PRAVILNIK O UTVRĐIVANJU METODOLOGIJE ZA IZRADU KARTE UGROŽENOSTI I KARTE RIZIKA OD POPLAVA ("Sl. glasnik RS", br. 13/2017)

Član 1

Ovim pravilnikom utvrđuje se Metodologija za izradu karte ugroženosti i karte rizika od poplava, koja je odštampana uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni deo.

Član 2

Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".

 

METODOLOGIJA
ZA IZRADU KARTE UGROŽENOSTI I KARTE RIZIKA OD POPLAVA

1. Osnovne odredbe

a) Predmet

Ovom metodologijom se određuje obuhvat za izradu karte ugroženosti i karte rizika od poplava, preispitivanje i noveliranje karata, uzroci i scenariji poplava za koje se karte izrađuju, postupak izrade karte ugroženosti od poplava i karte rizika od poplava, prikupljanje, obrada i prikaz podataka i dostupnost karata ugroženosti i karata rizika od poplava.

b) Definicije

Pojedini pojmovi koji se koriste u ovoj metodologiji imaju sledeće značenje:

1) poplava je privremena pokrivenost vodom zemljišta koje obično nije pokriveno vodom i podrazumeva poplave spoljnim vodama i poplave unutrašnjim vodama;

2) poplavno područje je područje ugroženo usled poplava, i ono može biti:

(1) štićeno, sa izgrađenim sistemom zaštite od poplava,

(2) neštićeno, bez izgrađenog sistema zaštite od poplava;

3) realna poplavna područja su sva neštićena poplavna područja (poplavljena u svim scenarijima poplave) i sva poplavna područja štićena na vode manjeg povratnog perioda od sto godina (poplavljena u slučaju pojave poplave povratnog perioda većeg od onog za koji je sistem zaštite od poplava izgrađen);

4) potencijalna poplavna područja su sva poplavna područja štićena na 100-godišnju i veću veliku vodu (poplavljena u slučaju scenarija ekstremnog događaja);

5) značajno poplavno područje je poplavno područje na kome postoje ili se mogu pojaviti značajni rizici od poplava;

6) karta ugroženosti od poplava je kartografski prikaz granica poplavnog područja, dubine vode i, po potrebi, brzine vode u određenom scenariju poplave;

7) rizik od poplave je kombinacija verovatnoće pojave poplave i mogućih štetnih posledica poplave na ljudsko zdravlje, životnu sredinu, kulturno nasleđe i privrednu aktivnost;

8) karta rizika od poplava je kartografski prikaz poplavnog područja u određenom scenariju poplave sa podacima o mogućim štetnim posledicama poplave na zdravlje ljudi, životnu sredinu, kulturno nasleđe, privredne aktivnosti i drugim informacijama od značaja za upravljanje rizicima od poplava;

9) geografski informacioni sistem (GIS) je računarski sistem namenjen prikupljanju (integraciji), obradi, upravljanju, analizi, prikazivanju i održavanju prostorno orijentisanih informacija.

v) Obuhvat za izradu karte ugroženosti i karte rizika od poplava

Karta ugroženosti od poplava i karta rizika od poplava se obavezno izrađuju za značajno poplavno područje, identifikovano u preliminarnoj proceni rizika od poplava za teritoriju Republike Srbije.

Karte za značajna poplavna područja na vodama I i II reda izrađuje nadležno javno vodoprivredno preduzeće, kao podloge za izradu planova upravljanja rizicima od poplava.

Izradi karte ugroženosti i karte rizika od poplava za značajno poplavno područje na međudržavnim vodama prethodi razmena relevantnih informacija između država na čijoj teritoriji se nalaze te međudržavne vode.

g) Preispitivanje i noveliranje karata

Preispitivanje, a po potrebi noveliranje karte ugroženosti i karte rizika od poplava za značajno poplavno područje vrši nadležno javno vodoprivredno preduzeće, po isteku šest godina od dana njihove izrade.

Prilikom preispitivanja i noveliranja karata potrebno je uzeti u obzir planove dugoročnog razvoja i raspoložive podatke o uticaju klimatskih promena na pojavu poplava.

d) Uzroci i scenariji poplava

Karta ugroženosti i karta rizika od poplava izrađuju se za:

1) poplave spoljnim vodama;

2) poplave unutrašnjim vodama,

3) poplave u slučaju eventualnog rušenja brane.

Karta ugroženosti i karta rizika od poplava spoljnim vodama obavezno se izrađuju za sledeće scenarije:

1) scenario poplave male verovatnoće pojave, odnosno scenario ekstremnog događaja - 1000-godišnja velika voda i/ili prelivanje odnosno rušenje zaštitnih vodnih objekata,

2) scenario poplave srednje verovatnoće pojave - 100-godišnja velika voda.

Karte iz stava 1. tačka 1) ovog odeljka, po potrebi, mogu se izraditi i za scenario poplave velike verovatnoće pojave (10, 20 ili 50-godišnje velike vode, u zavisnosti od karakteristika vodotoka i karakteristika poplavnog područja).

Karta ugroženosti i karta rizika od poplava unutrašnjim vodama se izrađuju samo za scenario ekstremnog događaja - padavine male verovatnoće pojave (1% ili manje) u određenom vremenskom intervalu, nepovoljno početno stanje zemljišta sa aspekta odvodnjavanja (zasićeno, zaleđeno i dr.) i otkaz sistema za odvodnjavanje.

Karta ugroženosti i karta rizika od poplava u slučaju eventualnog rušenja brane izrađuje se za scenario sa najgorim posledicama, u skladu sa dokumentacijom za određivanje posledica usled iznenadnog rušenja ili prelivanja visoke brane.

2. Postupak izrade karte ugroženosti od poplava

a) Poplave spoljnim vodama

Granice poplavnog područja, dubine i eventualno brzine vode u slučaju poplave spoljnim vodama se određuju hidrauličkim proračunima za utvrđene scenarije, uz korišćenje raspoloživih hidroloških, topografskih i drugih podloga koje zavise od zahteva modela koji se primenjuje za proračun.

Hidrološku podlogu za hidraulički proračun čine računski parametri talasa velikih voda za usvojene scenarije poplava, kao i podaci potrebni za kalibraciju i verifikaciju hidrauličkog modela. Podloga se izrađuje primenom adekvatnih hidroloških proračuna, koji su prilagođeni stepenu izučenosti sliva na kome se nalazi značajno poplavno područje.

Hidrološku podlogu verifikuje republička organizacija nadležna za hidrometeorološke poslove.

Topografska podloga za hidraulički proračun se obezbeđuje na osnovu podataka dobijenih snimanjem poplavnog područja geodetskim metodama merenja.

Osnovno korito vodotoka i inundacije, vodni objekti, kao i drugi objekti koji imaju uticaj na režim velikih voda (mostovi, propusti i sl.), moraju biti sadržaj odgovarajuće topografske podloge.

Osnovno korito vodotoka se snima poprečnim profilima na rastojanjima koja zavise od geometrije korita.

Topografska podloga kojom se predstavlja reljef poplavnog područja je digitalni model terena dobijen na osnovu podataka prikupljenih snimanjem terena izabranom geodetskom metodom merenja kojom se obezbeđuje potrebna tačnost uzimajući u obzir i ostale faktore (specifikaciju, troškove, resurse, vreme, uslove i ograničenja za snimanje).

Ukoliko je potrebno, topografska podloga se može verifikovati kontrolnim merenjima odgovarajućom geodetskom metodom.

Topografsku podlogu verifikuje geodetska organizacija koja je registrovana kod nadležnog organa za izvođenje stručnog nadzora nad geodetsko-tehničkim radovima u inženjersko-tehničkim oblastima.

Hidraulički proračun nivoa velike vode u određenom scenariju poplave standardno se vrši primenom odgovarajućeg linijskog modela ustaljenog ili neustaljenog tečenja.

Kalibracija i verifikacija hidrauličkog modela su obavezni koraci. U nedostatku podataka za kalibraciju i verifikaciju, pouzdanost hidrauličkog proračuna neophodno je proveriti elementarnom analizom osetljivosti rezultata na vrednosti parametara modela.

Granica poplavnog područja u određenom scenariju poplave se definiše tako što se sračunati nivoi vode prenose u GIS okruženje. Granica poplavnog područja je vektor (poligon), koji se dobija presekom ravni vodnog ogledala sa digitalnim modelom terena.

Dubine vode u određenom scenariju poplave predstavljaju razliku nivoa vode i digitalnog modela terena.

Brzine vode u određenom scenariju se dobijaju ravanskim hidrauličkim proračunom ustaljenog ili neustaljenog tečenja i definišu u GIS okruženju.

b) Poplave unutrašnjim vodama

Granice poplavnog područja i dubine vode u slučaju poplave unutrašnjim vodama se određuju uz korišćenje raspoloživih meteoroloških, topografskih i drugih podloga koje zavise od zahteva modela koji se primenjuje za proračun.

Meteorološku podlogu verifikuje republička organizacija nadležna za hidrometeorološke poslove.

Topografska podloga se obezbeđuju na osnovu podataka dobijenih snimanjem poplavnog područja geodetskim metodama merenja.

Vodni objekti, ali i drugi objekti od uticaja na odvodnjavanje, moraju biti sadržaj odgovarajuće topografske podloge.

Topografska podloga kojom se predstavlja reljef poplavnog područja je digitalni model terena dobijen na osnovu podataka prikupljenih snimanjem terena izabranom geodetskom metodom merenja kojom se obezbeđuje potrebna tačnost uzimajući u obzir i ostale faktore (specifikaciju, troškove, resurse, vreme, uslove i ograničenja za snimanje).

Ukoliko je potrebno, topografska podloga se može verifikovati kontrolnim merenjima odgovarajućom geodetskom metodom.

Topografsku podlogu verifikuje geodetska organizacija koja je registrovana kod nadležnog organa za izvođenje stručnog nadzora nad geodetsko-tehničkim radovima u inženjersko-tehničkim oblastima.

Granica poplavnog područja se definiše tako što se računski nivo vode prenosi u GIS okruženje. Granica poplavnog područja je vektor (poligon), koji se dobija presekom ravni vodnog ogledala sa digitalnim modelom terena.

Dubine vode u određenom scenariju poplave predstavljaju razliku nivoa vode i digitalnog modela terena.

v) Poplave u slučaju eventualnog rušenja brane

Podaci za izradu karte ugroženosti od poplave usled rušenja brane preuzimaju se iz dokumentacije za određivanje posledica usled iznenadnog rušenja ili prelivanja visoke brane.

3. Postupak izrade karte rizika od poplava

Za izradu karte rizika od poplava od nadležnih organa i organizacija pribavljaju se raspoloživi prostorni podaci o stanovništvu, stambenim i infrastrukturnim objektima, privrednim aktivnostima, zaštićenim prirodnim i kulturnim dobrima i potencijalnim zagađivačima na poplavnom području sa karte ugroženosti od poplava za određeni scenario poplave.

Podaci koji se pribavljaju i izvor podatka dati su u sledećoj tabeli:

Podatak	Izvor podatka
Granica jedinice lokalne samouprave	Republički geodetski zavod
Granica katastarske opštine i naselja	Republički geodetski zavod Jedinica lokalne samouprave
Broj stanovnika ugroženih poplavama (po starosti i polu)	Zavod za statistiku Corine Landcover, http://land.copernicus.eu Jedinica lokalne samouprave
Objekti u kojima borave ranjive grupe stanovništva (bolnice, škole, obdaništa, domovi starih,...) Kapacitet objekata za smeštaj lica	Republički geodetski zavod Jedinica lokalne samouprave
Zona industrijske proizvodnje, komercijalne i uslužne delatnosti	Corine Landcover Jedinica lokalne samouprave
Poljoprivredno zemljište	Republički geodetski zavod Corine Landcover Jedinica lokalne samouprave
Šume i druga područja pod prirodnom vegetacijom, degradirana priobalna područja	Republički geodetski zavod Corine Landcover Jedinica lokalne samouprave
Saobraćajna infrastruktura: Putevi (državni 1. i 2. reda, lokalni, nekategorisani) Pruge (međunarodne, regionalne, lokalne, industrijske) Prateća saobraćajna infrastruktura (autobuska/železnička stanica, aerodrom, rečno pristanište)	Republički geodetski zavod Ministarstvo nadležno za poslove saobraćaja i druga pravna lica nadležna za te poslove Jedinica lokalne samouprave
Vodni objekti	Ministarstvo nadležno za poslove upravljanja vodama i druga pravna lica nadležna za te poslove Jedinica lokalne samouprave
Objekti od značaja za organizaciju i sprovođenje odbrane od poplava i aktivnosti u vanrednoj situaciji (čuvarnice nasipa, magacini opreme za odbranu od poplava, vatrogasne/policijske stanice, kasarne i dr.)	Ministarstvo nadležno za poslove upravljanja vodama i druga pravna lica nadležna za te poslove Organ državne uprave nadležan za vanredne situacije Ministarstvo odbrane Jedinica lokalne samouprave
Energetska infrastruktura: trafo stanice, gasovodi, naftovodi, produktovodi, toplovodi i dr.	Republički geodetski zavod Ministarstvo nadležno za poslove energetike i druga pravna lica nadležna za te poslove
Telekomunikaciona infrastruktura	Republički geodetski zavod Ministarstvo nadležno za poslove telekomunikacija i druga pravna lica nadležna za te poslove
Zaštićene oblasti u skladu sa Zakonom o vodama	Ministarstvo nadležno za poslove upravljanja vodama i druga pravna lica nadležna za te poslove Jedinica lokalne samouprave
Zaštićena područja u skladu sa Zakonom o zaštiti prirode	Ministarstvo nadležno za poslove zaštite prirode i druga pravna lica nadležna za te poslove
Zaštićeni spomenici kulture u skladu sa Zakonom o zaštiti spomenika kulture	Republički geodetski zavod Ministarstvo nadležno za poslove zaštite spomenika kulture i druga pravna lica nadležna za te poslove
Postrojenja i aktivnosti za koje se izdaje integrisana dozvola	Ministarstvo nadležno za poslove zaštite životne sredine i druga pravna lica nadležna za te poslove Jedinica lokalne samouprave
Postrojenja (i aktivnosti) u kojima se vrši skladištenje, korišćenje, proizvodnja ili rukovanje opasnim materijama - SEVESO postrojenja I i II reda (sa podatkom o pravnom licu)
Postrojenja za prečišćavanje komunalnih otpadnih voda (kapacitet EC>2000)
Sanitarne deponije/smetlišta čvrstog otpada
Napuštene rudničke deponije jalovine

4. Prikupljanje, obrada i prikaz podataka

Podatke za izradu karte ugroženosti i karte rizika od poplava prikupljati primenom "najbolje prakse" i "najboljih raspoloživih postupaka", vodeći računa o raspoloživim resursima, podacima i troškovima.

Za prikupljanje, izmene i dopune osnovnih podataka, kao i za izradu karata koristiti GIS. Podatke arhivirati uz obavezne meta-podatke (izvor podataka, tačnost, razmera, datum i dr.).

Sve podatke pripremiti u UTM34N projekciji i sistemu visina HBT2.

Podloga za prikaz karata može biti topografska karta (1:25.000 ili druge razmere), digitalni ortofoto ili drugo, zavisno od potreba korisnika.

Na karti ugroženosti od poplave spoljnim vodama za određeni scenario se obavezno prikazuje:

1) granica poplavnog područja;

2) dubine vode, u četiri klase (dubine <0,5 m; 0,5-1,5 m; 1,5-4 m; >4 m);

3) postojeći objekti za zaštitu od poplava spoljnim vodama.

Na karti iz stava 5. ovog odeljka se mogu prikazati i brzine toka u vidu vektora.

Preporučuje se da se:

1) granica realnog poplavnog područja prikaže linijom plave boje, a klase dubina vode poligonima koji su transparentni i u različitim nijansama plave boje, pri čemu su veće dubine tamnije nijanse.

2) granica potencijalno poplavnog područja prikaže linijom žute boje, a klase dubina vode poligonima koji su transparentni i u različitim nijansama žute boje, pri čemu su veće dubine tamnije nijanse.

Na karti ugroženosti od poplave unutrašnjim vodama se granica poplavnog područja i dubine vode predstavljaju na isti način kao u slučaju poplava spoljnim vodama, uz predstavljanje vodnih objekata za zaštitu od poplava unutrašnjim i spoljnim vodama.

Na karti ugroženosti od poplave u slučaju eventualnog rušenja brane se prikazuju granice poplavnog područja, dubine vode u klasama koje su prilagođene konkretnom slučaju i položaj belega za obeležavanje poplavnog talasa.

Preporučuje se da se rizici u granicama realnog poplavnog područja prikažu poligonima/linijama/tačkama/oznakama u različitim bojama, a rizici u granicama potencijalno poplavnog područja na isti način, ali u svetlijim nijansama istih boja.

Uz kartu ugroženosti i kartu rizika od poplava potrebno je dati prateće informacije o poreklu i kvalitetu podataka korišćenih za njenu izradu, i druge informacije i ograničenja od značaja za korisnike i preispitivanje/noveliranje karata.

Karte se obavezno prikazuju na internet portalu Vodnog informacionog sistema Srbije, uz odgovarajuću legendu sa prikazom karakterističnih slojeva.

Karte se mogu štampati u razmeri koja je prilagođena potrebi.

Štampane karte moraju da poštuju kartografske standarde i sadrže naslov (vrsta karte, scenario poplave i poplavno područje na koje se odnosi), legendu, razmernik i druge podatke od značaja (vreme i nosilac izrade karte, autor i dr.).

5. Dostupnost karata ugroženosti i karata rizika od poplava

Javnosti se omogućava pregled karte ugroženosti i karte rizika od poplava spoljnim vodama i karte ugroženosti i karte rizika od poplava unutrašnjim vodama preko internet portala Vodnog informacionog sistema Srbije.

Karta ugroženosti i karta rizika od poplava spoljnim vodama i karta ugroženosti i karta rizika od poplava unutrašnjim vodama za razmatrane scenarije poplava stavljaju se na raspolaganje organu državne uprave nadležnom za vanredne situacije i organima i organizacijama nadležnim za prostorno planiranje putem Veb GIS servisa.

Prava i obaveze u vezi sa korišćenjem Veb GIS servisa uređuju se posebnim sporazumom između ministarstva nadležnog za poslove upravljanja vodama i pojedinog korisnika.

Karta ugroženosti i karta rizika od poplava u slučaju eventualnog rušenja brane stavljaju se na raspolaganje organu državne uprave nadležnom za vanredne situacije putem Veb GIS servisa, u skladu sa zakonom kojim se uređuje jedinstven sistem određivanja i zaštite tajnih podataka.