PRAVILNIKO PRIMENI TEHNOLOGIJE GLOBALNOG NAVIGACIONOG SATELITSKOG SISTEMA U OBLASTIMA DRŽAVNOG PREMERA I KATASTRA("Sl. glasnik RS", br. 72/2017) |
Ovim pravilnikom propisuju se geodetski radovi, metodologija, tačnost i računski postupci u oblastima državnog premera i održavanja katastra nepokretnosti i katastra vodova, koji se mogu realizovati metodama globalnog navigacionog satelitskog sistema (u daljem tekstu: GNSS).
Oblasti državnog premera definisane su u članu 3. Zakona o državnom premeru i katastru ("Službeni glasnik RS", br. 72/09, 18/10, 65/13, 15/15 - US, 96/15 i 47/17 - autentično tumačenje - u daljem tekstu: Zakon).
Državni premer se vrši u državnom referentnom sistemu koji je definisan Zakonom i podzakonskim aktom koji uređuje oblast osnovnih geodetskih radova.
Državna projekcija za Republiku Srbiju, saglasno članu 34. Zakona jeste konformna Univerzalna transverzalna merkatorova projekcija - Universal Transverse Mercator (u daljem tekstu: UTM) na elipsoid GRS 80.
Referentna površ u odnosu na koju se izražavaju visine je površ kvazigeoida.
Prostorni referentni sistem za Republiku Srbiju je materijalizovan prostornom referentnom mrežom Republike Srbije - SREF, nacionalnom referentnom mrežom GNSS stanica Republike Srbije - AGROS i lokalnim referentnim mrežama.
Prostorni, horizontalni i vertikalni položaji tačaka izražavaju se:
1) trodimenzionalnim pravouglim pravolinijskim koordinatama X, Y, Z ili pravouglim krivolinijskim koordinatama - geodetskom širinom (B), dužinom (L) i visinom (h).
2) dvodimenzionalnim pravouglim pravolinijskim koordinatama u ravni projekcije državnog referentnog sistema E, N;
3) jednodimenzionalnim koordinatama, odnosno normalnim visinama H.
Geodetski radovi u oblasti državnog premera, koji se mogu realizovati primenom GNSS su:
1) određivanje dopunskih geodetskih referentnih tačaka (u daljem tekstu: geodetska osnova) za geodetska merenja;
2) određivanje orijentacionih i kontrolnih tačaka;
3) određivanje tačaka detalja.
2. ODREĐIVANJE GEODETSKE OSNOVE ZA GEODETSKA MERENJA
Geodetsku osnovu za geodetska merenja čine trajno ili privremeno stabilizovane geodetske tačke, koje svojim prostornim rasporedom i kvalitetom položaja omogućavaju neposredno izvođenje i održavanje državnog premera.
Privremeno stabilizovane tačke, odnosno tačke za slobodno pozicioniranje su tačke privremenog karaktera uspostavljene za potrebe geodetskih merenja (u daljem tekstu: privremene tačke).
Privremene tačke služe isključivo za radove za koje su i uspostavljene i ne sprovode se u elaboratu državnog premera i održavanja katastra nepokretnosti.
Uspostavljanje geodetske osnove za geodetska merenja podrazumeva radove kojima se geodetskim tačkama određuje položaj u državnom referentnom sistemu, prema prethodno izrađenom projektu.
Održavanje geodetske osnove za geodetska merenja predstavlja skup svih radova kojima se kontinuirano održava kvalitet i funkcionalnost geodetske osnove za geodetska merenja.
Geodetska osnova za geodetska merenja uspostavlja se za teritoriju cele ili dela katastarske opštine.
Izuzetno od stava 1. ovog člana, geodetska osnova za geodetska merenja uspostavlja se za teritoriju grada, naseljenog mesta i komasacionog područja, koja obuhvataju teritorije dve ili više katastarskih opština.
Održavanje geodetske osnove za geodetska merenja vrši se za isto područje za koje je i uspostavljena.
1.1. Uspostavljanje geodetske osnove za geodetska merenja primenom GNSS
Geodetska osnova za geodetska merenja projektuje se u okviru državne ili lokalne referentne mreže.
Geometrijski oblik geodetske osnove za geodetska merenja zavisi od metode merenja i može biti:
1) sistem zatvorenih figura;
2) sistem međusobno povezanih linija;
3) sistem rasutih tačaka.
Geometrijski oblik geodetske osnove za geodetska merenja definiše se projektnim rešenjem.
Pri projektovanju geometrijskog oblika mreže za geodetska merenja neophodno je obezbediti da:
1) se svaka tačka dogleda sa još bar dve tačke;
2) rastojanje između susednih tačaka bude manje od 500 m, bez obzira na karakteristike područja premera.
Numeracija tačaka za geodetska merenja vrši se po katastarskim opštinama, i to:
1) od broja 1 pa nadalje, ako se mreža uspostavlja za potrebe izrade ili obnove katastarskog, komasacionog, premera vodova i premera državne granice;
2) od broja 1 pa nadalje, ako na području gde se uspostavlja nova mreža ne postoji druga geodetska osnova za geodetska merenja;
3) u kontinuitetu iza poslednjeg broja geodetske osnove za geodetska merenja, ako se mreža uspostavlja na području gde nije predviđena izrada ili obnova katastarskog ili komasacionog premera, u kom slučaju tačke postojeće geodetske osnove koje ulaze u sastav nove mreže, zadržavaju svoje brojeve.
Za gradove, veća naselja i za komasaciona područja koja obuhvataju dve ili više katastarskih opština, numerisanje tačaka vrši se u kontinuitetu, bez obzira na granice katastarske opštine.
Privremene tačke se numerišu brojevima od 1 do n sa prefiksom SP u okviru radilišta.
Mesto za tačku bira se tako da istovremeno obezbeđuje trajnost belege i pogodnost za merenja dužina, uglova, GNSS vektora, kao i pogodnost za geodetska merenja.
Trajnost belege obezbeđuje se izborom mesta koje nije podložno značajnijem pomeranju zbog sleganja, klizišta ili nekih drugih planiranih radova koji bi doveli do uništenja belege.
Stabilizacija tačke vrši se trajnim belegama tipa C, prikazanim u Prilogu 1 ili tipa D, prikazanim u Prilogu 2, koji su odštampani uz ovaj pravilnik i čine njegov sastavni deo.
Belegom tipa C bez podzemnog centra, stabilizuju se tačke u asfaltu ili betonu.
Belegom tipa D sa podzemnim centrom, stabilizuju se tačke na stabilnoj i čvrstoj zemljanoj podlozi. Tačnost stabilizacije nadzemne i podzemne belege mora biti ista.
Stabilizacija tačaka može se vršiti i kamenim belegama sa obrađenom glavom, ugrađenom bolcnom i sa odgovarajućim podzemnim centrom. Dužina belege mora biti 50 cm.
Belege koje se stabilizuju u obradivom zemljištu ukopavaju se najmanje 50 cm ispod površine terena.
Privremene tačke stabilizuju se privremenim belegama u zavisnosti od tipa podloge i to kočićem ili metalnom bolcnom.
Za svaku trajno novostabilizovanu tačku uzima se opis položaja sa odmeranjima i upisuje u Trigonometrijski obrazac broj 27, koji je dat u Prilogu 3, koji je odštampan uz ovaj pravilnik i čine njegov sastavni deo.
1.1.4. Tačnost geodetske osnove za geodetska merenja
Tačnost geodetske osnove za geodetska merenja izražava se:
1) kod statičke metode merenja - srednjom greškom horizontalnog i vertikalnog položaja tačaka, koja se računa u postupku izravnanja po metodi najmanjih kvadrata;
2) kod kinematičke metode merenja - srednjom greškom položaja tačaka iz izveštaja o izvršenim merenjima.
Maksimalna srednja greška horizontalnog položaja tačaka geodetske osnove za geodetska merenja ne prelazi 20 mm.
Maksimalna srednja greška vertikalnog položaja tačaka geodetske osnove za geodetska merenja ne prelazi 30 mm.
U geodetskoj osnovi za geodetska merenja GNSS merenja se mogu vršiti statičkom i kinematičkom metodom.
Statička metoda
Statičkom metodom se mere:
1) GNSS vektori koji predstavljaju strane u mreži definisane planom merenja i računanja;
2) minimum dva GNSS vektora do datih tačaka za svaku novoodređenu tačku.
Maksimalna dužina vektora koji se meri ne prelazi 10 km.
Date tačke na osnovu kojih se određuje položaj novoodređenih tačaka mogu biti tačke državne referentne mreže, lokalne referentne mreže ili tačke za geodetska merenja.
Merenje vektora vrši se sa najmanje dva GNSS prijemnika i odgovarajućim antenama.
GNSS prijemnici moraju biti geodetskog tipa, jednofrekventni ili dvofrekventni.
GNSS prijemnici moraju imati atest o ispravnosti merila izdat od strane akreditovane metrološke laboratorije i ne sme biti stariji od dve godine.
Prilikom izvođenja GNSS merenja moraju da budu ispunjeni sledeći uslovi:
1) da je interval registracije satelitskih signala najviše 15 sekundi;
2) da je moguć prijem signala sa najmanje četiri satelita čiji je vertikalni ugao veći od 15 lučnih stepeni;
3) da je brojni pokazatelj kvaliteta geometrijskog rasporeda satelita (u daljem tekstu: PDOP) manji od 8;
4) da je minimalno trajanje sesije, odnosno minimalno vreme istovremenog rada dva ili više prijemnika veće od vrednosti datih u sledećoj tabeli:
Vrsta prijemnika |
Vreme merenja |
Jednofrekventni |
20 min |
Dvofrekventni |
15 min |
Prilikom GNSS merenja vodi se Zapisnik GNSS merenja - statika, koji je dat u Prilogu 4 i Registar tačaka geodetske osnove, koji je dat u Prilogu 5, koji su odštampani uz ovaj pravilnik i čine njegov sastavni deo.
Procedura obrade GNSS merenja obuhvata:
1) procesiranje izmerenih vektora;
2) računanje koordinata tačaka.
Izveštaj procesiranja GNSS merenja, za svaki obrađeni vektor sadrži:
1) naziv tačaka između kojih su određene koordinatne razlike;
2) vrednosti koordinatnih razlika;
3) ocenu standarda jedinice težine;
4) kovarijacionu matricu određenih koordinatnih razlika;
5) tip rešenja, odnosno informaciju o upotrebljenom računarskom algoritmu.
Računanje koordinata tačaka za geodetska merenja vrši se izravnanjem po metodi najmanjih kvadrata. Merene veličine u izravnanju su nezavisni vektori.
Izveštaj računanja koordinata tačaka sadrže:
1) spisak datih tačaka;
2) spisak rezultata merenja, popravaka, izravnatih rezultata merenja, srednje greške izravnatih rezultata merenja;
3) spisak novoodređenih tačaka sa izravnatim koordinatama i srednje greške izravnatih koordinata;
4) srednju grešku jedinice težine.
Kinematička metoda
Određivanje koordinata tačaka za geodetska merenja kinematičkom metodom vrši se korišćenjem servisa mreže GNSS stanica realizovane u skladu sa Pravilnikom o uspostavljanju mreža GNSS permanentnih stanica ("Službeni glasnik RS", broj 72/17).
Određivanje položaja tačaka vrši se dvofrekventnim GNSS prijemnicima geodetskog tipa.
Prilikom opažanja, antena prijemnika postavlja se na stativ ili štap sa bipodom.
Opažanja se vrše sa najmanje tri merenja u trajanja od po 30 sekundi, sa intervalom registracije od jedne sekunde.
Minimalno vreme rada uslovljeno je i postizanjem tačnosti od 2 cm u horizontalnom i 3 cm u vertikalnom smislu.
Brojni pokazatelj kvaliteta geometrijskog rasporeda satelita, PDOP, prilikom merenja mora biti manji od 8.
GNSS prijemnici moraju imati atest o ispravnosti merila ne stariji od dve godine do završetka merenja.
Definitivne koordinate računaju se kao aritmetička sredina iz tri merenja.
Izveštaj određivanja koordinata tačaka za geodetska merenja sadrži:
1) spisak koordinata tačaka;
2) srednje greške merenih veličina;
3) pokazatelj tačnosti - PDOP;
4) vreme merenja;
5) računanje definitivnih vrednosti koordinata u Prilogu 6 - Računanje koordinata - RTK metoda, koji je odštampan uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni deo.
1.1.6. Određivanje visina tačaka za geodetska merenja
Primenom GNSS tehnologije određuju se elipsoidne visine h, prostornog koordinatnog sistema, u odnosu na nivoski elipsoid referentnog sistema GRS 80.
Normalne visine H tačaka vertikalnog koordinatnog sistema računaju se na osnovu određenih elipsoidnih visina h i undulacije N, primenom nacionalnog modela kvazigeoida:
H = h + N
Vrednost undulacije N dobija se interpolacijom iz grida nacionalnog modela kvazigeoida korišćenjem zvanične aplikacije Republičkog geodetskog zavoda, kojoj se može pristupiti na sajtu Republičkog geodetskog zavoda.
Izveštaj o računanju visina, generisan iz aplikacije Republičkog geodetskog zavoda iz člana 31. ovog pravilnika, predstavlja zvanični dokument i koristi se kao sastavni deo elaborata.
2.2. Održavanje geodetske osnove za geodetska merenja
Održavanje geodetske osnove za geodetska merenja vrši se u cilju održavanja premera, odnosno izrade i održavanja katastra nepokretnosti.
Održavanje geodetske osnove za geodetska merenja obuhvata:
1) praćenje i utvrđivanje promena na tačkama;
2) obnovu stabilizacije oštećenih i uništenih belega;
3) popunjavanje mreže novim tačkama;
4) otklanjanje grešaka u određivanju tačaka i provođenje promena u elaboratima mreža.
Popunjavanje geodetske osnove za geodetska merenja vrši se u slučajevima:
1) kada se utvrdi da su pojedine tačke ili grupa tačaka uništene ili su postale nefunkcionalne;
2) kada je potrebno dopuniti postojeću geodetsku osnovu zbog nove izgradnje, proširenja građevinskog reona i slično.
Numeracija novostabilizovanih tačaka vrši se po katastarskim opštinama u kontinuitetu iza poslednjeg broja geodetske osnove za geodetska merenja.
Nove tačke stabilizuju se belegama iz člana 13. ovog pravilnika.
Merenja i određivanje koordinata tačaka prilikom održavanja geodetske osnove vrše se kao i kod uspostavljanja tačaka geodetske osnove za geodetska merenja.
Izveštaj o izvršenim merenjima i određivanju koordinata, u zavisnosti od metode merenja, formira se kao i kod uspostavljanja tačaka geodetske osnove za geodetska merenja.
3. ODREĐIVANJE ORIJENTACIONIH I KONTROLNIH TAČAKA
Orijentacione i kontrolne tačke mogu biti tačke postojeće državne referentne mreže, lokalne referentne mreže i mreže tačaka za geodetska merenja, koje po svom položaju odgovaraju projektnom rešenju snimanja primenom fotogrametrijske metode i metode laserskog skeniranja, a nalaze se na lokacijama koje omogućavaju vidljivost pri snimanju.
GNSS merenja za potrebe određivanja orijentacionih i kontrolnih tačaka, kao i njihova obrada, vrše se po postupku za određivanje geodetske osnove za geodetska merenja.
Izveštaj o izvršenim merenjima i određivanju koordinata tačaka, u zavisnosti od metode merenja, formira se kao i kod uspostavljanja tačaka geodetske osnove.
Određivanje tačaka detalja državnog premera je skup radova kojim se definiše položaj detaljnih tačaka u državnom referentnom sistemu.
GNSS tehnologija primenjuje se za geodetska merenja na područjima gde konfiguracija terena omogućava nesmetan prijem satelitskih signala.
Određivanje tačaka detalja vrši se kinematičkom metodom na dva načina:
1) korišćenjem servisa mreže GNSS stanica realizovane u skladu sa Pravilnikom o uspostavljanju mreža GNSS permanentnih stanica,
2) primenom metode baza - rover.
Određivanje položaja tačaka vrši se dvofrekventnim GNSS prijemnicima geodetskog tipa.
Minimalno vreme opažanja je 5 sekundi, pri intervalu registracije od 1 sekunde.
Minimalno vreme opažanja uslovljeno je i postizanjem tačnosti koje su definisane propisima za odgovarajuće oblasti državnog premera.
Brojni pokazatelj kvaliteta geometrijskog rasporeda satelita, PDOP, prilikom merenja mora biti manji od 8.
Primenom metode baza - rover, rastojanje između baze i rovera ne sme biti veće od 5 km.
GNSS prijemnici moraju imati atest o ispravnosti merila ne stariji od dve godine do završetka merenja.
Izveštaj određivanja koordinata tačaka detalja sadrži:
1) spisak koordinata tačaka;
2) srednje greške merenih veličina;
3) pokazatelj tačnosti - PDOP;
4) vreme merenja.
Određivanje visina tačaka detalja vrše se po postupku za određivanje visina tačaka geodetske osnove za geodetska merenja.
5. TRANSFORMACIJA KOORDINATA I VISINA
Za katastarske opštine u kojima nije implementiran novi državni koordinatni sistem, u upotrebi su položajne koordinate u Gaus-Krigerovoj projekciji i visine u sistemu Preciznog nivelmana - datum Trst.
Transformacija koordinata između državnog sistema ETRS89 i sistema Gaus-Krigerove projekcije vrši se primenom modela sedmoparametarske Helmertove transformacije i korekcije iz grida reziduala (7P+GRID), jedinstveno određenog za celu teritoriju Republike Srbije.
Prilikom primene modela transformacije (7P+GRID), obavezno se prikazuju odstupanja na najmanje jednoj kontrolnoj tački. Za kontrolne tačke koriste se tačke postojeće geodetske osnove za koje postoje zvanično sračunate koordinate u Gaus-Krigerovoj projekciji.
Transformacija visina između normalnih visina i sistema visina Preciznog nivelmana vrši se primenom korekcije iz grida reziduala (PN-NVT2), jedinstveno određenog za celu teritoriju Republike Srbije.
Primena modela transformacije iz člana 47. st. 1. i 3. ovog pravilnika vrši se zvaničnom aplikacijom Republičkog geodetskog zavoda.
Izveštaji o transformaciji generisani iz aplikacije Republičkog geodetskog zavoda iz člana 31. ovog pravilnika predstavljaju zvanični dokument i koriste se kao sastavni deo elaborata.
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".
Priloge 1-6, koji su sastavni deo ovog pravilnika, možete pogledati OVDE