PRAVILNIKO UTVRĐIVANJU GODIŠNJEG PROGRAMA OSNOVNIH GEOLOŠKIH ISTRAŽIVANJA ZA 2016. GODINU ("Sl. glasnik RS", br. 20/2016) |
Ovim pravilnikom utvrđuje se Godišnji program osnovnih geoloških istraživanja iz oblasti: osnovnih geoloških istraživanja za izradu geoloških karata, hidrogeoloških istraživanja, inženjerskogeoloških istraživanja, istraživanja mineralnih resursa i geoekoloških istraživanja.
Osnovna geološka istraživanja iz člana 1. ovog pravilnika, vršiće se prema Godišnjem programu osnovnih geoloških istraživanja za 2016. godinu, koji je odštampan uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni deo.
Ovaj pravilnik stupa na snagu narednog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".
OSNOVNIH GEOLOŠKIH ISTRAŽIVANJA ZA 2016. GODINU
CILJ IZVOĐENJA OSNOVNIH GEOLOŠKIH ISTRAŽIVANJA
Cilj realizacije Programa osnovnih geoloških istraživanja za 2016. godinu (u daljem tekstu: Program) je da definiše sastav i građu zemljine kore; utvrdi potencijalnost područja u pogledu pronalaženja mineralnih sirovina do stepena istraženosti rezervi za C1 kategoriju; utvrdi stanje i karakteristike stena i tla; utvrdi geotehničke osobine tla za potrebe planiranja namene prostora i pogodnosti terena za izgradnju; obavi istraživanja radi izrade geoloških karata i zaštite životne sredine, na prostoru Republike Srbije.
Planirana je realizacija osnovnih geoloških istraživanja prema godišnjem programu, koja će obuhvatiti:
1) osnovna geološka istraživanja za izradu geoloških karata;
2) osnovna istraživanja geoloških resursa u oblasti hidrogeoloških, inženjerskogeoloških istraživanja, istraživanja metaličnih, nemetaličnih i energetskih mineralnih resursa;
3) izradu projekata i studija iz oblasti geodiverziteta i geoekologije;
4) ostale stručne aktivnosti - unos podataka dobijenih geološkim istraživanjima u formu Geološkog informacionog sistema Srbije (u daljem tekstu: GeolISS).
I OSNOVNA GEOLOŠKA ISTRAŽIVANJA ZA IZRADU GEOLOŠKIH KARATA OPŠTEG TIPA I PRATEĆIH TUMAČA
Programom se planira nastavak istraživanja uz vektorizaciju i uvođenje u GeolISS pripremljenih listova geoloških karata, što podrazumeva i nov pristup istraživanju korišćenjem svih dostupnih podataka dobijenih izradom tematske geološke karte, podataka istraživanja energetskih, nemetaličnih i metaličnih mineralnih sirovina, inženjerskogeoloških i hidrogeoloških istraživanja i korišćenjem aero i satelitskih snimaka.
Izrada geoloških karata se radi i u vektorskom obliku kroz aplikaciju Geološkog informacionog sistema Srbije - GeolISS-a.
1. Geološka karta Srbije razmere 1:50.000
Značajan segment svih geoloških istraživanja je izrada Geološke karte Srbije razmere 1:50.000, opšteg tipa, koja predstavlja osnovnu podlogu za dalju nadgradnju u rešavanju kompleksne geološke problematike, bilo da se radi o izradi specijalnih geoloških karata ili svih drugih istraživanja koja zahtevaju više podataka i detalja nego što je prikazano Osnovnom geološkom kartom razmere 1:100.000.
Cilj izrade GK Srbije 1:50.000 je proučavanje i rešavanje geološke građe tvorevina zastupljenih na teritoriji Republike Srbije i njen prikaz u grafičkom (Geološka karta) i tekstualnom obliku (Tumač). Primenom savremenih metoda istraživanja litostratigrafske analize, izdvojiće se kartirane jedinice po formacionom principu. Izvršiće se usaglašavanje strukturno-facijalnih i tektonskih karakteristika izdvojenih formacija i što je od naročitog značaja, evidentiraće se sve pojave mineralnih sirovina, kao i geoloških objekata od posebnog značaja za zaštitu.
Aktivnosti na izradi Geološke karte 1:50.000, osim standardne kabinetske pripreme i terenskih radova, praćene su hemijskim, sedimentološkim, mikro i makro paleontološkim analizama geoloških uzoraka, kao i analizama geološkog materijala u laboratoriji za skenirajuću elektronsku mikroskopiju i energo-disperzivnu spektrometriju.
Tokom 2016. godine planira se nastavak geoloških istraživanja na izradi Geološke karte Srbije razmere 1:50.000, na tri lista, i početak realizacije sedam novih listova i to: list Aleksinac 4, završetak lista u 2016;
- list Zvornik 1, kao pogranični list sa Republikom Srpskom (uspostavljena saradnja sa Geološkim zavodom Republike Srpske u cilju korelacija tvorevina razvijenih sa obe strane reke Drine, usaglašavanja metodologije izrade i prikaza geološke građe);
- list Bačka Palanka 4, kao pogranični list sa Republikom Hrvatskom (uspostavljena saradnja sa Geološkim institutom Republike Hrvatske u cilju korelacija tvorevina razvijenih u pograničnom delu Republike Srbije i Republike Hrvatske, usaglašavanja metodologije izrade i prikaza geološke građe);
- list Prijepolje 3 i 4, novi listovi;
- list Kriva Palanka 1, novi list - pogranični list sa Makedonijom (u planu je saradnja sa Geološkim zavodom Makedonije);
- list Bor 4, novi list;
- list Lapovo 2, novi list;
- list Užice 1, novi list;
- list Kruševac 4, novi list.
2. Sinteza geoloških formacija na završenim listovima Geološke karte Srbije razmere 1:50.000 za period od 1998. do 2012. godine
Osnovni zadatak realizacije ovog projekta je priprema geoloških karata i tumača za štampu. Da bi se ostvario cilj, neophodno je izvršiti recenziju narednih 6 listova: Negotin 1, Valjevo 4, Požarevac 4, Zvornik 2, Čačak 1 i Šabac 3 i nakon toga pristupiti finalizaciji karata, po primedbama koje su uočene tokom recenzije.
U zavisnosti od primedbi recenzentske komisije biće definisana problematika, posebno za svaki list geološke karte. Uvidom u dokumentaciju prepoznati su glavni nedostaci i mogu se podeliti u dve grupe. Prvi i najvažniji su geološke interpretacije rezultata istraživanja koje ne zadovoljavaju kriterijume i standarde koje propisuje Stratigrafski kodeks Srbije. U tom smislu će se i koncipirati rad na dopuni i otklanjanju primedbi i definisati one kartirane jedinice koje ne zadovoljavaju standard principa formacione analize. Drugi nedostatak je striktno tehničke prirode a zahteva sistematsko pregledanje teksta tumača i sadržaja karte i otklanjanje utvrđenih greški koje je evidentirala recenzentska komisija.
Planirane projektne aktivnosti obuhvataju: recenziju 4 lista GK 1: 50.000; korekciju i sintezu geoloških formacija po primedbama; tehničku i grafičku pripremu za štampu.
Izradom geološke karte dobija se nova kvalitetna osnova formacionog tipa, koja će biti osnova za brojne radove koji čine stručnu nadgradnju. Među njima se ističe korelativno povezivanje sa susednim delovima evropskog kontinenta i formiranje niza aplikativnih metalogenetskih, inženjerskogeoloških, hidrogeoloških, ekogeoloških, seizmoloških i drugih, po privredu izuzetno značajnih karata. Osnovni značaj izrade geološke karte ogleda se u utvrđivanju fundamentalne geološke građe teritorije Republike Srbije.
3. Karakteristični horizonti retolijaskih sedimenata zapadne Srbije (I faza)
Ovim projektom predviđena je detaljna sedimentološko-petrografska i stratigrafska analiza prelaznih (retolijaskih sedimenata) na karakterističnim izdancima radi utvrđivanja jasne granice.
Tokom realizacije projekta izvršiće se obrada postojećih podataka, detaljna sedimentološka i paleontolška istraživanja područja, odnosno izdvojenih lokaliteta za koje se očekuje da mogu da donesu podatke značajne za dalje zoniranje područja sa ovim horizontima. Svi dobijeni podaci biće iskorišćeni za zoniranje tvorevina i eventualno izdvajanje formacija u okviru mezozojskog kompleksa, tj. za predloge formacija, koje bi našle svoju potvrdu u okviru realizacije projekta Geološke karte Srbije 1:50.000.
Predviđena je terenska a kasnije i kabinetska analiza podataka sa područja Stapara i Užica u zoni dinarskog elementa. Terenski radovi će obuhvatiti reambulaciju terena i detaljno snimanje stubova. Nakon laboratorijske obrade prikupljenog materijala biće interpretirani dobijeni rezultati. Projekat je koncipiran kao trogodišnji.
4. Stratigrafsko-sedimentološki odnosi u tercijarnim basenima centralne Srbije, list Smederevo 4 - nastavak istraživanja
Ovim projektom predviđena je detaljna sedimentološka i stratigrafska analiza tercijarnih tvorevina lista Smederevo 4 Geološke karte Srbije 1:50.000. Istraživanja imaju za cilj stratigrafsko raščlanjavanje sedimenata, definisanje depozicionih sredina, moguću rekonstrukciju basena. Rezultati ovih istraživanja biće inkorporirani u projekte GK 1:50.000 čija izrada predstoji.
Tokom realizacije projekta izvršiće se obrada postojećih podataka, detaljna sedimentološka i paleontolška istraživanja područja, odnosno izdvojenih lokaliteta za koje se očekuje da mogu da donesu podatke značajne za dalje stratigrafsko raščlanjavanje naslaga tercijara. Svi dobijeni podaci biće iskorišćeni za eventualno izdvajanje formacija u okviru tercijarnog kompleksa, tj. za predloge formacija, koje bi našle svoju potvrdu u okviru realizacije projekta Geološke karte Srbije 1:50.000, na području obuhvaćenom listom Smederevo 4.
Predviđena je kabinetska analiza podataka koja obuhvata obradu publikovanih i nepublikovanih radova, kao i fondovske dokumentacije. Terenski radovi će obuhvatiti reambulaciju već urađenih radova i dodatno rekognosciranje kako bi se utvrdile nedovoljno jasne pojave. Nakon laboratorijske obrade prikupljenog materijala biće interpretirani dobijeni rezultati.
Sinteza prikupljenih podataka istraživanja imaće za rezultat definisanje rasprostranjenja geoloških jedinica i njihov vertikalni i lateralni odnos sa drugim formacijama kao i preciznije definisanje starosti sedimenata. Grafički prilozi (geološki profili, lokalni geološki stubovi i sl.), kao i izveštaj o izvršenim radovima sa prikazom dobijenih rezultata, biće sastavni deo prikazanih rezultata istraživanja.
II OSNOVNA ISTRAŽIVANJA GEOLOŠKIH RESURSA
Izvođenje hidrogeoloških istraživanja ima za cilj izradu Osnovne hidrogeološke karte 1:100.000, utvrđivanje stanja, potencijala i mogućnosti korišćenja resursa podzemnih voda i geotermalne toplote na teritoriji Republike Srbije.
1.1. Izrada Osnovne hidrogeološke karte razmere 1:100.000
Osnovna hidrogeološka karta Republike Srbije, razmere 1:100.000 (OHGK), predstavlja grafički i tekstualni prikaz osnovnih hidrogeoloških svojstava stenskih masa i rasprostranjenja običnih, termalnih i mineralnih podzemnih voda. Kartom se prikazuje rasprostranjenje vodonosnih sredina (izdani) po vodopropusnosti, sa prikazom kvantitativnih i kvalitativnih karakteristika podzemnih voda izdvojenih hidrogeoloških kategorija sa karakterističnim hidrogeološkim pojavama i vodnim objektima. Tekstualni deo karte predstavlja tumač. Njime se u osnovnom, definišu uslovi formiranja, rasprostranjenja i dreniranja vodonosnih sredina izdvojenih hidrogeoloških kategorija stena, rezerve (statičke, dinamičke, eksploatacione) i kvalitet podzemnih voda, vodonosnici termalnih voda i druga važna hidrogeološka pitanja.
OHGK je osnova za buduću izradu hidrogeoloških karata različitih razmera i namena, detaljna istraživanja i rešavanja konkretnih zadataka iz oblasti korišćenja, zaštite i upravljanja podzemnim vodama na teritoriji Republike Srbije. OHGK predstavlja jednu od osnovnih podloga i preduslova za integralno upravljanje i održivi razvoj vodnih resursa na teritoriji Republike Srbije u skladu sa nacionalnim propisima o vodama i geološkim istraživanjima, Okvirnom direktivom o vodama Evropske Unije (ODV EU) i drugim relevantnim propisima.
Za 2016. godinu planiran je nastavak istraživanja za 4 lista i to:
- list Bela Palanka, završetak u 2016. godini;
- list Niš, završetak u 2016. godini;
- list Paraćin, nastavak istraživanja;
- list Novi Sad, nastavak istraživanja.
1.2.1. Hidrogeotermalna potencijalnost tercijarnih vulkanogenih kompleksa Golije - nastavak istraživanja
Cilj istraživanja je definisanje hidrogeoloških uslova sa aspekta formiranja termalnih i mineralnih voda u okviru tercijarnih vulkanskih kompleksa i utvrđivanje prostora njihovog mogućeg pojavljivanja, zahvatanja i korišćenja.
Realizacija ovog projekta, predviđena je kroz tri faze. Planirane aktivnosti se sastoje od: terenskih hidrogeoloških istraživanja (rekognosciranje, kartiranje, reambulacija), fizičko-hemijska analiza na terenu, laboratorijskih analiza na gasove, radioaktivne elemente, makro i mikrokomponente, litogeohemijska istraživanja u užim područjima termalnih voda.
Istraživanja na prostoru Golije predstavljaju nastavak istraživanja vršenih tokom 2014. i 2015. godine, za vulkanogene oblasti Rogozne i Kopaonika. Ovim istraživanjima utvrđeno je da se tektonske strukture, u domenu kojih su formirane termalne vode, pružaju prema planinskoj oblasti Golije, gde su otkrivene pojave termomineralnih voda (Deževa, Studenica i dr.). Osim toga, opravdanost ovih istraživanja definisana je i u Strategiji dugoročnog razvoja energetike Srbije.
Projektovana istraživanja u 2016. godini se odnose na hidrogeološko kartiranje užih oblasti i područja (doline) na pravcima pružanja tektonskih struktura za koje su genetski vezane poznate pojave termalnih i mineralnih voda, uzorkovanje i laboratorijske analize termalnih voda. Za kartirana područja predviđena je izrada hidrogeoloških karata u razmeri 1:25.000. Kao jedan od rezultata postignutih istraživanja u ovoj godini, biće definisana prostiranja hidrogeoloških struktura i osnovni fizičko-hemijski parametri termalnih voda.
1.2.2. Izrada Preliminarne Osnovne hidrogeološke karte Republike Srbije, razmere 1:100.000 - I faza
Cilj ovog projekta jeste da se po Uputstvu za izradu OHGK SFRJ (SGZ, 1988), a na osnovu raspoloživih digitalizovanih geoloških osnova, listova OGK razmere 1:100.000, izradi preliminarna OHGK Republike Srbije iste razmere. Sastavni deo ove karte su (po listovima) klasifikovani raspoloživi hidrogeološki, hidrometeorološki i drugi podaci, dobijeni pri ranijim istraživanjima (elaborati o rezervama, podaci Republičkog hidrometereološkog zavoda - RHMZ, studije i dr.). Ovaj projekat će se realizovati kroz formu GeolISS. Realizacijom ovog projekta stvaraju se uslovi za bržu izradu konačne OHGK Republike Srbije.
Za 2016. godinu predviđena je izrada Projekta za više od 50% listova OHGK Republike Srbije i prikupljanje, analiza i sinteza podataka koji se odnose na podzemne vode, dobijenih iz različitih izvora i vrsta istraživanja.
Završetak ovog projekta planiran je za 2017. godinu.
1.2.3. Studijska istraživanja za potrebe definisanja Alternativnih izvorišta podzemnih voda za javno vodosnabdevanje u Republici Srbiji - I faza
Cilj ovih studijskih istraživanja jeste da se definišu nezahvaćene rezerve podzemnih voda i potencijalne lokalnosti alternativnih izvorišta za javno vodosnabdevanje u Republici Srbiji. U tom cilju treba da bude izrađena Hidrogeološka karta Republike Srbije, razmere 1:500.000, da se na osnovu raspoloživih rezultata ranijih i novih projektovanih istraživanja dobiju lokalnosti i osnovni hidrogeološki podaci o postojećim izvorištima javnog vodosnabdevanja, da se uradi proračun eksploatacionih, dinamičkih i statičkih rezervi po hidrogeološki kategorisanim litostratigrafskim jedinicama, te da se na osnovu svega izdvoje lokalnosti sa procenjenim ili utvrđenim rezervama podzemnih voda za alternativna izvorišta.
Za 2016. godinu predviđa se izrada Hidrogeološke karte razmere 1:500.000, sa ažuriranim lokalnostima do sada evidentiranih aktivnih izvorišta podzemnih voda, kao i terenska istraživanja za izabrana područja.
Planirano je da ova studijska istraživanja budu realizovana u periodu od 2016. do 2018. godine.
2. Inženjerskogeološka istraživanja
Inženjerskogeološka istraživanja se izvode u cilju izrade inženjerskogeoloških karata, utvrđivanja stanja, svojstava i karakteristika stena i tla, utvrđivanja geotehničkih osobina tla za potrebe planiranja namene prostora i pogodnosti terena za izgradnju, kao i istraživanja radi zaštite životne sredine. Rezultat ovih istraživanja je i definisanje inženjerskogeološkog hazarda i rizika.
2.1. Izrada osnovne inženjerskogeološke karte Republike Srbije razmere 1:100.000
Osnovna inženjerskogeološka karta razmere 1:100.000 (u daljem tekstu: OIGK), predstavlja grafički i tekstualni prikaz osnovnih inženjerskogeoloških odlika stenskih masa i terena sa svim elementima koji definišu te odlike. Na karti se prikazuju inženjerskogeološke karakteristike terena, raspadnutost i izdeljenost stenskih masa, egzogeodinamički procesi i pojave i nivo vode u terenu.
Tekstualni deo karte predstavlja tumač. U tumaču se daje tekstualni prikaz formiranja inženjerskogeoloških uslova u terenu: nastanak i razvoj procesa savremene egzogeodinamike, zastupljenost pojava, njihovo kategorisanje prema vrsti i aktivnosti, prognoza njihovog daljeg razvoja, nastanak i razvoj i drugih vidova deformabilnosti terena i tla, kako u prirodnim uslovima, tako i pod uticajem različite tehnogene aktivnosti, stepen stabilnosti terena; vrste primenjenih metoda geotehničkih melioracija u terenu, vreme izvršenja, svrha primene i efekti ostvareni nakon izvođenja, hazard od pojava nestabilnosti terena i deformabilnosti tla.
Osnovna inženjerskogeološka karta sa tumačem, predstavlja podlogu za sagledavanje sveukupnih inženjerskogeoloških karakteristika terena za potrebe izrade namenskih inženjerskogeoloških osnova u okviru plansko-projektne dokumentacije: izradu prostornih planova za potrebe opštinskih područja i regiona, za ostala prostorna planiranja u građevinarstvu, šumarstvu, rudarstvu, poljoprivredi, vodoprivredi i industriji, izradu programa i projekata detaljnih inženjerskogeoloških istraživanja, i za naučne studije i tumačenje inženjerskogeoloških procesa i pojava, sa prognozom njihovog daljeg razvoja, osetljivost, hazard, rizik i upravljanje rizikom.
Dosadašnjom izradom OIGK pokriveni su uglavnom delovi terena u zoni koridora autoputa, magistralnih putnih pravaca, cevovoda, gasovoda i drugih objekata regionalne infrastrukture, zatim urbanih prostora, glavnih vodotokova kao i svi drugi prostori antropogene aktivnosti.
Za 2016. godinu planiran je početak izrade listova Ivanjica i Vrnjci i nastavak istraživanja za 6 listova i to:
- list Žagubica - završetak istraživanja 2016;
- list Bela Palanka - nastavak istraživanja;
- list Aleksinac - nastavak istraživanja;
- list Zvornik - nastavak istraživanja;
- list Zaječar - nastavak istraživanja;
- list Boljevac - novi projekat.
2.2. Katastar klizišta i nestabilnih padina na teritoriji Republike Srbije
Savremeni geološki procesi, pre svega procesi nestabilnosti i erodibilnosti, predstavljaju krupne probleme za racionalno privredno i urbanističko planiranje i projektovanje. Rezultati istraživanja po ovom projektu koristiće se za potrebe privrede u oblasti prostornog i urbanističkog planiranja, putnog i železničkog saobraćaja, elektroprivrede, vodoprivrede, poljoprivrede i šumarstva, rudarstva, zaštite životne sredine, civilne zaštite, odbrane itd. Ovaj višegodišnji projekat je započet u 2007. godini. Katastar klizišta se radi kroz aplikaciju GeolISS.
Cilj ovog projekta je: evidencija klizišta (aktivna, privremeno umirena i fosilna) i nestabilnih padina; procena uslova i mogućnosti aktiviranja procesa klizanja i definisanje geometrije klizišta (površine i zapremine masa koje su, ili bi bile zahvaćene procesom klizanja); procena moguće štete koju bi prouzrokovalo aktiviranje procesa klizanja; izrada geoloških karata hazarda i rizika; utvrđivanje prioriteta za detaljna geološka istraživanja, projektovanje i preduzimanje preventivnih ili sanacionih mera; predlaganje uvođenja preventivnih mera koje bi opasnost od aktiviranja procesa klizanja svela na najmanju meru; proširenje informacionog sistema i baze podataka o klizištima u Republici Srbiji; izrada projekta osmatranja (monitoringa) i kontrole procesa klizanja.
Kroz prethodnih šest faza, izvedeno je inženjerskogeološko rekognosciranje terena na površini od 2.574 km2, i inženjerskogeološko kartiranje terena izvršeno na površini od 4.970 km2. Podaci istraživanja su obrađeni i prikazani u vidu preliminarne inženjerskogeološke karte 1:300.000.
U sedmoj fazi nastavljeni su radovi u Šumadijskom regionu - zona "Jadranskog koridora - koridor 11". Pomenuta saobraćajnica predstavlja prioritetni građevinski poduhvat u Srbiji. Evidencija klizišta i nestabilnih padina izvršena je od Konjevića, preko Takova do Ljiga, Lajkovca i Uba.
Osma faza istraživanja realizovana je u periodu juli - oktobar 2014. godine. Kao što je poznato, u maju 2014. godine dogodile su se katastrofalne poplave koje su izazvale, pored ljudskih žrtava, veliku materijalnu štetu. Kao posledica enormnih padavina aktivirala su se brojna klizišta. Stručnjaci Geološkog Zavoda Srbije su u okviru ekipa koje su formirane od strane Kancelarije za pomoć i obnovu poplavljenih područja, obilazili ugrožene terene. Tom prilikom su (u već oformljene katastarske listove) unosili podatke o svakom klizištu. Rezultati tog obilaska prikazani su na posebnim katastarskim listovima.
Tokom 2015. godine, Vlada Japana preko UNDP-a (Programa Ujedinjenih nacija za razvoj) je donirala sredstva za realizaciju projekta: "Harmonizacija podataka o klizištima i obučavanje lokalnih samouprava za njihovo praćenje - BEWARE (BEyond landslide aWAREness)", koji se direktno naslanja na projekat Katastra klizišta i nestabilnih padina Srbije.
Cilj projekta je inženjerskogeološko istraživanje i evidentiranje određenog broja klizišta na teritoriji 27 opština, koje su pogođene poplavama maja 2014. godine, utvrđivanje jedinstvene metodologije za istraživanje klizišta i procenu geološkog hazarda i rizika, izrada geološke karte hazarda i rizika, stvaranja jedinstvene baze podataka o klizištima Republike Srbije, kao i jačanje kapaciteta Ministarstva rudarstva i energetike, Geološkog zavoda Srbije i lokalne samouprave u cilju redovnog praćenja klizišta i smanjenja rizika od geoloških hazarda.
Nosilac projekta je Geološki zavod Srbije a partner u realizaciji projekta je Rudarsko-geološki fakultet.
Kancelarija za pomoć i obnovu poplavljenih područja i Ministarstvo rudarstva i energetike su u skladu sa svojim nadležnostima vršili nadzor nad realizacijom ovog projekta.
Realizacijom ovog projekta evidentirano je 2.024 klizišta na teritoriji 24 opštine koje su bile pogođene poplavama. Jedan od rezultata ovog projekta biće i inženjerskogeološka karta hazarda i rizika.
Kao rezultat dosadašnjih aktivnosti po ovom projektu, urađena je preliminarna karta klizišta Republike Srbije u vektorskom obliku u razmeri 1:300.000.
U 2016. godini ova istraživanja će biti usmerena na određen broj opština koje su pogođene majskim poplavama 2014. godine a koje nisu bile obuhvaćene projektom BEWARE.
2.3. Izrada karte seizmičke rejonizacije sa istraživanjem geoloških uslova za određivanje nacionalnih parametara prema Euro Code-u 8 (EC8-1) - II faza
Delovi teritorije Republike Srbije ispoljavaju povećanu seizmičku aktivnost zbog čega se pri projektovanju i izgradnji objekata moraju poštovati pravila aseizmičke izgradnje. S obzirom na važeće standarde u toj oblasti, neophodno je uraditi novu kartu seizmičkog hazarda, i izvršiti rejonizaciju i modeliranje terena za određivanje nacionalnih parametara neophodnih za analizu i određivanje realnih seizmičkih uticaja na objekte. Postojanje zvanične Karte seizmičkog hazarda omogućuje nesmetanu primenu važećih evropskih standarda EC8-1 u projektovanju i izgradnji objekata.
Svrha inženjerskogeoloških istraživanja je utvrđivanje osnovnih tipova seizmičkih modela tla i rejonizacija teritorije Republike Srbije prema njima.
Za izradu Karte seizmičke rejonizacije koja podrazumeva utvrđivanje nacionalnih parametara prema EC8-1, potrebno je izvesti inženjerskogeološka istraživanja kojima će se usvojiti metodologija određivanja osnovnih kriterijuma za definisanje seizmičkih sredina i preliminarnih seizmičkih tipova modela tla. Primenom usvojene metodologije saglasne sa dosadašnjim domaćim saznanjima i iskustvima zemalja iz okruženja, stiču se uslovi za izvođenje rejoniranja i testiranje preliminarnih modela.
Konačan rezultat ukupnih istraživanja je Karta seizmičke rejonizacije sa utvrđenim nacionalnim parametrima prema EC8-1 kao kvalitetna podloga za finalnu izradu zvanične Karte seizmičkog hazarda.
Realizacija ovog projekta je predviđena kroz trogodišnju aktivnost. Tokom prve godine urađena je preliminarna karta seizmičke reojonizacije teritorije Republike Srbije, koja je zahtevala kompleksan kabinetski istražni proces rejoniranja terena prema kriterijumima koje propisuje EC8-1, a koji su ugrađeni u metodologiju određivanja seizmičkog hazarda. Oni predstavljaju geodinamičke modele terena definisane bitnim svojstvima: brzinom smičućih (sekundarnih) talasa, gustinom (zapreminska težina i poroznost), granulometrijskim sastavom, indeksom plastičnosti i parametrima koji opisuju mehaničko ponašanje prirodne sredine dobijenim opitima SPT (standardni penetracioni test).
Sredstva za realizaciju ovog projekta treba da budu obezbeđena iz donacija.
U 2016. godini planiraju se geofizička istraživanja i ispitivanja na do sada izbušenim bušotinama.
2.4. Izrada geoloških podloga za prostorne planove
Izrada geoloških podloga za potrebe prostornog planiranja ima za cilj kompleksno sagledavanje i definisanje svih geoloških činilaca potrebnih za izradu prostornog plana, i to sa aspekta mogućnosti korišćenja, ugroženosti i zaštite prostora, kao i uslova i mogućnosti korišćenja prirodnih resursa (podzemnih voda, mineralnih sirovina i geoloških građevinskih materijala). Aspekt ugroženosti terena posmatra se kroz: stabilnost, erodibilnost, deformabilnost terena, seizmičnost terena i dr.
2.4.1. Inženjerskogeološke podloge za prostorni plan teritorije opštine Bačka Palanka - II faza
Cilj realizacije ovog projekta je da se registruju, analiziraju i na pogodan način prikažu svi geološki potencijali na teritoriji opštine Bačka Palanka, uslovi njihovog racionalnog korišćenja, uslovi zaštite geološke sredine od posledica tog korišćenja, kao i uslovi zaštite ljudi i materijalnih dobara od različitih geoloških i geomorfoloških procesa.
Tokom 2015. godine, prikupljani su i obrađeni podaci iz postojeće dokumentacije, izvršeno je inženjerskogeološko i hidrogeološko rekognosciranje terena na površini teritorije opštine Bačka Palanka - ukupno 579 km².
U drugoj fazi istraživanja, tokom 2016. godine, izvršiće se inženjerskogeološko i hidrogeološko kartiranje terena na površini teritorije opštine Bačka Palanka, (ukupno 579 km²), biće urađene sledeće tematske karte: inženjerskogeološke karte sa kartom rejonizacije u razmeri 1:25.000, hidrogeološke karte u razmeri 1:25.000, karte mineralnih sirovina u razmeri 1:50.000, ekogeološke karte u razmeri 1:50.000. Projekat će se realizovati kroz aplikaciju GeolISS.
2.4.2. Inženjerskogeološke podloge za prostorni plan teritorije opštine Bajina Bašta - I faza
Teritorija opštine Bajina Bašta, pretrpela je katastrofalne posledice u majskim poplavama tokom 2014. godine, kada je veliki broj objekata i infrastrukturnih objekata srušen ili značajno oštećen (što je bila posledica između ostalog i neracionalnog i neplanskog korišćenja terena). U cilju racionalnih planskih rešenja pri određivanju namene površina, na teritoriji Bajine Bašte, neophodno je izvršiti inženjerskogeološka istraživanja terena.
Rezultat istraživanja je definisanje litogenetskih kompleksa, njihove debljine prostornog rasprostranjenja i fizičko-mehaničkih parametara, definisanje režima podzemnih voda u terenu, seizmička rejonizacija, izdvajanje zona sa razvijenim inženjerskogeološkim procesima i pojavama. Pored toga, ovim istraživanjima će se registrovati, analizirati i na pogodan način prikazati svi geološki potencijali, uslovi korišćenja i zaštite geološke sredine na teritoriji opštine Bajina Bašta.
Na osnovu ovih istraživanja će se utvrditi uslovi korišćenja i zaštite terena i na taj način stvoriti preduslov za plansku i racionalnu namenu prostora, za projektovanje i građenje budućih infrastrukturnih, saobraćajnih, komunalnih i drugih objekata od opšteg društvenog značaja, a samim tim i smanjiti rizik od pojave geoloških procesa - klizišta, odrona i erozije.
3. Istraživanje mineralnih sirovina
Tokom 2016. godine planira se nastavak geoloških istraživanja metaličnih, nemetaličnih i energetskih mineralnih sirovina koja imaju za cilj utvrđivanje stanja, potencijalnost i geološko-ekonomsku ocenu resursa i rezervi mineralnih sirovina Srbije.
Razvoj i primena novih metoda geoloških istraživanja kao i savremeni način prikaza geoloških podataka, usklađenih sa standardima Evropske Unije i predstavljenih u GIS formatu, iziskuju i izradu različitih specijalističkih geoloških karata (metalogenetskih, mineragenetskih, progniznih i dr.), koje će omogućiti jasniji uvid u potencijalnost područja i stvoriti osnovu za precizniju geološko-ekonomsku ocenu resursa i rezervi mineralnih sirovina Republike Srbije.
3.1.1. Izrada uputstva za metalogenetsku kartu
Izrada formacione karte Republike Srbije razmere 1:50.000 je započeta na više listova i pomenuta karta praktično predstavlja podlogu za izradu metalogenetske karte.
S obzirom da ne postoji uputstvo za metalogenetsku kartu kojim bi se definisali svi neophodni parametri i smernice neophodne za savremen prikaz terena i njegovih metalogenetskih specifičnosti, tokom 2015. godine pristupilo se izradi istog.
Uputstvo za izradu metalogenetske karte 1:50.000 će biti urađeno po najnovijim svetskim standardima uz maksimalan broj informacija koje će usmeravati istraživače na korektan i naučno zasnovan rad na ovoj vrlo složenoj problematici. Tumač treba da sadrži sledeća poglavlja: Opšte odredbe; Izbor podloge; Zahteve u pogledu mineragenetskih elemenata; Metalogenetsko rejoniranje; Prognozne karte; Uslovni znaci.
U 2016. godini planiran je završetak ovog uputstva.
3.1.2. Izrada metalogenetske karte list Prijepolje 2 razmere 1:50.000
Uzimajući u obzir svu kompleksnost izrade metalogenetske karte, tokom 2015. godine se krenulo i sa realizacijom "pilot" projekta: "Metalogenetska karta za list Prijepolje 2", u cilju otklanjanja eventualnih nedostataka uputstva za izradu ove karte. List Prijepolje 2 je odabran pošto je završena i odštampana formaciona karta za ovaj list. Proučavanja metalogenetske zone "Stara Raška" (u okviru lista Prijepolje 2), u kojoj se nalaze porfiritska i rožnačka rudna zona, uz poseban osvrt na perspektivna rudna polja koja će biti utvrđena, sa naglaskom na lokalizaciji i tipu orudnjenja bakra, olova i cinka kao i drugih metaličnih i nemetaličnih sirovina, ima za cilj da na bazi metalogenetskih istraživanja ukaže na opravdanost ulaganja za istraživanje polimetaličnih ruda i ostalih korisnih materija sa izradom metalogenetske karte pomenutog lista.
Ceneći već utvrđene rudokontrolne faktore kao lokalne indikatore orudnjenja, metalogenetska istraživanja su planirana za prostore razvića trijaskog i jurskog sedimentnog i metamorfogenog kompleksa. Unutar ovih celina kasnije bi se izdvojili prostori u kojima su razvijene formacije (porfiritska zona, odnosno kompleksi trijaskog vulkanizma) gde bi se obavljala detaljna metalogenetska istraživanja.
Izrada ovakve karte treba da posluži i kao osnova za dalje aktivnosti u izradi ostalih metalogenetskih karata, ali i drugih specijalističkih karata kojima podloga, pored formacione, može biti i metalogenetska karta.
Tokom 2016. godine planirani su sledeći radovi: rekognosciranje terena sa prospekcijom, strukturno-geološko profiliranje sa litofacijalnim snimanjem; prikupljanje petroloških, geohemijskih, rudnih, hemijskih i šlihovskih uzoraka i njihova laboratorijska obrada.
3.1.3. Geološke karakteristike i potencijalnost područja Opštine Knić - II faza
Osnovni cilj predloženih istraživanja je da se na osnovu rezultata ranijih istraživanja i uz novoprikupljene podatke sa terena prikaže mineralno-sirovinski potencijal Opštine Knić, odnosno da se utvrde elementi zaleganja, oblik, veličina, prostorni položaj, mineralni sastav i ostali parametri neophodni za definisanje potencijalnosti pojedinih sirovina.
Projektna rešenja predloženih istraživanja imaju karakter osnovnih geoloških istraživanja. Rezultati geoloških istraživanja treba da omoguće ocenu potencijalnosti istražnog područja u pogledu mogućnosti pronalaženja mineralnih sirovina kroz: bliže upoznavanje osnovnih metalogenetskih obeležja istražnog prostora; registrovanje rudnih mineralizacija (poznate i novootkrivene) i njihovih genetskih tipova; utvrđivanje povezanosti morfostrukturnih oblika sa različitim tipovima rudnih mineralizacija i izdvajanje perspektivnih zona za nastavak istraživanja.
Na osnovu podataka raspoložive dokumentacije i realizovanih terenskih istraživanja sagledaće se poznati i potencijalni mineralno sirovinski resursi i izraditi prognozna karta mineralno sirovinskog potencijala na teritoriji Opštine Knić.
Projektovanim geološkim istražnim radovima na području Opštine Knić u toku 2016. godine daće se završni izveštaj.
3.1.4. Mineragenetske karakteristike i potencijalnost neogenih basena Srbije - I faza
Osnovni cilj predloženih istraživanja je da se na osnovu rezultata ranijih istraživanja i uz novoprikupljene podatke sa terena analizira mineralno-sirovinski potencijal neogenih basena Srbije, odnosno da se utvrde elementi zaleganja, oblik, veličina, prostorni položaj, mineralni sastav i ostali parametri neophodni za definisanje potencijalnosti pojedinih sirovina.
Problematika koja će se rešavati tokom projektovanih istraživanja usmerena je na ocenu potencijalnosti istražnog područja u pogledu mogućnosti pronalaženja mineralnih sirovina kroz: bliže upoznavanje osnovnih metalogenetskih obeležja istražnog prostora; registrovanje rudnih mineralizacija (poznate i novootkrivene) i njihovi genetski tipovi; određivanje glavnih strukturnih oblika i rupturnih pravaca prostora; utvrđivanje povezanosti morfostrukturnih oblika sa različitim tipovima rudnih mineralizacija i izdvajanje perspektivnih zona za nastavak istraživanja.
Realizacija Projekta započinje u 2016. godini, a završetak se planira u 2022. godini.
U toku 2016. godine obaviće se prikupljanje i sistematizacija postojeće dokumentacije o ranijim istraživanjima neogenih basena i definisaće se kriterijumi i dinamika istraživanja kao i kriterijumi mineragenetske analize.
3.2. Istraživanja metaličnih mineralnih sirovina
Istraživanja metaličnih mineralnih sirovina obuhvataju: analitičko istraživanje novih pojava i ležišta metaličnih mineralnih sirovina, definisanje potencijalnosti geoloških sredina, kao i sagledavanje mogućnosti za povećanje ukupne potencijalnosti resursa metalogenetskih oblasti i ležišta Srbije po pitanju mangana, hroma, molibdena, volframa, žive, urana, bakra, olova, cinka, antimona, kalaja i drugih metaličnih mineralnih sirovina.
3.2.1. Provera aeromagnetskih anomalija u rudnom rejonu Golije - nastavak istraživanja
Cilj istraživanja je pronalaženje novih, za sada nepoznatih ili nezabeleženih pojava metaličnih mineralnih sirovina u okviru izdvojenih prostora. Takođe se očekuje i proširenje već poznatih rudonosnih prostora, kao i definisanje uzročnika aeromagnetnih anomalija.
Rezultati koji se očekuju od ovih istraživanja su osnova za detaljna geološka istraživanja, koja vode ka ekonomskoj valorizaciji, kako novootkrivenih tako i poznatih pojava.
Projektom se planira prethodna provera izdvojenih aeromagnetskih anomalija na širem prostoru Golije, koje su potencijalni indikatori rudonosnih terena.
Provera će se izvršiti kroz geološku i magnetsku prospekciju, uz odgovarajuća laboratorijska ispitivanja (petrološka, mineraloška, hemijska) stena i ruda.
Na osnovu dobijenih podataka oceniće se značaj terena u pogledu iznalaženja mineralnih sirovina u okviru proverenih anomalija i sa tim u vezi predložiće se detaljna istraživanja.
Rezultati provere anomalija adekvatno će se tekstualno i grafički prikazati.
Planirane projektne aktivnosti u 2016. godini su: geološka prospekcija otvorenih profila; uzimanje šlihova; litogeohemijsko oprobovanje izdanaka; prospekciona magnetna merenja; radiometrijski premer izdanaka; laboratorijska ispitivanja i prateći kabinetski radovi.
Sagledavajući okolne terene slične građe, a imajući u vidu prisustvo delimično otkrivenog tercijarnog plutona, koji se kompletan i u delovima oslikava u magnetskom polju, očekuje se pronalazak novih pojava metaličnih mineralnih sirovina.
3.2.2. Geološka istraživanja bakra, zlata i prateće asocijacije elemenata (Pb, Zn, Ag) u dijabaz-rožnačkoj formaciji srednjeg Polimlja - nastavak istraživanja
Osnovni cilj realizacije ovog projekta je da se na osnovu prikupljenih relevantnih podataka, dobijenih na osnovu geoloških istraživanja, izdvoje potencijalni prostori za dalja istraživanja.
U ovoj fazi planira se otkrivanje novih pojava i mineralizacija i povećanje perspektivnih površina za istraživanje, određivanje asocijacija rudnih minerala metala i njihovi međusobni odnosi, proučavanje litoloških sredina u kojima se pojavljuje bakar, zlato i prateća asocijacija elemenata (Pb, Zn, Ag), proučavanje hidrotermalnih izmena i njihova povezanost sa bakrom, zlatom i pratećom asocijacijom elemenata (Pb, Zn, Ag) i proučavanje povezanosti uočenih strukturnih elemenata, regionalnih i lokalnih, sa rudnim mineralizacijama.
Planirane projektne aktivnosti su: geološka prospekcija mineralnih sirovina u razmeri 1:25.000; uzorkovanje za hemijska, rudno-mikroskopska i petrografska ispitivanja.
Planiranim geološkim radovima u toku 2016. godine, očekuje se povezivanje dosadašnjih istražnih prostora u dijabaz-rožnačkoj formaciji srednjeg Polimlja u jednu celinu, kao i završetak terenskih geoloških radova.
3.2.3. Osnovna metalogenetska istraživanja ultramafita Srbije (Platinske grupe elemenata, Au, Fe) - nastavak istraživanja
Cilj istraživanja je da se u prvoj fazi geoloških istraživanja orijentaciono utvrde ekonomski sadržaji platinske grupe elemenata (PGE), Au, Fe i drugih pratećih elemenata u ultramafitima Srbije. Zatim bi se na osnovu rezultata prve faze istraživanja odredile lokacije na kojima bi se realizovali geološki istražni radovi druge faze istraživanja.
Nakon realizacije druge faze geoloških istraživanja izdvojiće se područja i izvršiće se selekcija perspektivnih lokaliteta po prioritetima za detaljna geološka istraživanja u cilju pronalaženja ležišta PGE, Au, Fe i pratećih elemenata.
Geološka građa Srbije je takva da postoje svi optimalni geološko-petrološki uslovi za otkrivanje ležišta PGE kod nas. U prilog ovoj tvrdnji idu i saznanja da su stručnjaci sa Atinskog univerziteta već otkrili prisustvo PGE u nekoliko hromitskih ležišta u ultramafitskom masivu Vorinosa i da su francuski geolozi otkrili u ultramafitima Albanije ekonomske sadržaje PGE. Ovo saznanje je bitno zbog toga što ultramafiti Srbije, Grčke i Albanije imaju skoro identičan sastav i razviće.
Zbog niskog stepena geološke istraženosti ultramafita na teritoriji Republike Srbije, potrebno je osnovnim geološkim istražnim radovima utvrditi moguće prisustvo PGE, Au, Fe i drugih elemenata u njima.
U 2016. godini planirano je da se istražuju ultramafiti Takova kod Gornjeg Milanovca. U sklopu ovih geoloških istraživanja realizovaće se sledeći istražni radovi: geološka prospekcija, rekognosciranje terena, uzimanje proba za hemijske, rudno-mikroskopske i petrološke analize. Hemijske probe biće analizirane na: platinsku grupu elemenata, gvožđe, nikal, kobalt, hrom, zlato, srebro, antimon i živu. Uradiće se i šlihovska prospekcija za kvantitativnu i kvalitativnu analizu šlihova.
3.2.4. Geološko-metalogenetska izučavanja područja izgradnje putnih pravaca u Republici Srbiji - nastavak istraživanja
Imajući u vidu da se poslednjih godina vrši izgradnja relativno velikog obima putne mreže i da se tokom tih radova vrše prosecanja terena koji su izgrađeni od različitih geoloških formacija, postoji mogućnost da se tim radovima otkriju različite mineralne sirovine.
Osnovni cilj realizacije ovog projekta je da se, sa minimumom finansijskih ulaganja, prikupe značajni geološki podaci sa lokaliteta koji se "otkriju" prilikom građevinskih radova u okviru izgradnje puteva. Geološki podaci se prikupljaju zbog eventualnog otkrivanja novih pojava mineralnih sirovina, boljeg definisanja već poznatih pojava mineralnih sirovina, preciznijeg sagledavanja njihovih dimenzija, određivanja sadržaja korisnih komponenti, kao i zbog definisanja uslova formiranja i zakonomernosti razmeštaja prospektovanih potencijalno rudnih formacija. Na lokalitetima gde budu registrovane pojave klizišta, isti će biti istraženi sa stanovišta geotehničkih parametara i predložiće se način za njihovo saniranje.
Planirane projektne aktivnosti u 2016. godini su: geološko rekognosciranje i profiliranje sa litogeohemijskim oprobovanjem, uz neophodan obim laboratorijskih ispitivanja na koridorima 10 i 11, zatim na svim lokalnim i regionalnim putevima. Takođe biće praćeni i svi drugi građevinski radovi koji mogu "pružiti nove informacije" o mogućnosti iznalaženja mineralnih sirovina na lokalitetima koji su predmet građevinskih radova.
Realizacijom ove faze istraživanja očekuje se otkrivanje novih, do sada nepoznatih kako metaličnih, tako i nemetaličnih mineralnih sirovina, naročito u okviru borske metalogenerske zone (put Niška Banja - Pirot). Doistraživanje ranije otkrivenih mineralizacija na širem području Takova (antimon, živa, zlato i dr.).
3.2.5. Osnovna geološka istraživanja nanosnih ležišta zlata Srbije - nastavak istraživanja
Nanosna ležišta zlata bila su i ostala vrlo interesantna u Republici Srbiji. Sva dosadašnja istraživanja bila su usmerena na terene Istočne Srbije gde su u aluvionima smeštene najveće koncentracije ovog plemenitog metala.
Jugoistočno od Bosilegrada, između Izvora i Resena, razvijene su pliocenske tvorevine predstavljene šljunkovima i peskovima koje transgresivno i diskordantno leže preko kristalastih škriljaca. Pliocenske tvorevine zahvataju površinu od oko 12 km², a debljina iznosi od 30 do 40 m. Stara prališta u pliocenskim sedimentima nalaze se u šljunkovitim delovima pliocena i na osnovu podataka iz šlihova koji su rađeni 1981. godine, označavaju odnosno markiraju delove pliocena u kojima je eksploatisano zlato. U toku 1981. godine, istraživani su pliocenski šljunkovi razvijeni u lokalitetu Ciganske kuće u zoni starih radova - prališta. U šlihovima je utvrđeno prisustvo zlata, hematita, ilmenita, magnetita, granata, cirkona i rutila.
Istražni radovi će se sastojati od geološke prospekcije, rekognosciranja terena, šlihovske prospekcije, uzorkovanja za hemijske analize i uzimanja "stream" sedimenata i laboratorijskih ispitivanja.
Cilj istraživanja je da se da jedna sveopšta ocena o potencijalnosti nanosa na zlato na teritoriji cele Republike Srbije.
U završnoj godini treba uraditi studiju i ocenu potencijalnosti svih interesantnih aluviona Republike Srbije.
3.2.6. Geološka istraživanja Cr i pratećih metala na teritoriji Republike Srbije - nastavak istraživanja
S obzirom na geološku građu terena Srbije, kao i rezultate dosadašnjih istraživanja, s pravom se može konstatovati da mnogi naši tereni imaju metalogenetsku specijalizaciju na hrom i njemu prateće metale.
Stepen istraženosti naših terena je dosta neujednačen, pa je samim tim teško dati kompletnu ocenu potencijalnosti svih masiva koji su nosioci mineralizacije hroma.
Projektna rešenja procesa geoloških istraživanja treba da sadrže terenska, laboratorijska i kabinetska izučavanja.
U završnoj fazi istraživanja, u formi studije treba prikazati potencijalnost Srbije u pogledu prisustva ekonomskih koncentracija hroma.
Pri ovim, terenskim istraživanjima, posebnu pažnju treba posvetiti i geoekološkim parametrima koji mogu imati presudnu ulogu pri davanju konačne geološko-ekonomske ocene o potencijalnosti određenih područja u pogledu mineralizacija hroma.
3.3. Istraživanja nemetaličnih mineralnih sirovina
3.3.1. Istraživanje glaukonita i ocena potencijalnosti u marinskim sedimentima Srbije - I faza
Cilj istraživanja je da se u narednom periodu utvrdi potencijalnost, prostorni položaj, kvalitet i količine glaukonita na prostoru Republike Srbije odnosno da se registruju sve pojave glaukonita i odredi njihov kvalitet putem oprobavanja na određenim područjima ili lokalitetima gde dosad nisu vršena istraživanja tokom prethodnih godina ili je stepen istraženosti dosta nizak. Ukupan period realizacije projekta je pet godina.
Po planiranoj koncepciji, metodologiji i dinamici izvođenja istražnih radova, predviđeno je da projektovani geološki radovi po dugoročnom projektu započnu tokom 2016. godine. Počev od prve godine, vršiće se prikupljanje i sistematizacija postojeće dokumentacije o ranijim istraživanjima na potencijalnom prostoru sa pojavama glaukonita. Potom, na određenom prostoru sa pojavama glaukonita, ili na potencijalnom prostoru ili lokalitetu izvršiće se rekognosciranje terena praćeno geološkom prospekcijom sa oprobovanjem rudnih izdanaka sa glaukonitom za laboratorijska ispitivanja. Po završetku terenskih radova, za tekuću godinu (2016.) izvršiće se realizacija laboratorijskih ispitivanja i pisanje godišnjeg izveštaja o izvršenim radovima i dobijenim rezultatima za 2016. godinu.
3.3.2. Studija: Ocena potencijalnosti ukrasnog kamena Srbije - I faza
Cilj projekta je registrovanje svih nalazišta ukrasnog kamena na teritoriji Republike Srbije, izrada karte i knjige registra svih nalazišta ukrasnog kamena, kao i valorizacija mineralnih resursa.
U 2016. godini planirana su osnovna geološka istraživanja mineragenetskih karakteristika ukrasnog kamena na teritoriji koju pokriva list Geološke karte Žagubica 1:50.000. U tom smislu će se u domenu istražnog prostora registrovati sve očuvane, neporemećene stenske mase, ekonomski interesantne sa aspekta istraživanja i eksploatacije ukrasnog kamena.
U toku realizacije terenskih radova koji su predviđeni ovim projektom uradiće se geološka prospekcija u razmeri 1:25.000, a u toku izvođenja terenskih radova planirano je i oprobovanje prirodnih izdanaka za laboratorijska ispitivanja kao i uzimanje tehnološke probe u laboratorijskom obimu.
3.4. Istraživanja energetskih mineralnih sirovina
Istraživanja energetskih mineralnih sirovina obuhvataju osnovna geološka istraživanja uglja, uljnih škriljaca i pratećih mineralnih sirovina koja su u 2016. godini planirana izradom i realizacijom projekata.
3.4.1. Geološko-ekonomske karte čvrstih energetskih sirovina (ugalj i uljni škriljci) Srbije - I faza
Geološko-ekonomske karte predstavljaju grafički prikaz određenih geološko-ekonomskih parametara neke mineralne sirovine ili grupe sirovina na grafičkoj osnovi. Razmera karata zavisi od veličine prostora koji se na njima prikazuje (uglavnom su u upotrebi 1:100.000 i 1:200.000 i sitnije razmere).
Tokom 2016. godine, predviđeno je prikupljanje, analiza i interpretacija svih geološko-ekonomskih faktora i pokazatelja ocene basena, ležišta i pojava čvrstih energetskih sirovina po statističkim regionima Republike Srbije, na grafičkoj podlozi pogodne razmere. Namena ovih istraživanja je višestruka. S jedne strane, na ilustrativan način prikazaće suštinske geološke i ekonomske podatke o basenima i ležištima neke oblasti i regiona, a sa druge predstavljaće dokument praćen studijom o izvedenim istraživanjima koja može poslužiti za davanje koncesija i sl. Ovakve karte su od značaja ne samo za geologe već i za ostale struke koje se bave upravljanjem prirodnim resursima. Prikazivanje ključnih geološko-ekonomskih podataka na karti, omogućava brzo razumevanje navedenih informacija kao i sveobuhvatnu procenu datog područja.
U okviru svakog regiona, odnosno oblasti, biće obrađeni svi geološko ekonomski aspekti čvrstih energetskih sirovina. Neophodni podaci obezbediće se analizom i sintezom rezultata ranijih istraživanja i prikupljanjem novih, geološkom prospekcijom na čvrste energetske sirovine (snimanjem stubova i profila, oprobovanjem), laboratorijskim i geofizičkim ispitivanjima. Istraživanja će se izvoditi u područjima basena i ležišta niskog stepena istraženosti.
U 2016. godini planirano je da se na osnovu predviđenih metoda istraživanja dobiju inovirani geološko-ekonomski podaci za područja niskog stepena istraženosti i interpretirani podaci za područja visokog stepena istraženosti (Aleksinačko ležište).
Prikazivanje ključnih geološko-ekonomskih podataka na karti, omogućiće brzo razumevanje navedenih informacija, kao i sveobuhvatnu procenu datog područja.
Geološko-ekonomske karte su veoma značajne za privredu zato što na pojednostavljen, ilustrativan način prikazuju kompleksne aktuelne geološke i ekonomske parametre strateških energetskih mineralnih sirovina kao što su ugalj i uljni škriljci.
3.4.2. Osnovna geološka istraživanja uglja u Sokobanjskom basenu - nastavak istraživanja
Cilj projekta je i da se na predloženom istražnom prostoru utvrdi razviće ugljonosne serije što će predstavljati osnovu za naredne faze istraživanja, koja će voditi ka daljem definisanju ugljonosnog prostora i većem stepenu poznavanja geoloških prilika. Cilj geofizičkih ispitivanja je da odvoji podinu i povlatu čitlučke ugljonosne serije i nagovesti prisustvo slojeva uglja, a što će se utvrditi dubinskim istražnim bušenjem u sledećoj fazi istraživanja.
Sokobanjski ugljonosni basen je nedovoljno istražen, s obzirom da u njemu geološka istraživanja nisu vršena u kontinuitetu. Van eksploatacionog polja, koje se nalazi na jugoistočnom obodu basena, ostao je nedefinisan ugljonosni prostor u pravcu istoka, severa i zapada. Terenskim opservacijama i geofizičkim ispitivanjima utvrđeno je postojanje asimetrične sinklinale sa strmijim padovima slojeva na južnom krilu i blažim na severnom krilu, što ukazuje na pretpostavku o povoljnijem položaju čitlučke serije sa ugljenim slojem, prema severnom obodu basena. Geofizičkim metodama istraživanja definisan je paleoreljef i utvrđena pozicija najdubljih delova basena.
U 2016. godini će se nastaviti osnovna geološka istraživanja uglja u Sokobanjskom basenu, zapadno od Sesalske reke, već primenjenim geološkim, geofizičkim i laboratorijskim metodama. Predlaže se izrada prospekcijske bušotine dubine do 500 metara u zoni između Bogdinca i Milušinca u cilju utvrđivanja prisustva ugljenog sloja u severoistočnom delu sokobanjskog basena.
Osnovnim geološkim istraživanjima u Sokobanjskom basenu 2016. godine očekuje se da se geološkim kartiranjem i geoelektričnim sondiranjem potvrdi rasprostranjenje ugljonosne serije u pravcu zapada, da se istražnom bušotinom na predloženom lokalitetu utvrdi prisustvo čitlučke ugljonosne serije i nabuši ugljeni sloj.
III IZRADA PROJEKATA I STUDIJA IZ OBLASTI GEODIVERZITETA I GEOEKOLOGIJE
Za geoekološka istraživanja planirani su projekti i studije koji se odnose na zaštitu životne sredine u oblasti istraživanja i korišćenja geoloških resursa, kao i zaštitu geoloških vrednosti, retkosti i objekata koji imaju karakter geonasleđa.
1. Geohemijska karta Srbije razmere 1:500.000 - I faza
Osnovni cilj ovog projekta je da se na celoj površini Republike Srbije utvrdi kvalitet zemljišta i njegova opterećenost, pre svega, teškim metalima, kao i da se definišu i razvrstaju geogeni od antropogenih uticaja na ova svojstva.
U prostorima gde zemljište nije razvijeno predviđeno je da se sastav sedimenata utvrdi "stream", "overbank" i "floodplain" metodama. Dobijeni rezultati istraživanja mogu se primeniti u oblasti zaštite životne sredine, istraživanjima ležišta mineralnih sirovina, prostornom planiranju, pri izvođenju pedoloških istraživanja, pri planiranju razvoja poljoprivrede itd.
Radovi planirani za izradu Geohemijske karte Republike Srbije 1:500.000 (GKRS 1:500.000) će metodološki biti usklađeni sa istražnim radovima okolnih zemalja. Na ovaj način će i podaci istraživanja biti regionalno kompatibilni. Istraživanja uključuju terenske, laboratorijske i kabinetske metode.
Terenskim istraživanjima će biti prikupljeni reprezentativni uzorci zemljišta i sedimenata po mreži po kojoj jedan uzorak reprezentuje 100 km2 (10x10 km). Položaj mreže će biti usaglašen sa postojećom koja je odobrena od Udruženja evropskih geoloških zavoda (FOREGS Geochemical Baseline Programme - FGBP). Zemljišta i sedimenti Srbije će biti istraživani u oko 1100 analitičkih ćelija. Predložena mreža oprobavanja je niske gustine, ali takve da svakako pruža generalni opis oblasti odakle može da se indikuje nastavak istraživanja.
Prikupljeni uzorci će se analizirati u akreditovanoj laboratoriji prema standardu ISO 17025, koji uključuje upotrebu etalonirane opreme, obučenog osoblja i standardizovanih metoda ispitivanja, kao i potvrdu rezultata putem međulaboratorijskog poređenja.
U kabinetu će kvalitativne i kvantitativne koncentracije elemenata biti jednoznačno kvalifikovane kao esencijalne, potencijalno toksične, toksične i kancerogene. Povećane koncentracije će biti posebno analizirane i sa aspekta ekonomske isplativosti daljih istraživanja.
Rezultati istraživanja će biti prikazani u formatima koji će omogućavati međusobnu korelaciju i modelovanje. Projekat će se realizovati i kroz aplikaciju GeolISS.
2. Geonasleđe i geodiverzitet istočne Srbije - nastavak istraživanja
Cilj ovog projekta je da se pripreme stručne podloge na osnovu kojih će Zavod za zaštitu prirode Srbije moći da pristupi izradi studija zaštite geoobjekata. Rezultati ovog projekta treba da oslikaju važne momente u razvoju zemljine kore na teritoriji istočne Srbije, kako bi se ovim pojavama, oblicima i profilima posvetila posebna pažnja u društvu, a istovremeno se zaštitili od daljeg propadanja. Otvoriće se mogućnost povezivanja u funkcionalnu celinu sa drugim objektima geonasleđa u Srbiji, kao i međunarodna korelacija.
Projekat Geonasleđe i geodiverzitet istočne Srbije radi se u skladu sa Zakonom o rudarstvu i geološkim istraživanjima ("Službeni glasnik RS", broj 101/15) i u skladu je sa pravilima Evropske asocijacije za konzervaciju geološkog nasleđa (Pro GEO).
Kroz ovaj projekat bi se utvrdilo aktuelno stanje geoloških znamenitosti na određenim lokalitetima u Istočnoj Srbiji. Projektom bi se omogućilo izdvajanje objekata/lokaliteta geonasleđa, dao bi se predlog koji lokaliteti bi mogli da budu uneseni u inventar geonasleđa, odnosno za koje lokalitete postoji mogućnost formiranja geoparka, kao najvišeg nivoa u hijerarhiji zaštite geonasleđa.
Objekti/lokaliteti koji će biti analizirani u 2016. godini predstavljaju nastavak istraživanja započetih u prethodnim godinama i to na lokalitetima trijaske starosti šireg prostora okoline Zavojskog jezera.
Na osnovu rezultata istraživanja u 2016. godini biće utvrđeno aktuelno stanje lokaliteta; urađena analiza stepena ugroženosti (ako postoji); utvrdiće se da li lokalitet zadovoljava kriterijume vrednovanja; mogućnost povezivanja sa drugim objektima geonasleđa u funkcionalnu sredinu; otvoriće se mogućnost za promociju prirodnih i kulturnih vrednosti, kao i razvoj novog vida geoturizma.
1. Unos postojećih podataka Osnovnih geoloških istraživanja u formu GeolISS
Geološki informacioni sistem Srbije se kao strateški projekat Ministarstva rudarstva i energetike razvija poslednjih nekoliko godina. Cilj ovakvog informacionog sistema je formiranje jedinstvene objektno-orijentisane baze podataka za digitalno arhiviranje geoloških podataka i informacija i obezbeđenje savremene i efikasne informacione osnove za obavljanje svih aktivnosti vezanih za planiranja, projektovanja i odlučivanja u oblasti geologije.
2. Unos geoloških podataka (iz Fonda geološke dokumentacije) u formu GeolISS
Geološka dokumentacija kojom raspolaže Republika Srbija je od ogromne važnosti za geološku struku i nauku i državu u celini. Veoma bogat fondovski materijal predstavlja dragocene rezultate istraživanja ovog prostora za period od preko sto godina. Fond geološke dokumentacije Ministarstva rudarstva i energetike raspolaže sa preko 5.500 dokumenata (izveštaja, elaborata i karata opšte i specijalne namene), obrađenih i sređenih podataka po mestu i vrsti istraživanja. Većina ove dokumentacije nalazi se u klasičnom papirnom obliku.
Formiranjem GeolISS stvoreni su uslovi da se pored unosa podataka iz projekata koji se realizuju shodno Godišnjem programu istraživanja, unese i deo veoma vrednog fondovskog materijala, prevede u digitalni oblik i bude dostupan širem krugu korisnika.
V FINANSIJSKA SREDSTVA ZA SPROVOĐENJE PROGRAMA
Finansijska sredstva za sprovođenje ovog programa obezbeđena su Zakonom o budžetu Republike Srbije za 2016. godinu ("Službeni glasnik RS", broj 103/15), razdeo 45, funkcija 440, Geološki zavod Srbije, program 0503 upravljanje mineralnim resursima, projekat 0002 geološka istraživanja, u ukupnom iznosu od 240.414.000,00 dinara. Sredstva su planirana na sledećim ekonomskim klasifikacijama: 411 - zarade zaposlenima u iznosu od 128.089.000,00 dinara; 412 - socijalni doprinosi na teret poslodavca u iznosu od 23.800.000,00 dinara; 413 - naknade u naturi u iznosu od 500.000,00 dinara; 414 - socijalna davanja zaposlenima u iznosu od 300.000,00 dinara; 415 - naknada troškova za zaposlene u iznosu od 7.200.000,00 dinara; 416 - nagrade zaposlenima i ostali posebni rashodi u iznosu od 1.000,00 dinara; 421 - stalni troškovi u iznosu od 21.540.000,00 dinara (deo sredstava ove aproprijacije u iznosu od 12.000.000,00 dinara namenjen je za realizaciju projekta "Izrada geološke karte terena Libije", a korišćenje će se vršiti po posebnom aktu Vlade po prispeću sredstava iz Libije); 422 - troškovi putovanja u iznosu od 15.000.000,00 dinara (deo sredstava ove aproprijacije u iznosu od 5.000.000,00 dinara namenjen je za realizaciju projekta "Izrada geološke karte terena Libije", a korišćenje će se vršiti po posebnom aktu Vlade po prispeću sredstava iz Libije); 423 -usluge po ugovoru u iznosu od 21.600.000,00 dinara (deo sredstava ove aproprijacije u iznosu od 11.600.000,00 dinara namenjen je za realizaciju projekta "Izrada geološke karte terena Libije", a korišćenje će se vršiti po posebnom aktu Vlade po prispeću sredstava iz Libije); 425 - tekuće popravke i održavanje opreme u iznosu od 6.630.000,00 dinara; 426 - materijal u iznosu od 7.300.000,00 dinara (deo sredstava ove aproprijacije u iznosu od 400.000,00 dinara namenjen je za realizaciju projekta "Izrada geološke karte terena Libije", a korišćenje će se vršiti po posebnom aktu Vlade po prispeću sredstava iz Libije); 462 - dotacije međunarodnim organizacijama u iznosu od 500.000,00 dinara; 482 - porezi, obavezne takse, kazne i penali u iznosu od 500.000,00 dinara; 483 - novčane kazne i penali po rešenju sudova u iznosu od 1.000,00 dinara; 512 - mašine i oprema u iznosu od 4.900.000,00 dinara (deo sredstava ove aproprijacije u iznosu od 3.200.000,00 dinara namenjen je za realizaciju projekta "Izrada geološke karte terena Libije", a korišćenje će se vršiti po posebnom aktu Vlade po prispeću sredstava iz Libije) i 515 - nematerijalna imovina u iznosu od 2.553.000,00 dinara (deo sredstava ove aproprijacije u iznosu od 1.300.000,00 dinara namenjen je za realizaciju projekta "Izrada geološke karte terena Libije", a korišćenje će se vršiti po posebnom aktu Vlade po prispeću sredstava iz Libije).
VI IZVOĐENJE I NADZOR OSNOVNIH GEOLOŠKIH ISTRAŽIVANJA
Izvođenje osnovnih geoloških istraživanja obavlja Geološki zavod Srbije u skladu sa čl. 14-20. Zakona o rudarstvu i geološkim istraživanjima.
Ministarstvo nadležno za poslove geoloških istraživanja, u skladu sa Zakonom o rudarstvu i geološkim istraživanjima, vrši stručni nadzor nad izvođenjem osnovnih geoloških istraživanja.
Završetak realizacije Godišnjeg programa osnovnih geoloških istraživanja za 2016. godinu je predviđen do kraja decembra 2016. godine. Geološki zavod Srbije dostavlja izveštaj o realizaciji projekata geoloških istraživanja, prema godišnjem programu za 2016. godinu, nadležnom ministarstvu do kraja januara 2017. godine.