ODLUKA O UTVRĐIVANJU SPOMENIKA VASI ČARAPIĆU U BEOGRADU ZA SPOMENIK KULTURE ("Sl. glasnik RS", br. 8/2019)

1. Spomenik Vasi Čarapiću u Beogradu utvrđuje se za spomenik kulture.

2. Spomenik Vasi Čarapiću u Beogradu (u daljem tekstu: spomenik kulture), nalazi se na teritoriji opštine Stari grad, u gradu Beogradu, u parku na skveru između ulica Francuske, Braće Jugovića i Bulevara despota Stefana, na katastarskoj parceli broj 2283 K.O. Stari grad, u javnoj svojini.

Spomenik kulture je rad Radete Stankovića (Beč, 1905 - Beograd, 1996) poznatog akademskog vajara, a predstavlja Vasu Čarapića, istaknutog borca iz Prvog Srpskog ustanka, heroja bitke za oslobođenje Beograda 1806. godine u kojoj je i poginuo. Izbor prostora za postavljanje skulpture u neposrednoj blizini nekadašnje Stambol kapije (nalazila se na današnjem Trgu Republike) približno odgovara mestu na kome je Vasa Čarapić smrtno ranjen pri jurišu. Bronzana skulptura Vase Čarapića izvedena je 1950. godine i iste godine je bila izložena na izložbi ULUS-a. Za potrebe izrade spomenika autor je radio brojne skice i gipsane modele, analizirajući anatomiju i pokret. Skulptura je izvedena kao stojeća muška figura u energičnom iskoraku, u trenutku kada se sprema da isuče mač. Gornji deo tela je pokrenut unapred, dok se na leđima vijori u prostor isturena, naborana dolama, kao kontrateža. Ovakav asimetričan koncept figure zaustavljene u pokretu deo je klasične tradicije, koji u diskurs evropske skulpture biva reinterpretiran tokom renesanse. Postament spomenika izveden je od svetlog kamena, svedeno, u formi monolitnog kubusa, bez dekorativne obrade i sa urezanom inskripcijom postavljenom na frontu, koja sadrži ime: Vasa Čarapić. Podest je prvobitno koncipiran kao kamena, pravougaona površina, blago uzdignuta od nivoa tla i smeštena kao prilaz, ispred spomenika. Kasnije, u sklopu parternog i parkovskog uređenja skvera ispred Ratničkog doma (Dom JNA, danas Dom vojske Srbije) između ulica Francuske i Braće Jugovića, ovaj podest je uklopljen u koncept parkovskog rešenja, čime je površina kamenog podesta značajno smanjena tako da obuhvata plitak prostor oko postamenta. Spomenik je otkriven je 12. avgusta 1951. godine. Jedno je od najuspešnijih umetničkih ostvarenja iz autorovog opusa, u okviru kojeg je najznačajnija javna skulptura. Stanković je izveo niz javnih spomenika u periodu od 1939. godine, kada je otkriven Spomenik kralju Aleksandru u Nišu, do postavljanja Spomenika partizanu ispred Groblja oslobodilaca Beograda 1988. godine. U njihovoj realizaciji autor se kretao u okviru tradicionalne estetike naturalističkih i realističkih figuralnih predstava, a spomenik kulture nosi sve odlike i reprezentuje kvalitete autorske estetike. Pored dominantnog toka obeležavanja sećanja na NOB u vremenu nakon Drugog svetskog rata, proslavljanje praznika iz nacionalne istorije Srbije i obeležavanje sećanja na junake oslobodilačkih ratova podizanjem memorijala spada u novi diskurs posleratne skulptoralne umetnosti, započet pedesetih godina 20. veka. Ovaj proces nadovezivanja tekovina revolucionarne borbe NOB-a na tradiciju oslobodilačke borbe protiv Otomanske imperije, dobija na intenzitetu sa pripremama i obeležavanjem stopedesetogodišnjice Prvog srpskog ustanka.

Ovaj spomenik kulture značajno je delo Radete Stankovića, istaknutog autora, akademskog vajara, kao reprezentativno ostvarenje monumentalne javne skulpture pedesetih godina 20. veka i sećanje na značajne događaje i ličnosti iz nacionalne istorije. Osim izuzetnih estetsko-umetničkih i kulturno-istorijskih vrednosti naglašene patriotske simbolike, spomenik kulture je dominantan likovni motiv i urbani reper na prostoru skvera između ulica Francuske, Braće Jugovića i Bulevara despota Stefana.

3. Zaštićena okolina spomenika kulture obuhvata katastarsku parcelu broj 2283. K.O. Stari grad, u javnoj svojini.

4. Utvrđuju se sledeće mere zaštite spomenika kulture:

1) očuvanje izvornog izgleda, originalnih materijala i natpisa na spomeniku kulture;

2) zabrana radova koji mogu ugroziti statičku stabilnost spomenika kulture;

3) ažurno praćenje stanja, redovno održavanje i čišćenje spomenika kulture;

4) dekorativno osvetljavanje spomenika kulture;

5) očuvanje javnog karaktera spomenika kulture;

6) zabrana postavljanja sredstava javnog oglašavanja na spomenik kulture;

7) redovno održavanje dekorativne flore oko spomenika kulture.

5. Utvrđuju se sledeće mere zaštite zaštićene okoline spomenika kulture:

1) zabrana gradnje i postavljanja trajnih ili privremenih objekata koji svojim gabaritom, volumenom, oblikom ili namenom mogu ugroziti ili degradirati spomenik kulture i njegovu zaštićenu okolinu;

2) zabrana radova koji mogu ugroziti statičku bezbednost spomenika kulture;

3) zabrana postavljanja pokretnih tezgi, kioska i drugih privremenih objekata unutar zaštićene okoline;

4) zabrana prosipanja, odlaganja i privremenog ili trajnog deponovanja otpadnih i opasnih materija;

5) vođenje elektro i TT vodova podzemnim putem;

6) zabrana postavljanja sredstava javnog oglašavanja u zaštićenoj okolini spomenika kulture;

7) urbanističko i komunalno uređenje, hortikulturno opremanje, negovanje dekorativne flore i redovno održavanje prostora zaštićene okoline u funkciji spomenika kulture.

6. Ova odluka stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".