ZAKONO OTKLANJANJU POSLEDICA ODUZIMANJA IMOVINE ŽRTVAMA HOLOKAUSTA KOJE NEMAJU ŽIVIH ZAKONSKIH NASLEDNIKA("Sl. glasnik RS", br. 13/2016) |
OSNOVNE ODREDBE
Ovim zakonom, radi otklanjanja posledica oduzimanja imovine žrtvama Holokausta koje nemaju živih naslednika, uređuju se uslovi, način i postupak vraćanja imovine oduzete pripadnicima jevrejske zajednice koji nemaju zakonskih naslednika i vraćanja oduzete imovine organizacijama koje su u vreme oduzimanja bile u funkciji jevrejske zajednice, za imovinu koja je oduzeta na teritoriji Republike Srbije za vreme Holokausta ili na osnovu propisa iz člana 2. Zakona o vraćanju oduzete imovine i obeštećenju ("Službeni glasnik RS", br. 72/11, 108/13, 142/14 i 88/15 - US - u daljem tekstu: Zakon o vraćanju oduzete imovine i obeštećenju), kao i finansijska podrška Republike Srbije jevrejskoj zajednici u Republici Srbiji.
Pojedini izrazi upotrebljeni u ovom zakonu imaju sledeće značenje:
1) pod "oduzetom imovinom" podrazumevaju se nepokretnosti i pokretne stvari i preduzeća koja su oduzeta bivšim vlasnicima za vreme Holokausta ili primenom propisa iz člana 2. Zakona o vraćanju oduzete imovine i obeštećenju;
2) pod "imovinom bez naslednika" smatra se oduzeta imovina za koju nije podnet zahtev, odnosno za koju je zahtev podnet od lica koje nema aktivnu legitimaciju u smislu odredaba Zakona o vraćanju oduzete imovine i obeštećenju, osim imovine za koju je obavezu obeštećenja bivšeg vlasnika preuzela strana država po osnovu međunarodnog ugovora;
3) pod pojmom "bivši vlasnik" podrazumeva se fizičko lice koje je bilo pripadnik jevrejske zajednice i vlasnik u vreme oduzimanja imovine i pravno lice koje je u vreme oduzimanja imovine na bilo koji način bilo u funkciji jevrejske zajednice, a koje je bilo vlasnik imovine u vreme oduzimanja;
4) pod "aktom o podržavljenju" podrazumeva se pravni akt koji je imao neposredno dejstvo, kao što je presuda, odluka, rešenje, zaključak ili drugi pravni akt državnog, odnosno drugog nadležnog organa, kojim je izvršeno podržavljenje imovine;
5) pod pojmom "jevrejska opština" podrazumevaju se registrovane jevrejske opštine u Republici Srbiji;
6) pod pojmom "zahtev za vraćanje oduzete imovine" (u daljem tekstu: zahtev) podrazumeva se zahtev koji na osnovu ovog zakona podnosi jevrejska opština na čijem se području nalazi oduzeta nepokretnost;
7) pod pojmom "pravo na vraćanje imovine" podrazumeva se pravo koje nadležni organ, u skladu sa ovim zakonom, utvrđuje podnosiocu zahteva;
8) pod pojmom "Savez" podrazumeva se Savez jevrejskih opština Srbije (u daljem tekstu: Savez);
9) pod pojmom "prihod" podrazumevaju se sredstva Saveza ostvarena finansijskom podrškom Republike Srbije iz člana 9. ovog zakona, kao i svi prihodi jevrejske opštine ostvareni upravljanjem imovinom na kojoj se utvrdi pravo svojine jevrejske opštine u skladu sa odredbama ovog zakona;
10) pod pojmom "Agencija" podrazumeva se Agencija za restituciju Republike Srbije (u daljem tekstu: Agencija);
11) pojmovi: objekat, građenje, rekonstrukcija, dogradnja, adaptacija i sanacija i drugi građevinski pojmovi tumače se i primenjuju u skladu sa propisima koji uređuju izgradnju objekata.
Izrazi upotrebljeni u ovom zakonu (oduzimanje, vraćanje i sl.) imaju se tumačiti isključivo kao izražavanje saosećanja, solidarnosti i razumevanja Republike Srbije za stradanje jevrejskog naroda na njenoj teritoriji tokom neprijateljske okupacije od 6. aprila 1941. godine do 9. maja 1945. godine, odričući svaku odgovornost Republike Srbije za strahovite patnje i štetu nanetu žrtvama Holokausta i drugim žrtvama nacizma na njenoj teritoriji, u uslovima neprijateljske okupacije.
Za potrebe ovog zakona Holokaust predstavlja vreme od 6. aprila 1941. godine do 9. maja 1945. godine u kome su okupator i njegovi saradnici na teritoriji današnje Republike Srbije sistematski progonili i ubijali pripadnike jevrejske zajednice, uništavali i oduzimali imovinu Jevreja, bez obzira na njihovo državljanstvo, i jevrejskih organizacija, zasnovano na rasističkim odredbama, propisima i aktima nacističkog režima.
Sticalac imovine, osim obveznika vraćanja, koji je, nakon podržavljenja imovine, stekao pravo svojine u skladu sa zakonom, ostaje vlasnik i držalac stvari, a njegova stečena prava ne smeju biti povređena.
Sredstva koja jevrejska opština, odnosno Savez ostvari iz imovine i finansijskom podrškom u skladu sa ovim zakonom troše se u ovim zakonom utvrđene svrhe, uz redovno obaveštavanje javnosti o ostvarivanju ciljeva ovog zakona, kao i omogućavanjem javnosti da se upozna sa aktivnostima koje Savez, odnosno jevrejska opština, preduzima u skladu sa ovim zakonom.
Vraćanje imovine u naturalnom obliku sprovodi se u skladu sa ovim zakonom i Zakonom o vraćanju oduzete imovine i obeštećenju.
Na pitanja koja nisu uređena ovim zakonom i Zakonom o vraćanju oduzete imovine i obeštećenju primenjivaće se shodno odredbe zakona kojim se uređuje opšti upravni postupak.
Ovim zakonom ne dira se u primenu drugih propisa o zaštiti prava svojine i drugih prava stečenih u skladu sa zakonom, osim ako su u suprotnosti sa njim.
Izdavanje dokumentacije i podataka
Svi organi Republike Srbije, organi autonomne pokrajine, organi jedinice lokalne samouprave i drugi organi i organizacije, kao i arhivi dužni su da u okviru svojih nadležnosti i bez odlaganja, a najkasnije u roku od 30 dana od dana podnošenja zahteva za izdavanje, izdaju za potrebe sprovođenja postupka vraćanja imovine u skladu sa odredbama ovog zakona, svu potrebnu dokumentaciju i podatke kojima raspolažu.
Neuračunavanje primljenog i izgubljena dobit
Ne može se zahtevati vraćanje plodova, niti naknada štete po osnovu izgubljene dobiti zbog nemogućnosti korišćenja, odnosno upravljanja podržavljenom imovinom, kao i po osnovu njenog održavanja u vremenu od dana podržavljenja do vraćanja imovine.
FINANSIJSKA PODRŠKA REPUBLIKE SRBIJE
Oblik i ukupan iznos finansijske podrške
Finansijska podrška Savezu obezbeđuje se iz budžeta Republike Srbije, preko ministarstva nadležnog za poslove finansija, u vidu uplata novčanih sredstava na račun Saveza.
Ukupan iznos sredstava iz stava 1. ovog člana opredeljuje se na iznos od 950.000 evra na nivou kalendarske godine, a na period od 25 godina, počev od 1. januara 2017. godine.
Porezi, takse i troškovi postupka
Sticanje imovine i ostvarivanje prihoda u vidu finansijske podrške na osnovu ovog zakona ne podleže plaćanju ni jedne vrste poreza, administrativnih i sudskih taksi i naknada državnim organima i organizacijama.
Jevrejska opština, odnosno Savez jeste obveznik plaćanja poreza na imovinu koja se pravnosnažno vrati u skladu sa odredbama ovog zakona, kao i drugih vrsta poreza na ostvarivanje prihoda od imovine, odnosno novčanih sredstava, u skladu sa propisima kojim se uređuje poslovanje privrednih društava.
Podnosilac zahteva snosi troškove postupka u skladu sa zakonom.
Izuzetno od stava 3. ovog člana, podnosilac zahteva nije u obavezi da plati troškove za rad i pružanje usluga Republičkog geodetskog zavoda, lokalnih arhiva, Arhiva Srbije i Arhiva Jugoslavije, već oni padaju na teret tih organa.
POSTUPAK ZA VRAĆANJE IMOVINE
Stranke u postupku su podnosilac zahteva, nosilac prava korišćenja na nepokretnosti koja je predmet zahteva, zakonski zastupnik Republike Srbije, kao i zastupnik drugog obveznika vraćanja.
Organ koji vodi prvostepeni postupak
Postupak po zahtevu vodi Agencija, a u skladu sa ovim zakonom i zakonom kojim se uređuje opšti upravni postupak.
Zahtev za vraćanje imovine u smislu ovog zakona podnosi jevrejska opština.
Zahtev za vraćanje imovine pojedinačnih bivših vlasnika podnosi se u roku od tri godine od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Zahtev se podnosi Agenciji sa propisanim dokazima.
Zahtev se podnosi za jednu ili više nepokretnosti, pokretnih stvari ili preduzeća koji su pripadali istom bivšem vlasniku.
Zahtev sadrži podatke o:
1) bivšem vlasniku - ime, ime jednog roditelja i prezime i adresa, odnosno podatke o preduzeću;
2) oduzetoj imovini na koju se zahtev odnosi - vrsta, naziv, veličina, odnosno površina, mesto gde se nepokretnost nalazi, broj katastarske parcele po starom i važećem premeru - osim ako je predmet zahteva poljoprivredno zemljište koje je nakon oduzimanja komasirano - izgled i stanje imovine u vreme oduzimanja, odnosno odgovarajući podaci za pokretne stvari;
3) dokumentaciji o oduzimanju, odnosno aktu o podržavljenju;
4) pravu svojine bivšeg vlasnika na oduzetoj imovini;
5) dokazu o činjenici da je prethodni vlasnik bio pripadnik jevrejske zajednice, a ako je bivši vlasnik pravno lice - dokazu da je na bilo koji način bilo u funkciji jevrejske zajednice.
Uz zahtev se prilažu, u originalu ili overenoj fotokopiji, sledeći dokazi:
1) za podatke iz stava 1. tačka 2) ovog člana - izvod iz registra nepokretnosti, izvod iz registra pokretnih stvari, uverenje Republičkog geodetskog zavoda o identifikaciji katastarske parcele starog i novog premera, osim za katastarske parcele za koje je sprovedena komasacija;
2) za podatke iz stava 1. tačka 3) ovog člana - odluka okupatorskih snaga u kojoj je opisana oduzeta imovina, pojedinačni akt sudskog organa FNRJ ili organa uprave FNRJ na osnovu kojeg je imovina prešla u državno vlasništvo;
3) za podatke iz stava 1. tačka 4) - izvodi iz zemljišnih knjiga ili drugi dokazi o pravu svojine bivšeg vlasnika;
4) sve druge dokaze koje podnosilac zahteva poseduje, a koji mogu biti od značaja za odlučivanje po zahtevu.
Ako Agencija utvrdi da zahtev ne sadrži dovoljno podataka iz člana 15. stav 1. ovog zakona, naložiće podnosiocu zahteva da u roku od 120 dana uredi zahtev.
Ako podnosilac zahteva ne postupi prema nalogu Agencije u ostavljenom roku, zahtev se odbacuje kao neuredan.
Agencija je dužna da o urednom zahtevu odluči najkasnije u roku od šest meseci, a izuzetno kod posebno složenih predmeta u roku od godinu dana od dana prijema urednog zahteva.
Agencija utvrđuje sve činjenice i okolnosti od značaja za odlučivanje o zahtevu i donosi rešenje kojim se zahtev usvaja i utvrđuje imovina koja se prenosi u svojinu jevrejskoj opštini ili kojim se zahtev odbija kao neosnovan.
Ako zahtev obuhvata više nepokretnosti, odnosno pokretnih stvari, Agencija može doneti više rešenja kojim se vrši povraćaj imovine, ili samo jedno rešenje kojim je obuhvaćen ceo zahtev.
Ako Agencija utvrdi da ne postoji zakonski osnov za vraćanje oduzete imovine, donosi rešenje o odbijanju zahteva.
Pravnosnažno rešenje o utvrđivanju imovine koja se prenosi u svojinu jevrejskoj opštini, Agencija dostavlja organu nadležnom za evidenciju i upis prava na nepokretnosti i Republičkoj direkciji za imovinu Republike Srbije, a za poljoprivredno zemljište, šume i šumsko zemljište i ministarstvu nadležnom za poslove poljoprivrede i šuma, kao i organu nadležnom za utvrđivanje i naplatu poreza na imovinu.
Rešenje o utvrđenju prava na prenos u svojinu
Rešenjem kojim se zahtev usvaja i utvrđuje imovina koja se prenosi u svojinu jevrejske opštine, sadrži obveznika vraćanja i način i rokove za izvršavanje utvrđenih obaveza.
U tom rešenju nalaže se nadležnim organima izvršenje rešenja, kao i brisanje eventualnih tereta.
Prvostepeno rešenje Agencija dostavlja podnosiocu zahteva, nosiocu prava korišćenja, obvezniku i državnom pravobraniocu.
Protiv prvostepenog rešenja Agencije podnosilac zahteva, obveznik i državni pravobranilac mogu izjaviti žalbu ministarstvu nadležnom za poslove finansija, kao drugostepenom organu, u roku od 15 dana od dana dostavljanja rešenja.
Ministarstvo nadležno za poslove finansija je dužno da odluči o žalbi u roku od 90 dana od dana njenog prijema.
Protiv drugostepenog rešenja može se pokrenuti upravni spor.
Na osnovu pravnosnažnog rešenja kojim se utvrđuje imovina koja se prenosi u svojinu jevrejske opštine, jevrejska opština ima pravo da upiše svojinu na predmetnoj nepokretnosti ili pokretnoj stvari koja se upisuje u registar pokretnih stvari.
Na osnovu pravnosnažnog rešenja kojim se utvrđuje imovina koja se prenosi u svojinu jevrejske opštine, čiji je obveznik vraćanja društvo kapitala ili zadruga u postupku stečaja, odnosno likvidacije, jevrejska opština ima pravo da zahteva izlučenje iz stečajne, odnosno likvidacione mase stečajnog, odnosno likvidacionog dužnika.
Ako se preživeli zakonski naslednik bivšeg vlasnika čija je imovina pravnosnažno vraćena jevrejskoj opštini u skladu sa odredbama ovog zakona, obrati jevrejskoj opštini sa zahtevom za prenos prava svojine na predmetnoj imovini, jevrejska opština je dužna da, nakon što se utvrdi svojstvo zakonskog naslednika bivšeg vlasnika, prenese preživelom zakonskom nasledniku u svojinu vraćenu nepokretnost u skladu sa udelom koji mu pripada u skladu sa odredbama zakona kojim se uređuje nasleđivanje.
Jevrejska opština je dužna da obavezu iz stava 3. ovog člana izvrši u roku od mesec dana od dana prijema zahteva zakonskog naslednika bivšeg vlasnika iz stava 3. ovog člana, a zakonski naslednik bivšeg vlasnika ovo svoje pravo može ostvariti i sudskim putem.
U slučaju postojanja zakupa na nepokretnosti iz stava 3. ovog člana, zakupac će stupiti u zakupodavni odnos sa naslednikom iz stava 3. ovog člana pod uslovima iz ugovora o zakupu sa jevrejskom opštinom, do isteka roka od tri godine od dana prenosa prava svojine sa jevrejske opštine na naslednika.
USMERAVANJE SREDSTAVA OSTVARENIH VRAĆANJEM NEPOKRETNOSTI I PRIMANJEM FINANSIJSKE PODRŠKE REPUBLIKE SRBIJE
Savez i jevrejska opština upravljaju prihodima i usmeravaju ih u sledeće aktivnosti:
1) proučavanje i dokumentovanje perioda Holokausta, obeležavanje značajnih datuma iz perioda Holokausta i komemoracije u Republici Srbiji;
2) naučno-istraživačke projekte u vezi sa Holokaustom i drugim zločinima nacista i njihovih saradnika i izdavanje publikacija na ove teme;
3) obrazovanje o Holokaustu i drugim zločinima nacista i njihovih saradnika, kulturne manifestacije, kao i održavanje tradicije;
4) finansiranje školovanja i stipendiranje studenata, mladih talenata i naučnika iz Republike Srbije;
5) finansijsku podršku preživelim žrtvama Holokausta koje su imale prebivalište na teritoriji Republike Srbije u vreme Holokausta i koje trenutno žive u Republici Srbiji ili u inostranstvu;
6) finansijsku podršku postojećoj jevrejskoj zajednici u Republici Srbiji;
7) jačanje veza jevrejske zajednice u Republici Srbiji sa sunarodnicima u drugim državama;
8) podršku budućim aktivnostima iz ovog stava polaganjem dela prihoda na bankovne štedne račune;
9) humanitarne svrhe u Republici Srbiji;
10) snošenje troškova i obaveza jevrejske opštine i Saveza nastalih upravljanjem imovinom i prihodima ostvarenim primenom ovog zakona.
Savez i jevrejska opština za namenu iz stava 1. tačka 5. ovog člana su dužni da na godišnjem nivou izdvajaju 20% prihoda u periodu od najmanje deset godina od dana stupanja na snagu ovog zakona i da pri tome obezbede jednak iznos finansijske pomoći svim preživelim žrtvama holokausta srpskog porekla, bez obzira na njihovo prebivalište ili trenutno boravište.
Savez i jevrejska opština mogu deponovati deo prihoda na štedne račune u bankama u cilju finansiranja budućih aktivnosti propisanih ovim članom.
Osniva se Odbor za nadzor (u daljem tekstu: Odbor), radi nadzora i praćenja upravljanja prihodima koji primenom ovog zakona pripadnu Savezu i jevrejskoj opštini.
Odbor ima predsednika i četiri člana.
Članovi Odbora su: predstavnik Vlade, dva predstavnika Svetske jevrejske organizacije za restituciju u Republici Srbiji i dva predstavnika Saveza.
Predstavnika Vlade imenuje Vlada na četiri godine i istovremeno je i predsednik Odbora.
Odbor:
1) angažuje nezavisnog spoljnog revizora koji vrši reviziju svih aktivnosti koje Savez i jevrejske opštine obavljaju u skladu sa ovim zakonom;
2) usvaja šestomesečni izveštaj Saveza o upravljanju, nakon razmatranja izveštaja o sprovedenoj reviziji od strane nezavisnog spoljnog revizora, a kad utvrdi da Savez sve svoje aktivnosti preduzima na odgovarajući način;
3) donosi poslovnik o svom radu;
4) obavlja i druge poslove utvrđene zakonom i svojim statutom.
Predmet revizije iz stava 5. tačke 1) ovog člana su sve finansijske transakcije, preduzete aktivnosti i procedure upravljanja i korišćenja prihoda kako bi se obezbedila primena odgovarajućih upravljačkih procedura. Troškovi revizije finansiraju se iz prihoda.
Odbor odluke donosi većinom svih glasova.
Program upravljanja i Izveštaj o upravljanju
Savez je dužan da do 15. januara svake kalendarske godine sačini objedinjen godišnji Program upravljanja prihodima za tekuću kalendarsku godinu, i da ga nakon usvajanja dostavi Odboru.
Godišnji Program upravljanja je obavezujući za Savez i jevrejske opštine i naročito sadrži plan upravljanja i raspolaganja finansijskim sredstvima, imovinom i prihodima od imovine ostvarenim primenom ovog zakona u skladu sa namenama iz člana 22. ovog zakona na nivou jedne kalendarske godine.
Savez je dužan da o aktivnostima u vezi sa upravljanjem prihodima Saveza i jevrejskih opština do 1. jula i 1. februara svake kalendarske godine sačinjava šestomesečni Izveštaj o upravljanju koji se dostavlja na usvajanje Odboru.
Izveštaj o upravljanju naročito sadrži:
1) spisak nepokretnosti na kojima je primenom ovog zakona utvrđeno pravo svojine jevrejske opštine, a sadrži adrese, površine i druge podatke o nepokretnostima;
2) podatke o zaključenim ugovorima o zakupu nepokretnosti iz tačke 1) ovog stava i uslovima tih ugovora;
3) specifikaciju svih prihoda po osnovu upravljanja vraćenim nepokretnostima i upravljanja drugim finansijskim sredstvima ostvarenih u vezi sa primenom ovog zakona;
4) specifikaciju troškova upravljanja prihodima;
5) specifikaciju rashoda i svih drugih troškova nastalih usmeravanjem sredstava u namene iz člana 22. ovog zakona;
6) druge podatke od značaja za ostvarivanje uvida javnosti u trošenje prihoda ostvarenih primenom ovog zakona.
Republika Srbija nije dužna da izvrši godišnju isplatu finansijske podrške iz člana 9. ovog zakona ako Odbor ne usvoji šestomesečni Izveštaj o upravljanju Saveza iz stava 3. ovog člana.
Prihod koji nije iskorišćen u tekućoj godini prenosi se u narednu godinu.
Ako Odbor prilikom razmatranja šestomesečnog Izveštaja o upravljanju prihodima Saveza, ustanovi da je Savez utrošio sredstva koja nisu bila predviđena godišnjim programom upravljanja prihodima u celini ili u pojedinim delovima, Savez je dužan da bez odlaganja, a najkasnije u roku od 30 dana od dana donošenja odluke Odbora, usaglasi svoje poslovanje sa nalazom Odbora i da o tome obavesti Odbor.
Savez, jevrejska opština i Odbor odgovorni su za zakonito i svrsishodno upravljanje finansijskim sredstvima, imovinom i prihodima od imovine stečene u skladu sa odredbama i ciljevima ovog zakona.
Savez je dužan da vodi stalnu i ažurnu javnosti dostupnu evidenciju bivših vlasnika i vraćene imovine, kao i evidenciju prihoda koji su ostvareni primenom ovog zakona.
PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE
Zabrana otuđenja i opterećenja podržavljene imovine
Od stupanja na snagu ovog zakona imovina koja je oduzeta bivšim vlasnicima, a koja je predmet ovog zakona i koja po odredbama ovog zakona može biti vraćena, ne može biti predmet otuđivanja, hipoteke ili zaloge, do pravnosnažnog okončanja postupka po zahtevu za vraćanje.
Zabrana otuđenja i opterećenja te imovine u pogledu imovine za koju nisu podneti zahtevi za vraćanje prestaje po isteku roka za podnošenje zahteva za vraćanje.
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".