ODLUKA O UTVRĐIVANJU KOMPLEKSA POLJOPRIVREDNE ŠKOLE "DR ĐORĐE RADIĆ" U KRALJEVU ZA PROSTORNO KULTURNO-ISTORIJSKU CELINU ("Sl. glasnik RS", br. 100/2014 i 110/2017)

1. Kompleks Poljoprivredne škole "Dr Đorđe Radić" u Kraljevu utvrđuje se za prostorno kulturno-istorijsku celinu.

2. Kompleks Poljoprivredne škole "Dr Đorđe Radić" u Kraljevu (u daljem tekstu: prostorno kulturno-istorijska celina) nalazi se na teritoriji grada Kraljeva, u Kraljevu i obuhvata prostor i objekte na katastarskim parcelama broj: 1653/1, 1654, 1655, 1656, 1657/1, 1657/2, 1658/2, 1662, 1663/1, 1663/2, 1698/4, 1709/1, 1710/1, 1711/1, 1712/1, 1713, 1714, 1715/1, 1717/1, 1718, 1719/1, 1720, 1721/1, 1722/1, 1723/1, 1723/2, 1724/1, 1724/2, 1727/1, 1727/2 i 1725/1 KO Kraljevo, u državnoj svojini.

Prostorno kulturno-istorijska celina obuhvata Kompleks Poljoprivredne škole "Dr Đorđe Radić" u Kraljevu, koji čine zgrade škole sa internatom, sedam stambenih paviljona, radionice, pekara, mlekara, kovačnica, kolska vaga, veterinarska ambulanta, staje za goveda, ovce, svinje, konje, živinu, mešaona stočne hrane, kačara, pecara, poljske učionice, magacini, tremovi za seno, silojame, garaže za poljoprivredne mašine, muzejska zbirka poljoprivrednih sprava i alatki (u osnivanju). Škola za ratarstvo, najstarija poljoprivredna škola u Srbiji, osnovana je u Kraljevu 29. juna 1882. godine Ukazom kralja Milana Obrenovića, a na osnovu Zakona o nižim školama za poljsku privredu. Za prvog upravitelja postavljen je 1. jula 1882. godine dr Đorđe Radić. Učenici su programom škole sticali teorijska i praktična znanja iz ratarstva, stočarstva, mlekarstva, voćarstva, svilarstva, pčelarstva, kao i drugih grana poljoprivrede. Od 1. marta 1908. godine radila je pod imenom Škola za stočarstvo i planinsko gazdovanje. Sa prekidom u radu tokom balkanskih i Prvog svetskog rata, redovna nastava počela je 10. februara 1921. godine. Od 1932. do 1940. zvala se Stočarsko-mlekarska škola, potom Niža poljoprivredna škola od 17. novembra 1940. godine, a posle nekoliko meseci Srednja poljoprivredna škola. Posle ratnih razaranja rad je nastavljen 9. aprila 1945. godine, od kada je škola više puta menjala ime. Sadašnji naziv nosi od 1990. godine, po imenu njenog organizatora i prvog upravnika.

Po osnivanju škole, opština Kraljevo je dala državi za smeštaj škole veliku dvospratnu zgradu u varoši, na uglu današnjih ulica Tanaska Rajića i Olge Jovičić Rite (stara zgrada Osnovne škole "IV kraljevački bataljon" - danas zgrada Narodnog muzeja). U ovoj zgradi sa učionicama, spavaonicama i stanovima za nastavnike i upravnika, škola je radila od osnivanja 1882. do 1927. godine. Školi je pri osnivanju, na potesu zvanom "Divlje polje", bilo ustupljeno nešto više od 12 ha neobrađenog zemljišta, delom opštinskog, a delom crkvenog imanja. Dobijanjem drugog dela imanja od Žičkog sreza na prostoru "Ravni Gaj", stvoreni su uslovi za gajenje važnih ratarskih kultura, podignute su staje sa pratećim zgradama, voćnjak, pčelinjak, kovačka, kolarska i pletarska radionica. Kasnijim otkupom privatnih imanja školska ekonomija imala je 110 ha.

Ekonomske zgrade podignute u periodu od 1900. do 1914. godine bile su delimično ili potpuno uništene posle Prvog svetskog rata. Država je donela odluku da sagradi novu zgradu za Ratarsku školu, ne samo zbog otežanog rada, jer su školska i internatska zgrada bile odvojene od školskog imanja "Ravni gaj", već i zato što je opština zatražila da joj se vrati školska zgrada u varoši, kako bi u nju smestila novoosnovanu gimnaziju. Od 1924. do 1927. godine na "Ravnom gaju", koji se tada već naziva Ratarsko imanje, podignuta je nova školska zgrada sa internatom i šest paviljona za stanovanje nastavnika i školskog osoblja, kao i spratna zgrada za upravitelja škole. Za potrebe škole izgrađena je na obali Ibra vodovodna crpna stanica sa 1100 m vodovodne mreže, a u potkrovlju školske zgrade napravljena su dva velika rezervoara za vodu za školske potrebe. Krajem 1927. i početkom 1928. godine škola je preseljena u novu zgradu. Period od 1930. do 1940. godine obeležile su izgradnja novih i savremenih zgrada ekonomskog dvorišta, kao i uređenje parka, ograda i prilaznih puteva i staza do školske zgrade. Kompleks je već do 1937. godine bio najopremljenija obrazovna ustanova u Jugoslaviji, specijalizovana za poljoprivredu.

U toku Drugog svetskog rata potpuno su uništene značajne pomoćne i ogledne zgrade škole: staklena bašta, mlekara, stara i nova kuća u Grdici, stara kuća u bašti, stan baštovana, pekara, živinarnik, šupa za seno i bunar u bašti, a velika oštećenja pretrpeli su školska zgrada sa internatom, šest stambenih zgrada, spratna zgrada upravitelja i kolska vaga. Posleratna obnova izvedena je brzo i nastava je mogla da se obavlja od 9. aprila 1945. godine. Potreba za razvojem, širenjem nastavnih programa i prerastanjem u višestepeni obrazovni centar (sa nižim, srednjim i višim stepenom obrazovanja) uslovila je izgradnju nove školske zgrade 1966. godine u neposrednoj blizini.

Prema projektima iz 1923. godine arhitekte Vlad. A. Simića izgrađen je na uzvišenom platou iznad grada kompleks koji čine monumentalna školska zgrada sa internatom, šest stambenih zgrada i zgrada upravitelja. Gradnja kompleksa završena je 1927. godine. Reprezentativna školska zgrada sa internatom položajem dominira prostorom. Sastoji se iz suterena, visokog prizemlja, sprata i potkrovlja. Osnova je rešena simetrično, sa podužnim traktom okrenutim glavnom fasadom ka gradu, dva bočna i središnjim traktom okrenutim ka dvorištu. Glavna fasada ima rizalitno istaknuti središnji deo sa naglašenim glavnim ulazom u visoko prizemlje i sprat nadvišen dekorativnom atikom, kao i plitko isturene rizalite podužnih traktova. Eklektičko kompoziciono rešenje građevine nastalo je stapanjem svedenih arhitektonskih elemenata. Zgrada je akademski koncipirana. Odlikuju je horizontalna trodelna podela fasada, naglašena simetričnost, sokl, podeoni venci i naglašeni horizontalni ritam niza pravougaonih prozora. Enterijer je rešen u skladu sa namenom, a posebna pažnja posvećena je obradi podova u prostranom ulaznom holu sa ukrašenim stubovima i širokim svetlim hodnicima. Učionice su prostrane i dobro osvetljene prirodnim svetlom. Arhitekta Vlad. A. Simić projektovao je dve prizemne zgrade sa po dva stana za nastavnike, kao i četiri prizemne zgrade sa po dva stana za "ekonomno" osoblje, poštujući principe akademskog komponovanja i eklektički koncept oblikovanja. Izuzetne arhitektonske vrednosti pokazuje autorsko delo arhitekte Vlad. A. Simića - jednospratna kuća sa stanom za upravitelja, sa naglašenom mansardnom kulom završenom piramidalnom kupolom i dekorativnim detaljima izvedenim u drvetu, kao i drvenim ogradnim elementima terase po ugledu na banjske vile.

Prostorno kulturno-istorijska celina osim urbanističko-arhitektonskih vrednosti ima i istorijski značaj, kako zbog kontinuirane prosvetne misije koja traje više od jednog veka, tako i zbog unapređivanja pedagoške, ali i naučne delatnosti u Srbiji, a kompleks školske zgrade sa internatom, šest stambenih zgrada i zgradom upravitelja uspelo su graditeljsko rešenje koje se svrstava u reprezentativna autorska dela arhitekte Vlad. A. Simića i posebnih su arhitektonskih vrednosti.

3. Zaštićena okolina prostorno kulturno-istorijske celine obuhvata katastarske parcele broj: 1659, 1660/1, 1661, 1664/1, 1664/2, 1664/3, 1664/4, 1664/5, 1664/6, 1664/7, 1664/8, 1664/9, 1664/10, 1664/11, 1665/1, 1665/2, 1695/2, 1695/3, 1695/4, 1695/5, 1702/2, 1702/3, 1708/1, 1708/2, 1708/3, 1709/2, 1716/2, 1726/1, 1728, 1729, 1730, 1731, 1732, 1733, 1734 i 1735 KO Kraljevo, u državnoj svojini.

4. Utvrđuju se sledeće mere zaštite prostorno kulturno-istorijske celine za Kompleks Poljoprivredne škole "Dr Đorđe Radić" u Kraljevu, koji obuhvata prostor i objekte od posebne vrednosti:

Mere zaštite prostora:

1) očuvanje izvorne urbane matrice, izvedene prema projektu arhitekte Vlad. A. Simića iz 1923. godine;

2) zabrana gradnje i postavljanja trajnih ili privremenih objekata koji nisu u funkciji poljoprivredne škole ili koji svojom namenom, volumenom gabarita po visini i obliku mogu ugroziti ili degradirati građevine od posebnog kulturnog i istorijskog značaja u okviru prostorno kulturno-istorijske celine;

3) urbanističko, komunalno i hortikulturno opremanje, negovanje dekorativne flore i redovno održavanje prostora u funkciji prostorno kulturno-istorijske celine;

4) korišćenje prostora prostorno kulturno-istorijske celine isključivo za namene prosvetno-obrazovnog, kulturnog, sportskog i administrativnog karaktera;

5) zabrana delatnosti koje mogu štetno uticati na zaštitu životne sredine u okviru područja prostorno kulturno-istorijske celine;

6) zabrana odlaganja i deponovanje otpadnih i opasnih materija u okviru područja prostorno kulturno-istorijske celine;

7) zabrana izvođenja radova kojima se vrši promena oblika ili namene terena u okviru područja prostorno kulturno-istorijske celine.

Mere zaštite za pojedinačne objekte:

1) očuvanje izvornog izgleda spoljašnje arhitekture i enterijera, horizontalnog i vertikalnog gabarita, oblika i nagiba krova, svih konstruktivnih i dekorativnih elemenata, originalnih materijala, stilskih vrednosti i funkcionalnih karakteristika;

2) ažurno praćenje stanja i održavanje konstruktivno-statičkog sistema, krovnog pokrivača, svih fasada, enterijera i ispravnosti instalacija;

3) zabrana radova koji mogu ugroziti statičku bezbednost objekata;

4) zabrana prepravki, dogradnje i nadgradnje;

5) instaliranje gromobranskih uređaja i uređaja za zaštitu od požara;

6) vođenje elektro i TT vodova podzemnim putem;

7) zabrana postavljanja rashladnih uređaja, priključnih kutija i ormana na spoljašnjim površinama objekata;

8) zadržavanje postojeće namene zgrada.

5. Utvrđuju se sledeće mere zaštite zaštićene okoline prostorno kulturno-istorijske celine:

1) zabrana gradnje i postavljanja trajnih ili privremenih objekata koji svojom namenom, volumenom gabarita po visini i obliku mogu ugroziti ili degradirati prostorno kulturno-istorijsku celinu ili njenu zaštićenu okolinu;

2) održavanje funkcije poljoprivredne škole i ratarskog oglednog imanja;

3) izgradnja infrastrukture i promena oblika terena dozvoljava se samo uz uslov očuvanja vegetacije;

4) zabrana prosipanja, odlaganja i privremenog ili trajnog deponovanja otpadnih i štetnih materija - hemijski agresivnih, eksplozivnih, otrovnih i radioaktivnih;

5) vođenje elektro, TT vodova i drugih instalacija podzemnim putem.

6. Ova odluka stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".