PRAVILNIKO RAZVRSTAVANJU VAZDUHOPLOVA, ZNACIMA DRŽAVNE PRIPADNOSTI, OZNAKAMA REGISTRACIJE I OBAVEZNIM NATPISIMA VAZDUHOPLOVA("Sl. glasnik RS", br. 6/2019) |
Ovim pravilnikom propisuju se: razvrstavanje vazduhoplova prema kategoriji, vrsti i nameni, oznake registracije i obavezni natpisi na vazduhoplovima upisanim u Registar vazduhoplova Republike Srbije i Evidenciju vazduhoplova Republike Srbije, kao i način na koji se nose znaci državne pripadnosti, oznake registracije i obavezni natpisi vazduhoplova.
Odredbe ovog pravilnika se ne odnose na meteorološke pilot balone koji se koriste isključivo u meteorološke svrhe i na slobodne balone bez posade koji ne prevoze teret.
Pojedini izrazi koji se koriste u ovom pravilniku imaju sledeća značenja:
1) avion je vazduhoplov sa pogonom, teži od vazduha, koji svoj uzgon u svim fazama leta uglavnom proizvodi aerodinamičkim reakcijama na njegovim površinama;
2) balon je vazduhoplov lakši od vazduha bez sopstvenog pogona;
3) bespilotni vazduhoplov je vazduhoplov čija se posada ne nalazi u vazduhoplovu, kojim se upravlja daljinski ili čiji je let autonoman;
4) vazduhoplov je svaka naprava koja se održava u atmosferi usled reakcije vazduha, osim reakcije vazduha koji se odbija od površine zemlje;
5) vazduhoplov lakši od vazduha je svaki vazduhoplov koji se održava u vazduhu pretežno usled sopstvene plovnosti;
6) vazduhoplov teži od vazduha je svaki vazduhoplov koji uzgon u letu dobija uglavnom od aerodinamičkih sila;
7) vazdušni brod je vazduhoplov lakši od vazduha sa sopstvenim pogonom;
8) vatrootporni materijal je materijal koji podnosi toplotu isto kao čelik ili bolje, kada su dimenzije u oba slučaja odgovarajuće za specifičnu namenu;
9) daljinski upravljan vazduhoplov je bespilotni vazduhoplov kojim se upravlja daljinski sa izdvojenog upravljačkog mesta;
10) žiroplan je vazduhoplov teži od vazduha koji se održava u letu usled reakcija vazduha na jedan ili više rotora koji slobodno rotiraju na vertikalnim osama;
11) jedrilica je vazduhoplov bez pogona, teži od vazduha, koji svoj uzgon u letu uglavnom proizvodi aerodinamičkim reakcijama na njegovim površinama koje ostaju fiksne u datim uslovima leta;
12) mahokrilac je vazduhoplov teži od vazduha koji se održava u letu uglavnom usled reakcija vazduha na površine kojima se maše;
13) rotokopter je vazduhoplov sa pogonom, teži od vazduha, koji se održava u letu usled reakcija vazduha na jedan ili više rotora;
14) helikopter je vazduhoplov teži od vazduha koji se održava u letu uglavnom usled reakcija vazduha na jedan ili više pogonjenih rotora na vertikalnim osama.
Vazduhoplov koji je upisan u Registar vazduhoplova Republike Srbije (u daljem tekstu: Registar vazduhoplova) ili Evidenciju vazduhoplova Republike Srbije (u daljem tekstu: Evidencija vazduhoplova) mora da nosi znake državne pripadnosti, oznaku registracije i obavezne natpise.
Znaci državne pripadnosti vazduhoplova Republici Srbiji su Državna zastava Republike Srbije i oznaka državne pripadnosti "YU".
Oznaka "YU" se ispisuje ispred oznake registracije od koje je odvojena horizontalnom crtom.
Kao znak državne pripadnosti vazduhoplova može se upotrebljavati i Mali grb Republike Srbije, shodno zakonu kojim se uređuje izgled i upotreba grba, zastave i himne Republike Srbije.
Na površinama vazduhoplova koje su određene za ispisivanje znakova državne pripadnosti, oznake registracije i obaveznih natpisa mogu se ispisivati samo znaci državne pripadnosti, oznaka registracije i natpisi propisani zakonom kojim se uređuje vazdušni saobraćaj i ovim pravilnikom.
Izuzetno od stava 5. ovog člana, na vazduhoplovu se mogu ispisivati i drugi natpisi, ako to nije u suprotnosti sa odredbama ovog pravilnika.
Kada se vazduhoplov briše iz Registra vazduhoplova ili Evidencije vazduhoplova, vlasnik, odnosno korisnik vazduhoplova je dužan da odmah po brisanju vazduhoplova iz Registra vazduhoplova ili Evidencije vazduhoplova sa vazduhoplova ukloni znake državne pripadnosti, oznake registracije, kao i pločicu za identifikaciju iz člana 16. ovog pravilnika.
Vazduhoplovi se razvrstavaju prema tabeli koja je data u Prilogu 1, koji je odštampan uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni deo.
Kategorija vazduhoplova se utvrđuje u potvrdi o tipu vazduhoplova.
Vazduhoplovi koji nemaju potvrdu o tipu pripadaju posebnoj kategoriji vazduhoplova.
Namena vazduhoplova se određuje u zavisnosti od performansi (karakteristika) i opreme vazduhoplova (npr. za javni avio-prevoz, posebne delatnosti u vazdušnom saobraćaju, akrobatsko letenje i dr.).
Oznaku registracije dodeljuje Direktorat civilnog vazduhoplovstva Republike Srbije (u daljem tekstu: Direktorat) i čini je kombinacija slova ispisanih latiničnim pismom ili kombinacija brojeva ili kombinacija slova ispisanih latiničnim pismom i brojeva, i to:
1) jednim slovom i kombinacijom tri broja označava se ultralaki vazduhoplov:
(1) slovom "A" i kombinacijom tri broja označava se ultralaki avion;
(2) slovom "H" i kombinacijom tri broja označava se ultralaki helikopter;
(3) slovom "J" i kombinacijom tri broja označava se ultralaka jedrilica;
(4) slovom "T" i kombinacijom tri broja označava se motorni zmaj;
(5) slovom "G" i kombinacijom tri broja označava se ultralaki žiroplan;
2) jedrilice se označavaju kombinacijom četiri broja;
3) slovom "D" i kombinacijom pet brojeva označava se bespilotni vazduhoplov;
4) ostali vazduhoplovi koji nisu obuhvaćeni tač. 1-3. ovog stava označavaju se kombinacijom tri slova.
Pri određivanju oznaka registracije ne mogu da se koriste slova "Š", "Ć", "Đ" i "Ž", kao ni petoslovne kombinacije koje se koriste u Delu II Međunarodnog kodeksa signala (International Code of Signals, INTERCO), troslovne kombinacije koje počinju sa "Q", a koriste se u "Q" kodovima i kombinacije koje se u civilnom vazduhoplovstvu upotrebljavaju za obaveštavanje u slučajevima opasnosti ("SOS", "XXX", "PAN", "TTT" i sl.).
Obavezni natpisi na vazduhoplovu
Vazduhoplov koji ima više od četiri sedišta, uključujući i pilotska sedišta, mora pored svakog izlaza, na spoljašnoj i unutrašnjoj površini, da nosi uputstvo za otvaranje tog izlaza, ispisano na srpskom jeziku i na engleskom jeziku.
U slučaju amaterski građenog vazduhoplova, na vidljivom mestu sa obe spoljne strane tog vazduhoplova mora da se nalazi natpis "AMATERSKI GRAĐEN VAZDUHOPLOV", a ispod njega natpis na engleskom jeziku "AMATEUR-BUILT AIRCRAFT".
U slučaju bivšeg vojnog vazduhoplova, na vidljivom mestu sa obe spoljne strane tog vazduhoplova mora da se nalazi natpis "BIVŠI VOJNI VAZDUHOPLOV", a ispod njega natpis na engleskom jeziku "EX-MILITARY AIRCRAFT".
U unutrašnjosti amaterski građenog vazduhoplova, bivšeg vojnog vazduhoplova i ultralakog vazduhoplova (osim jedrilica koje se nožno lansiraju), na mestu koje je vidljivo pilotu i putnicima mora da se nalazi natpis "OVAJ VAZDUHOPLOV NIJE U SKLADU SA STANDARDNIM ZAHTEVIMA ZA BEZBEDNOST VAZDUHOPLOVA", a ispod njega natpis na engleskom jeziku "THIS AIRCRAFT DOES NOT COMPLY WITH STANDARD REQUIREMENTS FOR AIRCRAFT SAFETY".
Boja kojom se na vazduhoplovu ispisuju znaci državne pripadnosti, oznaka registracije, obavezni natpisi i drugi natpisi
Znaci državne pripadnosti, oznaka registracije, obavezni natpisi i drugi natpisi ispisuju se bojom, neposredno na vazduhoplovu ili na drugom materijalu koji je tako pričvršćen za površine vazduhoplova da ne može da otpadne usled struje vazduha i moraju se neprekidno održavati čistim i vidljivim.
Boja iz stava 1. ovog člana mora da bude takvog sastava da ne stupa u reakciju sa materijalom od kojeg su načinjene površine vazduhoplova, kako ne bi narušila strukturu tih površina.
Boja koja se upotrebljava za ispisivanje znaka državne pripadnosti, oznake registracije i obaveznih natpisa na spoljnim stranama vazduhoplova mora da bude u jasnom kontrastu s bojom pozadine.
Za ispisivanje natpisa u unutrašnjosti amaterski građenog vazduhoplova i bivšeg vojnog vazduhoplova, kao i natpisa na ultralakom vazduhoplovu mora da se koristi bela boja na crvenoj podlozi.
Ako se znaci državne pripadnosti, oznaka registracije, obavezni natpisi i drugi natpisi ispisuju na materijalu koji se naknadno pričvršćuje na vazduhoplov, taj materijal mora da bude takvog sastava da ne stupa u reakciju sa materijalom od kojeg su načinjene površine vazduhoplova, kako ne bi narušio strukturu tih površina.
Mesto postavljanja Državne zastave
Državna zastava se postavlja sa obe strane zadnjeg dela trupa vazduhoplova ili na gornju površinu vertikalnog stabilizatora vazduhoplova.
Izuzetno od stava 1. ovog člana, na balon i vazdušni brod Državna zastava se postavlja ispod maksimalnog horizontalnog preseka na dijametralno suprotnim stranama.
Državna zastava koja se postavlja na vazduhoplov čija je maksimalna masa na poletanju 5.700 kg ili veća, kao i na balon i na vazdušni brod, pravougaonog je oblika, sa dimenzijama stranica koje ne mogu biti manje od 60 cm x 40 cm, dok na ostalim vazduhoplovima dimenzije stranica Državne zastave ne mogu biti manje od 30 cm x 20 cm.
Ako na vazduhoplovu nije moguće postaviti Državnu zastavu čije su dimenzije propisane u stavu 3. ovog člana, uz prethodno odobrenje Direktorata može se postaviti Državna zastava onih dimenzija koje obezbeđuju jasnu identifikaciju vazduhoplova u skladu sa razmerama koje su propisane zakonom.
Ako na vazduhoplovu ne postoji odgovarajuća površina za postavljanje Državne zastave, ona se, uz odobrenje Direktorata, ne mora postaviti.
Mesto postavljanja znaka "YU" i oznake registracije na vazduhoplovima težim od vazduha
Na vazduhoplovu težem od vazduha znak "YU" i oznaka registracije ispisuju se:
1) na donju nepokretnu površinu leve polovine krila vazduhoplova, na podjednakoj udaljenosti od napadne i izlazne ivice (koliko je to moguće), takvih dimenzija da se ne ispuni čitava donja površina krila, pri čemu vrhovi slova i brojeva moraju da budu okrenuti prema napadnoj ivici krila;
2) na obe bočne strane trupa vazduhoplova (ili na odgovarajućoj strukturi) između krila i repnih površina ili na gornjoj polovini obe strane vertikalne repne površine, odnosno na gornjoj polovini spoljnih vertikalnih repnih površina, ako vazduhoplov ima više vertikalnih repnih površina.
Izuzetno od stava 1. ovog člana, ako nije moguće ispisati znak "YU" i oznaku registracije u skladu sa uslovima iz stava 1. ovog člana, oni se mogu, uz prethodno odobrenje Direktorata:
1) ispisati na vazduhoplovu na način koji obezbeđuje jasnu identifikaciju vazduhoplova;
2) izostaviti, u slučaju bespilotnog vazduhoplova.
Znak "YU" i oznaka registracije moraju da se nalaze i na vidnom mestu na pilotskoj instrument tabli vazduhoplova težeg od vazduha.
Mesto postavljanja znaka "YU" i oznake registracije na vazduhoplovima lakšim od vazduha
Na vazduhoplovu lakšem od vazduha znak "YU" i oznaka registracije ispisuju se:
1) uzdužno, sa obe strane, na dva dijametralno suprotna mesta u blizini maksimalnog poprečnog preseka vazdušnog broda, kao i na njegovoj gornjoj površini na liniji simetrije ili na površinama horizontalnog i vertikalnog stabilizatora, i to:
(1) na horizontalnom stabilizatoru, na desnoj polovini gornje površine i na levoj polovini donje površine, sa vrhovima slova i brojeva okrenutim prema napadnoj ivici;
(2) na vertikalnom stabilizatoru, na svakoj strani donje polovine stabilizatora, sa slovima i brojevima postavljenim horizontalno;
2) na dva dijametralno suprotna mesta u blizini maksimalnog horizontalnog obima sferičnog balona, izuzev slobodnih balona bez posade;
3) sa obe strane u blizini maksimalnog poprečnog preseka balona koji nisu sferični (osim slobodnih balona bez posade), odmah iznad uzdužne trake na koju su pričvršćena užad (rigging band) ili iznad tačaka veze užadi koja drže korpu balona;
4) na pločici za identifikaciju slobodnog balona bez posade u skladu sa članom 16. ovog pravilnika.
Za vazduhoplov lakši od vazduha, izuzev slobodnog balona bez posade, znak "YU" i oznaka registracije koji su postavljeni na stranama vazduhoplova moraju da budu vidljivi sa strane i sa zemlje.
Visina znaka "YU" i oznake registracije
Znak "YU" i oznaka registracije moraju biti iste visine unutar svake grupe oznaka.
Visina znaka "YU" i oznake registracije na vazduhoplovu lakšem od vazduha, izuzev slobodnih balona bez posade, ne može biti manja od 50 cm.
Visinu znaka "YU" i oznake registracije na slobodnim balonima bez posade utvrđuje Direktorat, uzimajući u obzir veličinu tereta koji se prevozi, a na koji se pričvršćuje pločica za identifikaciju.
Visina znaka "YU" i oznake registracije, koji se ispisuju na krilu vazduhoplova težeg od vazduha, ne može biti manja od 50 cm, odnosno 30 cm ako se ispisuju na trupu (ili na odgovarajućoj strukturi) i na vertikalnim repnim površinama.
Ako na vazduhoplovu nije moguće ispisati znak "YU" i oznaku registracije u skladu sa dimenzijama iz st. 2 i 4. ovog člana, te oznake se mogu, uz prethodno odobrenje Direktorata, ispisati odgovarajućim dimenzijama koje obezbeđuju jasnu identifikaciju vazduhoplova.
Visina obaveznih natpisa na vazduhoplovu mora da bude takva da obezbedi da oni budu uočljivi i čitljivi.
Za ispisivanje obaveznih natpisa na spoljnim stranama amaterski građenog vazduhoplova i bivšeg vojnog vazduhoplova se koriste slova visine najmanje 5 cm.
Za ispisivanje obaveznih natpisa u unutrašnjosti amaterski građenog vazduhoplova i bivšeg vojnog vazduhoplova, kao i obaveznih natpisa na ultralakom vazduhoplovu se koriste slova visine najmanje 1 cm.
Ako na vazduhoplovu nije moguće ispisati obavezne natpise u skladu sa st. 2 i 3. ovog člana, ti natpisi se mogu, uz prethodno odobrenje Direktorata, ispisati na način koji obezbeđuje njihovu uočljivost i čitljivost.
Vrsta karaktera koji se koriste za ispisivanje znaka "YU" i oznaka registracije
Znak "YU" i oznaka registracije vazduhoplova ispisuju se uspravno velikim slovima tipa "Roman" bez ukrasa, a cifarski deo oznaka registracije ispisuje se arapskim brojevima, bez ukrasa.
Širina slova i brojeva iz stava 1. ovog člana, osim slova "I" i broja "1", kao i dužina horizontalne crte je 2/3 visine oznake.
Slova, brojevi i crte kojima se ispisuju oznake iz stava 1. ovog člana moraju biti ispisani punom linijom iste debljine koja iznosi 1/6 visine oznake.
Slova, brojevi i crte moraju biti ispisani istom bojom koja se jasno razlikuje od boje pozadine na kojoj se ispisuju.
Razmak između svakog karaktera (slova, broja, crte) ne može biti manji od 1/4 širine karaktera.
Registar vazduhoplova i Evidencija vazduhoplova
Direktorat vodi Registar vazduhoplova i Evidenciju vazduhoplova u kojima se za svaki vazduhoplov koji je registrovan u Republici Srbiji upisuju podaci koji su navedeni u uverenju o registraciji, odnosno uverenju o evidenciji.
Za slobodne balone bez posade se upisuju podaci o datumu, vremenu i mestu puštanja, tip balona i ime operatera.
Vazduhoplov koji ne ispunjava uslove za upis u Registar vazduhoplova, odnosno Evidenciju vazduhoplova, može da se privremeno upiše u Registar vazduhoplova, odnosno Evidenciju vazduhoplova, pod uslovima određenim zakonom kojim se uređuje vazdušni saobraćaj.
Uverenje o registraciji, uverenje o privremenoj registraciji, uverenje o evidenciji i uverenje o privremenoj evidenciji vazduhoplova izdaju se na obrascima čiji su sadržaj i izgled dati u Prilogu 2, koji je odštampan uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni deo.
Obrasci iz stava 1. ovog člana se izrađuju dvojezično, na srpskom i engleskom jeziku.
Uverenje o registraciji ili privremenoj registraciji, odnosno uverenje o evidenciji ili privremenoj evidenciji vazduhoplova mora da se nalazi u vazduhoplovu u toku leta.
Na vazduhoplovu mora da se nalazi pločica za identifikaciju na kojoj su ugravirani najmanje znak "YU" i oznaka registracije.
Izuzetno od stava 1. ovog člana, ako na bespilotnom vazduhoplovu ne postoji odgovarajuća površina za postavljanje pločice za identifikaciju, ona se, uz odobrenje Direktorata, ne mora postaviti.
Pločica za identifikaciju se izrađuje od vatrootpornog metala ili drugog vatrootpornog materijala koji ima odgovarajuće fizičke osobine.
Pločica za identifikaciju mora da bude pričvršćena na vazduhoplov na vidnom mestu u blizini glavnog ulaza vazduhoplova ili:
1) u slučaju slobodnog balona bez posade, pričvršćena na uočljivom mestu sa spoljne strane tereta koji se prevozi;
2) u slučaju daljinski upravljanog vazduhoplova, pričvršćena na vidnom mestu u blizini glavnog ulaza ili odeljka vazduhoplova ili, ako oni ne postoje, pričvršćena na uočljivom mestu sa spoljne strane vazduhoplova.
Uverenja o registraciji i potvrde o evidenciji koji su izdati pre stupanja na snagu ovog pravilnika važe do izdavanja uverenja u skladu sa odredbama ovog pravilnika, a najduže tri godine od stupanja na snagu ovog pravilnika, izuzev izdatih potvrda o evidenciji bespilotnih vazduhoplova koje važe i nakon isteka tog roka.
Uverenja o privremenoj registraciji koja su izdata pre stupanja na snagu ovog pravilnika važe do isteka roka koji je u njima naveden.
Ako vazduhoplov nije obeležen na način propisan ovim pravilnikom, vlasnik, odnosno korisnik takvog vazduhoplova je dužan da ga obeleži u skladu sa odredbama ovog pravilnika u roku od 12 meseci od dana njegovog stupanja na snagu.
Prestanak važenja drugih propisa
Danom stupanja na snagu ovog pravilnika prestaju da važe Pravilnik o oznakama registracije i obaveznim natpisima vazduhoplova ("Službeni glasnik RS", br. 33/13 i 39/16), kao i član 17. i Prilog 3. Pravilnika o ultralakim vazduhoplovima ("Službeni glasnik RS", broj 68/10).
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".
Priloge 1 i 2, koji su sastavni deo ovog pravilnika, objavljene u "Sl. glasniku RS", br. 6/2019, možete pogledati OVDE