ODLUKA O UTVRĐIVANJU SPOMENIKA KARAĐORĐU U BEOGRADU ZA SPOMENIK KULTURE ("Sl. glasnik RS", br. 12/2019)

1. Spomenik Karađorđu u Beogradu utvrđuje se za spomenik kulture.

2. Spomenik Karađorđu u Beogradu (u daljem tekstu: spomenik kulture), nalazi se na teritoriji opštine Vračar, u Beogradu, na Svetosavskom platou, na katastarskoj parceli broj 1800/1, KO Vračar, u državnoj svojini.

Skulptura za spomenik kulture je izrađena 1954. godine prema modelu istaknutog vajara Sretena Stojanovića, a spomenik je postavljen 1979. godine povodom obeležavanja stosedamdesetpete godišnjice Prvog srpskog ustanka. Postolje spomenika je projektovao arhitekta Zoran Jakovljević. Na spomeniku je predstavljena jedna od najznačajnijih istorijskih ličnosti Srbije, vođa Prvog srpskog ustanka Đorđe Petrović Karađorđe (1768-1817), koji simboliše srpsku revoluciju, borbu za oslobođenje od turske vlasti i utemeljenje moderne srpske države. Đorđe Petrović je bio pripadnik austrijskih frajkora tokom Austrijsko-turskog rata 1787-1791. godine. Za vođu Prvog srpskog ustanka izabran je 1804. godine, da bi kasnije dobio i titulu vožda. Lično je učestvovao i predvodio srpske ustanike u nekoliko bojeva. Po slomu ustanka 1813. godine napustio je Srbiju. U želji da ponovo podigne ustanak, 1817. godine se vratio u Srbiju, ali je tada ubijen. Spomenik Karađorđu postavljen je na zemljano uzvišenje koje simboliše Vračarsko brdo. Bronzana skulptura vožda, predstavljenog po završetku osvajanja Beograda, nalazi se na postolju od prirodnog kamena granita. Skulptura je frontalna i monumentalna. Karađorđe je predstavljen u stojećem stavu, odeven u borbenu narodnu nošnju, sa spuštenim i pripasanim oružjem. Levom rukom drži spuštenu sablju, a dva bodeža i kubura su mu privezani oko pojasa. Visina skulpture je 350 cm, a težina je 2.000 kg. Ličnost vožda predstavljena je realno, strogog i ozbiljnog izraza lica, sa portretskim crtama, po uzoru na dotadašnje slikarske portrete Karađorđa. Iako je u prikazivanju ovako značajne istorijske ličnosti umetnik primenio principe monumentalnosti i reprezentativnosti, skulpturalna predstava je jednostavna i svedena, način modelovanja je uzdržan i smireniji nego kod drugih Stojanovićevih javnih skulptura, forma je čvrsta i glatka, svedena na obradu osnovnih atributa koji opisuju narodnog vođu kao ratnika. Spomenik kulture je postavljen u blizini znamenitog mesta od velikog značaja "Spomenik i groblje oslobodilaca Beograda 1806. godine" u Karađorđevom parku, autentičnog mesta logora ustaničke vojske iz Prvog srpskog ustanka 1806-1807. i ratničkog groblja ustanika.

Spomenik kulture poseduje visoku kulturno-istorijsku i umetničku vrednost, zbog posebnog značaja ličnosti srpske istorije, koja oplemenjuje ambijent višestrukim simboličkim tumačenjem, zatim, kao delo monumentalne skulpture visokih estetskih vrednosti jednog od najistaknutijih srpskih vajara i koje reprezentuje i savremenu jugoslovensku javnu skulpturu sredine XX veka.

3. Zaštićena okolina spomenika kulture obuhvata parcelu broj 1800/1, KO Vračar, u državnoj svojini.

4. Utvrđuju se sledeće mere tehničke zaštite spomenika kulture:

1) Očuvanje izvornog izgleda skulpture i postamenta spomenika, horizontalnih i vertikalnih gabarita, svih konstruktivnih i dekorativnih elemenata i originalnih materijala.

2) Očuvanje javnog karaktera spomenika.

3) Ažurno praćenje stanja skulpture i postamenta spomenika, sa održavanjem.

4) Zabrana radova i aktivnosti koje ugrožavaju statičku stabilnost, pijetet i spomenička svojstva spomenika.

5) Zabrana postavljanja sredstava za oglašavanje na spomeniku.

5. Utvrđuju se sledeće mere tehničke zaštite zaštićene okoline spomenika kulture:

1) Očuvanje javnog karaktera prostora u okviru parcele zaštićene okoline.

2) Ažurno praćenje stanja prostora, održavanje i unapređenje parternog uređenja oko spomenika, korekcija sadnica zelenila radi omogućavanja adekvatnih vizura prema spomeniku, a posebno radi otvaranja i očuvanja glavnih vizura iz pravca Bulevara Oslobođenja i Tiršove ulice.

3) Zabrana gradnje privremenog ili trajnog karaktera u okviru zaštićene okoline spomenika.

4) Zabrana postavljanja objekata privremenog karaktera, izvođenje radova i preduzimanja aktivnosti koje ugrožavaju integritet i reprezentativnost spomenika.

5) Zabrana postavljanja sredstava za oglašavanje u okviru parcele zaštićene okoline.

6. Ova odluka stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".