PROGRAM PRAĆENJA KVALITETA POVRŠINSKIH VODA NA TERITORIJI GRADA NIŠA ZA 2016/2017. GODINU ("Sl. list grada Niša", br. 29/2016)

 

I - OSNOVE PROGRAMA

Osnovne postavke o značaju vode za čoveka date su 1968. godine, Poveljom o vodi Evropskog saveta:

• Bez vode nema života. Ona je dragocena i za čoveka neophodno dobro.

• Rezerve dobre vode nisu neiscrpne. Zbog toga je najvažniji zadatak da se ona održi, racionalno koristi i gde je god moguće povećava.

• Zagađivanjem vode nanosi se ogromna šteta čoveku i svim živim bićima.

• Kvalitet vode mora da odgovara zahtevima zdravlja ljudi i predviđenom režimu korišćenja.

• Upotrebljene vode treba vratiti u vodotoke pod uslovom da nisu opterećene nečim što bi ometalo korišćenje za javne i privatne svrhe.

• Dužnost svakog čoveka je da vodu koristi kao opšte dobro.

• Voda ne poznaje državne granice i zahteva međunarodnu saradnju.

Zdrava i nezagađena priroda je bitna za ljudsko blagostanje i održivi razvoj. Vodeni ekosistemi su integralni deo življenja i predstavljaju osnovne resurse za zadovoljavanje mnoštva ljudskih potreba. Zbog toga, zaštita vodenih ekosistema mora postati i ostati ključ održivog razvoja u cilju očuvanja kvaliteta životne sredine, socijalnog blagostanja i ekonomske sigurnosti.

Voda predstavlja dobro u opštoj upotrebi na koje imaju pravo svi, ali ni u kom slučaju se ne može tretirati kao dar prirode kojim se slobodno raspolaže. Zbog značaja vode i njenog višenamenskog korišćenja, ona uživa posebnu zaštitu i koristi se na način propisan zakonom.

Površinske vode na području grada Niša izložene su različitim uticajima koncentrisanih i rasutih zagađivača. Prirodni i antropogeni uslovi u kojima se nalaze površinske vode ovog područja, zahtevaju monitoring njihovog kvaliteta kao neophodnu obavezu. Rezultati ovih aktivnosti pouzdano će ukazati na izvore zagađenja i stepen njihovog uticaja na degradaciju vodenih ekosistema.

Ovim programom definišu se mesta i parametri kontrole površinskih voda reka na teritoriji grada Niša i to: Nišave, Južne Morave, Kutinske reke i Toponičke reke.

Odlukom o utvrđivanju Popisa voda I reda ("Službeni glasnik RS", br. 83/10), navedeni vodotoci pripadaju vodotocima I reda.

II - CILJ PROGRAMA

Cilj sprovođenja Programa je zaštita voda i podrazumeva skup mera i aktivnosti kojima se kvalitet površinskih voda štiti i unapređuje radi:

1. očuvanja života i zdravlja ljudi;

2. smanjenja zagađenja i sprečavanja daljeg pogoršanja stanja voda;

3. obezbeđenja neškodljivog i nesmetanog korišćenja voda za različite namene i

4. zaštite vodnih i priobalnih ekosistema i postizanja standarda kvaliteta životne sredine, u skladu sa propisima kojima se uređuje zaštita životne sredine.

Sistematska kontrola kvaliteta površinskih voda na teritoriji grada Niša u 2016/2017. godini vršiće se radi procene ekološkog statusa reka, ocene boniteta vodotokova, praćenja trenda zagađivanja i sposobnosti samoprečišćavanja, kao i ocene podobnosti za vodosnabdevanje, rekreaciju građana i navodnjavanje, a u cilju zaštite izvorišta vodosnabdevanja i zdravlja stanovništva, očuvanja kvaliteta vodnih resursa i prevencije uključivanja perzistentnih opasnih neorganskih i organskih materija u lance ishrane.

Podaci dobijeni višegodišnjim praćenjem, mogu se koristiti za projektovanje uređaja za tretman otpadnih voda, kao osnova za procenu efikasnosti preduzetih mera zaštite i sanacije, definisanje potrebe preduzimanja dodatnih mera sanacije, zaštite i unapređenja kvaliteta voda.

Reka Nišava je najznačajnija reka u Nišavskom okrugu, prvenstveno zbog toga što predstavlja jedan od izvora za snabdevanje vodom za piće. U skladu sa Uredbom o klasifikaciji voda međurepubličkih vodotoka, međudržavnih voda i voda obalnog mora Jugoslavije ("Službeni list SFRJ", br.6/78), reka Nišava pripada I i II dozvoljenoj klasi vodotoka.

Kao i većina vodotoka i reka Nišava i njene pritoke ugrožene su otpadnim vodama različitog porekla i sastava i sve češće gube svoje prirodne karakteristike.

Grad Niš nalazi se nedaleko od mesta gde se reka Nišava uliva u Južnu Moravu i pripada slivu Južne Morave.

Pored otpadnih voda iz kanalizacije i industrije, divljih deponija na kojima završavaju čak i medicinski otpad i otpad iz klanica, Južnu Moravu ugrožava i ilegalno iskopavanje peska i šljunka, pa reka Južna Morava pripada propisanoj I i II klasi vodotoka prema Uredbi o klasifikaciji voda.

Kutinska reka protiče kroz Gradsku opštinu Niška Banja. Izvire na Suvoj planini i dugačka je oko 40 kilometara.

Uliva se u reku Nišavu kao njena leva pritoka kod naselja Nikola Tesla.

Prema Uredbi o klasifikaciji voda Kutinska reka u nivou fabrike "Nissal" pripada I i II klasi vodotoka.

U neposrednoj blizini Niša nalazi se Kravljansko-Miljkovačka klisura, kroz koju se probija srednji tok Toponičke reke. Desna je pritoka reke Južne Morave, u koju se uliva nizvodno od sela Mezgraja. Pripada I i II klasi vodotoka, prema Uredbi o klasifikaciji voda.

III - MONITORING VODA, MERNA MESTA I DINAMIKA UZORKOVANJA

Monitoring je osnova za dobijanje informacija o kvalitetu vode vodotokova. Posebna uloga monitoringa je zaštita vode kao prirodnog resursa i njenog korišćenja za vodosnabdevanje, sport, rekreaciju i dr.

• Ispitivanje kvaliteta reke Nišave vršiće se na sledećim mernim mestima:

1. Nišava, između Sićevačke klisure i Niške Banje;

2. Nišava, u delu vodotoka kod JKP "Naissus";

3. Nišava, 100m uzvodno od uliva pomoćnog i glavnog kolektora Niša;

4. Nišava, 300m nizvodno od uliva pomoćnog i glavnog kolektora Niša i

5. Nišava, 100m pre uliva u Južnu Moravu.

• Ispitivanje kvaliteta reke Južne Morave vršiće se na sledećim mernim mestima:

1. Južna Morava, kod Mramora (Novo Selo) i

2. Južna Morava, u nivou sela Mezgraja, kod Železničkog mosta.

• Ispitivanje kvaliteta Kutinske reke vršiće se na sledećim mernim mestima:

1. Kutinska reka, kod Lazarevog sela i

2. Kutinska reka, kod preduzeća "Nissal".

• Ispitivanje kvaliteta Toponičke reke vršiće se na sledećim mernim mestima:

1. Toponička reka, 100m uzvodno od uliva otpadnih voda Specijalne psihijatrijske bolnice u Gornjoj Toponici i

2. Toponička reka, 300m nizvodno od uliva otpadnih voda Specijalne psihijatrijske bolnice u Gornjoj Toponici.

Dinamika uzorkovanja podrazumeva kvartalno (sezonsko) ispitivanje.

U periodu drugog kvartala 2016. godine - drugog tromesečja (april, maj i jun) ispitivanje će se vršiti u jednom od ova tri meseca.

U periodu trećeg kvartala 2016. godine - trećem tromesečju (jul, avgust i septembar) uzorkovanje i ispitivanje biće vršeno u sva tri meseca.

U periodu četvrtog kvartala 2016. godine - četvrtog tromesečja (oktobar, novembar i decembar) ispitivanje će se vršiti u jednom od ova tri meseca.

U periodu prvog kvartala 2017. godine - prvog tromesečja (januar, februar i mart) ispitivanje će se vršiti u jednom od ova tri meseca.

Svi vremenski periodi uzorkovanja i ispitivanja biće definisani operativnim planom.

Sa navedenom dinamikom ispitivanja, bilo bi ispitano 66 uzoraka.

Tumačenje rezultata ispitivanja vrši se na osnovu važeće zakonske regulative.

FIZIČKO-HEMIJSKI I BAKTERIOLOŠKI PARAMETRI

Parametar	Jedinica mere
Opšti
pH
Suspendovane materije	mg/l
Kiseonični režim
Rastvoreni kiseonik	[mg O2/l]
Zasićenost kiseonikom	%
- nestratifikovana voda
BPK5	[mg O2/l]
HPK (bihromatna metoda)	[mg O2/l]
Ukupni organski ugljenik (TOS)	[mg/l]
Nutrijenti
Ukupan azot	[mg N/l]
Nitrati	[mg N/l]
Nitriti	[mg N/l]
Amonijum jon	[mg N/l]
Ukupan fosfor	[mg P/l]
Ortofosfati	[mg P/l]
Salinitet
Hloridi	[mg/l]
Ukupni zaostali hlor	[mg/l HOCl]
Sulfati	[mg/l]
Ukupna mineralizacija	[mg/l]
Elektroprovodljivost na 20°C	[mS/cm]
Metali
Arsen	[μg/l]
Bor	[μg/l]
Bakar	[μg/l]
Cink	[μg/l]
Hrom (ukupni)	[μg/l]
Gvožđe (ukupno)	[μg/l]
Mangan (ukupni)	[μg/l]
Olovo	[μg/l]
Kadmijum	[μg/l]
Nikl	[μg/l]
Organske supstance
Fenolna jedinjenja (kao C2H5OH)	[μg/l]
Naftni ugljovodonici
Površinski aktivne materije (kao laurilsulfat)	[μg/l]
Mikrobiološki parametri
Fekalni koliformi	cfu/100ml
Ukupni koliformi	cfu/100ml
Crevne enterokoke	cfu/100ml
Broj aerobnih heterotrofa (metoda Kohl)	cfu/1ml

 

IV - NAČIN IZVEŠTAVANJA O REZULTATIMA ISPITIVANJA

Izveštaji se dostavljaju u skladu sa dinamikom uzorkovanja, kvartalno, a u letnjim mesecima mesečno, u roku od 10 dana po isteku prethodnog meseca.

Godišnji izveštaj o kvalitetu površinskih voda reka Nišave, Južne Morave, Kutinske i Toponičke reke, dostavlja se zajedno sa poslednjim izveštajem u 2017. godini.

U slučaju pojave akcidentnog zagađenja, uzorkovanje i izveštavanje vršilo bi se odmah.

Rezultati će biti prikazani tabelarno, grafički i tekstualno objašnjeni, sa zaključkom o stanju na lokacijama koje su predviđene Programom.

Izveštaje je potrebno dostaviti u dva primerka u pisanoj formi i u elektronskoj formi - prilagođeno za korišćenje u MS Office 2010 (Word, Excel), font Calibri, size 11, margins (top, bottom, right, left - 2cm), justify - ravnanje.

V - FAZE REALIZACIJE PROGRAMA

Realizacija Programa praćenja kvaliteta površinskih voda na teritoriji grada Niša za 2016/2017. godinu reka Nišave, Južne Morave, Kutinske i Toponičke reke, obuhvata dve faze:

I faza - Donošenje Programa praćenja kvaliteta površinskih voda na teritoriji grada Niša za 2016/2017. godinu, od strane Gradskog veća Grada Niša i

II faza - Realizacija Programa od strane izabrane ovlašćene stručne organizacije sprovođenjem postupka javne nabavke.

VI - IZVORI FINANSIRANJA

Monitoring površinskih voda na teritoriji grada Niša, na mernim mestima određenim Programom jedinice lokalne samouprave finansiraće se iz sredstava, predviđenih Odlukom o budžetu Grada Niša za 2016. godinu ("Službeni list Grada Niša", br. 98/15), iz sredstava Budžetskog fonda za zaštitu životne sredine, razdeo 3; glava 3.10.; funkcija 560; pozicija 364, ekonomska klasifikacija 424 - specijalizovane usluge, od ukupno namenjene aproprijacije od 46.166.000,00 dinara.

Program objaviti u "Službenom listu Grada Niša".