma i znakova zaraze. U izuzetnim slučajevima kada nadležni organ za zdravlje bilja odluči da je takva seča neodgovarajuća, vrši se detaljan pregled s ciljem pronalaska bilo kakvih simptoma zaraze na svom osetljivom bilju koje se ne namerava seći unutar navedenog poluprečnika i primena mera za sprečavanje mogućeg širenja štetnog organizma sa tog bilja;

3) uklanjanje, pregled i odlaganje bilja posečenog u skladu sa tač. 1) i 2) ovog člana i njihovog korenovog sistema, preduzimajući sve potrebne preventivne mere radi sprečavanja širenja štetnog organizma tokom i nakon seče;

4) sprečavanje bilo kakvog premeštanja moguće zaraženog materijala iz zaraženog i ugroženog područja;

5) utvrđivanje sledljivosti unazad do izvora zaraze, kao i utvrđivanje sledljivosti do bilja povezanog sa izbijanjem zaraze i njihov pregled kako bi se pronašao bilo kakav simptom, odnosno znak prisustva štetnog organizma. Pregled uključuje uzimanje uzoraka destruktivnom metodom;

6) ako je odgovarajuće, zamena osetljivog bilja drugim biljem;

7) zabrana sadnje novog osetljivog bilja na otvorenom, u području iz tačke 2) ovog člana, osim na mestima proizvodnje iz člana 8. ovog pravilnika;

8) intenzivno praćenje zdravstvenog stanja (monitoring) radi utvrđivanja prisustva štetnog organizma svake godine u odgovarajuće vreme na biljkama domaćinima, sa posebnim fokusom na ugroženo područje, uključujući uzimanje uzoraka destruktivnom metodom kada je to potrebno;

9) aktivnosti koje podižu nivo javne svesti o opasnosti koju predstavlja ovaj štetni organizam i merama donesenim s ciljem sprečavanja unošenja i širenja štetnog organizma unutar Republike Srbije, kao i o uslovima za premeštanje osetljivog bilja iz zaraženog, odnosno ugroženog područja;

10) gde je to potrebno, posebne mere koje se odnose na rešavanje specifičnih situacija kada se može očekivati sprečavanje, onemogućavanje ili odlaganje eradikacije, vezano za pristupačnost i odgovarajući način eradikacije svog bilja koje je zaraženo ili se sumnja da je zaraženo, bez obzira na njegovu lokaciju, javno ili privatno vlasništvo ili fizičko odnosno pravno lice koje je odgovorno za njega;

11) druge mere koje doprinose eradikaciji štetnog organizma, u skladu s Međunarodnim standardom za fitosanitarne mere ISPM br. 9. - Smernice za programe iskorenjivanja štetnih organizama i primena integrisanog pristupa u skladu s Međunarodnim standardom za fitosanitarne mere ISPM br. 14. - Upotreba integrisanih mera u sistematskom pristupu upravljanju rizikom od štetnih organizama.

Član 10

Kada rezultati stalnog nadzora, tokom četiri uzastopne godine, potvrde prisustvo štetnog organizma na određenom području i u slučaju kada postoje podaci koji ukazuju da štetni organizam više ne može biti iskorenjen, preduzimaju se mere za sprečavanje širenja štetnog organizma unutar tog područja, koje uključuju najmanje sledeće:

1) seču zaraženog bilja i bilja sa simptomima zaraze štetnim organizmom i potpuno uklanjanje njihovog korenovog sistema. Seča se sprovodi odmah, osim u slučajevima kad je zaraženo bilje otkriveno van perioda leta štetnog organizma kada se seča bilja i uklanjanje korenovog sistema sprovodi pre početka novog perioda leta. U izuzetnim slučajevima kad nadležni organ za zdravlje bilja odluči da takva seča nije primerena može se primeniti alternativna mera eradikacije pod uslovom da obezbeđuje isti nivo zaštite od širenja štetnog organizma;

2) uklanjanje, pregled i odlaganje posečenog bilja i njihovog korenovog sistema, preduzimajući sve potrebne preventivne mere radi sprečavanja širenja štetnog organizma tokom i nakon seče;

3) sprečavanje bilo kakvog premeštanja moguće zaraženog materijala iz zaraženog odnosno ugroženog područja;

4) kada je odgovarajuće, zamena osetljivog bilja drugim biljem;

5) zabrana sadnje novog osetljivog bilja na otvorenom u zaraženom području iz člana 6. stav 1. tačka 1) ovog pravilnika, osim na mestima proizvodnje iz člana 8. ovog pravilnika;

6) intenzivno praćenje zdravstvenog stanja (monitoring) radi utvrđivanja prisustva štetnog organizma svake godine u odgovarajuće vreme na biljkama domaćinima, uključujući uzimanje uzoraka destruktivnom metodom kada je to potrebno;

7) aktivnosti koje podižu nivo javne svesti o opasnosti koju predstavlja ovaj štetni organizam i merama donesenim s ciljem sprečavanja unošenja i širenja štetnog organizma unutar Republike Srbije, kao i o uslovima za premeštanje osetljivog bilja iz zaraženog, odnosno ugroženog područja;

8) gde je to potrebno, posebne mere koje se odnose na rešavanje specifičnih situacija, kada se očekuje sprečavanje, onemogućavanje ili odlaganje eradikacije, vezano za pristupačnost i odgovarajući način eradikacije zaraženog bilja ili bilja za koje se sumnja da je zaraženo, bez obzira na njegovu lokaciju, javno ili privatno vlasništvo ili fizičko, odnosno pravno lice koje je odgovorno za njega;

9) druge mere koje doprinose sprečavanju širenja štetnog organizma.

Član 11

Podaci i informacije o pojavi štetnog organizma i preduzetim merama, kao i podaci i informacije o prestanku mera, dostavljaju se drugim državama i međunarodnim organizacijama, u skladu sa međunarodnom konvencijom i sporazumima obavezujućim za Republiku Srbiju.

Član 12

Ako se tokom sprovođenja stalnog nadzora i praćenja zdravstvenog stanja u zaraženom, odnosno ugroženom području ne utvrdi prisustvo štetnog organizma tokom perioda koji obuhvata najmanje jedan životni ciklus štetnog organizma i jednu dodatnu godinu, a koji u svakom slučaju nije manji od četiri uzastopne godine, zaraženo i ugroženo područje se ukida i prestaje primena mera iz člana 9. ovog pravilnika.

Dužina životnog ciklusa iz stava 1. ovog člana utvrđuje se na osnovu podataka prikupljenih u području u kome je štetni organizam nađen ili u sličnom klimatskom području.

Zaraženo i ugroženo područje se ukida i u slučaju kada se daljim istraživanjem utvrdi da su ispunjeni uslovi iz člana 7. ovog pravilnika.

Član 13

Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".