PRAVILNIKO UTVRĐIVANJU GODIŠNJEG PROGRAMA OSNOVNIH GEOLOŠKIH ISTRAŽIVANJA ZA 2017. GODINU("Sl. glasnik RS", br. 29/2017) |
Ovim pravilnikom utvrđuje se Godišnji program osnovnih geoloških istraživanja iz oblasti: osnovnih geoloških istraživanja za izradu geoloških karata, hidrogeoloških istraživanja, inženjerskogeoloških istraživanja, istraživanja mineralnih resursa i geoekoloških istraživanja.
Osnovna geološka istraživanja iz člana 1. ovog pravilnika, vršiće se prema Godišnjem programu osnovnih geoloških istraživanja za 2017. godinu, koji je odštampan uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni deo.
Ovaj pravilnik stupa na snagu narednog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".
GODIŠNJI PROGRAM
OSNOVNIH GEOLOŠKIH ISTRAŽIVANJAZA 2017. GODINU
CILJ IZVOĐENJA OSNOVNIH GEOLOŠKIH ISTRAŽIVANJA
Cilj realizacije Programa osnovnih geoloških istraživanja za 2017. godinu (u daljem tekstu: Program) je izučavanje litosfere; utvrđivanje potencijalnosti područja u pogledu pronalaženja mineralnih sirovina; utvrđivanje stanja i karakteristika stena i tla; utvrđivanje geotehničkih osobina tla za potrebe planiranja namene prostora i pogodnosti terena za izgradnju; obavljanje istraživanja radi izrade geoloških karata i zaštite životne sredine, na prostoru Republike Srbije.
Planirana je realizacija osnovnih geoloških istraživanja prema godišnjem programu, koja će obuhvatiti:
1) osnovna geološka istraživanja za izradu geoloških karata;
2) osnovna istraživanja geoloških resursa u oblasti hidrogeoloških, inženjerskogeoloških istraživanja, istraživanja metaličnih, nemetaličnih i energetskih mineralnih resursa;
3) izradu projekata i studija iz oblasti geodiverziteta i geoekologije;
4) ostale stručne aktivnosti - unos podataka dobijenih geološkim istraživanjima u formu Geološkog informacionog sistema Srbije (u daljem tekstu: GeolISS).
I OSNOVNA GEOLOŠKA ISTRAŽIVANJA ZA IZRADU GEOLOŠKIH KARATA OPŠTEG TIPA I PRATEĆIH TUMAČA
Programom se planira nastavak istraživanja uz vektorizaciju i uvođenje u GeolISS pripremljenih listova geoloških karata, što podrazumeva i nov pristup istraživanju korišćenjem svih dostupnih podataka dobijenih izradom tematske geološke karte, podataka istraživanja energetskih, nemetaličnih i metaličnih mineralnih sirovina, inženjerskogeoloških i hidrogeoloških istraživanja i korišćenjem aero i satelitskih snimaka.
Izrada geoloških karata radi se i u vektorskom obliku kroz aplikaciju GeolISS.
1. Geološka karta Srbije razmere 1:50.000
Značajan segment svih geoloških istraživanja je izrada Geološke karte Srbije razmere 1:50.000 (u daljem tekstu: GK Srbije), opšteg tipa, koja predstavlja osnovnu podlogu za dalju nadgradnju u rešavanju kompleksne geološke problematike, bilo da se radi o izradi specijalnih geoloških karata ili svih drugih istraživanja koja zahtevaju više podataka i detalja nego što je prikazano Osnovnom geološkom kartom razmere 1:100.000.
Cilj izrade GK Srbije je proučavanje i rešavanje geološke građe tvorevina zastupljenih na teritoriji Republike Srbije i njen prikaz u grafičkom (Geološka karta) i tekstualnom obliku (Tumač). Primenom savremenih metoda istraživanja, litofacijalne i formacione analize, izdvojiće se kartirane jedinice po formacionom modelu. Izvršiće se usaglašavanje strukturno-facijalnih i tektonskih karakteristika izdvojenih formacija, a koje su od naročitog značaja za evidentiranje pojava mineralnih sirovina, kao i geoloških objekata od posebnog značaja za zaštitu prirodne baštine.
Rad na izradi GK Srbije, pored standardne kabinetske pripreme i terenskih radova, dopunjava se stalnim laboratorijskim ispitivanjima, koja se sastoje od stratigrafskih, sedimentoloških, petroloških, mineraloških, paleontoloških i hemijskih analiza geoloških uzoraka, kao i analiza za skenirajuću elektronsku mikroskopiju i energo-disperzivnu spektrometriju.
Tokom 2017. godine planira se nastavak geoloških istraživanja na izradi GK Srbije, na sedam listova, kao i početak istraživanja na dva nova lista, i to:
- list Bačka Palanka 4, je pogranični list sa Republikom Hrvatskom (uspostavljena saradnja sa Geološkim institutom Republike Hrvatske u cilju korelacija tvorevina razvijenih u pograničnom delu Republike Srbije i Republike Hrvatske, usaglašavanja metodologije izrade i prikaza geološke građe - treća godina zajedničkog istraživanja);
- list Prijepolje 3 i 4 (druga godina istraživanja);
- list Kriva Palanka 1, druga godina istraživanja - pogranični list sa Makedonijom - u planu je saradnja sa Geološkim zavodom Makedonije;
- list Bor 4 (druga godina istraživanja);
- list Lapovo 2 (druga godina istraživanja);
- list Užice 1 (druga godina istraživanja);
- list Kruševac 4 (druga godina istraživanja);
- list Oršava 3 i 4 (prva godina istraživanja);
- list Bijeljina 3 i 4 (prva godina istraživanja).
2. Sinteza geoloških formacija na završenim listovima GK Srbije
Osnovni zadatak realizacije ovog projekta je priprema geoloških karata i tumača za štampu. Da bi se ostvario cilj, neophodno je izvršiti recenziju narednih 6 listova: Negotin 1, Valjevo 4, Zvornik 2, Pljevlja 2, Višegrad 4 (Šabac 4 i Žagubica 4), a nakon toga pristupiti finalizaciji karata, po primedbama koje su uočene tokom recenzije.
Izradom geološke karte razmere 1:50.000 dobija se nova kvalitetna osnova formacionog modela, koja će biti podloga za višestruku namenu i stručnu nadgradnju. Među njima se ističe korelativno povezivanje sa susednim teritorijama evropskog kontinenta i formiranje niza aplikativnih metalogenetskih, inženjerskogeoloških, hidrogeoloških, ekogeoloških, seizmotektonskih i drugih, za privredu izuzetno značajnih karata.
II OSNOVNA ISTRAŽIVANJA GEOLOŠKIH RESURSA
Izvođenje osnovnih hidrogeoloških istraživanja ima za cilj izradu Osnovne hidrogeološke karte Republike Srbije razmere 1:100.000 (u daljem tekstu: OHGK), utvrđivanje stanja, potencijala i mogućnosti korišćenja resursa podzemnih voda i geotermalne toplote na teritoriji Republike Srbije.
1.1. Izrada Osnovne hidrogeološke karte razmere 1:100.000
OHGK predstavlja grafički i tekstualni prikaz osnovnih hidrogeoloških svojstava stenskih masa i rasprostranjenje običnih, termalnih i mineralnih podzemnih voda. Kartom se prikazuje rasprostranjenje vodonosnih sredina (izdani) po vodopropusnosti, sa prikazom kvantitativnih i kvalitativnih karakteristika podzemnih voda izdvojenih hidrogeoloških kategorija sa karakterističnim hidrogeološkim pojavama i vodnim objektima. Tekstualni deo karte predstavlja tumač. Njime se u osnovnom, definišu uslovi formiranja, rasprostranjenja i dreniranja vodonosnih sredina izdvojenih hidrogeoloških kategorija stena, rezerve (statičke, dinamičke i eksploatacione) i kvalitet podzemnih voda, vodonosnici termalnih voda i druga važna hidrogeološka pitanja.
OHGK je osnova za buduću izradu hidrogeoloških karata različitih razmera i namena, detaljna istraživanja i rešavanja konkretnih zadataka iz oblasti korišćenja, zaštite i upravljanja podzemnim vodama na teritoriji Republike Srbije. OHGK predstavlja jednu od osnovnih podloga i preduslova za integralno upravljanje i održivi razvoj vodnih resursa na teritoriji Republike Srbije, u skladu sa nacionalnim propisima o vodama i geološkim istraživanjima, Okvirnom direktivom o vodama Evropske Unije (ODV EU) i drugim relevantnim propisima.
Za 2017. godinu planiran je nastavak istraživanja na 2 lista: Paraćin i Novi Sad i početak istraživanja za list Kuršumlija.
1.2.1. Hidrogeotermalna potencijalnost tercijarnih vulkanogenih kompleksa Golije - nastavak istraživanja
Cilj istraživanja je definisanje hidrogeoloških uslova sa aspekta formiranja termalnih i mineralnih voda u okviru tercijarnih vulkanskih kompleksa i utvrđivanje prostora njihovog mogućeg pojavljivanja, zahvatanja i korišćenja.
Realizacija ovog projekta, predviđena je kroz tri faze. Planirane aktivnosti se sastoje od: terenskih hidrogeoloških istraživanja (rekognosciranje, kartiranje i reambulacija), fizičko-hemijske analize na terenu, laboratorijskih analiza na gasove, radioaktivne elemente, makro i mikrokomponente, litogeohemijska istraživanja u užim područjima termalnih voda.
Istraživanja na prostoru Golije predstavljaju nastavak istraživanja vršenih tokom 2014. i 2015. godine, za vulkanogene oblasti Rogozne i Kopaonika. Ovim istraživanjima utvrđeno je da se tektonske strukture, u domenu kojih su formirane termalne vode, pružaju prema planinskoj oblasti Golije, gde su otkrivene pojave termomineralnih voda (Deževa, Studenica i dr.). Osim toga, opravdanost ovih istraživanja definisana je i u Strategiji energetike Republike Srbije do 2025. godine sa projekcijom do 2030. godine ("Službeni glasnik RS", broj 101/15).
Projektovana istraživanja u 2017. godini predviđaju sledeće radove: hidrogeološku reambulaciju kartiranih oblasti, izradu strukturno-hidrogeološke karte (razmere 1:100.000), hemijsku analizu termalnih voda, analizu i sintezu postignutih rezultata hidrogeoloških i drugih istraživanja, ažuriranje izrađenih hidrogeoloških karata i profila (razmera 1:100.000 i 1:25.000) i izradu Studije "Hidrogeotermalna potencijalnost tercijarnog vulkanogenog kompleksa Golije".
1.2.2. Priprema tehničkih podloga za izradu OHGK
Cilj tehničkih podloga jeste da se po Uputstvu za izradu Osnovne hidrogeološke karte SFRJ razmere 1:100.000 (u daljem tekstu: OHGK SFRJ), Savezni geološki zavod, 1988, a na osnovu raspoloživih digitalizovanih geoloških osnova, listova Osnovne geološke karte razmere 1:100.000 (u daljem tekstu: OGK), izradi preliminarna OHGK iste razmere. Sastavni deo ove karte su (po listovima) klasifikovani raspoloživi hidrogeološki, hidrometeorološki i dr. podaci, dobijeni pri ranijim istraživanjima (elaborati o rezervama, podaci Republičkog hidrometereološkog zavoda - RHMZ, studije i dr.). Ovaj projekat realizovaće se kroz formu GeolISS, čime će se stvoriti uslovi za bržu izradu konačne OHGK.
Projektovana istraživanja u 2017. godini predviđaju sledeće radove: prikupljanje i proučavanje fondovske dokumentacije i literature; ažuriranje osnovne baze vodnih pojava i objekata, definisanje osnovnih hidrogeoloških svojstava za svaki list OHGK (prema IB) za preostalih 50% listova, definisanje nivoa istraženosti po listu i finalna izrada studije preliminarne OHGK.
Završetak ovog projekta planiran je za 2017. godinu.
1.2.3. Studijska istraživanja za potrebe definisanja Alternativnih izvorišta podzemnih voda za javno vodosnabdevanje u Republici Srbiji - II faza
Cilj ovih studijskih istraživanja jeste da se definišu nezahvaćene rezerve podzemnih voda i potencijalne lokalnosti alternativnih izvorišta za javno vodosnabdevanje u Republici Srbiji. U tom cilju treba da bude izrađena Hidrogeološka karta Republike Srbije, razmere 1:500.000, da se na osnovu raspoloživih rezultata ranijih i novih projektovanih istraživanja dobiju lokalnosti i osnovni hidrogeološki podaci o postojećim izvorištima javnog vodosnabdevanja, uradi proračun eksploatacionih, dinamičkih i statičkih rezervi po hidrogeološki kategorisanim litostratigrafskim jedinicama i na osnovu svega izdvoje lokalnosti sa procenjenim ili utvrđenim rezervama podzemnih voda za alternativna izvorišta.
Rad na izradi studije započet je tokom 2016. godine, analizom i sintezom raspoloživog dokumentacionog materijala. Terenski rad ogledao se u prikupljanju podataka i hidrogeološkoj prospekciji nekaptiranih izvorišta.
Planirano je da ova studijska istraživanja budu realizovana u periodu 2016-2018. godine.
1.2.4. Studija prikupljanja, ažuriranja i nadogradnja baze podataka o geotermalnim resursima Republike Srbije
Cilj ovog projekta je ažuriranje i dopuna baze podataka o geotermalnim resursima Republike Srbije. Baza podataka sadrži raspoložive hidrogeološke podatke na osnovu ranijih istraživanja. Analizom prethodnih i novoprikupljenih podataka dobiće se uvid u nivo istraženosti ovog resursa na teritoriji Republike Srbije.
Ovim projektom biće dat prikaz rasprostranjenja i karakteristika geotermalnih potencijala podzemnih voda, prostiranje akvifera i njegovih karakteristika, kao i prikaz hidrogeoloških svojstava terena Republike Srbije. Baza sadrži:
- litološki sastav stena i stratigrafsku pripadnost;
- hidrogeološka svojstva i funkciju stena;
- parametre dinamike podzemnih voda;
- termalna i mineralna svojstva podzemnih voda;
- vodne pojave i objekte (izvor, bunar, bušotina i pijezometar).
Rezultati ovih istraživanja biće korišćeni na projektu GeoERA, pokrenut od Asocijacije geoloških zavoda Evrope (EGS - EuroGeoSurveys), u čijoj realizaciji učestvuje i Geološki zavod Srbije.
1.2.5. Studija uticaja klimatskih promena na podzemne vode na području Posavine u Republici Srbiji
Osnovni cilj projekta je definisanje opšteg bilansa vode (površinskih, atmosferskih i podzemnih voda) na ovom području. Opšti bilans voda predstavlja neophodnu osnovu kod sagledavanja hidrogeoloških, pedoloških, kao i poljoprivrednih svojstava terena.
Projekat obuhvata područje prostora Posavine u Republici Srbiji.
Realizacijom ovog projekta utvrdiće se uticaj klimatskih prilika i površinskih voda na prvu izdan. To će omogućiti efikasno planiranje svih mera u cilju održivog korišćenja i zaštite podzemnih voda prve izdani na ispitivanom prostoru.
Istraživanjima će se dobiti egzaktni podaci o hidrogeologiji prve izdani, a i ostalih ako se utvrdi uticaj klimatskih promena.
Neophodno je da se planirana istraživanja sprovedu za najmanje dve hidrološke godine kako bi se zatvorio ciklus i definisao bilans voda.
Ova studija značajna je i sa aspekta učešća Geološkog zavoda Srbije na projektu GeoERA koji je pokrenut od Asocijacije geoloških zavoda Evrope (EGS - EuroGeoSurveys).
1.2.6. Priprema tehničke podloge za izradu pravilnika OHGK - usklađivanje sa međunarodnim standardima i standardima Evropske unije
Priprema tehničke podloge je stvaranje osnove za izradu novog pravilnika za izradu OHGK. OHGK se radi po važećem Uputstvu za izradu OHGK SFRJ, koje je doneto 1988. godine. Realna dinamika izvođenja radova, u dosadašnjem periodu, pokazala se kao izuzetno spora, neefikasna i potpuno neprimerena strateškom značaju koji je OHGK trebalo da ima kao bazna vodoprivredna i prostorno-planska podloga.
U cilju obezbeđenja uslova za bržu i efikasniju finalizaciju OHGK, potrebno je izraditi pravilnik po kojem će se raditi OHGK, a koji će biti usklađen sa međunarodnim standardima i standardima Evropske unije (u daljem tekstu: EU).
2. Inženjerskogeološka istraživanja
Inženjerskogeološka istraživanja izvode se u cilju izrade inženjerskogeoloških karata, utvrđivanja stanja, svojstava i karakteristika stena i tla, utvrđivanja geotehničkih osobina tla za potrebe planiranja namene prostora i pogodnosti terena za izgradnju, kao i istraživanja radi zaštite životne sredine. Rezultat ovih istraživanja je i definisanje inženjerskogeološkog hazarda i rizika.
2.1. Izrada Osnovne inženjerskogeološke karte Republike Srbije razmere 1:100.000
Osnovna inženjerskogeološka karta razmere 1:100.000 (u daljem tekstu: OIGK), predstavlja grafički i tekstualni prikaz osnovnih inženjerskogeoloških odlika stenskih masa i terena sa svim elementima koji definišu te odlike. Na karti se prikazuju inženjerskogeološke karakteristike terena, raspadnutost i izdeljenost stenskih masa, egzogeodinamički procesi i pojave i nivo vode u terenu.
Tekstualni deo karte predstavlja tumač. U tumaču se daje tekstualni prikaz formiranja inženjerskogeoloških uslova u terenu: nastanak i razvoj procesa savremene egzogeodinamike, zastupljenost pojava, njihovo kategorisanje prema vrsti i aktivnosti, prognoza njihovog daljeg razvoja, nastanak i razvoj drugih vidova deformabilnosti terena i tla, kako u prirodnim uslovima, tako i pod uticajem različite tehnogene aktivnosti, stepen stabilnosti terena, vrste primenjenih metoda geotehničkih melioracija u terenu, vreme izvršenja, svrha primene i efekti ostvareni nakon izvođenja, hazard od pojava nestabilnosti terena i deformabilnosti tla.
OIGK sa tumačem, predstavlja podlogu za sagledavanje sveukupnih inženjerskogeoloških karakteristika terena za potrebe izrade namenskih inženjerskogeoloških osnova u okviru plansko-projektne dokumentacije:
- izradu prostornih planova za potrebe opštinskih područja i regiona;
- ostala prostorna planiranja u građevinarstvu, šumarstvu, rudarstvu, poljoprivredi, vodoprivredi i industriji;
- izradu programa i projekata detaljnih inženjerskogeoloških istraživanja;
- tumačenje inženjerskogeoloških procesa i pojava, sa prognozom njihovog daljeg razvoja, (osetljivost, hazard, rizik i upravljanje rizikom);
- naučne studije.
Dosadašnjom izradom OIGK pokriveni su uglavnom delovi terena u zoni koridora autoputa, magistralnih putnih pravaca, cevovoda, gasovoda i dr. objekata regionalne infrastrukture, urbanih prostora, glavnih vodotokova, kao i svi dr. prostori antropogene aktivnosti.
Za 2017. godinu planiran je početak izrade lista Valjevo i nastavak istraživanja na 7 listova, i to:
- list Bela Palanka - završetak u 2017. godini;
- list Aleksinac - nastavak istraživanja;
- list Zvornik - nastavak istraživanja;
- list Zaječar - nastavak istraživanja;
- list Boljevac - nastavak istraživanja;
- list Vrnjci - nastavak istraživanja;
- list Ivanjica - nastavak istraživanja;
- list Valjevo - novi list.
2.2. Katastar klizišta i nestabilnih padina na teritoriji Republike Srbije
Savremeni geološki procesi, pre svega procesi nestabilnosti i erodibilnosti, predstavljaju krupne probleme za racionalno privredno i urbanističko planiranje i projektovanje. Rezultati istraživanja po ovom projektu koristiće se za potrebe privrede u oblasti prostornog i urbanističkog planiranja, putnog i železničkog saobraćaja, elektroprivrede, vodoprivrede, poljoprivrede i šumarstva, rudarstva, zaštite životne sredine, civilne zaštite, odbrane itd. Ovaj višegodišnji projekat je započet u 2007. godini. Katastar klizišta se radi kroz aplikaciju GeolISS.
Cilj ovog projekta je: evidencija klizišta (aktivna, privremeno umirena i fosilna) i nestabilnih padina; procena uslova i mogućnosti aktiviranja procesa klizanja i definisanje geometrije klizišta (površine i zapremine masa koje su ili bi bile zahvaćene procesom klizanja); procena moguće štete koju bi prouzrokovalo aktiviranje procesa klizanja; izrada geoloških karata hazarda i rizika; utvrđivanje prioriteta za detaljna geološka istraživanja, projektovanje i preduzimanje preventivnih ili sanacionih mera; predlaganje uvođenja preventivnih mera koje bi opasnost od aktiviranja procesa klizanja svela na najmanju meru; proširenje informacionog sistema i baze podataka o klizištima u Republici Srbiji; izrada projekta osmatranja (monitoringa) i kontrole procesa klizanja.
U prethodnom periodu evidentirana su klizišta za približno četvrtinu teritorije Republike Srbije, uključujući rezultate projekta "Harmonizacija podataka o klizištima i obučavanje lokalnih samouprava za njihovo praćenje - BEWARE (BEyond landslide aWAREness)". Dinamika realizacije projekta je usporena nedostatkom sredstava, opreme i kadrova u Geološkom zavodu Srbije. Značajnija sredstva za rešavanje ove problematike obezbeđena su nakon poplava maja 2014. godine.
Tokom 2015. godine, Vlada Japana preko UNDP (Programa Ujedinjenih nacija za razvoj) donirala je sredstva za realizaciju projekta: "Harmonizacija podataka o klizištima i obučavanje lokalnih samouprava za njihovo praćenje - BEWARE (BEyond landslide aWAREness)", koji se direktno naslanja na projekat Katastra klizišta i nestabilnih padina Srbije.
Cilj ovog projekta bio je inženjerskogeološko istraživanje i evidentiranje određenog broja klizišta na teritoriji 27 opština, koje su bile pogođene poplavama u maju 2014. godine, utvrđivanje jedinstvene metodologije za istraživanje klizišta i procenu geološkog hazarda i rizika, izrada geološke karte hazarda i rizika, stvaranje jedinstvene baze podataka o klizištima Republike Srbije, kao i jačanje kapaciteta Ministarstva rudarstva i energetike, Geološkog zavoda Srbije i lokalne samouprave u cilju redovnog praćenja klizišta i smanjenja rizika od geoloških hazarda.
Nosilac projekta bio je Geološki zavod Srbije a partner u realizaciji projekta bio je Rudarsko-geološki fakultet.
Realizacijom ovog projekta evidentirano je 2.024 klizišta. Jedan od rezultata ovog projekta, uz određena dodatna istraživanja, biće i inženjerskogeološka karta hazarda i rizika.
Tokom 2016. godine ova istraživanja bila su usmerena na deo teritorije opštine Mionica na površini od oko 60 km². Evidencija klizišta izvedena je na topografskim osnovama Mionica i Struganik, razmere 1:25.000.
Kao rezultat dosadašnjih aktivnosti po ovom projektu, urađena je preliminarna karta klizišta Republike Srbije u vektorskom obliku u razmeri 1:300.000.
Za 2017. godinu predviđen je nastavak istraživanja za opštine Mionicu i LJig. Ove opštine su takođe bile pogođene majskim poplavama 2014. godine, ali nisu bile obuhvaćene projektom "Harmonizacija podataka o klizištima i obučavanje lokalnih samouprava za njihovo praćenje - BEWARE (BEyond landslide aWAREness)".
2.3. Izrada karte seizmičke rejonizacije sa istraživanjem geoloških uslova za određivanje nacionalnih parametara prema Euro Code 8 (EC8-1) - II faza
Delovi teritorije Republike Srbije ispoljavaju povećanu seizmičku aktivnost zbog čega se pri projektovanju i izgradnji objekata moraju poštovati pravila asezmičke izgradnje. S obzirom na važeće standarde u toj oblasti, neophodno je uraditi novu kartu seizmičkog hazarda i izvršiti rejonizaciju i modeliranje terena za određivanje nacionalnih parametara neophodnih za analizu i određivanje realnih seizmičkih uticaja na objekte. Postojanje zvanične Karte seizmičkog hazarda omogućuje nesmetanu primenu važećih evropskih standarda Euro Code 8 (u daljem tekstu: EC8-1) u projektovanju i izgradnji objekata.
Svrha inženjerskogeoloških istraživanja je utvrđivanje osnovnih tipova seizmičkih modela tla i rejonizacija teritorije Republike Srbije prema njima.
Za izradu Karte seizmičke rejonizacije koja podrazumeva utvrđivanje nacionalnih parametara prema EC8-1, potrebno je izvesti inženjerskogeološka istraživanja kojima će se usvojiti metodologija određivanja osnovnih kriterijuma za definisanje seizmičkih sredina i preliminarnih seizmičkih tipova modela tla. Primenom usvojene metodologije saglasne sa dosadašnjim domaćim saznanjima i iskustvima zemalja iz okruženja, stiču se uslovi za izvođenje rejoniranja i testiranje preliminarnih modela.
Konačan rezultat ukupnih istraživanja je Karta seizmičke rejonizacije sa utvrđenim nacionalnim parametrima prema EC8-1 kao kvalitetna podloga za finalnu izradu zvanične Karte seizmičkog hazarda.
Realizacija ovog projekta je predviđena kroz trogodišnju aktivnost. Tokom prve godine urađena je preliminarna karta seizmičke rejonizacije teritorije Republike Srbije, koja je zahtevala kompleksan kabinetski istražni proces rejoniranja terena prema kriterijumima koje propisuje EC8-1, a koji su ugrađeni u metodologiju određivanja seizmičkog hazarda. Oni predstavljaju geodinamičke modele terena definisane bitnim svojstvima: brzinom smičućih (sekundarnih) talasa, gustinom (zapreminska težina i poroznost), granulometrijskim sastavom, indeksom plastičnosti i parametrima koji opisuju mehaničko ponašanje prirodne sredine dobijenim opitima SPT (standardni penetracioni test).
U 2017. godini planiraju se geofizička istraživanja i ispitivanja na do sada izvedenim bušotinama.
2.4. Izrada geoloških podloga za prostorne planove
Izrada geoloških podloga za potrebe prostornog planiranja ima za cilj kompleksno sagledavanje i definisanje svih geoloških činilaca potrebnih za izradu prostornog plana, i to sa aspekta mogućnosti korišćenja, ugroženosti i zaštite prostora, kao i uslova i mogućnosti korišćenja prirodnih resursa (podzemnih voda, mineralnih sirovina i geoloških građevinskih materijala). Aspekt ugroženosti terena posmatra se kroz stabilnost, erodibilnost, deformabilnost terena, seizmičnost terena i dr.
Za 2017. godinu planiran je početak izrade inženjerskogeoloških podloga za prostorni plan teritorije opštine Krupanj.
2.4.1. Inženjerskogeološke podloge za prostorni plan teritorije opštine Krupanj - I faza
Teritorija opštine Krupanj pretrpela je katastrofalne posledice u majskim poplavama tokom 2014. godine, kada je veliki broj stambenih i infrastrukturnih objekata srušen ili značajno oštećen. U cilju racionalnih planskih rešenja pri određivanju namene prostora, na teritoriji opštine Krupanj neophodno je izvršiti inženjerskogeološka istraživanja terena.
Za definisanje ukupnih prirodnih mogućnosti područja opštine Krupanj, a u cilju izrade dokumentacije za prostorni plan i razvoj, potrebno je izvršiti brojna istraživanja iz različitih istraživačkih disciplina. Geološka istraživanja trebalo bi da kvalitativno i kvantitativno definišu geološke potencijale na teritoriji opštine Krupanj.
Rezultati realizacije ovog projekta trebalo bi da sadrže optimalno vrednovanje i ocenu geoloških vrednosti, mineralnih potencijala, inženjerskogeološke, geotermalne, seizmološke i hidrogeološke karakteristike prostora, budućeg razvoja i ekološke zaštite prostora.
2.4.2. Inženjerskogeološke podloge za prostorni plan teritorije opštine Bajina Bašta - završetak projekta
Tokom majskih poplava 2014. godine, teritorija opštine Bajina Bašta je, kao i opština Krupanj, pretrpela katastrofalne posledice, kada je veliki broj stambenih i infrastrukturnih objekata srušen ili značajno oštećen. U cilju racionalnih planskih rešenja pri određivanju namene prostora, na teritoriji Bajine Bašte, 2016. godine započeta su inženjerskogeološka istraživanja terena.
Rezultat istraživanja biće: definisanje litogenetskih kompleksa, njihove debljine prostornog rasprostranjenja i fizičko-mehaničkih parametara; definisanje režima podzemnih voda u terenu; seizmička rejonizacija terena; izdvajanje zone sa razvijenim inženjerskogeološkim procesima i pojavama. Pored toga, ovim istraživanjima registrovaće se, analizirati i na pogodan način prikazati svi geološki potencijali, uslovi korišćenja i zaštite geološke sredine na teritoriji opštine Bajina Bašta.
Na osnovu ovih istraživanja utvrdiće se uslovi korišćenja i zaštite terena i na taj način stvoriti preduslov za plansku i racionalnu namenu prostora, za projektovanje i građenje budućih infrastrukturnih, saobraćajnih, komunalnih i drugih objekata od opšteg društvenog značaja, a samim tim i smanjiti rizik od pojave geoloških procesa - klizišta, odrona i erozije.
U drugoj fazi istraživanja, tokom 2017. godine planira se završetak rekognosciranja u severnom i severoistočnom delu opštine, kao i inženjerskogeološko kartiranje terena na prostoru cele opštine.
3. Istraživanje mineralnih sirovina
Tokom 2017. godine planira se nastavak geoloških istraživanja metaličnih, nemetaličnih i energetskih mineralnih sirovina koja imaju za cilj utvrđivanje stanja, potencijalnost i geološko-ekonomsku procenu resursa i rezervi mineralnih sirovina Republike Srbije.
Razvoj i primena novih metoda geoloških istraživanja kao i savremeni način prikaza geoloških podataka, usklađenih sa standardima EU i predstavljenih u formi Geografskog informacionog sistema, iziskuju i izradu različitih specijalističkih geoloških karata (metalogenetskih, mineragenetskih, prognoznih i dr.), koje će omogućiti jasniji uvid u potencijalnost područja i stvoriti osnovu za precizniju geološko-ekonomsku ocenu resursa i rezervi mineralnih sirovina Republike Srbije.
3.1.1. Izrada uputstva za metalogenetsku kartu - nastavak istraživanja
Izrada formacione karte Republike Srbije razmere 1:50.000 započeta je na više listova i ta karta praktično predstavlja podlogu za izradu metalogenetske karte.
S obzirom da ne postoji uputstvo za metalogenetsku kartu kojim bi se definisali svi neophodni parametri i smernice neophodne za savremen prikaz terena i njegovih metalogenetskih specifičnosti, tokom 2015. godine pristupilo se izradi tog uputstva.
Uputstvo za izradu metalogenetske karte 1:50.000 biće urađeno po najnovijim svetskim standardima uz maksimalan broj informacija koje će usmeravati istraživače na korektan i naučno zasnovan rad na ovoj vrlo složenoj problematici.
Tokom 2017. godine planiran je završetak Uputstva za izradu metalogenetske karte 1:50.000.
3.1.2. Izrada metalogenetske karte list Prijepolje 2, razmere 1:50.000 - nastavak istraživanja
Uzimajući u obzir svu komleksnost izrade metalogenetske karte, tokom 2015. godine krenulo se i sa realizacijom "pilot" projekta: "Metalogenetska karta za list Prijepolje 2". List Prijepolje 2 odabran je pošto je završena i odštampana formaciona karta za ovaj list. U okviru lista Prijepolje 2, proučavana je metalogenetska zona "Stara Raška", u kojoj se nalazi porfiritska i rožnačka rudna zona, uz poseban osvrt na perspektivnost prisutnih rudnih polja.
Ceneći već utvrđene rudokontrolne faktore kao lokalne indikatore orudnjenja, metalogenetska istraživanja su planirana za prostore razvića trijaskog i jurskog sedimentnog i metamorfogenog kompleksa. Unutar ovih celina kasnije bi se izdvojili prostori u kojima su razvijene formacije (porfiritska zona, odnosno kompleksi trijaskog vulkanizma), gde bi se obavljala detaljna metalogenetska istraživanja.
Izrada ovakve karte treba da posluži i kao osnova za dalje aktivnosti u izradi ostalih metalogenetskih karata, ali i drugih specijalističkih karata kojima podloga, pored formacione, može biti i metalogenetska karta.
U prvoj godini rada urađena je metalogenetska rejonizacija prostora koji pokriva ovaj list, odnosno u okviru dijabaz-rožnačke formacije koja je u metalogenetskom smislu najznačajnija, izvršena je podela na više rudnih polja.
Terenske radove pratio je i optimalan obim laboratorijskih ispitivanja.
Tokom 2017. godine planirani su sledeći radovi: faza daljinske detekcije sa analizom satelitskih snimaka i formiranje karte regionalnog morfostrukturnog sklopa sa terenskom proverom; rekognosciranje terena sa prospekcijom, strukturno-geološko profiliranje sa litofacijalnim snimanjem; prikupljanje petroloških, geohemijskih, rudnih, hemijskih i šlihovskih uzoraka i njihova laboratorijska obrada.
Realizacija projekta započeta je u 2015. godini, a završetak se planira u 2019. godini.
3.1.3. Izrada metalogenetske karte list Žagubica 2, razmere 1:50.000 - I faza
Stepen poznavanja metalogenetske problematike ovog prostora bio je povod za izradu ovog višegodišnjeg projekta. Ovim geološkim istraživanjima bilo bi omogućeno izdvajanje pojedinih metalogenetskih zona i potencijalnih lokaliteta na kojima bi se kasnije izvodili detaljniji istražni geološki radovi. U konačnoj fazi biće urađena metalogenetska karta lista Žagubica 2 (1:50.000).
Tokom realizacije ovog projekta biće primenjene geološke i laboratorijske metode. Redosled izvođenja radova bio bi sledeći:
- prikupljanje literature i ranije dobijenih podataka o prostoru predviđenom za metalogenetska istraživanja;
- faza daljinske detekcije sa analizom satelitskih snimaka i formiranje karte regionalnog morfostrukturnog sklopa sa terenskom proverom;
- terensko rekognosciranje terena sa prospekcijom, strukturno-geološkim profiliranjem i litofacijalnim snimanjem uz uzimanje određenog broja hemijskih, petro, rudnih i šlihovskih uzoraka. Svi uzorci uzeti na terenu biće adekvatno laboratorijski ispitani;
- izrada izveštaja i predloga sa lokacijama izabranim za dalja detaljnija istraživanja u narednim godinama.
Istražnim radovima obuhvatiće se hidrotermalne rudne pojave rasprostranjene oko sela Leskova i Vlaola, u zoni Lipa - Jasikovo - Kuruga - Pjatra Ros, između Jasikova i Crvene reke, u Jagnjilo reci, kristalaste škriljce i sočivaste kvarcne žice donje serije oko Osanice. U njima se od rudnih minerala mogu očekivati neravnomerno raspoređeni volframit, sfalerit, galenit, šelit, antimonit, halkopirit i pirit. Kvarcne žice na obodu južnog i jugoistočnog neresničkog granitoidnog masiva i okolni kristalasti škriljci mogu biti nosioci zlata i šelita. Zlato se može javiti kao primarni mineral u čistom kvarcu, dok je šelit čest pratilac kvarcnih žica.
Tokom 2017. godine planirani terenski geološki radovi obuhvatiće rekognosciranje terena sa prospekcijom mineralnih sirovina koja obuhvata deo lista Žagubica 2 (list Milatovac i Jasikovo 1:25.000).
Realizacija projekta predviđena je u periodu 2017-2021. godine.
3.1.4. Geološke karakteristike i potencijalnost opštine Bajina Bašta - I faza
Osnovni cilj predloženih istraživanja je da se na osnovu rezultata ranijih istraživanja i uz novo prikupljene podatke sa terena prikaže mineralno-sirovinski potencijal opštine Bajina Bašta, odnosno da se utvrde elementi zaleganja, oblik, veličina, prostorni položaj, mineralni sastav i ostali parametri neophodni za definisanje potencijalnosti pojedinih sirovina.
Projektovana geološka istraživanja treba da omoguće ocenu potencijalnosti istražnog područja u pogledu mogućnosti pronalaženja mineralnih sirovina kroz bliže upoznavanje osnovnih metalogenetskih obeležja istražnog prostora; registrovanje rudnih mineralizacija (poznate i novootkrivene) i njihovih genetskih tipova; utvrđivanje povezanosti morfostrukturnih oblika sa različitim tipovima rudnih mineralizacija i izdvajanje perspektivnih zona za nastavak istraživanja.
U toku 2017. godine obaviće se prikupljanje i sistematizacija postojeće dokumentacije o ranijim istraživanjima na teritoriji opštine Bajina Bašta, a nakon toga izvršiće se geološka prospekcija sa oprobavanjem rudnih izdanaka za laboratorijska ispitivanja.
Završetak projekta očekuje se tokom 2017. godine.
3.1.5. Mineragenetske karakteristike i potencijalnost neogenih basena Srbije - nastavak istraživanja
Osnovni cilj predloženih istraživanja je da se na osnovu rezultata ranijih istraživanja i uz novoprikupljene podatke sa terena analizira mineralno-sirovinski potencijal neogenih basena Srbije, odnosno da se utvrde elementi zaleganja, oblik, veličina, prostorni položaj, mineralni sastav i ostali parametri neophodni za definisanje potencijalnosti pojedinih sirovina.
Problematika koja će se rešavati tokom projektovanih istraživanja usmerena je na ocenu potencijalnosti istražnog područja u pogledu mogućnosti pronalaženja mineralnih sirovina kroz: bliže upoznavanje osnovnih metalogenetskih obeležja istražnog prostora; registrovanje rudnih mineralizacija (poznate i novootkrivene) i njihovi genetski tipovi; određivanje glavnih strukturnih oblika i rupturnih pravaca prostora; utvrđivanje povezanosti morfostrukturnih oblika sa različitim tipovima rudnih mineralizacija i izdvajanje perspektivnih zona za nastavak istraživanja.
U 2016. godini terenska istraživanja izvedena su na terenima istočne Srbije u okviru neogenih basena Timočke Krajine. Sa tih prostora prikupljen je optimalan broj uzoraka za različita laboratorijska ispitivanja. Postignuti rezultati ukazuju na neminovnost daljih istraživanja u cilju boljeg definisanja mineragenetskih karakteristika neogenih basena Srbije.
U 2017. godini nastaviće se istraživanja na području Zaječarskog, Lubničkog, Slatičkog, Šarbanovačkog i Zvezdansko-knjaževačkog basena. Na osnovu prihvaćene koncepcije i metodologije, na istražnom prostoru primeniće se kombinovane geološke metode (kabinetske i terenske) i laboratorijska ispitivanja koja su prilagođena problematici istraživanja.
U okviru ovih istraživanja biće izvršeno prikupljanje i sistematizovanje postojeće dokumentacije o ranijim istraživanjima i izvršena analiza stepena geološke istraženosti odabranih neogenih basena sa aspekta resursa i rezervi mineralnih sirovina; izdvojiće se metalogenetske jedinice nižeg reda - nivo rudnih polja u kojima se nalaze ležišta i pojave mineralnih sirovina, za ekonomske tipove ležišta najznačajnijih mineralnih sirovina; biće razrađeni genetski modeli obrazovanja, definisana perspektivna područja i ležišta mineralnih sirovina.
Realizacija projekta započeta je u 2016. godini, a završetak se planira u 2022. godini.
3.1.6. Studija uran Srbije - I faza
Cilj projekta je da se u okviru studije prikažu istraživanja koja su rađena do kraja 90-tih godina, kada su i obustavljena. Ležišta i pojave urana na teritoriji Republike Srbije vezana su pretežno za karpato-balkansku i srpsko-makedonsku metalogenetsku provinciju.
Imajući u vidu značaj urana kao energetske sirovine, kao i velika sredstva koja su ulagana u periodu od 1949-1990. godine, postoji potreba da se uradi ova studija, koja će dati veliki doprinos u opštem poznavanju geološke građe i metalogenetskih karakteristika terena Srbije.
U 2017. godini predviđeno je prikupljanje podataka i literature vezane za predmetna istraživanja, uz analizu određenog broja dokumenata. U II fazi prikazaće se analiza postignutih rezultata po rudnim reonima i poljima (Stara planina, Bukulja, Cer, Vranje i dr.). U završnoj fazi u formi studije prikazaće se svi postignuti rezultati i stepen istraženosti urana na teritoriji Republike Srbije.
Realizacija projekta planirana je u periodu 2017-2020. godine.
3.2. Istraživanja metaličnih mineralnih sirovina
Istraživanja metaličnih mineralnih sirovina obuhvataju: analitičko istraživanje novih pojava i ležišta metaličnih mineralnih sirovina, definisanje potencijalnosti geoloških sredina, kao i sagledavanje mogućnosti za povećanje ukupne potencijalnosti resursa metalogenetskih oblasti i ležišta na teritoriji Republike Srbije po pitanju mangana, hroma, molibdena, volframa, žive, urana, bakra, olova, cinka, antimona, kalaja i dr. metaličnih mineralnih sirovina.
3.2.1. Provera aeromagnetskih, gravimetrijskih i gamaspektrometrijskih anomalija na području Republike Srbije - nastavak istraživanja
Cilj istraživanja je pronalaženje novih, za sada nepoznatih ili nezabeleženih pojava metaličnih mineralnih sirovina u okviru izdvojenih istražnih prostora i proširenje već poznatih rudonosnih prostora, ukoliko se otkrivene pojave nalaze samo na jednom delu izdvojenog rudonosnog prostora ili su usamljene unutar njega.
Rezultati postignuti dosadašnjim istraživanjima (koja su najvećim delom obavljena u rejonu Golije), definisali su veći broj do sada nepoznatih mineralizacija (zlata, volframa gvožđa i dr.).
Dobijeni rezultati mogu da budu iskorišćeni kao putokaz za dalja, detaljna geološka istraživanja, koja bi mogla dovesti do ekonomske valorizacije kako novootkrivenih, tako i poznatih pojava.
U toku 2017. godine, planirano je da se izvrši prethodna provera izdvojenih aeromagnetskih anomalija na širem prostoru Golije, koje su potencijalni indikatori rudonosnih terena. Izvršiće se provera kroz geološku i magnetsku prospekciju, uz odgovarajuća laboratorijska ispitivanja (petrološka, mineraloška i hemijska) stena i ruda. Na osnovu dobijenih podataka oceniće se rudni značaj terena proverenih anomalija.
Realizacija ovog projekta obaviće se na osnovu sledećih radova: geološkog rekognosciranja i profiliranja, litogeohemijske prospekcije, metalometrijske prospekcije potoka rasejavanja (šlihovi), radiometrijskih premera, prospekcionih magnetskih merenja i laboratorijskih ispitivanja.
Realizacija projekta započeta je u 2014. godini, a završetak se planira u 2024. godini.
3.2.2. Geološka istraživanja bakra, zlata i prateće asocijacije elemenata (Pb, Zn i Ag) u dijabaz-rožnačkoj formaciji srednjeg Polimlja - završetak istraživanja
Osnovni cilj realizacije ovog projekta je da se na osnovu prikupljenih relevantnih podataka, dobijenih na osnovu geoloških istraživanja, oceni perspektivnost dijabaz-rožnačke formacije Srednjeg Polimlja i izdvoje potencijalni prostori za primenjena istraživanja radi: određivanja asocijacije rudnih minerala i metala i njihovi međusobni odnosi; proučavanja litološke sredine u kojima se pojavljuje bakar, zlato i prateća asocijacija elemenata (Pb, Zn i Ag); proučavanja hidrotermalne izmene i njihova povezanost sa bakrom, zlatom i pratećom asocijacijom elemenata (Pb, Zn i Ag), kao i proučavanja povezanosti strukturnih elemenata (regionalnih i lokalnih) sa rudnim mineralizacijama.
Od početka istraživanja 2010. godine, otkrivene su nove pojave i mineralizacije i proširene perspektivne površine za istraživanje.
U toku 2017. godine, planirana je reambulacija terena i geološka prospekcija mineralnih sirovina u razmeri 1:25.000, uz manji obim uzorkovanja.
Rezultati istraživanja biće prikazani u Elaboratu o rezultatima geoloških istraživanja za period 2010-2017. godine i biće velika pomoć pri izradi metalogenetske karte list Prijepolje 2, kao i opštem sagledavanju metalogenetskih karakteristika zapadne Srbije.
3.2.3. Osnovna metalogenetska istraživanja ultramafita Srbije (platinske grupe elemenata Au i Fe) - nastavak istraživanja
Istraživanja imaju za cilj da se u I fazi utvrde orijentacioni ekonomski sadržaj platinske grupe elemenata, Au i pratećih mineralnih sirovina u ultramafitima Srbije. Na osnovu tih rezultata i kompletne kabinetsko-laboratorijske obrade podataka, utvrdili bi se neophodni kriterijumi i "etaloni" za drugu fazu istraživanja perspektivnih lokacija.
Iako postoje svi optimalni geološko-petrološki uslovi za otkrivanje ležišta platinske grupe elemenata, Au i pratećih mineralnih sirovina u ultramafitima Srbije, nekih značajnijih istraživanja do sada nije bilo. Zbog toga će se istražni radovi obaviti u dve faze. Po završetku II faze istražnih radova na karti će biti grafički prikazane površine sa različitim stepenom perspektivnosti u cilju otkrivanja ležišta platinske grupe elemenata, Au, Fe i drugih mineralnih sirovina u ultramafitima Srbije.
Ultramafiti zahvataju relativno velike površine terena Srbije, a njihove metalogenetske karakteristika su do sada, većim delom bile izučavane na terenima južne Srbije, tačnije na prostoru Autonomne pokrajine Kosova i Metohije.
Geološkim istraživanjima koja su sprovedena u 2016. godini na području Takova dobijeni su značajni rezultati prisustva platinske grupe elemenata. To ukazuje da i ostale terene Srbije koji su izgrađeni od stena ultramafita treba detaljnije istražiti u cilju otkrivanja do sada nepoznatih mineralizacija, a u prvom redu metala iz platinske grupe elemenata.
U 2017. godini planirani su istražni radovi u ultramafitima i kontaktnim stenama područja Gokčanice. Područje Gokčanice nalazi se u centralnim delovima rudnog polja Željin, koje pripada delu Kopaoničke metalogenetske oblasti. Radovi će se sastojati od geološke prospekcije, rekognosciranja terena, uzimanja proba za hemijske analize, uzimanja uzoraka za rudna i petrološka ispitivanja, kao i od radova šlihovske prospekcije.
Realizacija projekta započeta je u 2014. godini, a završetak se planira u 2019. godini.
3.2.4. Geološko-metalogenetska izučavanja područja duž novih putnih pravaca - koridora u Republici Srbiji - nastavak istraživanja
Imajući u vidu da se poslednjih godina vrši izgradnja relativno velikog obima putne mreže i da se tokom tih radova vrše prosecanja terena koji su izgrađeni od različitih geoloških formacija, postoji mogućnost da se tim radovima otkriju različite mineralne sirovine.
Osnovni cilj realizacije ovog projekta je da se, sa minimumom finansijskih ulaganja, prikupe značajni geološki podaci sa lokaliteta koji se "otkriju" prilikom građevinskih radova u okviru izgradnje puteva. Geološki podaci se prikupljaju zbog eventualnog otkrivanja novih pojava mineralnih sirovina, boljeg definisanja već poznatih pojava mineralnih sirovina, preciznijeg sagledavanja njihovih dimenzija, određivanja sadržaja korisnih komponenti, kao i zbog definisanja uslova formiranja i zakonomernosti razmeštaja prospektovanih potencijalno rudnih formacija. Lokaliteti na kojima budu registrovane pojave klizišta biće istraženi sa stanovišta geotehničkih parametara i predložiće se način za njihovo saniranje.
U 2016. godini najveći obim istraživanja obavljen je na koridorima 10 i 11. Na području Takovo-Preljina, duž trase puta, otkrivene su interesantne mineralizacije antimona, hroma, nikla i žive.
Na trasi koridora 10 od Niša do Pirota "presečene" su dve metalogenetske zone: Ridanjsko-krepoljinska i Borska metalogenetska zona u kojima su otkrivene interesantne mineralizacije bakra i zlata.
Planirane projektne aktivnosti u 2017. godini su geološko rekognosciranje i profiliranje sa litogeohemijskim oprobovanjem, uz neophodan obim laboratorijskih ispitivanja na koridorima 10 i 11 i lokalnim i regionalnim putevima. Takođe, biće praćeni i svi drugi građevinski radovi koji mogu poslužiti za otkrivanje novih informacija o eventualnim pojavama mineralnih sirovina na lokalitetima koji su predmet građevinskih radova.
Realizacijom ove faze istraživanja očekuje se otkrivanje novih, do sada nepoznatih kako metaličnih, tako i nemetaličnih mineralnih sirovina na terenima koje presecaju državni putevi čija je izgradnja započeta ili će započeti tokom 2017. godine. Nastaviće se i istraživanja na koridorima 10 i 11, prema bugarskoj i makedonskoj granici (Niš-Pločnik i Niš-Merdare), kao i deonice Lajkovac-Ljig i Preljina-Požega, a u zavisnosti od dinamike radova.
3.2.5. Osnovna geološka istraživanja nanosnih ležišta zlata Srbije - nastavak istraživanja
Osnovni cilj geoloških istraživanja je da se istražnim radovima, koji će se realizovati ovim projektom (geološkim i laboratorijskim) metodama, utvrdi mogućnost pronalaženja ekonomskih koncentracija zlata u nanosnim tvorevinama Srbije.
Cilj ovih istraživanja je da se prvenstveno u aluvionima, u kojima do sada nisu registrovane pojave zlata i drugih metala, izvrše regionalna prospekcijska istraživanja.
Ovogodišnja istraživanja biće usmerena na nanosna ležišta zlata Južne Morave i njenih pritoka (predeo Vranja i aluvion Vlasine) i sliv Rasine.
U predelu Vranja, pritoke Južne Morave dreniraju terene vulkanogeno sedimentnog kompleksa Srpsko-makedonske mase. U ataru sela Trebešinje-Neradovac 1913. godine utvrđene su pojave sitnih zrnaca zlata, ali ne i stepen njihove koncentracije i rasprostranjenja. Kod sela Tibužde i Zlatokopa otkrivene su pojave zlata. Preliminarna ispitivanja vršena su Moštaničkoj reci i Bresničkom potoku u Vranjskoj i Korbevačkoj reci.
Perspektivan deo aluviona Vlasine za pronalaženje zlata nalazi se na dužini od 8 km, prosečne širine oko 700 m i dubine oko 4 m. Prostire se od izlaska Vlasine iz suženog korita reke (istočno od Vlasotinaca) do njenog ušća u Južnu Moravu (kod sela Donje Krajince). Pojave zlata u nanosima nastale su kao rezultat erozije primarnih mineralizacija zlata u škriljcima Srpsko-makedonske mase (istočno od Vlasotinaca).
Sliv Rasine - u svojoj dolini sadrži relativno prostrane i dobro sortirane aluvijalne tvorevine pleistocensko-holocenske starosti. Aluvion Rasine prihranjivan je iz primarnih zona zlata Vrnjci-Pleš-Gradište (u gornjem toku), Veluće-Razbojna (srednjem toku) i sa padina Jastrebca (u donjim delovima toka). Sa razorenih rudnih izdanaka, orudnjeni materijal je deponovan u izvorišnim delovima Rasine, Zagrže, Krivače, Jablaničkog potoka i Koznice i u srednjem toku Rasine, na potezu Lepenac-Razbojna.
Na osnovu analize i sinteze literaturnih podataka o rezultatima geoloških istraživanja nanosnih ležišta zlata u slivu Južne Morave (predeo Vranja i aluvion Vlasine) i sliv Rasine, izvršiće se izdvajanje potencijalnih područja koja su perspektivna za prospekcijska ispitivanja. Nakon izdvajanja perspektivnih područja pristupiće se terenskim radovima koji će se sastojati od prospekcije mineralnih sirovina na karti razmere 1:25.000, šlihovske i hemijske prospekcije.
Laboratorijski radovi sastojaće se od hemijskih ispitivanja, mineraloških kvantitativnih i kvalitativnih analiza šlihova, petroloških i rudno-mikroskopskih ispitivanja.
Realizacija projekta započeta je u 2015. godini, a završetak se planira u 2019. godini.
3.2.6. Geološka istraživanja Cr i pratećih metala na teritoriji Republike Srbije - nastavak istraživanja
Cilj višegodišnjeg projekta je da se dodatno istraže potencijalni i nedovoljno istraženi resursi hroma u onim rudnim poljima u kojima je utvrđeno njegovo prisustvo i u kojima postoje realne pretpostavke za pronalaženje novih.
Predviđena geološka istraživanja su nastavak osnovnih geoloških istraživanja hroma i pratećih metala koja su započeta 2015. godine na području peridotitskog masiva Jelice. Na terenima Jelice, potvrđene su poznate pojave ruda hroma, koje po preliminarnim rezultatima mogu biti ekonomski značajna.
U 2017. godini, na prostoru Trnave, zapadno od Raške, planira se reambulacija terena, koja podrazumeva geološku prospekciju na listovima razmere 1:25.000, litogeohemijsko oprobovanje izdanaka za laboratorijska ispitivanja (hemijska, rudno-mikroskopska, rendgenska i petrološka) i uzimanje šlihova u manjem obimu.
Realizacija projekta započeta je u 2015. godini, a završetak se planira u 2019. godini.
3.3. Istraživanja nemetaličnih mineralnih sirovina
3.3.1. Istraživanje glaukonita i ocena potencijalnosti u marinskim sedimentima Srbije - nastavak istraživanja
Cilj istraživanja je da se u narednom periodu utvrdi potencijalnost, prostorni položaj i kvalitet glaukonita na prostoru Republike Srbije, odnosno da se registruju sve pojave glaukonita i odredi njihov kvalitet putem oprobavanja na određenim područjima ili lokalitetima gde dosada nisu vršena istraživanja tokom prethodnih godina ili je stepen istraženosti dosta nizak. Ukupan period realizacije projekta je pet godina.
Tokom 2016. godine prikupljen je i analiziran deo dokumentacije koja je doprinela jasnijem sagledavanju predmetne problematike i poslužila boljem i kvalitetnijem planiranju nastavka istraživanja. Po planiranoj koncepciji, metodologiji i dinamici izvođenja istražnih radova, projektovani geološki radovi nastavljaju se i u 2017. godini, a ti radovi se odnose na prikupljanje i sistematizaciju postojeće dokumentacije o ranijim istraživanjima na potencijalnom prostoru sa pojavama glaukonita. Potom, na određenom prostoru sa pojavama glaukonita ili na potencijalnom prostoru izvršiće se rekognosciranje terena praćeno geološkom prospekcijom sa oprobavanjem rudnih izdanaka sa glaukonitom za laboratorijska ispitivanja. Po završetku terenskih radova, za tekuću godinu izvršiće se realizacija laboratorijskih ispitivanja i pisanje godišnjeg izveštaja o izvršenim radovima i dobijenim rezultatima.
Geološka istraživanja u 2017. godini vršiće se u okviru sledećih listova OGK Kučevo, Žagubica i Boljevac. Na području lista Kučevo izvršiće se prospekcija i profilisanje lokaliteta na širem području severno od Ševice i Burgijonji - lokalitet Ruđina, potom na širem području Radenke - lokaliteti Vukosava - reka Radenka, kao i na području Ključata-Rakovica, lokaliteti Brnjička reka i Crni vrh. Na listu Žagubica vršiće istraživanja se na širem području Osanice - lokaliteti V. Šatačai, reka Ogešu Dojduš, kao i na lokalitetima šireg područja severno od Suvog Dola, Suvi Do - Bajdino brdo - Ponikve, kao i područje Zlota - lokalitet Zlotska (Lazareva) pećina. Na području lista Boljevac geološki radovi vršiće se na širem području Krivog Vira - lokalitet Krivi Vir - Jablanica.
Realizacija projekta započeta je u 2016. godini, a završetak se planira u 2018. godini.
3.3.2. Studija Ocena potencijalnosti ukrasnog kamena Srbije - nastavak istraživanja
Cilj projekta je registrovanje svih nalazišta ukrasnog kamena na teritoriji Republike Srbije, izrada karte i knjige registra svih nalazišta ukrasnog kamena, kao i valorizacija mineralnih resursa.
Na više lokaliteta u 2016. godini uzeti su reprezentativni uzorci stena - ukrasnog kamena na kojima su obavljena sva neophodna ispitivanja potrebna za ocenu potencijalnosti za ovu mineralnu sirovinu. Najveći obim istraživanja obavljen je na terenima severoistočne Srbije.
U 2017. godini planirana su osnovna geološka istraživanja mineragenetskih karakteristika ukrasnog kamena na teritoriji koju pokrivaju listovi GK Srbije na formacionoj osnovi Bor, Zaječar, Aleksinac, Kruševac i Negotin. U tom smislu u domenu istražnog prostora registrovaće se sve očuvane, neporemećene stenske mase, ekonomski interesantne sa aspekta istraživanja i eksploatacije ukrasnog kamena.
U toku realizacije terenskih radova koji su predviđeni ovim projektom uradiće se geološka prospekcija u razmeri 1:25.000, a u toku izvođenja terenskih radova planirano je i oprobovanje prirodnih izdanaka za laboratorijska ispitivanja, kao i uzimanje tehnološke probe u laboratorijskom obimu. Planirano je da se nakon terenskih istraživanja izradi karta registra sa knjigom registra nalazišta ukrasnog kamena za istraživano područje u 2017. godini.
Realizacija projekta započeta je u 2016. godini, a završetak se planira u 2019. godini.
3.4. Istraživanja energetskih mineralnih sirovina
Istraživanja energetskih mineralnih sirovina obuhvataju osnovna geološka istraživanja uglja, uljnih škriljaca i pratećih mineralnih sirovina.
3.4.1. Geološko-ekonomske karte čvrstih energetskih sirovina (ugalj i uljni škriljci) Srbije - nastavak istraživanja
Geološko-ekonomske karte predstavljaju grafički prikaz određenih geološko-ekonomskih parametara neke mineralne sirovine ili grupe sirovina na grafičkoj osnovi. Razmera karata zavisi od veličine prostora koji se na njima prikazuje (uglavnom su u upotrebi 1:100.000 i 1:200.000 i sitnije razmere).
U toku 2016. godine započeta su studijska izučavanja koja će omogućiti izradu ove značajne karte koja će biti sastavni deo više prostornih planova, kao i opšteg uvida u potencijalnost Srbije u pogledu energetskih mineralnih sirovina.
Tokom 2017. godine, predviđeno je prikupljanje, analiza i interpretacija svih podataka na osnovu kojih je moguće prikazati geološko-ekonomske faktore i pokazatelje ocene basena, ležišta i pojava čvrstih energetskih sirovina po statističkim regionima Republike Srbije, na grafičkoj podlozi pogodne razmere (geološka karta). Namena ovih istraživanja je višestruka. S jedne strane, na ilustrativan način prikazaće suštinske geološke i ekonomske podatke o basenima i ležištima neke oblasti i regiona, a sa druge strane predstavljaće dokument praćen studijom o izvedenim istraživanjima koja može poslužiti za davanje koncesija i sl. Ovakve karte su od značaja ne samo za geologe već i za ostale struke koje se bave upravljanjem prirodnim resursima. Prikazivanje ključnih geološko-ekonomskih podataka na karti, omogućava brzo razumevanje navedenih informacija, kao i sveobuhvatnu procenu datog područja.
U okviru svakog regiona, odnosno oblasti, biće obrađeni svi geološko ekonomski aspekti čvrstih energetskih sirovina. Neophodni podaci obezbediće se analizom i sintezom rezultata ranijih istraživanja i prikupljanjem novih, geološkom prospekcijom na čvrste energetske sirovine (snimanjem stubova i profila i oprobovanjem), laboratorijskim i geofizičkim ispitivanjima. Istraživanja će se izvoditi u područjima basena i ležišta niskog stepena istraženosti.
U 2017. godini planirana su osnovna geološka istraživanja u Pirotskoj, Pčinjskoj i Topličkoj oblasti.
Realizacija projekta započeta je u 2015. godini, a završetak se planira u 2019. godini.
3.4.2. Osnovna geološka istraživanja uglja u Sokobanjskom basenu - završetak istraživanja
Cilj projekta je da se na predloženom istražnom prostoru utvrdi razviće ugljonosne serije što će predstavljati osnovu za naredne detaljne faze istraživanja, koja će voditi ka daljem definisanju ugljonosnog prostora i većem stepenu poznavanja geoloških prilika.
Realizacijom projektom predviđenih radova u prethodnom periodu, praktično je završena većina geoloških istraživanja koja su započeta tokom 2011. godine.
Za 2017. godinu planirana su uglavnom geofizička ispitivanja i izrada finalnog izveštaja.
Cilj geofizičkih ispitivanja je da odvoji podinu i povlatu čitlučke ugljonosne serije i nagovesti prisustvo slojeva uglja, a što će se utvrditi dubinskim istražnim bušenjem u sledećoj fazi istraživanja.
Sokobanjski ugljonosni basen je nedovoljno istražen, s obzirom da u njemu geološka istraživanja nisu vršena u kontinuitetu. Van eksploatacionog polja, koje se nalazi na jugoistočnom obodu basena, ostao je nedefinisan ugljonosni prostor u pravcu istoka, severa i zapada. Terenskim opservacijama i geofizičkim ispitivanjima utvrđeno je postojanje asimetrične sinklinale sa strmijim padovima slojeva na južnom krilu i blažim na severnom krilu, što ukazuje na pretpostavku o povoljnijem položaju čitlučke serije sa ugljenim slojem, prema severnom obodu basena.
Geofizičkim metodama istraživanja biće definisan paleoreljef i utvrđena pozicija najdubljih delova basena.
III IZRADA PROJEKATA I STUDIJA IZ OBLASTI GEODIVERZITETA I GEOEKOLOGIJE
Za geoekološka istraživanja planirani su projekti i studije koji se odnose na zaštitu životne sredine u oblasti istraživanja i korišćenja geoloških resursa, kao i zaštitu geoloških vrednosti, retkosti i objekata koji imaju karakter geonasleđa.
1. Geohemijska karta Srbije razmere 1:500.000 - I faza
Osnovni cilj ovog projekta je da se na celoj površini Republike Srbije utvrdi kvalitet zemljišta i njegova opterećenost, pre svega, teškim metalima, kao i da se definišu i razvrstaju geogeni od antropogenih uticaja na ova svojstva.
U prostorima gde zemljište nije razvijeno predviđeno je da se sastav sedimenata utvrdi "stream", "overbank" i "floodplain" metodama. Dobijeni rezultati istraživanja mogu se primeniti u oblasti zaštite životne sredine, istraživanjima ležišta mineralnih sirovina, prostornom planiranju, pri izvođenju pedoloških istraživanja, pri planiranju razvoja poljoprivrede itd.
Radovi planirani za izradu Geohemijske karte Republike Srbije 1:500.000 (u daljem tekstu: GKRS 1:500.000) biće metodološki usklađeni sa istražnim radovima okolnih zemalja. Na ovaj način će i podaci istraživanja biti regionalno kompatibilni. Istraživanja uključuju terenske, laboratorijske i kabinetske metode.
Terenskim istraživanjima biće prikupljeni reprezentativni uzorci zemljišta i sedimenata po mreži po kojoj jedan uzorak reprezentuje 100 km2 (10x10 km). Položaj mreže biće usaglašen sa postojećom koja je odobrena od Udruženja evropskih geoloških zavoda (FOREGS Geochemical Baseline Programme - FGBP). Zemljišta i sedimenti Srbije biće istraživani u oko 1.100 analitičkih ćelija. Predložena mreža oprobavanja niske je gustine, ali takve da svakako pruža generalni opis oblasti odakle može da se indikuje nastavak istraživanja.
Prikupljeni uzorci biće analizirani u akreditovanoj laboratoriji prema standardu ISO 17025, koji uključuje upotrebu etalonirane opreme, obučenog osoblja i standardizovanih metoda ispitivanja, kao i potvrdu rezultata putem međulaboratorijskog poređenja.
U kabinetu će kvalitativne i kvantitativne koncentracije elemenata biti jednoznačno kvalifikovane kao esencijalne, potencijalno toksične, toksične i kancerogene. Povećane koncentracije biće posebno analizirane i sa aspekta ekonomske isplativosti daljih istraživanja.
Rezultati istraživanja biće prikazani u formatima koji će omogućavati međusobnu korelaciju i modelovanje. Projekat će se realizovati i kroz aplikaciju GeolISS.
2. Geonasleđe i geodiverzitet istočne Srbije - za list Pirot
Cilj ovog projekta je da se analiziraju geološke pojave na lokalitetima lista Pirot, na osnovu kojih bi se najreprezentativnije predložile za zaštitu kao geoobjekat. Rezultati ovog projekta treba da oslikaju važne momente u razvoju zemljine kore na teritoriji Republike Srbije, kako bi se ovim pojavama, oblicima i profilima posvetila posebna pažnja u društvu, a istovremeno se zaštitili od daljeg propadanja. Otvoriće se mogućnost povezivanja u funkcionalnu celinu sa drugim objektima geonasleđa u Srbiji, kao i međunarodna korelacija.
Predlog i sprovođenje zaštite geonasleđa obavljaju nadležne organizacije za zaštitu prirode.
Projekat Geonasleđe i geodiverzitet Srbije - list Pirot, radi se u skladu sa Zakonom o rudarstvu i geološkim istraživanjima ("Službeni glasnik RS", broj 101/15) i u skladu je sa kriterijumima Evropske asocijacije za konzervaciju geološkog nasleđa (Pro GEO).
Kroz ovaj projekat utvrdilo bi se aktuelno stanje geoloških znamenitosti na lokalitetima na listu Pirot. Ovim istraživanjima izdvojiće se objekti/lokaliteti geonasleđa, predložiće se koji lokaliteti bi mogli da budu upisani u inventar geonasleđa, odnosno za koje lokalitete postoji mogućnost zaštite od daljeg propadanja, ispitaće se mogućnosti povezivanja sa drugim objektima geonasleđa u funkcionalnu sredinu itd. Pojedini geološki/geomorfološki/hidrogeološki objekti od interesa za Republiku Srbiju proglašeni su zaštićenim prirodnim vrednostima, uglavnom kao spomenici prirode (sa staraocima koje određuje Vlada).
Objekti/lokaliteti koji će biti analizirani u 2017. godini predstavljaju nastavak istraživanja Geološkog zavoda Srbije koji su rađeni u prethodnim godinama kroz projekte koji su se obuhvatali geonasleđem i geodiverzitetom.
3. Geološko - ekološka istraživanja pritoka kanala Tise na teritoriji Autonomne pokrajine Vojvodine u cilju zaštite životne sredine
Osnovni cilj ovog projekta je da se sistematskim oprobovanjem vode i rečnih sedimenata (mulja) utvrdi kvalitet životne sredine na području Autonomne pokrajine Vojvodine kroz koji protiče Tisa. Osnovnim geohemijskim istraživanjima uzorkovanog materijala može se sagledati zagađenost tih uzoraka, kao i uticaj koji pritoke imaju na Tisu.
Mali vodotoci dreniraju površinske i podzemne vode urbanih i industrijskih područja Autonomne pokrajine Vojvodine i kao takvi su nosioci zagađenja velikih rečnih tokova, kao što je reka Tisa.
Istraživanjima fluvijalnog nanosa malih tokova utvrđuje se istorijat zagađenosti, trenutno (nulto) stanje zagađenja i njihov dosadašnji uticaj na kvalitet voda velikih tokova, kao polazna osnova za uspostavljanje adekvatnog monitoringa koji će omogućiti pravovremeno reagovanje na potencijalne opasnosti od eventualnih budućih zagađenja fluvialnih nanosa malih tokova, a samim tim i na sprečavanje zagađenja rečnog toka Tise iz čijih aluvijalnih nanosa vodu za piće koriste mnogobrojni veliki potrošači.
Realizacija radova predviđenih kroz ovaj projekat izvršila bi se etapno, pre svega zbog velikog istražnog prostora i namenskog prikupljanja širokog spektra podataka i podloga neophodnih za analizu postojećeg stanja fluvijalnih nanosa malih tokova na teritoriji Autonomne pokrajine Vojvodine.
Tokom 2017. godine, predviđena je izrada preliminarnog izveštaja, koji bi bio baziran na kabinetskim radovima, uz monitoring istražnog terena i registrovanje svih malih pritoka i kanala koji se ulivaju u Tisu. Takođe, vršilo bi se probno ("pilot") uzorkovanje mulja i vode na ušću pritoka i kanala u Tisu, a u zavisnosti od dobijenih rezultata tokom daljih istraživanja vršile bi se detaljnije analize, sagledavanje istražnog prostora i izrada polazne baze za detaljna terenska i laboratorijska istraživanja.
1. Unos postojećih podataka Osnovnih geoloških istraživanja u formu GeolISS
Na području Republike Srbije nalazi se relativno veliki broj ležišta i pojava mineralnih sirovina. Realno sagledavanje geoloških karakteristika i prikaz brojnih informacija o njihovom prostornom i metalogenetskom položaju, uslovima formiranja i drugim pokazateljima predstavlja osnovu za planiranje novih geološko-rudarskih aktivnosti, odnosno nalazi se u osnovi izrade dugoročne strategije njihovih daljih istraživanja.
Cilj ažuriranja baze podataka o pojavama i ležištima mineralnih sirovina Republike Srbije kao dela jedinstvenog Informacionog sistema mineralnih sirovina je celovit i uniforman prikaz geološko-ekonomskih karakteristika poznatih ležišta i pojava mineralnih sirovina na njenoj teritoriji. Njegova organizaciona struktura trebalo bi da omogući komunikaciju sa korisnikom putem prethodno definisanih ključeva za pretraživanje, kao i vezu sa drugim geološkim bazama podataka tekstualnog i grafičkog tipa, koncipiranim po ISO standardima za informacione tehnologije. Njegovim pravilnim korišćenjem trebalo bi da bude omogućen izbor prioritetnih objekata za dalja istraživanja, što je od neprocenljive važnosti za izradu dugoročne strategije geoloških istraživanja mineralnih sirovina.
GeolISS se kao projekat Ministarstva rudarstva i energetike razvija poslednjih nekoliko godina. Cilj ovakvog informacionog sistema je formiranje jedinstvene objektno-orijentisane baze podataka za digitalno arhiviranje geoloških podataka i informacija i obezbeđenje savremene i efikasne informacione osnove za obavljanje svih aktivnosti vezanih za planiranje, projektovanje i odlučivanje u oblasti geologije.
V FINANSIJSKA SREDSTVA ZA SPROVOĐENJE PROGRAMA
Finansijska sredstva za sprovođenje ovog programa obezbeđena su Zakonom o budžetu Republike Srbije za 2017. godinu ("Službeni glasnik RS", broj 99/16), Razdeo 45 Geološki zavod Srbije, Program 0503 - Upravljanje mineralnim resursima, Funkcija 440 rudarstvo, proizvodnja i izgradnja, Programska aktivnost - Projekat 0002 geološka istraživanja, u ukupnom iznosu od 242.269.000,00 dinara.
Sredstva su planirana na sledećim ekonomskim klasifikacijama:
411 - plate, dodaci i naknade zaposlenih u iznosu od 128.089.000,00 dinara;
412 - socijalni doprinosi na teret poslodavca u iznosu od 23.800.000,00 dinara;
413 - naknade u naturi u iznosu od 500.000,00 dinara;
414 - socijalna davanja zaposlenima u iznosu od 300.000,00 dinara;
415 - naknade troškova za zaposlene u iznosu od 10.800.000,00 dinara;
416 - nagrade zaposlenima i ostali posebni rashodi u iznosu od 1.000,00 dinara;
421 - stalni troškovi u iznosu od 12.500.000,00 dinara;
422 - troškovi putovanja u iznosu od 8.000.000,00 dinara;
423 - usluge po ugovoru u iznosu od 23.941.000,00 dinara;
425 - tekuće popravke i održavanje u iznosu od 7.820.000,00 dinara;
426 - materijal u iznosu od 6.550.000,00 dinara;
462 - dotacije međunarodnim organizacijama u iznosu od 600.000,00 dinara;
482 - porezi, obavezne takse, kazne i penali u iznosu od 500.000,00 dinara;
483 - novčane kazne i penali po rešenju sudova u iznosu od 4.600.000,00 dinara;
512 - mašine i oprema u iznosu od 10.938.000,00 dinara i
515 - nematerijalna imovina u iznosu od 3.330.000,00 dinara.
VI IZVOĐENJE I NADZOR OSNOVNIH GEOLOŠKIH ISTRAŽIVANJA
Izvođenje osnovnih geoloških istraživanja obavlja Geološki zavod Srbije u skladu sa čl. 14-20. Zakona o rudarstvu i geološkim istraživanjima.
Ministarstvo nadležno za poslove geoloških istraživanja, u skladu sa Zakonom o rudarstvu i geološkim istraživanjima, vrši stručni nadzor nad izvođenjem osnovnih geoloških istraživanja.
Završetak realizacije Godišnjeg programa osnovnih geoloških istraživanja za 2017. godinu predviđen je do kraja decembra 2017. godine. Geološki zavod Srbije dostavlja izveštaj o realizaciji projekata geoloških istraživanja, prema godišnjem programu za 2017. godinu, nadležnom ministarstvu do kraja januara 2018. godine.