PRAVILNIK

O PROGRAMU UČENJA ZNAKOVNOG JEZIKA

("Sl. glasnik RS - Prosvetni glasnik", br. 1/2017)

Član 1

Ovim pravilnikom utvrđuje se program učenja znakovnog jezika.

Program učenja znakovnog jezika odštampan je uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni deo.

Član 2

Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije - Prosvetnom glasniku".

PROGRAM UČENJA ZNAKOVNOG JEZIKA

Opšti cilj programa:

Sticanje znanja iz oblasti znakovnog jezika.

Razvijanje veštine tumačenja sa znakovnog jezika i na znakovni jezik u različitim društvenim kontekstima i za potrebe različitih grupa korisnika.

Zadaci programa:

Upoznavanje i ovladavanje osnovnim zakonitostima znakovnog jezika. Unapređivanje postojećih veština komunikacije i izražavanja. Razvijanje svesti o lingvističkom i kulturološkom identitetu zajednice gluvih osoba. Upućivanje u elemente etičkog kodeksa tumača znakovnog jezika. Osposobljavanje za obavljanje poslova tumačenja sa i na znakovni jezik.

Opravdanost donošenja programa:

Program se donosi u skladu sa Zakonom o upotrebi znakovnog jezika ("Službeni glasnik RS", broj 38/15) kako bi se obezbedilo ostvarivanje Ustavom zajamčenih osnovnih načela ljudskih prava, zabrana diskriminacije i pravo na upotrebu znakovnog jezika radi postizanja pune ravnopravnosti osoba sa invaliditetom. Programom polaznici stiču znanja iz oblasti znakovnog jezika, zajednice i kulture gluvih osoba u Republici Srbiji, kao i veštine neophodne za obavljanje radnih aktivnosti u oblasti tumačenja znakovnog jezika.

Realizacija programa:

Modul 1 - Znakovni jezik, zajednica i kultura gluvih

Program učenja znakovnog jezika, zajednica i kultura gluvih osoba. Ukupno trajanje prvog modula je 432 časa tj. 2 godine i 3 meseca.

Program učenja znakovnog jezika se sastoji od četiri nivoa:

- A1 (početni nivo) - u trajanju od 3 meseca, ukupno 48 časova;

- A2 (osnovni nivo) - u trajanju od 6 meseci, ukupno 96 časova;

- B1 (srednji nivo) - u trajanju od 9 meseci, ukupno 144 časa;

- B2 (viši nivo) - u trajanju od 9 meseci, ukupno 144 časa.

Modul 2 - Tumačenje znakovnog jezika

Program učenja znakovnog jezika i prevodilaštva traje ukupno 864 časa, od kojih je 432 učenje znakovnog jezika.

Predmeti su:

Tumačenje sa znakovnog jezika i na znakovni jezik - u trajanju od 9 meseci, ukupno 144 časa;

Kultura izražavanja - u trajanju od 3 meseca, ukupno 48 časova;

Etika i odlučivanje - u trajanju od 6 meseci, ukupno 96 časova;

Tumačenje u specifičnim oblastima - u trajanju od 6 meseci, ukupno 96 časova;

Tumačenje za specifične grupe - u trajanju od 3 meseca, ukupno 48 časova.

PLAN REALIZACIJE PROGRAMA

Program učenja znakovnog jezika
	I godina				II godina				III godina
	I-III	IV-VI	VII-IX	X-XII	I-III	IV-VI	VII-IX	X-XII	I-III	IV-VI	VII-IX
Modul 1 - Znakovni jezik (432 časa)
A1 - Znakovni jezik (48 časova)	x
A2 - Znakovni jezik (96 časova)		x	x
B1 - Znakovni jezik (144 časa)				x	x	x
B2 - Znakovni jezik (144 časa)							x	x	x
Modul 2 - Tumačenje znakovnog jezika (432 časa)
Znakovni jezik B1 i B2 (288 časa)				x	x	x	x	x	x
Kultura izražavanja (48 časova)				x
Tumačenje sa znakovnog jezika i na znakovni jezik (144 časa)					x	x	x
Etika i odlučivanje (96 časova)						x	x
Tumačenje u specifičnim oblastima (96 časova)								x	x
Tumačenje za specifične grupe (48 časova)									x

PROGRAM PO MODULIMA

Modul 1 - Znakovni jezik, zajednica i kultura gluvih osoba

Znakovni jezik - A1 (početni nivo) Program se sastoji od učenja znakovnog jezika i zajednice i kulture gluvih osoba. Program traje 3 meseca, ukupno 48 časova.

Cilj: Cilj kursa je da polaznicima približi teorijske i praktične postavke znakovnog jezika, kulturu, istoriju i vrednosti zajednice gluvih osoba u Republici Srbiji. Ovaj predmet je namenjen polaznicima koji se po prvi put susreću sa znakovnim jezikom, zajednicom i kulturom gluvih osoba i kao pomoć da se snađu u različitim situacijama u zajednici.

Zadaci: Upoznavanje sa osnovnom leksikom znakovnog jezika i osnovnim pojmovima o strukturi i sintaksi znakovnog jezika. Upoznavanje sa kulturom, istorijom i vrednostima zajednice gluvih osoba u Republici Srbiji. Upoznavanje sa osnovama komunikacije. Ovladavanje elementima znakovnog jezika, daktilologijom i osnovama znakovnog jezika.

R. b.	Tema	Sadržaj	Ishodi učenja
1.	Upoznavanje sa osnovama komunikacije	Veština interakcije na znakovnom jeziku: tehnike za privlačenje pažnje, kontakt očima, mimika, optimalna lokacija onog koji koristi znakovni jezik, preuzimanje reči u konverzaciji. Načini korišćenja znakovnog jezika u prezentacijama gledanjem video-zapisa na kojima se koristi znakovni jezik i posmatranjem nastavnika koji koristi ovaj jezik.	Polaznici vladaju tehnikama skretanja pažnje, preuzimanja reči, osnovnim pravilima komunikacije na znakovnom jeziku.
2.	Elementi znakovnog jezika	Strukturni elementi znaka (oblik šake, tj. konfiguracija šake i prstiju prilikom izvođenja znaka, mesto artikulacije, tj. mesto na telu ili u prostoru ispred sebe, pokret, orijentacija dlana i nemanuelni elementi). Uvod u vežbe ovladavanja znakovima i njihovog razdvajanja pomoću raznih vežbi zasnovanih na znakovnom jeziku. Formulisanje utvrđenih i produktivnih znakova. Osnove gramatike znakovnog jezika - strukture koje nisu manuelne i korišćenje prostora.	Polaznici prepoznaju ikonične znakove i razlikuju ih od arbitrarnijih znakova. Znaju vlastite znakove (znakovi za vlastita imena). Prepoznaju 5 strukturnih elemenata znaka (oblik šake, mesto artikulacije, pokret, orijentacija dlana, nemanuelni element). Znaju da navedu nekoliko znakova kod kojih postoji razlika samo u jednom strukturnom elementu; Znaju da se uz određene znakove koristi oralna komponenta i govorna komponenta. Znaju da postoji mogućnost kreiranja "novih" znakova.
3.	Osnovni nivo upoznavanja znakovnog jezika	Oblasti i pojmovi Opisivanje predmeta na znakovnom jeziku- uočavanje i imenovanje izrazitih osobina jednostavnih predmeta; opisivanje slika, slobodno opisivanje slika i opisivanje slika na osnovu zajedničkog posmatranja. Opisivanje predmeta i događaja na osnovu ličnog iskustva/sećanja i znanja. Predstavljanje sebe i svoje okoline, opis mesta stanovanja, opis svoje porodice. Daktilologija Vežbanje komunikacije na znakovnom jeziku - komunikacija na zadatu temu, komunikacija u kojoj su znakovi upotrebljeni u osnovnom značenju.	Polaznici vladaju osnovnom leksikom znakovnog jezika i osnovama gramatike znakovnog jezika. Znaju da se izraze na znakovnom jeziku. Koriste i "čitaju" prstnu azbuku sa lakoćom. Znaju u kojim situacijama se koristi prstna azbuka.
4.	Razumevanje gluvoće	Kontinuum gluvoće (čujuće, nagluve i gluve osobe) Medicinski model Društveno kulturni model (kulturološki gluve osobe)	Znaju da opišu sociološke perspektive i teorije o zdravlju i invaliditetu. Znaju da opišu tipove diskriminativnog ponašanja (uključujući audizam) koji ugrožavaju gluve osobe i/ili zajednice.
5.	Kultura gluvih	Znakovni jezik, psihologija, stvaralaštvo zajednice gluvih	Opisuju šta znači biti član zajednice gluvih osoba. Objašnjavaju vezu između razvoja jezika i identiteta. Poznaju različite definicije zajednica gluvih osoba. Poznaju znakovni jezik kao identitet gluvih, stvaralaštvo zajednice gluvih i kulturne i sportske manifestacije koje organizuje zajednica gluvih i na taj način doprinose promovisanju kulture gluvih.
6.	Istorija gluvih	Charles - Michel de l‘Épée Prekretnice u istoriji gluvih Surdološki muzej	Opisuju istorijski kontekst u okviru kojeg su utemeljeni pojmovi gluvoće, zajednica gluvih osoba i osećaja zajedništva i solidarnosti među gluvima. Prepoznaju glavne prekretnice u istoriji gluvih osoba (početke obrazovanja za gluve osobe, osnivanje zajednica, "zlatno doba" manuelizma, uspon oralne metode, kongres u Milanu 1880, uvođenje oralnog obrazovanja i njegove posledice).

Znakovni jezik - A2 (osnovni nivo) Program se sastoji od učenja znakovnog jezika i zajednice i kulture gluvih. Program traje 6 meseci, ukupno 96 časova.

Cilj: Cilj kursa je da polaznicima približi teorijske i praktične postavke znakovnog jezika, kulturu, istoriju i vrednosti zajednice gluvih osoba u Republici Srbiji. Kurs je namenjen polaznicima koji su stekli uverenje o savladanom kursu A1;

Zadaci: Upoznavanje sa osnovnom leksikom znakovnog jezika i osnovnim pojmovima o strukturi i sintaksi znakovnog jezika, teorijskim i praktičnim postavkama znakovnog jezika.

R. b.	Tema	Sadržaj	Ishodi učenja
1.	Komunikacija po tematskim oblastima	Brojevi, boje i opis odevnih predmeta hrana i piće, životinje, priroda, poljoprivreda, putovanja, transport i turizam, kultura i sport, opis porodičnih veza i različitih lokacija	Vladaju leksikom znakovnog jezika. Raspolažu osnovnim rečnikom da učestvuju u komunikaciji sa drugim polaznicima u okviru ponuđenih tematskih oblasti. Razumeju jednostavne iskaze i priče na znakovnom jeziku. Učestvuju u razgovorima na znakovnom jeziku po tematskim oblastima.
2.	Načini razmene informacija	Osnovne tehnike pripovedanja Davanje uputstava i instrukcija Svakodnevne, nedeljne i mesečne aktivnosti	Vladaju komunikacijskim veštinama poput sposobnosti jezičke produkcije. Vladaju osnovnim tehnikama pripovedanja.
3.	Gramatika i sintaksa znakovnog jezika	Govorni jezik, znakovni jezik I sistem znakova Proste rečenice, upitne rečenice, potvrdne rečenice, odrične rečenice, uslovne rečenice Glagoli	Razumeju i razlikuju govorni jezik, znakovni jezik i sistem znakova. Upotrebljavaju proste rečenice, upitne rečenice, potvrdne rečenice, odrične rečenice, uslovne rečenice. Prepoznaju različite tipove glagola u znakovnom jeziku. Upotrebljavaju glagole.
4.	Kultura gluvih	Filozofski uticaji Običaji i prototipični običaji u zajednici gluvih osoba Učenje i prenošenje jezika unutar zajednice	Prepoznaju glavne filozofske uticaje na odgovore na gluvoću (daju detaljan opis pravnih, religioznih, obrazovnih, rehabilitacionih, eugeničkih stavova o gluvoći, kao i gledišta o utvrđivanju merila, ljudskim pravima, društveno-kulturnom kontekstu u vezi sa gluvoćom i medicinskim odgovorima na gluvoću). Navode prototipične običaje koji se vezuju za zajednice gluvih osoba. Navode posledice koje proizilaze iz različitih načina učenja jezika kod osoba rođenih u porodici gluvih ili čujućih roditelja.
5.	Istorija gluvih	Značaj, očuvanje i zaštita kulturnog nasleđa gluvih osoba	Prepoznaju i podržavaju očuvanje istorije gluvih kao identiteta gluvih i doprinose očuvanju kulturnog identiteta gluvih osoba.
6.	Nagluve osobe	Sistem čula sluha Augmentacija čula sluha (slušna pomagala, pomoćni uređaji za slušanje, kohlearni implant)	Navode osnovne uzroke gluvoće, klasifikuju različite vidove gubitka sluha, dijagnozu gluvoće i posledice oštećenja sluha.
7.	Pravni okvir	Konvencija UN o pravima osoba sa invaliditetom Zakon o upotrebi znakovnog jezika	Poznaju članove koji se tiču izjednačavanja prava zajednice gluvih u Konvenciji UN o pravima osoba sa invaliditetom. Poznaju prava zagarantovana Zakonom o upotrebi znakovnog jezika.

Znakovni jezik - B1 (srednji nivo) Program se sastoji od učenja znakovnog jezika i zajednice i kulture gluvih. Program traje 9 meseci, ukupno 144 časa.

Zadaci: Ovladavanje komunikacijskim veština - po tematskim oblastima; Upoznavanje i ovladavanje načinima razmene informacija; Razumevanje i primena gramatike i sintakse znakovnog jezika; Razumevanje istorije, kulture i zajednice gluvih osoba u Republici Srbiji.

R. b.	Tema	Sadržaj	Ishodi učenja
1.	Ovladavanje komunikacijskim veštinama - po tematskim oblastima	Obrazovanje, ekonomija, savremena tehnologija, radni odnos, medicina, energija, građevinarstvo	Vladaju leksikom znakovnog jezika. Raspolažu razvijenim rečnikom da učestvuju u komunikaciji sa drugim polaznicima u okviru pređenih tematskih oblasti. Razumeju iskaze i priče na znakovnom jeziku. Vladaju komunikacijskim veštinama poput sposobnosti jezičke produkcije.
2.	Gramatika i sintaksa znakovnog jezika	Klasifikatorske konstrukcije Sadašnje, prošlo i buduće vreme Diskursna tehnika "preuzimanja uloge" Prilagođavanje manuelnih znakova	Prepoznaju i koriste klasifikatorske konstrukcije. Pravilno upotrebljavaju odredbe za označavanje sadašnjeg, prošlog i budućeg vremena u znakovnom jeziku. Prepoznaju diskursnu tehniku "preuzimanja uloge" i sami je koriste. Umeju da prilagode upotrebu manuelnog znaka kako bi proširili ili modifikovali njegovo značenje, na primer, dodavanjem oralnih komponenti klasifikatorskim konstrukcijama.
3.	Način razmene informacija	Tehnika pripovedanja Iskazivanje molbi i zahteva Izražavanja mišljenja	Vladaju tehnikama skretanja pažnje, preuzimanja reči, itd.; Pripovedaju kratke priče i u pripovedanju preuzimaju uloge.
4.	Razumevanje gluvoće	Kontinuum gluvoće (čujuće, nagluve i gluve osobe) Medicinski model Društveno kulturni model (kulturološki gluve osobe)	Procenjuju sociološke perspektive i teorije o zdravlju i invaliditetu. Opisuju tipove diskriminativnog ponašanja (uključujući audizam) koji ugrožavaju gluve osobe i/ili zajednice.
5.	Nagluve osobe	Vidovi komunikacije kojim se služe nagluve osobe (ekspresivna i receptivna komunikacija) Komunikacija sa nagluvim osobama	Navode i primenjuju osnovne oblike i načine komunikacije sa nagluvim osobama.
6.	Kultura gluvih osoba	Galudet univerzitet Helen Keler (spisateljica) Marli Matlin (glumica) Miha Zupan (sportista) Klaudija Gordon (advokatica) Ašli Fjolk (motociklistkinja) Sajnmark (muzička grupa) Dragoljub Vukotić (aktivista i dugogodišnji presednik SFG) Lissa Kauppinen (počasna predsednica WFD, dobitnica UN nagrade za dostignuća u oblasti ljudskih prava)	Navode značajne institucije i ličnosti u globalnoj zajednici gluvih i njihov rad.
7.	Istorija gluvih osoba	Prekretnice u istoriji gluvih Pokret za očuvanje i zaštitu kulture i nasleđa gluvih Udruživanje gluvih osoba Savez Srbije i Crne Gore Savez gluvih i nagluvih Srbije Savez gluvih i nagluvih Vojvodine Lokalne organizacije gluvih, Kulturne i sportske organizacije gluvih	Opisuju istorijski kontekst u okviru kojeg su utemeljeni pojmovi gluvoće, zajednica gluvih osoba i osećaja zajedništva i solidarnosti. Opisuju glavne prekretnice u istoriji gluvih osoba. Ukazuju na značaj pokreta za očuvanje i zaštitu kulture i nasleđa gluvih osoba. Poznaju istoriju organizovanja i delovanja Saveza gluvih, njegovih organizacija i osoba zaslužnih za opstanak Saveza.
8.	Manjinske grupe u zajednici gluvih osoba	Manjinske zajednice i njihov doprinos zajednici Gluvoslepi Deca gluvih roditelja Specifičnosti u okruženju gluvih	Prepoznaju i opisuju manjinske grupe u zajednici gluvih osoba (kao što su gluve osobe sa invaliditetom, gluvo-slepe osobe, gluve osobe homoseksualne orijentacije, gluve osobe koje su pripadnice manjinskih religioznih zajednica, i/ili gluve osobe koje pripadaju etničkim manjinama, decu gluvih roditelja).
9.	Obrazovanje gluvih osoba	Koncept dvojezičnog obrazovanja (dvojezični - dvokulturalni aspekt) Galudet univerzitet Škole u Srbiji	Opisuju glavne odlike obrazovanja za gluve osobe kroz istoriju. Poznaju načine i tendencije školovanja gluvih osoba danas u Srbiji i svetu.
10.	Udruživanje gluvih osoba	Savez Srbije i Crne Gore Savez gluvih i nagluvih Srbije Savez gluvih i nagluvih Vojvodine Udruženje mladih gluvih Srbije Lokalne organizacije gluvih Kulturne i sportske organizacije gluvih	Poznaju rad i delovanje Saveza gluvih, njegovih organizacija i organizacija relevantnih za zajednicu gluvih osoba.
11.	Pravni okvir	Konvencija UN o pravima osoba sa invaliditetom Zakon o upotrebi znakovnog jezika Zakon o sprečavanju diskriminacije OSI Zakon o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju OSI	Navode osnovne faktore za izjednačavanje prava zajednice gluvih koristeći međunarodni pravni okvir. Navode pravni okvir u Republici Srbiji koji štiti prava zajednice gluvih osoba i znakovnog jezika i načine primene zakonodavnog okvira.

Znakovni jezik - B2 (viši nivo) Program se sastoji od učenja znakovnog jezika i zajednice i kulture gluvih osoba. Program traje devet meseci, ukupno 144 časa.

Cilj: Cilj kursa je da polaznicima približi teorijske i praktične postavke znakovnog jezika, kulture, istorije i zajednice gluvih osoba u Republici Srbiji. Predmet je namenjen polaznicima koji su stekli uverenje o savladanom kursu B1;

Zadaci: Upoznavanje sa gramatikom i lingvistikom znakovnog jezika. Ovladavanje višim komunikacijskim veštinama na znakovnom jeziku. Ovladavanje konverzacijom u različitim društvenim kontekstima. Ovladavanje lingvistikom i gramatikom znakovnog jezika. Ovladavanje istorijom, kulturom i zajednicom gluvih osoba u Republici Srbiji.

R. b.	Tema	Sadržaj	Ishodi učenja
1.	Ovladavanje višim komunikacijskim veštinama - po tematskim oblastima	Pravo i upravni poslovi, policija, turizam, kultura, religija	Vladaju leksikom znakovnog jezika. Razumeju iskaze i priče na znakovnom jeziku. Vladaju komunikacijskim veštinama poput sposobnosti jezičke produkcije. Pripovedaju i u pripovedanju preuzimaju uloge.
2.	Gramatika i lingvistika znakovnog jezika (teorijski i praktični aspekt)	Nemanuelne oznake Centralni pojmovi i analitičke metode glavnih oblasti opšte i primenjene lingvistike, (fonološka, morfološka, sintaksička i leksička struktura, sociolingvistički aspekti jezika, diskurs, semantičke i pragmatičke odlike jezika) Glosiranje i analiza segmenta podataka na znakovnom jeziku	Prepoznaju nemanuelne oznake koje označavaju određeni tip rečenice. Prepoznaju koncepte u kojima subjekat nije eksplicitno naveden. Opisuju centralne pojmove i analitičke metode glavnih oblasti opšte i primenjene lingvistike, to jest, fonološku, morfološku, sintaksičku i leksičku strukturu, sociolingvističke aspekte jezika, diskurs, semantičke i pragmatičke odlike jezika. Demonstriraju sposobnost da glosiraju i analiziraju segment podataka na znakovnom jeziku.
3.	Konverzacija u različitim životnim situacijama	Fraze i žanrovi u znakovnom jeziku Efikasna komunikacija Detaljni i jasni opisi tema Registri, stilovi, stručni termini i parafraziranje Grupne diskusije i debate Apstraktne i složene teme Analiza sopstvenog znakovnog jezika	Upotrebljavaju iskaze sa odgovarajućim frazama i u određenom žanru. Komuniciraju u različitim ličnim i profesionalnim situacijama sa izvornim i neizvornim govornicima različitog godišta, pola, obrazovanja, društveno-ekonomskog statusa. Formulišu jasan argument razvijajući svoje stanovište uz navođenje dodatnih stavki i relevantnih primera. Upotrebljavaju jasan i koherentan znakovni jezik koristeći različite registre; stilove, stručne termine i izaberu alternativne strategije kao što su parafraziranje u skladu sa kontekstom upotrebe pri tom vodeći računa o konvencijama određenih tekstualnih žanrova uključujući formalne kontekste i funkcije. Razumeju preuzimanje reči i interakcije na pravi način. Pokazuju sposobnost praćenja dužeg izlaganja na znakovnom jeziku čak i kada nije jasno strukturisano i kada su odnosi samo implicitno navedeni. Pokazuju sposobnost praćenja složenih interakcija među trećim stranama u grupnim diskusijama i debatama, čak i o apstraktima, složenim i nepoznatim temama. Analiziraju vlastiti učinak kao i učinak kolega na znakovnom jeziku primenjujući savremene teorije o procenama učinka i ocenjivanju kolega.
4.	Kultura gluvih osoba	WFD Congres WFD Conference Deaflympic	Navode međunarodne događaje relevantne za globalnu zajednicu gluvih osoba.
5.	Istorija gluvih osoba	Svetska istorija gluvih (Martini vinogradi, odmaralište gluvih - Murter, prvi rečnik internacionalne znakovne komunikacije - Gest uno) Kongres Svetske federacije gluvih (WFD Congress) Konferencije Svetske federacije gluvih (WFD Conference) Olimpijada gluvih (Deaflympic)	Poznaju svetsku istoriju i načine udruživanja gluvih kroz istoriju. Navode i objašnjavaju značaj međunarodnih događaja relevantnih za globalnu zajednicu gluvih osoba.
6.	Manjinske grupe u zajednici gluvih osoba	Manjinske grupe i njihov doprinos zajednici Specifičnosti u okruženju gluvih	Prepoznaju i opišu manjinske grupe u zajednici gluvih osoba. Navode posledice koje proizilaze iz različitih načina učenja jezika kod osoba rođenih u porodici gluvih ili čujućih roditelja.
7.	Obrazovanje gluvih osoba	Koncept dvojezičnog obrazovanja (Dvojezični - dvokulturalni aspekt) Galudet univerzitet Škole u Srbiji	Opisuju glavne odlike obrazovanja za gluve osobe kroz istoriju. Poznaju načine i tendencije školovanja gluvih danas u svetu. Poznaju načine školovanja gluvih danas u Srbiji.
8.	Udruživanje gluvih osoba	Međunarodne organizacije: - EUD, EUDY, EDSU, WFD, WFDYS, ICSD, EDSO i druge	Navode i opisuju saznanja o ključnim globalnim, evropskim, nacionalnim i lokalnim organizacijama gluvih i nagluvih osoba.
9.	Pravni okvir	Konvencija UN o pravima osoba sa invaliditetom Zakon o upotrebi znakovnog jezika Zakon o sprečavanju diiskriminacije OSI Zakon o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju OSI Zakoni iz oblasti obrazovanja Zakoni iz oblasti zdravstvenog osiguranja Zakoni iz oblasti pravosuđa (procesni zakoni) Set medijskih zakona	Navode članove zakona koji se tiču izjednačavanja prava zajednice gluvih u Konvenciji UN o pravima osoba sa invaliditetom. Primenjuju pravni okvir u Republici Srbiji koji štiti prava zajednice gluvih i znakovnog jezika i načine primene zakonodavnog okvira.

Modul 2 - Tumačenje znakovnog jezika

Program u okviru drugog modula ukupno traje 15 meseci, 27 nedelja. Pored modula 1 koji je obavezan, polaznik će pohađati pet predmeta koji zajedno čine Modul 2: kultura izražavanja, tumačenje sa znakovnog jezika i na znakovni jezik, etika i odlučivanje, tumačenje u specifičnim oblastima i tumačenje za specifične grupe.

Kultura izražavanja Predmet se sastoji od teorije i vežbi. Predmet traje tri meseca, ukupno 48 časova.

Cilj: Cilj predmeta je podizanje nivoa jezičkih veština i razvijanje jezičke i komunikativne kompetencije na maternjem jeziku; razvijanje veštine komunikacije u različitim društvenim i kulturnim kontekstima.

Zadaci: Razvijanje jezičkih veština razumevanja, govora, slušanja i pisanja; osposobljavanje za usmeno i pismeno izražavanje u različitim socijalnim kontekstima; unapređivanje veštine poslovne komunikacije.

R. b.	Tema	Sadržaj	Ishodi učenja
1.	Veštine usmenog izražavanja, retorika	Diskusija, argumentacija, postavljanje pitanja, izražavanje slaganja i neslaganja, izražavanje vrednosnih sudova i sopstvenog mišljenja, opisivanje, pričanje, prepričavanje. Izražavanje sumnje, planova, uzroka i posledica. Duža pripremljena monološka izlaganja. Dikcija	Prepoznaju i primenjuju forme i funkcije govornog i /ili pisanog jezika kroz širok spektar različitih žanrova. Upravljaju Inter-intra situacijskim faktorima koji utiču na prijem i proizvodnju govornog / pisanog teksta, i da odaberu odgovarajuće strategije kada je to potrebno. Definišu spektar kulturnih i socijalnih dimenzija u upotrebi jezika (konotacije reči, teksta, norme, forme učtivosti, itd.) Podešavaju jačinu izgovorenog teksta na odgovarajući način za okolinu i posmatranjem konvencija određenih žanrova, uključujući formalne događaje i funkcije.
2.	Poslovna komunikacija	Reči iz domena različitih profesionalnih aktivnosti, komunikacija u pravnom kontekstu, komunikacija u obrazovnom kontekstu, govor tela	Identifikuju, opišu i demonstriraju veštine za transakcijske i interakcijske izazove. Demonstriraju sposobnost da razumeju govorni jezik i pisani jezik - govore i tekstove koji sadrže jezičke varijacije. različitih žanrova i iz drugačijih kulturnih sredina. Primenjuju koherentan i izražajno izgovoren tekst koristeći niz registara, stilova, tehničkih termina, kao i mogućnost odabira alternativnih strategija kao što je parafraziranje u skladu s kontekstom u upotrebi.
3.	Tumačenje sa znakovnog jezika na pisani srpski	Analiza odabranih zapisa na znakovnom jeziku, rešavanje određenih sintaksičkih dilema, i njihovo "tumačenje" na pisani jezik	Analiziraju pisane tekstove u pripremi za tumačenje, uključujući napomene i beleške koje opravdavaju prevodilačke odluke.
4.	Različite forme pismenog izražavanja	Analiza odabranih tekstova različitih žanrova, pisanje eseja, pisanje različitih kraćih formi tekstova (molbe, žalbe, pisma,...)	Produkuju jasne, koherentne i izražajne pisane tekstove koristeći niz registara, stilova, tehničkih termina, kao i mogućnost odabira alternativnih strategija kao što je parafraziranje u skladu s kontekstom u upotrebi, dok posmatra specifične žanrove, uključujući formalne događaje i funkcije.

Tumačenje sa znakovnog jezika i na znakovni jezik. Predmet se sastoji od teorije i vežbi. Predmet traje devet meseci, ukupno 144 časa.

Cilj: Cilj ovog predmeta je usavršavanje veštine simultanog i konsekutivnog tumačenja sa znakovnog jezika i na znakovni jezik. Nakon položenog kursa polaznik treba da bude u stanju da se pripremi za zadatak, izuči literaturu u oblastima u kojima će raditi, i pripremi se za rad kao nezavisni tumač. Podrazumeva se da će nakon pohađanja ovog predmeta polaznik moći da demonstrira sposobnost upravljanja društvenim faktorima koji utiču na aktivnosti tumača (npr. smena govornika, preklapanje govornika, odnose moći, očekivanja i zahteve korisnika, itd.) i da je u stanju da objasni proces tumačenja i spektar rada korisnicima.

Zadaci: Upoznavanje sa osnovama profesije tumača znakovnog jezika; upoznavanje sa elementima procesa tumačenja i njihovo savladavanje; usvajanje jezičkih veština i znanja iz domena tumačenja znakovnog jezika; unapređivanje sposobnosti i osobina tumača; ovladavanje specijalizovanim veštinama tumačenja.

R. b.	Tema	Sadržaj	Ishodi učenja
1.	Uvod u profesiju	Uloga tumača Tumačenje znakovnog jezika naspram tumačenje govornog jezika Tumačenje znakovnog jezika u Srbiji Tumači za znakovni jezik i zajednica gluvih osoba	Opisuju tumača za znakovni jezik. Objašnjavaju varijacije jezika i stilova komunikacije i razliku u tumačenju znakovnog naspram govornog jezika Opisuju istoriju profesije u Srbiji. Opisuju koju svest i stav ima šira čujuća zajednica prema gluvim ljudima, znakovnom jeziku i tumačenju.
2.	Proces tumačenja	Proces tumačenja Interaktivna priroda komunikacije Tumačenje kao proces Faze u procesu tumačenja Tehnike ili vidovi tumačenja "Doslovno" tumačenje (transliteracija) naspram "slobodnog" tumačenja Šta čini uspešno tumačenje?	Objašnjavaju razliku između pisanog i usmenog tumačenja. Objašnjavaju i navode kontekstualne faktore i faktore poruke u komunikaciji uključujući primenu implicitnog značenja, poruke, načine izlaganja i registar, sadržaj i način prezentovanja. Objašnjavaju i primenjuju modele procesa, faze i veštine procesiranja uključujući i mentalne operacije u fazi procesiranja. Primenjuju i razlikuju doslovno naspram slobodnog tumačenja. Primenjuju tumačenje pisanog dokumenta na znakovni jezik i obrnuto. Navode odlike efikasnog tumačenja i prepoznaju tri tipa neuspešnog tumačenja.
3.	Jezičke veštine i znanja	Jezičke veštine i znanja Termini koji se koriste u tumačenju Veštine na govornom jeziku Veštine na znakovnom jeziku Različiti diskursni stilovi Varijacije: isti jezik, različiti načini upotrebe znakovnog jezika Dvojezična fluentnost	Nabrajaju i primenjuju veštine na znakovnom jeziku. Objašnjavaju kako vizuelni jezički modalitet naspram auditivnog jezičkog modaliteta utiče na strukturisanje i izražavanje ideja na znakovnom jeziku. Prepoznaju diskursne stilove. Primenjuju strategije za "uravnoteženiju" dvojezičnost.
4.	Sposobnosti i osobine tumača	Sposobnosti i osobine tumača Bikulturalne veštine Lične karakteristike Kako korisnici doživljavaju idealnog tumača	Navode veštine tumačenja i odlike. Opisuju bikulturalno znanje i stavove. Razlikuju faze kompetentnosti, uključujući nesvesne i svesne nekompetencije i opisuju uticaj samozadovoljstva u kvalitetu tumačenja.
5.	Dinamika i zahtevi komunikacije	Dinamika i zahtevi komunikacije Monološki diskurs Dijaloški diskurs: intervjui i savetovanja Dijaloški diskurs: razgovori Višesmerni diskurs: grupe Predviđanje poteškoća u tumačenju	Razlikuju i objašnjavaju diskursne situacije. Navode primere situacije za svaku kategoriju. Identifikuju faktore koji uzrokuju poteškoće tumaču i navode strategije za prevazilaženje ovih poteškoća. Primenjuju šemu zahteva i kontrole uključujući sučeljavanje situacionih uslova i sposobnosti tumača da na njih reaguje.
6.	Specijalizovane veštine tumačenja	Specijalizovane veštine tumačenja Timsko tumačenje Telefonsko tumačenje Tumačenje (na daljinu) preko video linka Tumačenje preko releja i gluvi tumači Oralno tumačenje Tumačenje internacionalne znakovne komunikacije	Razlikuju i primenjuju specijalizovane veštine tumačenja za navedene situacije. Opisuju i navode ključne tačke tumača kada tumače u timu. Objašnjavaju ulogu relej tumača i u kojim situacijama se koristi. Primenjuju strategije kod tumačenja klijentima sa minimalnom jezičkom kompetencijom. Objašnjavaju proces koji podrazumeva načine prilagođavanja lingvističke poruke. Primenjuju strategije za razumevanje poruke. Objašnjavaju internacionalnu znakovnu komunikaciju i njenu upotrebu. Opisuju strukture znakovnog jezika i strategije vizuelne komunikacije u kontekstu različitih jezika. Opisuju strategije koje bi bile najmanje korisne ili nerazumljive u kontekstu različitih jezika.

Etika i odlučivanje. Predmet se sastoji od teorije i vežbi. Predmet traje šest meseci, ukupno 96 časova.

Cilj: Cilj ovog predmeta je upoznavanje sa osnovnim odredbama etičkog kodeksa tumača znakovnog jezika i razumevanje i prihvatanje standarda i uslova rada i angažovanja tumača znakovnog jezika. Pored toga, cilj je i upoznavanje sa elementima profesionalnog ponašanja i procesa donošenja odluka.

Zadaci: Razvijanje svesti o ulozi tumača znakovnog jezika u procesu komunikacije; usvajanje elemenata etičkog kodeksa tumača; upoznavanje i razumevanje standarda rada i angažovanja tumača znakovnog jezika.

R. b.	Tema	Sadržaj	Ishodi učenja
1.	Etika i profesionalno obavljanje posla	Promenljivi pojmovi o ulozi tumača Određeni zadaci i ponašanja Prevazilaženje razlika koje postoje između vizuelnog i slušnog modaliteta u interakciji Profesionalna etika Etičko odlučivanje Pripremanje za tumačke zadatke Uspostavljanje vaše uloge prilikom tumačenja	Razumeju ulogu tumača znakovnog jezika u procesu interakcije i komunikacije. Sposobnost objašnjavanja istorijskog razvoja uloge tumača znakovnog jezika. Sposobnost upoređivanja i razmatranja uloge tumača u različitim oblastima tumačenja (obrazovanje, sudstvo, medicina, konferencijsko tumačenje, tumačenje za gluvo-slepe osobe, tumačenje za decu). Shvataju prirodu odnosa tumača prema korisniku usluga tumačenja. Poznaju proces pripreme tumača za svaki tumački zadatak.
2.	Etički kodeks	Osnovna načela etičkog kodeksa: - Profesionalnost - Stručnost - Diskrecija - Nepristrasnost - Sposobnost - Tačnost - Stalno stručno usavršavanje - Profesionalna solidarnost - Nediskriminacija - Poštovanje klijenta	Razumeju i kritički promišljaju standarde profesionalne odgovornosti i ponašanja navedenih u etičkom kodeksu. Razumeju značaj pridržavanja principa etičkog kodeksa. Primenjuju ključna načela etičkog kodeksa. Razumeju sistem vrednosti i sposobnost procene koliko je isti u sukobu sa etičkim kodeksom i sa vrednostima zajednice gluvih osoba. Poznaju posledice koje mogu nastati pri suočavanju sa etičkom/profesionalnom dilemom u situaciji tumačenja.
3.	Uslovi rada i profesionalizam	Uslovi rada i profesionalno obavljanje posla Način rada u Srbiji Zdravlje i bezbednost na radu Načini poslovanja	Razumeju definicije kvalifikovanog, obučenog tumača. Poznaju standarde rada i angažovanja profesionalnih tumača znakovnog jezika. Poznaju načine ugovaranja usluge tumača. Poseduju praktična znanja vezana za očuvanje sopstvenog fizičkog zdravlja. Poznaju razlike koje se odnose na zaposlene tumače nasuprot slobodnim tumačima. Primenjuju protokole specifične za praksu tumačenja. Opisuju praksu poslovanja za slobodne tumače (predračuni, zakonodavni okvir, porezi i ostalo). Poznaju i poštuju osnovne principe koji su poverljivi i koji se nalaze u pravnim aktima kojima se regulišu usluge tumačenja znakovnog jezika.

Tumačenje u specifičnim oblastima. Predmet se sastoji od teorije i vežbi. Predmet traje šest meseci, ukupno 96 časova.

Cilj: Cilj ovog predmeta je razvijena i unapređena veština tumačenja u različitim socijalnim kontekstima.

Zadaci: Upoznavanje sa različitim socijalnim kontekstima u kojima tumači rade; ovladavanje veštinama tumačenja karakterističnih specifičnih oblasti tumačenja i prilagođavanje profesionalnog ponašanja i prakse određenom specifičnom kontekstu uklapajući obrasce diskursa, terminologiju i profesionalnu praksu; upoznavanje i razumevanje određene specijalizovane oblasti i stalnom profesionalnom razvoju unutar specifične oblasti.

R. b.	Tema	Sadržaji	Ishodi učenja
1.	Konteksti tumačenja	Obrazovanje Socijalne službe i vladine ustanove Zaposlenje Tumačenje u zdravstvu Mentalno zdravlje Tumačenje na sudu i policiji Tumačenje u verskim obredima Tumačenje izvođačkih umetnosti Tumačenje u medijima Konferencijsko tumačenje (uključujući radne sastanke i skupštine)	Navode najvažnije tumačke zadatke u okviru relevantnih specijalizovanih oblasti u kojima će raditi. Opisuju pravila rada tumača u relevantnim specijalizovanim oblastima. Objašnjavaju polje rada ostalih stručnjaka koji rade u relevantnim specijalizovanim oblastima, a sa kojima će tumač sarađivati. Primenjuju odgovarajući vokabular za određenu oblast u kojoj tumačenje. Sastavljaju listu termina/pojmova za određenu specijalizovanu oblast. Primenjuju šemu zahteva i kontrole u određenoj specijalizovanoj oblasti. Navode najčešće profesionalne/etičke izazove sa kojima se tumač sreće u okviru određenih specijalizovanih oblasti. Izvršavaju samoprocenu veština u okviru odgovarajućih specijalizovanih oblasti. Sarađuju sa drugim stručnjacima u okviru određene specijalizovane oblasti. Primenjuju registar i stil prilagođen korisnicima i kontekstu u kome tumačenje.

Tumačenje za specifične grupe. Predmet se sastoji od teorije, vežbi i praktične nastave. Predmet traje tri meseca, ukupno 48 časova.

Cilj: Cilj je razvijanje i unapređivanje sposobnosti tumačenja za potrebe specifičnih grupa korisnika.

Zadaci: Upoznavanje i razumevanje osnovnih karakteristika i načina saradnje sa relevantnim grupama korisnika (gluvo-slepim osobama, osobama koje su kasnije ogluvele, osobama sa minimalnim jezičkim veštinama i osobama sa kohlearnim implantom i nagluvim osobama). Ovladavanje tehnologijom koje koriste predstavnici specifičnih grupa; upoznavanje potreba korisnika van uobičajene uloge tumača (npr. vodiči za gluvo-slepe);

R. b.	Tema	Sadržaj	Ishodi učenja
1.	Relevantne grupe korisnika i načini saradnje	Opis relevantnih specifičnih grupa (gluvo-slepi, odrasle osobe koje su kasnije ogluvele, korisnici sa minimalnim jezičkim veštinama, korisnici sa kohlearnim implantom i nagluve osobe i načini konsultacija sa korisnicima Tehnologije koje korisnici koriste Načini tumačenja i načini rada u timu za svaku od navedenih grupa	Opisuju glavne karakteristike relevantnih specifičnih grupa. Opisuju tehnologije koje koriste predstavnici određene specifične grupe. Konsultuju se sa korisnicima kako bi utvrdili njihove individualne potrebe i na odgovarajući način ih integrisali u pruženu uslugu. Tumačenje konsekutivno i simultano.
2.	Gluvo-slepi korisnici	Vrste oštećenja vida i etiologija Uzroci i tipologija gluvo-slepih Vrste komunikacija koje se koriste u radu sa gluvo-slepima i zahteve u pogledu prilagođavanja okoline Metode taktilne komunikacije Vođenje i opis okoline, korišćenje modifikovanog prostora za znakovanje Načini učestvovanja na sastancima gluvo-slepih	Opisuju vrste oštećenja vida i njihovu etiologiju. Opisuju uzroke i tipologiju gluvo-slepih, različite vrste komunikacija koje se koriste u radu sa gluvo-slepima i zahteve u pogledu prilagođavanja okoline i očekivanja gluvo-slepih osoba izuzev tumačenja. Nabrajaju i razlikuju kategorije gluvo-slepih klijenata. Opisuju različite metode taktilne komunikacije koje koriste gluvo-slepe osobe. Primenjuju različite tehnike vođenja i opisa okoline. Opisuju gluvo-slepoj osobi: - prostor u kojem se koristi znakovni jezik - osvetljenje - značaj lične higijene - timskog rada Kontrolišu korišćenje modifikovanog prostora za znakovanje i ritam znakovanja za osobe sa smanjenim vidnim poljem. Učestvuju kao tumači za gluvo-slepe na sastancima gluvo-slepih.
3.	Odrasle osobe koje su kasnije ogluvele	Najčešći uzroci i vrste gubitka sluha Psihološke i socijalne perspektive osoba koje su kasnije ogluvele	Opisuju vrste gubitka sluha i njihove najčešće uzroke. Objašnjavaju karakteristike ove grupe iz psihološke i sociološke perspektive.
4.	Korisnici sa minimalnim jezičkim veštinama	Karakteristike jezičkih ograničenja kod osoba sa minimalnim jezičkim veštinama Tehnike rada u timu sa gluvim i čujućim tumačima	Opisuju uobičajene karakteristike jezičkih ograničenja kod osoba sa minimalnim jezičkim veštinama. Prikazuju tehnike rada u timu sa gluvim i čujućim tumačima.
5.	Osobe sa kohlearnim implantom i nagluve osobe	Oralno tumačenje Produkcija i razumevanje jezika praćenog znakovima, srazmerno nivou B2 poznavanja jezika	Razumeju i produkuju jezik praćen znakovima kako bi preneli jasan i tačan opis, srazmerno nivou B2 poznavanja jezika.

NAČIN REALIZACIJE PROGRAMA

Uslovi u pogledu programa, kadra, prostora, opreme i nastavnih sredstava za ostvarivanje aktivnosti obrazovanja odraslih u skladu su sa Pravilnikom o bližim uslovima u pogledu programa, kadra, prostora, opreme i nastavnih sredstava za sticanje statusa javno priznatog organizatora aktivnosti obrazovanja odraslih ("Službeni glasnik RS", broj 89/15).

Učenje znakovnog jezika u okviru Modula 1 - Učenje znakovnog jezika realizuju osobe koje imaju najviši nivo znanja znakovnog jezika ili izvorni korisnici znakovnog jezika, završenu minimum srednju školu i sposobnost prenošenja znanja u saradnji sa tumačima znakovnog jezika sa najmanje 5 godina radnog iskustva na polju tumačenja znakovnog jezika.

Predmeti u okviru Modula 2 - Tumačenje znakovnog jezika izvode tumači znakovnog jezika sa najmanje 5 godina neposrednog iskustva u tumačenju ili u saradnji sa izvornim korisnicima znakovnog jezika, koji su prethodno obučeni veštinama prenošenja znanja.

Modul 1

Program u okviru prvog modula traje 27 meseci. Časovi će se odvijati dva puta nedeljno po dva časa nastave. Časovi traju 45 minuta, između časova će biti organizovane pauze u trajanju od 15 minuta.

Korisnici programa

Moraju da imaju završeno osnovno obrazovanje. Preporučuje sa da broj polaznika u grupi bude do 15 polaznika.

Uslovi za dobijanje uverenja

Polaznici će dobiti uverenje ukoliko tačno odgovore na više od 60% pitanja u okviru testa poznavanja zajednice i kulture gluvih i uspešno urade test razumevanja, test narativnih sposobnosti i test izražavanja.

Završna provera stečenih znanja i veština

Završni ispit za svaki kurs se sastoji iz četiri testa: testa poznavanja zajednice i kulture gluvih, testa razumevanja, testa narativnih sposobnosti i testa izražavanja. Testom poznavanja zajednice i kulture gluvih su obuhvaćene teme iz oblasti zajednice i kulture gluvih. Od polaznika se očekuje da odgovori na deset pitanja u formi pisanog testa. Testom razumevanja obuhvaćene su tematske oblasti obrađenih tokom kursa. Ovim testom se ocenjuje razumevanje iskaza na znakovnom jeziku. Narativni test ocenjuje sposobnost polaznika da ispripoveda priču na znakovnom jeziku. Na testu izražavanja se od polaznika očekuje da komuniciraju na znakovnom jeziku 15 minuta na jednu od prethodno zadatih i obrađenih tema.

Stečene kompetencije proveravaju se pred tročlanom komisijom u sastavu:

- predavač znakovnog jezika,

- dva člana koji imaju najviši nivo poznavanja znakovnog jezika ili izvorni korisnici znakovnog jezika sa najmanje 5 godina radnog iskustva na polju tumačenja znakovnog jezika.

Sadržaj uverenja

U skladu sa Pravilnikom o vrsti, nazivu i sadržaju obrasca i načinu vođenja evidencija i nazivu, sadržaju i izgledu obrazaca javnih isprava i uverenja u obrazovanju odraslih, ("Službeni glasnik RS", br. 89/15 i 102/15).

Modul 2

Program u okviru drugog modula traje 432 časa ili 18 meseci. Časovi će se odvijati dva puta nedeljno po četiri časa nastave. Časovi će trajati 45 minuta, između dvočasa će biti organizovane pauze u trajanju od 15 minuta.

Nakon svakog predmeta, polaznici prolaze kroz proveru znanja. Polaznici će dobiti prolaznu ocenu ukoliko tačno odgovore na više od 60% pitanja u okviru testa poznavanja materije.

Korisnici programa

Moraju da poseduju sertifikat A2 o poznavanju znakovnog jezika, završenu najmanje četvorogodišnju srednju školu, potvrdu o nekažnjavanju, poznavanje osnova rada na računaru (internet i office). Preporučuje se do 15 polaznika u grupi.

Završna provera stručnih kompetencija

Teorijski deo programa proverava se usmenim/pisanim putem prema sadržaju u nastavnom programu. Polaznici vode dnevnik praktične nastave koji potpisuje mentor i osoba koja vodi vežbe.

Stečene stručne kompetencije proveravaju se pred tročlanom komisijom u sastavu:

- predavač znakovnog jezika,

- jedan član koji ima najviši nivo poznavanja znakovnog jezika ili izvorni korisnik znakovnog jezika sa najmanje 5 godina radnog iskustva na polju tumačenja znakovnog jezika,

- tumač za znakovni jezik koji je aktivno uključen u edukaciju tumača za znakovni jezik.

Završna provera stručnih kompetencija se sastoji iz četiri dela:

1. Tumačenje sa znakovnog jezika na pisani jezik (dopisi, žalbe, molbe i sl.)

2. Tumačenje dijaloga između gluve osobe i čujuće osobe tj. tumačenje sa znakovnog jezika na govorni i obrnuto

3. Tumačenje pisanog teksta na znakovni jezik određenoj gluvoj osobi

4. Esej na temu određene date etičke dileme.

O završnoj proveri vodi se zapisnik.

Sadržaj sertifikata

U skladu sa Pravilnikom o vrsti, nazivu i sadržaju obrasca i načinu vođenja evidencija i nazivu, sadržaju i izgledu obrazaca javnih isprava i uverenja u obrazovanju odraslih ("Službeni glasnik RS", br. 89/15 i 102/15).

STANDARD KVALIFIKACIJE
TUMAČ ZA ZNAKOVNI JEZIK

1. Naziv kvalifikacije: Tumač za znakovni jezik

2. Sektor - područje rada: Kultura, umetnost i javno informisanje

3. Nivo kvalifikacije: V

4. Standard stručnih kompetencija

4.1. Opis rada

Dužnosti - stručne kompetencije	Zadaci - jedinice kompetencija
Priprema i organizacija sopstvenog rada	- Obavljanje terminološkog istraživanja o sadržaju tumačenja - Upoznavanje (prikupljanje i analiza informacija) sa kontekstom (organizacijom u koju se odlazi) i oblašću1 tumačenja, kao i korisnicima2 - Odabir odgovarajuće forme komunikacije3 u odnosu na korisnike - Konsultovanje sa scenskim umetnicima (izvođačima) i nastavnicima u vezi sadržaja i konteksta tumačenja - Dogovor sa saradnicima u tumačkom timu u vezi sadržaja tumačenja i podele posla - Glosiranje znakovnog jezika za tumačenje sa pisanog na znakovni jezik4 - Vođenje dokumentacije i čuvanje podataka o korisnicima i obavljenim poslovima - Izrada izveštaja o obavljenom poslu
Tumačenje i tumačenje sa znakovnog jezika i na znakovni jezik	- Simultano tumačenje (usmeno tumačenje) sa znakovnog jezika na znakovni jezik - Konsekutivno tumačenje (usmeno tumačenje) sa znakovnog jezika na znakovni jezik - Tumačenje sa znakovnog jezika na pisani i obrnuto - Tumačenje sa pisanog na znakovni jezik u formi video zapisa - Tumačenje sa znakovnog jezika za potrebe titlovanja - Titlovanje sadržaja govornog jezika za gluve - Primena načela etičkog kodeksa pri obavljanju posla i u odnosu sa korisnicima
Unapređenje sopstvenog rada i rada drugih tumača	- Prikupljanje povratnih informacija o obavljenom poslu od korisnika - Prikupljanje povratnih informacija o obavljenom poslu od saradnika u timu - Praćenje tendencija i stručne literature iz oblasti tumačenja znakovnog jezika - Mentorstvo novih tumača za znakovni jezik - Učestvovanje u proveri znanja, veština i sposobnosti novih tumača za znakovni jezik - Učestvovanje u istraživanju iz oblasti tumačenja znakovnog jezika

______________
1 Specifične oblasti tumačenja: obrazovanje, socijalne službe i vladine ustanove, zaposlenje, zdravstvo, mentalno zdravlje, sud i policija, verski obredi, izvođačke umetnosti, mediji, konferencije, sastanci.
2 Specifične grupe korisnika: gluvi, nagluvi, gluvo-slepi, korisnici sa minimalnim jezičkim veštinama, korisnici sa kohlearnim implantom.
3 Forme komunikacije: znakovni jezik, govorni jezik praćen znakovima, čitanje sa usana.
4 "Glosiranje znakovnog jezika je transkribovanje, tj. predstavljanje znakova u pisanoj formi u kome se reči iz srpskog jezika koriste kao glose znakova iz srpskog znakovnog jezika", definicija preuzeta iz priručnika Programi podrške deci i učenicima sa smetnjama u razvoju, poglavlje Srpski znakovni jezik (2016), Zavod za unapređivanje obrazovanja i vaspitanja, Beograd.

4.2. Ekstremni uslovi pod kojima se obavlja posao sa stečenom kvalifikacijom: nema.

4.3. Izloženost rizicima pri obavljanju posla sa stečenom kvalifikacijom: nema.

5. Ciljevi i ishodi stručnog obrazovanja

5.1. Ciljevi stručnog obrazovanja

Cilj stručnog obrazovanja za kvalifikaciju TUMAČ ZA ZNAKOVNI JEZIK je osposobljavanje lica za pripremu i organizaciju rada, tumačenje i tumačenje sa znakovnog jezika i na znakovni jezik, kao i unapređenje rada.

Neophodnost stalnog prilagođavanja promenljivim zahtevima tržišta rada, unapređivanje zapošljivosti, usmerava da polaznici budu osposobljavani za: preuzimanje odgovornosti za vlastito učenje; primenu sigurnosnih i zdravstvenih mera u procesu rada; primenu mera zaštite životne sredine u procesu rada.

5.2. Ishodi stručnog obrazovanja

Stručne kompetencije	Znanja	Veštine	Sposobnosti i stavovi
Po završenom programu obrazovanja, lice će biti u stanju da:
pripremi i organizuje sopstveni rad	- navede i opiše načine i procese pripreme tumača za svaki tumačenjilački zadatak - navede i opiše načine saradnje sa korisnicima i saradnicima - odredi odgovarajući način pripreme za tumačenje - objasni načine vođenja dokumentacije o korisnicima i čuvanja podataka - razume osnovne pravne akte kojima se regulišu usluge tumačenja znakovnog jezika - objasni standarde rada i angažovanja profesionalnih tumača znakovnog jezika	- prikupi i analizira informacije potrebne za pripremu tumačenja - sastavi izveštaj o obavljenom poslu - vodi i čuva podatke o korisnicima i obavljenim poslovima - ugovara usluge tumačenja	- savesno, odgovorno, uredno i precizno obavlja poverene poslove; - efikasno organizuje vreme; - ispolji pozitivan odnos prema značaju sprovođenja propisa i standarda koji važe u oblasti tumačenja; - ispolji pozitivan odnos prema profesionalno-etičkim normama i vrednostima; - ispolji ljubaznost i fleksibilnost u odnosu prema korisnicima i saradnicima; - bude orijentisan na korisnika; - rešava probleme i prilagodi se promenama u radu; - bude samokritičan i objektivan; - ispolji analitičku sposobnost.
tumači i tumačenji sa znakovnog jezika i na znakovni jezik	- opiše karakteristike kvalifikovanog, obučenog tumača - opiše uloge tumača znakovnog jezika u procesu interakcije i komunikacije - nabroji različite stilove, tehnike i alternativne strategije u tumačenju sa znakovnog i na znakovni jezik - opiše karakteristike kulture gluvih - objasni varijacije jezika i stilova komunikacije i razliku u tumačenju znakovnog naspram govornog jezika - objasni razliku između pisanog i usmenog tumačenja - prepozna diskursne stilove - identifikuje faktore koji uzrokuju poteškoće tumaču - navede strategije za prevazilaženje poteškoća pri tumačenju - kritički razmatra potencijalne mogućnosti izbora i posledica koje mogu nastati pri suočavanju sa etičkom/profesionalnom dilemom u situaciji tumačenja	- primenjuje različite stilove, tehnike i alternativne strategije u tumačenju sa znakovnog i na znakovni jezik u skladu sa korisnicima i kontekstom - primenjuje različite forme komunikacije u skladu sa potrebama korisnika - primenjuje specijalizovane veštine tumačenja za određene situacije - primenjuje bikulturalna znanja - primenjuje ključna načela etičkog kodeksa - kritički razmišlja i donosi odluke u vezi sa specifičnim etičkim/profesionalnim dilemama uzimajući u obzir prihvatljive oblike ponašanja u okruženju
unapredi sopstveni rad i rad drugih tumača	- opiše načine davanja povratne informacije - opiše, objasni i analizira karakteristike kvalifikovanog, obučenog tumača - analizira i kritički razmatra informacije iz stručne literature.	- primeni principe davanja povratne informacije - proceni potrebe novih tumača u procesu mentorstva i na njih odgovori - proceni i analizira karakteristike, znanja i veštine tumača početnika znakovnog jezika - istražuje i analizira podatke i rezultate istraživanja iz oblasti znakovnog jezika.

6. Kadar za realizaciju Programa

Teorijski deo programa:

Lica sa završenom srednjom školom i pet godina iskustva rada kao tumač za znakovni jezik.

Praktični deo programa:

Lica sa završenom srednjom školom i pet godina iskustva rada kao tumač za znakovni jezik.

LITERATURA

1. Vermeerbergen, M. & Leeson, L. (2011): European signed languages - towards a typological snapshot. In: Kortmann, B. & van der Auwera, J. (eds.), The Languages and Linguistics of Europe: A Comprehensive Guide, Volume 2, 269-287. Walter de Gruyter.

2. Vermeerbergen, M. (2006): Past and Current Trends in sign language research. Language and Communication, 26, 168-192.

3. M W Morgan (2009): Cross-Linguistic Typology of Argument Encoding in Sign Language Verbal Morphology. Paper presented at Association of Linguistic Typology, Berkeley

4. Kovačić D. (2012): Hrvatski znakovni jezik: Pregled opisanih jezičkih elemenata, Diplomski rad, Sveučilište u Zagrebu, Filozofski fakultet, Odsjek za lingvistiku

5. Milković, M. (2005): Red reči u hrvatskom znakovnom jeziku, Magistarski rad, Edukacijsko - rehabilitacijski fakultet, Zagreb

6. EFSLI (2013) Learning Outcomes for graduates of a tree years sign language interpreting training programme

7. Juriša., M., (2014): Znakovni jezik: najbolje prakse tumačenja u odgoju i obrazovanju; Hrvatsko društvo tumača i tumačenjitelja znakovnog jezika gluhih, Zagreb

8. Juriša., M., (2014): Jedna škola, dva jezika-iskustvo dvojezičnosti u vrtiću i osnovnoj školi u Cossatu, Hrvatsko društvo tumača i tumačenjitelja znakovnog jezika gluhih, Zagreb

9. Juriša., M., (2014): Dvojezično obrazovanje gluhe djece, Savez gluhih i nagluhih grada Zagreba, Zagreb

10. Ganon J. (2011): World federation of the Deaf, a History, National association of the Deaf, USA

11. Led P. (2003): Understanding Deaf Culture: In Search of Deafhood

12. Nejpier J. Mekki R. Gosvel D. (2013). Tumačenje sa znakovnog jezika i na znakovni jezik, Asocijacija tumača srpskog znakovnog jezika, Beograd

13. Princess Alexandra Hospital Metro South Health Service District, (2014): Odsek za brigu o mentalnom zdravlju, Centar za izuzetnost, Nacionalna konsultantska služba za pitanja gluvoće i mentalnog zdravlja, Smernice za rad sa gluvim i nagluvim osobama, Gradska organizacija gluvih Beograda, Beograd

14. Rečnik srpskog znakovnog jezika, Savez gluvih i nagluvih Srbije

15. Savić, Lj., (1996): Priručnik za tumačenjioce gluvim licima, Savez gluvih i nagluvih Jugoslavije, Beograd

16. Savić, Lj., (2002): Neverbalna komunikacija gluvih i njena interpretacija, Centralni odbor Saveza gluvih i nagluvih, Beograd

17. Crevar M., Savić Lj. (2005): Moj prvi znakovni rečnik iz veronauke, Patrijaršija srpske pravoslavne crkve, Beograd

18. Savić Lj. (1986): Znakovni rečnik za gluve, Savez gluvih i nagluvih Srbije, Beograd

19. Savić Lj., Crevar M. (2010): Dragoljub Vukotić, Korifej sveta tišine, Savez gluvih i nagluvih Srbije i Crne Gore, Beograd

20. Savić Lj. (2008): Gluvi u religijama, SGNSCG, Beograd

21. Savić Lj. (2007): Gluvi u antičkom svetu, SGNSCG, Beograd

22. Savić Lj. (2005): 60. godina Saveza gluvih i nagluvih Srbije i Crne Gore, SGNSCG, Beograd

23. Savić Lj. (2005): Gluvi u Vojvodini, Pokrajinski odbor gluvih Vojvodine, Novi Sad

24. Nikolić M. (2000): 50 godina kulturno-umetničkog društva gluvih Radivoj Popović u Beogradu

25. Savić Lj. (1991): Istorija surdopedagogije Srbije, Savez gluvih Srbije, Beograd

26. Savić Lj. (1998): Doprinos saveza gluvih i nagluvih surdološkoj misli, Savez gluvih Srbije, Beograd

27. Savić Lj. (1966): Teorija i praksa specijalnog školstva u Srbiji do drugog svetskog rata, Savezni odbor Saveza gluvih Jugoslavije, Beograd

28. Majklbast H. (1965): The psychology of deafness, Nortwestern University, New York

29. Sajmon Levin E. (1960): Psihologija gluvoće, Columbia University, New York

30. Furgon F. (1960): Život i rad De L epea, Saveza gluvih Jugoslavije, Beograd

31. Odavić J. (1958): Osnovna organizacija gluvih i njena delatnost, Centralni odbor Saveza gluvih Jugoslavije, Beograd

32. Odavić J. Socijalni rad u osnovnoj organizaciji saveza gluvih, Savezni odbor Saveza gluvih Jugoslavije, Beograd

33. Oleron P. (1958): Gluvonemi, Centralni odbor Saveza gluvih Jugoslavije, Beograd

34. Etički kodeks tumača srpskog znakovnog jezika, Asocijacije tumača srpskog znakovnog jezika

35. Dukić, D., Miško, J., Knežević, M., Baranovski, N. (2015): Vežbanka za znakovni jezik I - početni nivo, UTLOSS, Beograd

36. Dukić, D., Miško, J., Knežević, M., Baranovski, N. (2015): Vežbanka za znakovni jezik II - srednji nivo, UTLOSS, Beograd

37. Dukić, D., Miško, J., Knežević, M., Baranovski, N. (2015): Vežbanka za znakovni jezik III - komunikacijski nivo, UTLOSS, Beograd

38. Dukić, D., Miško, J., Knežević, M., Baranovski N. (2015): Vežbanka za međunarodni znakovni jezik, UTLOSS, Beograd

39. Knežević, M. (2008): Govor ruku, Organizacija gluvih Novi Sad, Novi Sad

40. Knežević, M. (1993): Priručnik za učenje gestovnog govora, Savez gluvih i nagluvih Vojvodine, Novi Sad

41. Baranovski, N., Knežević, M., (2014): Moj prvi znakovni rečnik iz medicine, Organizacija gluvih Novi Sad, Novi Sad.

42. Video rečnik - Srpski znakovni jezik, UTLOSS, Beograd, CD-rom

43. Supala T. Udžbenik za znakovni jezik, SAD

44. Živković M. (1996): Psihologija gluve i nagluve dece i omladine, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd

45. Jemina N. (2013): Tumačenje sa znakovnog jezika i na znakovni jezik, Asocijacija tumača srpskog znakovnog jezika, Beograd

46. Piz B. (2005): Definitivni vodič kroz govor tela, Mono&Mananja, Beograd

47. Carver R. (1999): Znakovni jezik gluhih, Hrvatski svez gluhih i nagluhih, Zagreb.

Časopisi i publikacije:

1. Svet gluvih, Savez gluvih i nagluvih Srbije i Crne Gore

2. Naš svet, Savez gluvih i nagluvih Srbije

3. Brošure Gradske organizacije gluvih Beograda

Veb sajtovi:

Svetska federacija gluvih - http://wfdeaf.org/

Evropska Unija gluvih - http://www.eud.eu/

Savez gluvih i nagluvih Srbije i Crne Gore - http://www.sgnscg.com/

Savez gluvih i nagluvih Srbije - http://www.savezgluvihsrbije.org.rs/

Gradska organizacija gluvih Beograda - http://gogb.org.rs/

Svetsko udruženje tumača znakovnog jezika - http://wasli.org/

Evropski forum tumača znakovnog jezika - http://efsli.org/

Asocijacija tumača srpskog znakovnog jezika - http://www.atszj.org.rs/

H3 - TV - http://h3world.tv/

Zajednica gluvih Novog Južnog Velsa - http://deafsocietynsw.org.au/

Code of professional conduct

https://drive.google.com/file/d/0B-_HBAap35D1R1MwYk9hTUpuc3M/view?pli=1