GODIŠNJI PROGRAMOSNOVNIH GEOLOŠKIH ISTRAŽIVANJA NA TERITORIJI AP VOJVODINE ZA 2015. GODINU("Sl. list AP Vojvodine", br. 28/2015) |
I CILJ IZVOĐENJA OSNOVNIH GEOLOŠKIH ISTRAŽIVANJA
Osnovna geološka istraživanja izvode se u cilju: proučavanja razvoja, sastava i građe zemljine kore; pronalaženja mineralnih resursa, resursa podzemnih voda i geotermalnih resursa i njihovih inicijalnih proučavanja do stepena istraženosti rezervi za C1 kategoriju rezervi; vrednovanja ukupnih potencijala geološke sredine kao prostora za potrebe prostornog i urbanističkog planiranja i utvrđivanja podobnosti za izgradnju objekata; utvrđivanja i eliminacije štetnih uticaja prirodnih i tehnogenih procesa na geološku i životnu sredinu. Osnovna geološka istraživanja obuhvataju izradu: osnovnih, preglednih i specijalističkih geoloških karata razmere 1:25.000 i sitnije razmere (izuzetno za područja posebne namene i razmere 1:10.000); studija potencijalnosti geoloških sredina u pogledu prisustva mineralnih i drugih geoloških resursa; podobnosti geološke sredine za potrebe planiranja, projektovanja i građenja; kao i studija za potrebe zaštite životne sredine; očuvanja geodiverziteta i zaštite objekata geonasleđa i slično. Osnovna geološka istraživanja se izvode za potrebe prostornog planiranja i izrade generalnih urbanističkih planova, utvrđivanja i vrednovanja ukupnih geoloških potencijala određenog područja, utvrđivanja namene i podobnosti geološke sredine kao prostora za gradnju objekata.
Osnovna geološka istraživanja su poslovi od javnog interesa i finansiraju se iz budžeta Republike Srbije. Autonomna pokrajina vrši i finansira osnovna geološka istraživanja na teritoriji autonomne pokrajine.
U 2015. godini planira se završetak radova po projektima započetim po programima za 2010., 2012. i 2014. godinu, kao i izvođenje geoloških istražnih radova prema ovom (godišnjem) programu, koji obuhvata:
1. Osnovna geološka istraživanja opšteg karaktera;
2. Osnovna istraživanja geoloških resursa u oblasti hidrogeoloških, inženjersko-geoloških istraživanja i istraživanja mineralnih sirovina;
3. Geoekološka istraživanja;
4. Ostale stručne aktivnosti kao što su: priprema za štampu, štampanje geoloških karata i unos podataka geoloških istraživanja u formu Geološkog informacionog sistema Srbije.
II OSNOVNA GEOLOŠKA ISTRAŽIVANJA OPŠTEG KARAKTERA
U okviru ovih istraživanja, a koja se izvode u cilju proučavanja i utvrđivanja razvoja, sastava i građe zemljine kore, tokom 2015. godine planira se nastavak odnosno završetak istraživanja po započetim projektima iz prethodnih godina, kao i početak radova na izradi specijalizovanih, tematskih karata.
II.1. Geološka karta Srbije razmere 1:50.000
Značajan segment svih geoloških istraživanja je izrada Geološke karte Srbije razmere 1:50.000, opšteg tipa, koja predstavlja osnovnu podlogu za dalju nadogradnju u rešavanju kompleksne geološke problematike, bilo da se radi o izradi specijalnih geoloških karata ili svih drugih istraživanja koja zahtevaju više podataka i detalja nego što je prikazano Osnovnom geološkom kartom razmere 1:100.000.
Izradom ovih karata rukovodi Ministarstvo nadležno za poslove geologije, uz koordinaciju Pokrajinskog sekretarijata za energetiku i mineralne sirovine za listove ili delove listova geoloških karata na području Autonomne pokrajine Vojvodine.
U okviru ovih aktivnosti, a u skladu sa Godišnjim programom nadležnog Ministarstva, na teritoriji AP Vojvodine tokom 2015. godine planira se nastavak geoloških istraživanja za izradu Geološke karte Srbije razmere 1:50.000 na listu Novi Sad 4 i listu Bačka Palanka 4.
U zajedničkom projektu sa Geološkim institutom iz Zagreba, u toku 2015. godine, na listu Bačka Palanka 4., odnosno sekcijama Šarengrad, Bačka Palanka - jug, Kukujevci i Kuzmin 1:25 000 (prva godina), koje su uglavnom pokrivene kavartarnim sedimentima, delom pliocenskim paludinskim slojevima i retkim izdancima trijaskih krečnjaka i paleozojskih serpentinita, planira se geološko rekognosciranje i kartiranje terena, kao i laboratorijske analize prikupljenih uzoraka. Ukupno je predviđeno 150 km2 za geološko kartiranje u toku 2015. godine i 100 km2 za reambulaciju.
Realizacija projekta za list Novi Sad 4 u 2015. godini obuhvatiće sledeće aktivnosti: kabinetska istraživanja, terenske i završne laboratorijsko-kabinetske radove za područje lista Novi Sad 4.
Cilj realizacije projekta je urađen list geološke karte razmere 1:50.000 Bačka Palanka 4 i Novi Sad 4, sa odgovarajućim prilozima i tumačem.
III OSNOVNA ISTRAŽIVANJA GEOLOŠKIH RESURSA
III.1. Hidrogeološka istraživanja
III.1.1. Osnovna hidrogeološka i hidrološka istraživanja "gorkih" voda na teritoriji Banata
Pojave "gorkih" voda na teritoriji AP Vojvodine poznate su na više lokaliteta, koji su uglavnom skoncentrisani na prostoru srednjeg i severnog Banata. Među njima najpoznatije su one u Lazarevu i Tordi iz kojih je voda u lekovite svrhe korišćena još početkom prošlog veka.
Cilj istraživanja po ovom Projektu, jeste utvrđivanje osnovnih geoloških i hidrogeoloških karakteristika prostora na kojima su registrovane "gorke" vode, uslova formiranja i nastanka podzemnih voda specifičnih fizičko-hemijskih svojstava, kao i međusobnog uticaja i zavisnosti površinskih i podzemnih voda i zemljišta koji treba da razjasne uslove i način (genezu) pojavljivanja ovih voda. Na osnovu rezultata istraživanja stvoriće se neophodni preduslovi da zainteresovani koji žele da koriste ove vode pristupe detaljnim (primenjenim) geološkim istraživanjima na određenim lokalitetima u cilju valorizacije istih.
Projekat Osnovna hidrogeološka i hidrološka istraživanja "gorkih" voda na teritoriji Banata predstavlja višefazni projekat čija je realizacija započeta 2011. godine na prostoru srednjeg Banata. Tokom 2014. godine istraživanja su izvedena na prostoru južnog Banata, a u 2015. godine planira se nastavak istraživanja na području severnog Banata.
III.2. Inženjerskogeološka istraživanja
III.2.1. Inženjerskogeološke podloge za prostorni plan teritorije opštine Bačka Palanka - I faza
Cilj realizacije ovog projekta je da se registruju, analiziraju i na pogodan način prikažu svi geološki potencijali na teritoriji opštine Bačka Palanka, uslovi njihovog racionalnog korišćenja, uslovi zaštite geološke sredine od posledica tog korišćenja, kao i uslovi zaštite ljudi i materijalnih dobara od različitih geoloških i geomorfoloških procesa.
Predviđene aktivnosti po ovom projektu u 2015. godini se odnose na prikupljanje i obradu podataka iz postojeće dokumentacije, inženjerskogeološko rekognosciranje terena na površini teritorije opštine Bačka Palanka - ukupno 579 km2, kao i hidrogeološko rekognosciranje terena.
Projekat je predviđen da se realizuje kroz dve faze, tokom 2015. i 2016. godine.
III.2.2. Osnovna inženjerska istraživanja za potrebe Izrade inženjerskogeološke karte Srbije za teritoriju Vojvodine, 1:200.000
Savremeni geološki procesi, pre svega procesi nestabilnosti (klizanja) i erodibilnosti tla, predstavljaju krupne probleme za racionalno privredno i prostorno - urbanističko planiranje i projektovanje.
Na području AP Vojvodine, koja se najvećim delom odlikuje ravničarskim terenima, ovi procesi su posebno izraženi samo uz desnu obalu Dunava, i to skoro u kontinuitetu od Neština na zapadu, preko Suseka, Banoštora, Čerevića, Beočina, Petrovaradina, Sremskih Karlovaca, Krčedina, Slankamena do Starih Banovaca na istoku.
U proteklom periodu ovaj prostor je više puta bio predmet istraživanja, međutim ona su se uglavnom odnosila na rešavanje konkretne problematike na najugroženijim lokalitetima (Sremska Kamenica, Čortanovci, mostovi na Dunavu, Sremski Karlovci) ili su bili regionalnog karaktera (inženjerskogeološka karta 1:200.000) i kao takva nepromenljiva su za potrebe izrade detaljnih planova prostornog uređenja.
Predloženi projekat, čija se realizacija planira u 2015. godini, ima za cilj da izradom inženjerskogeološke karte Srbije u razmeri 1:200.000 za teritoriju Vojvodine, omogući planiranje istražnog područja - teritorije Vojvodine, za potrebe prostornog i urbanističkog projektovanja i planiranja. Ova karta u razmeri 1:200.000 je opšteg karaktera i ima zadatak da ukaže na osnovne mogućnosti planiranja i adekvatnog korišćenja prostora kao i prilikom izgradnje kapitalnih objekata. Predloženi projekat ima za cilj da se evidentiraju tereni zahvaćeni klizištima (aktivna, privremeno umirena i fosilna) i nestabilne padine; procene uslovi i mogućnosti aktiviranja procesa klizanja; utvrde prioritetna područja za detaljna geološka istraživanja, projektovanje i preduzimanje preventivnih ili sanacionih mera na celokupnom istražnom prostoru od Neština do Starih Banovaca, jednom rečju da se obezbedi kvalitetna i sigurna osnova za racionalno planiranje i izvođenje radova u oblasti uređenja naselja, izgradnji ifrastrukturnih objekata, zaštiti životne sredine i održivog korišćenja svih raspoloživih prirodnih resursa na predmetnom prostoru.
III.3. Istraživanja mineralnih sirovina
III.3.1. Osnovna geološka istraživanja mineralnih sirovina u nanosnim tvorevinama Vršca i okoline
Na području Vršca su tokom ranijih istraživanja, otkrivene veće površine pod nanosima koje se po načinu i mestu nastanka dele na: eluvijalne, deluvijalne, proluvijalne i aluvijalne. Istraživanja mineralnih sirovina u ovim sedimentima u proteklom periodu nisu vršena sistematski iako postoje podaci da se u njima nalaze povećane koncentracije kasiterita, cirkona i retkih elemenata i zemalja kao što su berilijum i niobijum, odnosno talijum i galijum.
Prvobitno je planirano da se ovaj projekat realizuje tokom 2010. i 2011. godine, međutim rezultati istraživanja iz 2010. i 2011. godine, kada su na širem području Mesića u većem broju šlihova konstatovani makroskopski vidljiva zrna zlata, nametnuli su potrebu da se ista produže i u 2012. godini. Istražnim radovima prve faze izdvojena su dva perspektivna prostora (južne padine Vršačkog brega i aluvion reke Nere) za istražne radove druge faze. Tokom 2014. godine izvedena su istraživanja na prostoru južnih padina Vršačkog brega, dok se u 2015. godini planira nastavak istraživanja na drugom izdvojenom perspektivnom prostoru aluvionu reke Nere.
Na osnovu rezultata istraživanja i ispitivanja iz prethodnih godina utvrdiće se prostorni razmeštaj maksimalnih koncentracija pojedinih mineralnih sirovina i izvršiće se ocena potencijalnosti celog prostora (na nivou rezervi C2 kategorije) u pogledu mogućnosti pronalaženja ekonomski interesantnih ležišta, što će omogućiti svim potencijalnim investitorima da sa velikom sigurnošću pristupe daljim, detaljnim (primenjenim) istraživanjima.
III.3.2. Osnovna geološka istraživanja halogenih elemenata (±Li i B) i njihovih jedinjenja na teritoriji AP Vojvodine
Sirovinska baza halogenih elemenata (± Li i B) i njihovih jedinjenja na teritoriji AP Vojvodine u proteklom periodu nije bila predmet posebnih i sistematskih geoloških istraživanja. U sklopu regionalnih geohemijskih i hidrohemijskih istraživanja u većem broju uzoraka tla (Slano Kopovo, Melenci, Baranda, Torda itd.) i podzemnih voda (Torda, Lazarevo, Ada, Veliko Selo itd.) konstatovani su anomalni sadržaji pojedinih halogenih elemenata (±Li i B) što je povod za izradu i realizaciju ovog projekta. Pri tom osnovni cilj predloženih istraživanja je rešavanje mineragenetskih i geološko-ekonomskih karakteristika registrovanih "pojava" halogenih elemenata (± Li i B) i potencijalnih rudonosnih formacija na teritoriji AP Vojvodine, kako bi se mogla doneti relevantna ocena o njihovoj potencijalnoj ekonomskoj vrednosti i opravdanosti daljih ulaganja u detaljna (primenjena) geološka istraživanja.
Realizacija ovog projekta predviđena je u tri faze, u periodu od 2012. do 2015. godine.
Prva faza istraživanja, tokom 2012. godine, obuhvatila je prikupljanje i sistematizaciju svih raspoloživih podataka o rezultatima ranijih istraživanja na osnovu kojih je izvršeno izdvajanje potencijalnih lokaliteta i rudonosnih formacija, na kojima su tokom 2014. godine izvršena dopunska terenska i laboratorijska istraživanja i ispitivanja. Trećom fazom istraživanja u 2015. godini, planira se nastavak istraživanja na prostoru sremskog i južnobanatskog okruga.
IV.1. Kompleksna geološko-ekološka istraživanja fluvijalnih nanosa malih tokova u slivu Save i Dunava na teritoriji AP Vojvodine
Mali vodotoci koji dreniraju urbana i industrijska područja Vojvodine predstavljaju potencijalne zagađivače velikih rečnih tokova - Save i Dunava iz čijih aluvijalnih nanosa, na teritoriji AP Vojvodine, vodu za piće koriste mnogobrojna domaćinstva u Bezdanu, Apatinu, Sremskoj Mitrovici, Rumi, Novom Sadu, Pančevu i Kovinu.
Istraživanjima fluvijalnog nanosa malih tokova utvrđuje se istorijat zagađenosti, trenutno (nulto) stanje zagađenja i njihov dosadašnji uticaj na kvalitet voda velikih tokova, kao polazna osnova za uspostavljanje adekvatnog monitoringa koji će omogućiti pravovremeno reagovanje na potencijalne opasnosti od eventualnih budućih zagađenja fluvijalnih nanosa malih tokova, a samim tim i na sprečavanje zagađenja velikih rečnih tokova, što je upravo i osnovni cilj istraživanja započetih u prethodnom periodu.
Tokom 2015. godine nastaviće se istraživanja na prostorima Bačke i severnog Banata, čime će biti završena i poslednja (treća) faza istraživanja. Na osnovu rezultata istraživanja u periodu od 2013-2015. godine dobiće se podaci o stanju zagađenja fluvijalnih nanosa malih vodotokova, kao polazne osnove za uspostavljanje adekvatnog monitoringa.
IV.2. Ekogeološka ispitivanja urbanog i ruralnog zemljišta na teritoriji Republike Srbije
Osnovni cilj projekta je utvrđivanje sadržaja toksičnih elemenata u zemljištu i utvrđivanje dominantnih geogenih i antropogenih uticaja.
Tokom realizacije projekta planira se projektovanje mreže i prikupljanje uzoraka; priprema i laboratorijska analiza uzoraka; statistička obrada rezultata i interpretacija dobijenih rezultata. U 2015. godini biće istraživano zemljište Bačke Palanke.
Zemljište će biti hemijski, petrološki i mineraloški analizirani. Podaci će posle statističke obrade, biti prikazani tabelarno i grafički. Realizacijom projekta na zemljištima se utvrđuje prisustvo potencijalno toksičnih metala i ukoliko postoje, njihova geogeno-antopogena veza. Zemljište predstavlja dinamički sistem koji stalno vrši razmenu materije sa geosferama koje ga okružuje. Ono je često i filter polutanata iz vazduha i vode, pa su u zemljištu često prisutni i toksikanti kao posledica ljudskih aktivnosti. Teški metali, kao najčešći polutanti se u određenim koncentracijama prirodno nalaze u zemljištu i vode poreklo od matične stene od koje je zemljište nastalo.
Rezultati istraživanja iz 2015. godine će dati informacije o opterećenosti zemljišta Bačke Palanke i naznačiti izvore zagađenja. Očekivani rezultati nalaze primenu u prostornom planiranju, poljoprivrednoj proizvodnji, građevinarstvu, šumarstvu, turizmu i drugim granama privrede.
U okviru ovih aktivnosti tokom 2015. godine pored unosa podataka osnovnih geoloških istraživanja po ovom programu, nastaviće se unos i ažuriranje podataka o rezultatima ranijih osnovnih geoloških istraživanja na teritoriji AP Vojvodine. Za ove namene koristi se ista aplikacija koja je razvijena za potrebe Ministarstva, a od podataka se unose: naziv dokumenta, registarski broj i tip dokumenta, mesto i godina izrade, opština i okrug, naziv lista, signatura i razmera, tip istraživanja, signatura discipline, lokalnost i hronološki broj, izvođač radova, autor, fond mesto arhiviranja, datum zapisa, kao i rezultati istraživanja koji će biti sadržani u rezimeu (apstraktu) sa podacima iz svakog pojedinačnog Izveštaja, Elaborata ili Studije o rezultatima Osnovnih geoloških istraživanja.
Predviđeno je da se tokom 2015. godine završi unos osnovnih podataka (uz kratak rezime) o svim izvršenim geološkim istraživanjima kojima raspolaže fond stručne dokumentacije Pokrajinskog sekretarijata za energetiku i mineralne sirovine.
VI FINANSIJSKA SREDSTVA ZA SPROVOĐENJE PROGRAMA
Finansijska sredstva za sprovođenje ovog programa obezbeđena su Zakonom o budžetu Republike Srbije za 2015. godinu ("Službeni Glasnik RS", broj 142/2014), razdeo 45. Geološki zavod Srbije.
VII IZVOĐENJE I NADZOR OSNOVNIH GEOLOŠKIH ISTRAŽIVANJA
Izvođenje osnovnih geoloških istraživanja obavlja Geološki zavod Srbije u skladu sa članovima 14 - 19. Zakona o rudarstvu i geološkim istraživanjima ("Službeni glasnik RS", broj 88/11).
Nadzor nad izvođenjem Osnovnih geoloških istraživanja na teritoriji AP Vojvodine po ovom Programu, shodno članu 14. stav 5, Zakona o rudarstvu i geološkim istraživanjima ("Službeni glasnik RS", broj 88/11), vrši nadležno Ministarstvo.
VIII DINAMIKA IZVOĐENJA RADOVA
Završetak realizacije Programa geoloških istražnih radova za 2015. godinu planiran je za 31. decembar 2015. godine.