OPŠTE OBAVEZUJUĆE UPUTSTVO O PONAŠANJU
EMITERA
|
Pravni osnov za donošenje Kodeksa ponašanja emitera nalazi se u stavu 5. člana 12. Zakona o radiodifuziji koji glasi:
Agencija donosi opšte obavezujuće uputstvo radi bližeg uređivanja određenih pitanja koja se odnose na sadržaj programa, nezavisno od postojeće prakse emitera. Opšte obavezujuće uputstvo može da se odnosi na pojedino pitanje koje se tiče sadržaja programa, na veći broj srodnih pitanja, a može da se odnosi i na sva pitanja koja se tiču sadržaja programa (kodeks ponašanja emitera).
Osim toga, član 19. Zakona o radiodifuziji propisuje: "Agencija se stara o zaštiti maloletnika i poštovanju dostojanstva ličnosti u programima koji se prikazuju posredstvom radija i televizije, o čemu donosi opšte obavezujuće uputstvo".
Ovim kodeksom, koji obuhvata i zaštitu maloletnika i zaštitu dostojanstva ličnosti (zaštita privatnosti i sl.), Agencija realizuje svoju zakonsku obavezu.
Član 8. Zakona o radiodifuziji nalaže Agenciji da, između ostalog, propiše i programske uslove za proizvodnju i emitovanje programa. Ovim kodeksom regulisan je i taj skup pitanja.
Kodeks ponašanja emitera predstavlja sistem opštih obavezujućih uputstava koja se odnose na sva do sada uočena pitanja koja se tiču sadržaja programa.
Nepostupanje po važećem Kodeksu ponašanja emitera, kao opštem obavezujućem uputstvu, je osnov za izricanje svih mera koje Agencija može preduzimati.
Donošenje Kodeksa ponašanja emitera ima za cilj:
- stvaranje uslova za profesionalan rad emitera, kako je to i naznačeno članom 3. Zakona o radiodifuziji koji precizira načela regulisanja odnosa u oblasti radiodifuzije,
- jasno i precizno definisanje pitanja koja se tiču sadržine programa koja su predmet nadzora Agencije nad radom emitera u pogledu programskih standarda utvrđenih Zakonom o radiodifuziji,
- bliže preciziranje minimalnih programskih uslova za proizvodnju i emitovanje programa kako to nalaže Zakon o radiodifuziji,
- zaštitu dece i omladine od potencijalno štetnih uticaja sadržaja programa radija i televizije, što je naloženo Zakonom o radiodifuziji,
- zaštitu dostojanstva ličnosti u sadržaju programa emitera, kako i nalaže Zakon o radiodifuziji,
- zaštitu autorskih i srodnih prava u sadržaju programa emitera, kako to i zahteva Zakon o radiodifuziji.
(U DALJEM TEKSTU: UPUTSTVA)
1. Uputstvo koje se odnosi na opšte obaveze emitera**
(Prestalo da važi)
2. Uputstvo koje se tiče opštih programskih standarda u informativnom programu i programu političkih aktuelnosti**
(Prestalo da važi)
3. Uputstvo koje se odnosi na zaštitu dece i omladine*
(Prestalo da važi)
4. Uputstvo koje se odnosi na prikazivanje poroka, kriminala i uznemiravajućih pojava**
(Prestalo da važi)
5. Uputstvo koje se odnosi na informisanje o kriminalitetu i toku krivičnog postupka**
(Prestalo da važi)
6. Uputstvo koje se odnosi na tretman religije i verske programe**
(Prestalo da važi)
7. Uputstvo koje se odnosi na prikazivanje programa koji se odnose na okultizam, paranormalne pojave i magiju**
(Prestalo da važi)
8. Uputstvo koje se odnosi na prikazivanje pornografije, seksa i golotinje*
(Prestalo da važi)
9. Uputstvo koje se odnosi na zaštitu privatnosti**
(Prestalo da važi)
10. Uputstvo koje se odnosi na upotrebu jezika u programima radija i televizije**
(Prestalo da važi)
11. Uputstvo koje se odnosi na audio i vizuelni aspekt sadržaja programa**
(Prestalo da važi)
12. Uputstvo koje se odnosi na praćenje izbora i referenduma**
(Prestalo da važi)
13. Uputstvo koje se odnosi na autorska i srodna prava, reklame, sponzorstva i plaćene termine
Obaveze emitera u ovom odeljku imaju za cilj obezbeđivanje transparentnosti, očuvanje uredničke nezavisnosti i uređivačke kontrole nad sponzorisanim programima, kao i jasno razdvajanje ove vrste emisija od redovnog programa.
1) Autorska i srodna prava. Emiteri su dužni da poštuju sve propise koji se odnose na autorska i srodna prava i zaštitu intelektualne svojine.
2) Označavanje sponzorisanih emisija. Emisija koja je u celini ili delimično sponzorisana mora da sadrži obaveštenje o sponzoru na početku i na kraju emisije. Ako emisija traje duže od 45 minuta, ovo obaveštenje se emituje na svakih 15 minuta emitovanog programa.
3) Zabrana direktnog podsticanja prodaje u sponzorisanim emisijama. Sponzorisani TV programi ne mogu neposredno da oglašavaju prodaju, kupovinu ili iznajmljivanje proizvoda i usluga sponzora ili trećeg lica, naročito posebnim upućivanjem na te proizvode i usluge u tim programima.
4) Zabrana uticaja sponzora na uređivačku politiku. Sponzor ne sme da utiče na sadržaj i vreme emitovanja programa koji je sponzorisao, kao i na pitanja uređivačke koncepcije emitera.
5) Sponzorisanje informativnih emisija. Zabranjeno je sponzorisanje informativnih emisija, osim sportskih vesti, tačnog vremena i vremenske prognoze.
6) Zabrana političke propagande van predizborne kampanje. Van trajanja predizborne kampanje zabranjeno je direktno ili indirektno reklamirati političke organizacije i oglašavati njihove skupove, akcije ili manifestacije bilo koje vrste u kojima se pojavljuje njihovo puno ili skraćeno ime.
7) Zabrana sponzorisanja za određene kategorije ponuđača. Sponzori ne mogu biti fizička i pravna lica koja se bave igrama na sreću, kladionice i proizvođači robe čije je oglašavanje Zakonom zabranjeno na radiju i televiziji (proizvođači duvana, žestokih alkoholnih pića, oružja itd.).
8) Obaveza označavanje oglasnih poruka. Reklame moraju biti jasno označene i odvojene od ostatka emitovanog programa. Tokom emitovanja oglasnog bloka ne emituje se identifikaciona oznaka radija odnosno televizije.
9) Zabrana prikrivenog i posrednog oglašavanja proizvoda. Zabranjeno je kroz informativne, obrazovne i ostale programe koji nisu jasno označeni kao ekonomska propaganda prikriveno ili posredno oglašavati proizvode i usluge.
10) Regulisanje telefonskih uključenja i ograničenje emitovanja SMS i sličnih poruka. U emisijama sa direktnim telefonskim uključivanjem u program emiteri su obavezni da tačno naznače cenu i ukupan realni trošak poziva. Nije dozvoljeno emitovanje programa koji se isključivo ili dominantno sastoji od telefonskog glasanja, SMS, e-mail i sličnih poruka (TV chat i slični sadržaji) van termina od 01 do 05 časova. Ustanove javnog radiodifuznog servisa ne smeju da emituju program koji je isključivo ili dominantno zasnovan na telefonskom glasanju, sms, e-mail i sličnim porukama. Emitovanje SMS, e-mail i sličnih poruka sa sadržajima koji ne krše zakonske i etičke norme ponašanja u javnom prostoru, dozvoljeno je ukoliko se poruke emituju putem trčećih slova (kajronom) kao dodatni sadržaj programa, odnosno kao reakcija gledalaca na emitovani sadržaj. Programi koji se isključivo ili dominantno sastoje od takvih poruka (period od 1 do 5 časova) ne spadaju u delatnost jasno kategorisanu Zakonom o radiodifuziji. Ovakvi komercijalni programski sadržaji se stoga ne računaju u Zakonom propisanu obaveznu kvotu sopstvene produkcije programa. Ako se telefonsko glasanje ili uključenje, SMS, e-mail ili slična poruka posebno naplaćuje, mora se jasno naznačiti ukupan realan trošak uključenja, glasanja ili poruke. Emiteri odgovaraju za sadržinu svih emitovanih, SMS, e-mail ili sličnih poruka, ma o kojoj vrsti programa da je reč.
14. Sprovođenje Uputstva (Kodeksa)
Opšte obavezujuće uputstvo o ponašanju emitera (Kodeks ponašanja emitera) je podzakonski akt koji se donosi radi preciziranja, razrade i sprovođenja Zakona o radiodifuziji. Ono važi za sve radio i TV stanice u nadležnosti Republičke radiodifuzne agencije. Izbegavanje obaveza koje proizilaze iz ovog uputstva (Kodeksa) za sobom povlači izricanje Zakonom propisanih mera, što je regulisano stavom 6. člana 12. Zakona o radiodifuziji:
Nepostupanje po obavezujućem uputstvu je osnov za izricanje mera opomene i upozorenja emiteru, a nepostupanje po opštem obavezujućem uputstvu je osnov za izricanje svih vrsta mera koje Agencija može preduzimati.
Pod "svim vrstama mera" Zakon podrazumeva, uz izricanje mere opomene ili javnog upozorenja, i mere privremenog ili trajnog oduzimanja dozvole za emitovanje programa, što je regulisano čl. 18. i 63. Zakona o radiodifuziji.
Na ovo uputstvo (Kodeks) primenjuju se svi članovi Zakona o radiodifuziji koji se odnose na propise i mere koje po Zakonu donosi Agencija. To su, pre svega, članovi: 12, 17, 18, 19, 20, 21, 61. i 63. Kodeks se sprovodi na osnovu ovlašćenja sadržanih u Zakonu o radiodifuziji.
Ovo uputstvo stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".
* Odredbe odeljka 3, odeljka 4. tač. 1), 2) i 4) i odeljka 8. Opšte obavezujućeg uputstva o ponašanju emitera (Kodeks ponašanja emitera) ("Sl. glasnik RS", br. 63/2007 i 60/2014) prestale su da važe 21. marta 2015. godine, danom stupanja na snagu Pravilnika o zaštiti prava maloletnika u oblasti pružanja medijskih usluga ("Sl. glasnik RS", br. 25/2015).
** Dana 3. jula 2015. godine prestaju da važe odredbe Opšte obavezujućeg uputstva o ponašanju emitera (Kodeks ponašanja emitera) ("Sl. glasnik RS", br. 63/2007, 60/2014 i 25/2015 - dr. pravilnik), i to:
- odredbe odeljka 1, 2, 4. tačka 3), 5, 6, 7, 9, 10. i 11. - stupanjem na snagu Pravilnika o zaštiti ljudskih prava u oblasti pružanja medijskih usluga ("Sl. glasnik RS", br. 55/2015), a
- odredbe odeljka 12. - stupanjem na snagu Pravilnika o obavezama pružalaca medijskih usluga tokom predizborne kampanje ("Sl. glasnik RS", br. 55/2015).