ZAKONO PROMETU NEPOKRETNOSTI ("Sl. glasnik SRS", br. 15/74 i 14/77) |
ZAJEDNIČKE ODREDBE
Ovim zakonom određuju se postupak i uslovi pod kojima se vrši promet nepokretnosti.
Pod prometom nepokretnosti u smislu ovog zakona podrazumeva se:
1. prenos prava korišćenja i drugih prava na nepokretnosti u društvenoj svojini,
2. prenos prava svojine i drugih prava na nepokretnosti,
3. zasnivanje društvene svojine na nepokretnosti na kojoj postoji pravo svojine i
4. sticanje prava svojine i drugih prava na nepokretnosti u društvenoj svojini.
Nepokretnosti u smislu ovog zakona su zemljišta (poljoprivredno, građevinsko, šume i šumsko) i zgrade.
Poljoprivredna zemljišta u društvenoj svojini ne mogu se otuđivati osim kada je to zakonom određeno.
Šume i šumska zemljišta u društvenoj svojini ne mogu se otuđivati, osim kada je to zakonom određeno.
Građevinska zemljišta u društvenoj svojini ne mogu se otuđivati, ali se na njima mogu sticati prava određena zakonom.
Zgrade u društvenoj svojini mogu se otuđivati pod uslovima određenim zakonom.
Nepokretnosti koje su u opštoj upotrebi nisu u prometu.
Promet nepokretnosti na koje građani imaju pravo svojine slobodan je pod uslovima određenim zakonom.
Udruženja građana i druga građanska pravna lica mogu u skladu sa zakonom sticati pravo svojine na nepokretnosti koje služe ostvarivanju zajedničkih interesa njihovih članova i ciljeva za koje su osnovani, kao i otuđivati nepokretnosti na koje imaju pravo svojine.
Nosioci prava korišćenja na nepokretnosti u društvenoj svojini u smislu ovog zakona su: organizacije udruženog rada, interesne zajednice, društveno-političke zajednice, mesne zajednice, društveno-političke organizacije i druge samoupravne organizacije i zajednice (u daljem tekstu: društvena pravna lica).
Društvena pravna lica iz stava 1. ovog člana mogu pravnim poslom uz naknadu i bez naknade sticati, otuđivati i prenositi nepokretnosti pod uslovima određenim zakonom, a društveno-političke organizacije i druge zakonom određene društvene organizacije mogu sticati samo nepokretnosti koje su im potrebne radi ostvarivanja njihovih zadataka u skladu sa zakonom.
Nosioci prava svojine na nepokretnosti u smislu ovog zakona su: građani, udruženja građana i druga građanska pravna lica (u daljem tekstu: nosioci prava svojine).
Nosioci prava svojine mogu imati pravo svojine na poljoprivredno zemljište, građevinsko zemljište, šume i šumsko zemljište, stambene i poslovne zgrade i stanove i poslovne prostorije kao posebne delove zgrade u granicama i pod uslovima koji su određeni zakonom.
Prenos prava korišćenja zemljišta i šuma u društvenoj svojini uređuje se zakonom.
Otuđenjem zgrade, na kojoj postoji pravo svojine, prenosi se pravo svojine i na zemljište na kome se ona nalazi, kao i na zemljište koje služi za njenu redovnu upotrebu.
Otuđenjem zgrade na kojoj postoji pravo svojine a koja se nalazi na zemljištu u društvenoj svojini stiče se pravo korišćenja na zemljištu dok zgrada na njemu postoji, kao i na zemljištu koje služi za njenu redovnu upotrebu.
Otuđenjem zgrade koja je u društvenoj svojini ne stiče se pravo svojine na zemljištu u društvenoj svojini na kome se zgrada nalazi, ali se stiče pravo korišćenja na tome zemljištu dok zgrada na njemu postoji.
Prenosom prava korišćenja ili otuđenjem poljoprivrednog zemljišta u društvenoj svojini lice na koje se prenosi zemljište ne stiče i pravo korišćenja odnosno pravo svojine na poljoprivrednu zgradu koja se nalazi na tom zemljištu, ako ugovorom nije drukčije određeno.
U prometu mogu biti i posebni delovi zgrada (stanovi i poslovne prostorije) kao i idealni delovi zgrada, stanova i poslovnih prostorija, pod uslovima određenim zakonom.
Ugovor na osnovu koga se prenosi pravo korišćenja ili pravo svojine na nepokretnosti mora biti sačinjen u pismenom obliku, a potpisi ugovorača overeni kod suda.
Ugovor koji nije zaključen u smislu stava 1. ovog člana ne proizvodi pravno dejstvo, ukoliko zakonom nije drukčije određeno.
Ugovor o sticanju i otuđenju nepokretnosti koja ne može biti u prometu, ništav je.
Nosilac prava svojine koji po osnovu nasleđa stekne nepokretnost koja zajedno sa nepokretnošću na koju već ima pravo svojine prelazi maksimum određen zakonom ima pravo da u okviru tog maksimuma izabere onu nepokretnost na koju zadržava pravo svojine.
Odredba stava 1. ovog člana shodno se primenjuje i kad bi nosilac prava svojine trebalo da stekne na osnovu nasleđa nepokretnosti na koje on po zakonu ne može imati pravo svojine.
Za nepokretnost koja je po odredbama st. 1. i 2. ovog člana postala društvena svojina ranijem sopstveniku pripada naknada koja se određuje u visini i na način koji su propisani Zakonom o eksproprijaciji.
Ako je nosilac prava svojine izabrao nepokretnost koju zadržava u svojini, opštinski organ uprave nadležan za imovinsko-pravne poslove utvrdiće rešenjem da je ostala nepokretnost koja prelazi maksimum određen zakonom, postala društvena svojina.
Kad nosilac prava svojine po drugom osnovu, a ne po osnovu nasleđa, stekne nepokretnost preko maksimuma određenog zakonom ili nepokretnost na koju po zakonu ne može imati pravo svojine opštinski organ uprave nadležan za imovinsko-pravne poslove doneće rešenje da ta nepokretnost postaje društvena svojini.
U slučajevima iz stava 1. ovog člana ranijem sopstveniku ne pripada naknada za tu nepokretnost.
Odredbama st. 1. i 2. ovog člana ne dira se u međusobna prava i obaveze ugovornih strana.
Ugovor na osnovu koga je društveno pravno lice otuđilo nepokretnost građaninu, udruženju građana ili drugom građanskom pravnom licu, može se poništiti ako prodajna cena ne dostiže prometnu vrednost nepokretnosti u vreme zaključenja ugovora.
Ugovor na osnovu koga je društveno pravno lice kupilo nepokretnost od građanina, udruženja građana ili drugog građanskog pravnog lica može se poništiti ako kupovna cena prelazi prometnu vrednost kupljene nepokretnosti u vreme njene kupovine.
Primena odredaba st. 1. i 2. ovog člana ne može se ugovorom isključiti.
Stupanjem na snagu ovog zakona prestaje da važi odredba člana 1. tačke 27. Zakona o primeni odredaba saveznih zakona u oblasti društveno-političkog sistema i drugim oblastima za koje je u čl. 16. i 17. Ustavnog zakona za sprovođenje ustavnih amandmana XX do XLI određeno da prestaju da važe najdocnije 31. decembra 1971. godine ("Službeni glasnik SRS", br. 51/71 i 52/73), osim ukoliko se odnosi na primenu odredaba čl. 17a, 17b, 17v i 62a Zakona o prometu zemljišta i zgrada ("Službeni list SFRJ", br. 43/65 i 17/67).
PROMET NEPOKRETNOSTI
Društvena pravna lica mogu među sobom prenositi pravo korišćenja na poljoprivrednom zemljištu.
Društveno pravno lice može pravo korišćenja na građevinskom zemljištu preneti samo na opštinu.
Prenos prava korišćenja na zemljištu odnosno prava upravljanja na šumama i šumskom zemljištu vrši se pod uslovima i na način određen zakonom.
Prenos prava korišćenja na nepokretnosti iz stava 1. ovog člana vrši se bez naknade ili uz naknadu koja se određuje u postupku administrativnog prenosa po odredbama Zakona o eksproprijaciji, a nepokretnosti iz stava 2. ovog člana samo uz naknadu vrednosti ulaganja učinjenih u to zemljište.
Društveno pravno lice može poljoprivredno zemljište dati u zamenu nosiocu prava svojine za drugo zemljište.
Organizacija udruženog rada može prodati nosiocu prava svojine poljoprivredno zemljište u površini do 3 hektara ako to zemljište nije u sastavu veće površine od 3 hektara u društvenoj svojini. Odlukom opštinske skupštine može se propisati da se pojedine vrste poljoprivrednog zemljišta ne mogu prodati nosiocu prava svojine i kada je površina manja od 3 hektara.
Opštinska skupština može dati saglasnost organizaciji udruženog rada da proda poljoprivredno zemljište preko 3 hektara, ako oceni da za to postoji ekonomska opravdanost.
U slučaju prodaje zemljišta iz st. 2. i 3. ovog člana organizacija udruženog rada, dužna je da dobijena novčana sredstva upotrebi za kupovinu drugog poljoprivrednog zemljišta.
Društveno pravno lice može od nosioca prava svojine sticati poljoprivredno zemljište, građevinsko zemljište, šume i šumsko zemljište.
Opština može građevinsko zemljište u društvenoj svojini pod uslovima određenim zakonom davati na korišćenje društvenim pravnim licima, udruženjima građana i drugim građanskim pravnim licima radi podizanja zgrade za njihove potrebe.
Opština može pod uslovima određenim zakonom građevinsko zemljište u društvenoj svojini davati na korišćenje uz naknadu građanima radi podizanja stambene zgrade, poslovne zgrade ili poslovne prostorije.
Rešenje o davanju na korišćenje građevinskog zemljišta donosi opštinski organ uprave nadležan za imovinsko-pravne poslove na osnovu zaključka skupštine opštine donetog na sednici.
Prenosom prava svojine odnosno prava korišćenja na zgradu podignutu na dodeljenom građevinskom zemljištu, na onoga koji stiče zgradu prenosi se i pravo korišćenja zemljišta koje se nalazi pod zgradom i koje služi za redovnu upotrebu te zgrade.
Izuzetno, poljoprivredno zemljište u društvenoj svojini opština može davati na iskorišćavanje bez naknade građanima, udruženjima građana i drugim građanskim pravnim licima radi vršenja poljoprivrednih i drugih radova od opšteg interesa.
Poljoprivredno zemljište dato na iskorišćavanje građaninu po stavu 1. ovog člana ne može sa drugim zemljištem koje on ima u posedu preći zakonom utvrđeni maksimum zemljišta.
Rešenje o davanju na iskorišćavanje poljoprivrednog zemljišta donosi opštinski organ uprave nadležan za imovinsko-pravne poslove na osnovu zaključka skupštine opštine donetog na sednici.
Uslovi pod kojima se poljoprivredno zemljište daje na iskorišćavanje po stavu 1. ovog člana utvrđuju se ugovorom.
Društvena pravna lica mogu međusobno sticati i otuđivati zgrade i posebne delove zgrada pravnim poslom uz naknadu ili bez naknade.
Društvena pravna lica mogu građanima i građanskim pravnim licima samo uz naknadu otuđivati zgrade i posebne delove zgrada.
Društvena pravna lica mogu prodavati nosiocu prava svojine porodične stambene zgrade i stanove za gotov novac ili na otplatu.
Prodaja na otplatu stambenih zgrada i stanova u društvenoj svojini može se vršiti samo pod sledećim uslovima: da kupac učestvuje sopstvenim sredstvima najmanje sa 25% od ugovorene cene, da iznos učešća kupac uplatu u roku od 6 meseci po zaključenju ugovora o kupoprodaji, da rok otplate nije duži od 20 godina, a da kamatna stopa bude u visini stope na bankarske kredite za stambenu izgradnju, a ne niža od 3% i da otplata teče najkasnije od prvog narednog meseca po zaključenju ugovora.
Nosilac prava svojine ne može otuđivati porodičnu stambenu zgradu niti stan pre nego što izvrši obaveze predviđene u stavu 2. ovog člana.
Društvena pravna lica mogu nosiocu prava svojine prodati poslovnu zgradu ili poslovnu prostoriju koja mu je potrebna za vršenje samostalne delatnosti ličnim radom.
(Brisan)
Novčani iznos dobijen za prodatu zgradu ili posebni deo zgrade, organizacija udruženog rada je dužna uneti u odgovarajući fond.
Prodaja nepokretnosti od strane organizacija udruženog rada, društveno-političkih zajednica i mesnih zajednica, građanima, udruženjima građana i drugim građanskim pravnim licima vrši se putem javnog nadmetanja, odnosno putem pribavljanja pismene ponude, a putem neposredne pogodbe samo kada je prodaja putem javnog nadmetanja odnosno putem stavljanja pismenih ponuda ostala bezuspešna.
Ugovor o kupoprodaji zaključen protivno odredbi stava 1. ovog člana ništav je.
Ako sopstvenik poljoprivrednog zemljišta ne može pravo svojine da dokaže izvodom iz zemljišnih knjiga ili drugih javnih knjiga u koje se upisuje pravo svojine na nepokretnostima ili pravosnažnim rešenjem donetim na osnovu Zakona o raspravljanju imovinskih odnosa nastalih samovlasnim zauzećem zemljišta u društvenoj svojini, on može zemljište prodati radnoj organizaciji na osnovu potvrde opštinskog organa uprave nadležnog za imovinsko-pravne poslove da je sopstvenik tog zemljišta.
Radi dobijanja potvrde iz stava 1. ovog člana sopstvenik zemljišta je dužan dokazati:
1. da je svojinu na zemljište stekao po jednom od pravnih osnova po kojima se stiče pravo svojine na nepokretnosti;
2. da su on i njegovi pravni prethodnici u stalnom posedu zemljišta najmanje od 6. aprila 1941. godine;
3. da se ne vodi sudski spor o svojini na tom zemljištu, odnosno da nije predmet izvršenja.
Lice koje posle prodaje zemljišta izvršene u smislu stava 1. ovog člana dokaže svoje pravo svojine na prodatom zemljištu, ne može zahtevati njegovu predaju u posed pre nego što organizaciji udruženog rada naknadi vrednost investicija izvršenih na tom zemljištu.
Ugovor o kupoprodaji i potvrda iz st. 1. i 2. ovog člana služe kao isprava za upis društvene svojine i prava korišćenja organizacije udruženog rada u zemljišne i druge javne knjige.
Građani, udruženja građana i druga građanska pravna lica mogu se jednostranom izjavom odreći prava svojine na nepokretnosti u korist društvene zajednice, ako na istoj nema tereta ili ako na istoj postoje samo stvarne službenosti.
Izjava o odricanju od prava svojine iz stava 1. ovog člana daje se opštinskom organu uprave nadležnom za imovinsko-pravne poslove i to usmeno na zapisnik ili ispravom overenom od nadležnog organa.
Odredbe člana 28. ovog zakona o izdavanju potvrde o pravu svojine, o pravima trećeg lica i o upisu društvene svojine i prava korišćenja primenjuju se shodno i na odricanje od svojine po odredbi stava 1. ovog člana.
Za pravne radnje u postupku povodom prenosa prava svojine po ovom članu ne plaća se taksa.
Pod prometnom vrednošću porodičnih stambenih zgrada i stanova u društvenoj svojini u smislu člana 14. ovog zakona podrazumeva se tržišna cena odgovarajućih neuseljenih zgrada odnosno posebnih delova zgrade koja se postiže u vreme prodaje na odgovarajućem mestu u gradu, odnosno naselju, a pod prometnom vrednošću zemljišta podrazumeva se tržišna cena odgovarajućeg zemljišta u istom mestu ili u bližoj okolini.
Opštinska skupština može u skladu sa mesnim prilikama propisati način utvrđivanja tržišne cene u smislu stava 1. ovog člana.
Primerak ugovora iz člana 14. ovog zakona ugovorači su dužni da u roku od 15 dana po zaključenju ugovora dostave javnom pravobraniocu opštine na čijoj se teritoriji nepokretnost nalazi.
Sud ne može overiti potpise na ugovoru bez dokaza da je nadležnom javnom pravobraniocu ugovor dostavljen.
Opština na čijoj se teritoriji nepokretnost nalazi, preko javnog pravobranioca podneće tužbu za poništaj ugovora u roku od jedne godine od dana prijema ugovora, ako nađe da je ugovor o kupoprodaji nepokretnosti zaključen pod uslovima koji su za kupca odnosno prodavca povoljniji od uslova propisanih u članu 14. i članu 23. stav 2. ovog zakona.
Ugovor o kupoprodaji ostaje na snazi ako se u postupku koji je pokrenuo javni pravobranilac saobrazi odredbama ovog zakona.
Odredbama st. 1. i 2. ovog člana ne dira se u prava ugovornih strana da zahtevaju poništaj ugovora po opštim pravilima imovinskog prava.
Uz zahtev za poništaj ugovora po članu 32. ovog zakona, društveno-politička zajednica tražiće i povraćaj nepokretnosti od kupca.
Zahtev za povraćaj nepokretnosti može se postaviti i prema trećem licu, ako je ono prilikom sticanja nepokretnosti bilo nesavesno.
Ako se zahtev za povraćaj nepokretnosti ne može sa uspehom postaviti prema trećem licu, društveno-politička zajednica može od kupca zahtevati razliku do iznosa prometne vrednosti koju je nepokretnost imala u vreme prodaje.
Ugovor o prodaji i kupovini nepokretnosti u ime opštine ili grada zaključuje lice koje odredi skupština opštine ili grada.
Ugovor iz stava 1. ovog člana zaključuje se na osnovu opšteg akta donetog na sednici skupštine, ili ako takav akt nije donet, na osnovu pojedinačnog akta skupštine ili organa koji skupština ovlasti za donošenje takvog akta.
Skupština opštine ili grada svojom odlukom propisuje način zaključenja ugovora o kupovini stanova iz sredstava zajedničke potrošnje organa uprave i organizacija koje vrše poslove od interesa za opštinu.
Ugovor o prodaji i kupovini nepokretnosti u ime Republike zaključuje starešina organa uprave nadležan za poslove finansija, na osnovu akta Republičkog izvršnog veća.
Stručne i administrativne poslove iz prethodnog stava vrši republički organ nadležan za imovinsko-pravne poslove.
Izuzetno ugovor o kupovini stanova iz sredstava zajedničke potrošnje republičkih organa i organizacija koje vrše poslove od interesa za Republiku zaključuje starešina republičkog organa odnosno organizacije, na osnovu odluke organa upravljanja.
Pre zaključenja ugovora o prodaji i kupovini nepokretnosti koji opština odnosno Republika zaključuje sa nosiocem prava svojine, pribaviće se mišljenje javnog pravobranioca o pravnoj valjanosti tog pravnog posla.
Promet nepokretnosti u društvenoj svojini vrši se po odredbama ovog zakona i Zakona o prometu društvenih sredstava osnovnih organizacija udruženog rada ("Službeni list SFRJ" br. 22/73).
Odredbe člana 14. i člana 23. stav 2. ovog zakona ne odnose se na prvu prodaju porodičnih stambenih zgrada i stanova proizvedenih za tržište.
Kao poljoprivredno zemljište u smislu ovog zakona smatraju se njive, vrtovi, voćnjaci, vinogradi, livade, pašnjaci i trstici, kao i drugo zemljište koje bi po svojoj nameni i ekonomskim uslovima najkorisnije služilo opštim interesima ako bi se iskorišćavalo za poljoprivrednu proizvodnju.
Građevinskim zemljištem u smislu ovog zakona smatra se zemljište koje se nalazi u gradovima i naseljima gradskog karaktera i koje je urbanističkim planom ili odlukom opštinske skupštine koja taj plan zamenjuje određeno za izgradnju stambenih, privrednih, komunalnih i drugih objekata i zemljište na drugom području koje je odlukom opštinske skupštine u skladu sa zakonom predviđeno za drugu kompleksnu izgradnju.
Pod šumom u smislu ovog zakona podrazumeva se zemljište obraslo šumskim drvećem.
Pod šumskim zemljištem podrazumeva se zemljište koje bi po svojim prirodnim i ekonomskim uslovima najkorisnije služilo opštim interesima ako bi se na njemu gajila šuma
Drvoredi, šumski rasadnici, parkovi u naseljenim mestima, zaštitni pojasevi, kao i grupe šumskog drveća na površini do 5 ari ne smatraju se šumama u smislu ovog zakona.
PRAVO PREČE KUPOVINE NEPOKRETNOSTI
Sopstvenik građevinskog zemljišta koji namerava prodati to zemljište dužan je prethodno ga ponuditi na prodaju opštini na čijoj se teritoriji zemljište nalazi.
Sopstvenik građevinskog zemljišta podnosi opštini pismenu ponudu u kojoj mora navesti podatke o zemljištu (broj katastarske parcele, površina, kultura, bliža lokacija), kao i cenu i ostale uslove pod kojima je voljan to zemljište prodati.
Ponuda iz stava 2. ovog člana može se dati usmeno u zapisnik kod nadležnog organa opštine.
Nadležni organ opštine potvrđuje prijem kao dokaz da je ponuda učinjena.
Ako organ iz prethodnog člana ne postigne sa sopstvenikom sporazum o kupoprodaji ponuđenog zemljišta u roku od 30 dana od dana kada je ponuda učinjena smatra se da opština nije prihvatila ponudu, pa ponuđač može to zemljište prodati drugom licu, ali ne pod povoljnijim uslovima od onih pod kojima ga je ponudio opštini.
Ako sopstvenik ponuđeno zemljište ne proda drugom licu u roku od godine dana od isteka roka za prihvatanje ponude, u slučaju ponovne prodaje dužan je postupiti po odredbi prethodnog člana.
Sud će odbiti zahtev za overu potpisa ugovorača o prodaji građevinskog zemljišta ako sopstvenik ne priloži dokaz da je istekao rok iz stava 1. ovog člana.
Sopstvenik ili pravno lice koje namerava prodati poljoprivredno zemljište dužno je da ga prethodno ponudi organizaciji udruženog rada koja se bavi poljoprivrednom proizvodnjom.
Sopstvenik ili pravno lice iz stava 1. ovog člana dužno je da putem oglasa na uobičajeni način obavesti o tome organizacije udruženog rada koje se bave poljoprivrednom proizvodnjom. U oglasu moraju biti navedeni katastarski podaci za predmetnu parcelu kao i cena.
Po isteku 15 dana od dana isticanja oglasa a na zahtev sopstvenika ili pravnog lica iz stava 1. ovog člana, organizacija iz stava 2. ovog člana dužna je da u roku od 7 dana izda potvrdu da nije zainteresovana za kupovinu zemljišta koje je navedeno u oglasu.
Ako organizacija iz stava 2. ovog člana ne izda potvrdu iz stava 3. ovog člana sopstvenik ili pravno lice može to zemljište prodati drugom licu, ali ne pod povoljnijim uslovima od onih pod kojima ga je ponudilo ovoj organizaciji.
Sud će odbiti zahtev za overu potpisa ugovorača o prodaji poljoprivrednog zemljišta ako sopstvenik ili pravno lice ne priloži dokaz da je postupilo u smislu odredaba st. 2. i 3. ovog člana.
Sopstvenik šume ili šumskog zemljišta koji namerava prodati to zemljište dužan je prethodno ponuditi ga na prodaju organizaciji udruženog rada koja upravlja šumama u društvenoj svojini odnosno organizaciji udruženog rada čija je pretežna delatnost gazdovanje šumama u društvenoj svojini na tom području.
Pri prodaji šume i šumskog zemljišta na kojima postoji pravo svojine primenjivaće se odredbe člana 44. ovog zakona.
Sopstvenik ili pravno lice koje namerava da proda porodičnu stambenu zgradu ili stan kao poseban deo zgrade, dužan je tu zgradu ili stan ponuditi na prodaju nosiocu stanarskog prava, odnosno organizaciji koja upravlja stanovima u društvenoj svojini ako nema nosioca stanarskog prava.
Prodavac iz stava 1. ovog člana dužan je ponudu učiniti preporučenim pismom ili podneskom preko suda i saopštiti cenu i uslove prodaje.
Ako nosilac stanarskog prava kome je ponuda učinjena u određenom roku ne prihvata ponudu iz stava 1. ovog člana sopstvenik je dužan tu ponudu učiniti organizaciji koja upravlja stanovima u društvenoj svojini.
Idealni suvlasnici imaju pravo preče kupovine na idealnim delovima stanova i poslovnih prostorija.
Ako lice kome je ponuda učinjena ne izjavi u roku od 30 dana da prihvata ponudu, ponuđač može zgradu ili poseban deo zgrade prodati drugome, ali samo pod istim uslovima ili za višu cenu.
Kad se prema uslovima ponude cena ima u celini ili delimično isplatiti u gotovu, izjava o prihvatanju može imati dejstvo samo ako lice kome je ponuda učinjena položi u roku iz stava 5. ovog člana na depozit kod opštinskog suda na čijem se području nalazi zgrada jednu polovinu iznosa koji se prema ponudi ima isplatiti u gotovu.
Ugovor o prodaji i kupovini ima se zaključiti u roku od 30 dana od dana prihvatanja ponude.
Ako građanin ili pravno lice proda porodičnu stambenu zgradu ili stan kao posebni deo zgrade a ne učini ponudu nosiocu stanarskog prava u smislu člana 46. ovog zakona, nosilac stanarskog prava može sudskim putem zahtevati da se prodaja poništi i da sopstvenik njemu pod istim uslovima proda porodičnu stambenu zgradu ili taj stan kao posebni deo zgrade.
Tužba zbog povrede prava preče kupovine može se podići u roku od 30 dana od dana kada je nosilac stanarskog prava saznao za prodaju i za uslove prodaje.
Bez obzira kad je nosilac stanarskog prava saznao za prodaju i uslove prodaje, tužba zbog povrede prava preče kupovine ne može se podneti po isteku 6 meseci od dana izvršenog prenosa u zemljišnim knjigama, a po isteku jedne godine od toga dana, ako su mu zgrada ili posebni deo zgrade bili ponuđeni za višu cenu od one po kojoj je prodaja izvršena ili uz teže uslove, ili je prodaja prikrivena zamenom, poklonom ili na drugi način.
Tužilac je dužan u roku za podizanje tužbe zbog povrede prava preče kupovine položiti kod opštinskog suda na čijem se području nalazi zgrada iznose na ime kupovne cene koji su prema zaključenom ugovoru dospeli za plaćanje do dana podnošenja tužbe.
Ako nosilac stanarskog prava kome je ponuda učinjena ne prihvati ponudu u određenom roku kao i ako nema nosioca stanarskog prava sopstvenik je dužan da tu ponudu učini organizaciji koja upravlja stanovima u društvenoj svojini.
Postupak po ponudi učinjenoj u smislu stava 1. ovog člana sprovodi se u svemu po odredbama čl. 46. i 47. ovog zakona.
POSTUPAK ODUZIMANJA NEPOKRETNOSTI NA KOJOJ POSTOJI PRAVO SVOJINE STEČENE PREKO PROPISANOG MAKSIMUMA
Nosilac prava svojine koji na nepokretnosti stekne pravo svojine preko propisanog maksimuma, dužan je to prijaviti opštinskom organu uprave nadležnom za imovinsko-pravne poslove u roku od 30 dana od dana kada je za to saznao.
Odredba stava 1. ovog člana primenjuje se i kad prestane uslov pod kojim je nosilac prava svojine mogao imati to pravo na određenu nepokretnost, kao i kad građanin po bilo kom osnovu dođe u posed poljoprivrednog zemljišta preko propisanog maksimuma.
Nosilac prava svojine koji po osnovu nasleđa stekne nepokretnost koja zajedno sa nepokretnošću na koju već ima pravo svojine prelazi maksimum određen zakonom, ima pravo da, u okviru tog maksimuma izabere onu od svih tih nepokretnosti na koju zadržava pravo svojine.
Izjavu kojom vrši izbor u smislu stava 1. ovog člana nosilac prava svojine može dati u prijavi viška (član 49. stav 1) ili u naknadnom roku koji mu odredi opštinski organ uprave nadležan za imovinsko-pravne poslove, a koji ne može biti kraći od 15 dana.
Ako je nosilac prava svojine izabrao nepokretnost koju zadržava u svojini, opštinski organ uprave nadležan za imovinsko-pravne poslove utvrdiće rešenjem da je ostala nepokretnost koja prelazi maksimum određen zakonom, postala društvena svojina.
Ako nosilac prava svojine nije učinio izbor, opštinski organ uprave nadležan za imovinsko-pravne poslove rešenjem će odrediti koja nepokretnost iz nasleđenog viška postaje društvena svojina.
Odredbe st. 1. do 4. ovog člana shodno se primenjuju i kad bi nosilac prava svojine trebalo da stekne na osnovu nasleđa nepokretnost na koju on po zakonu ne može imati pravo svojine.
POSTUPAK ZEMLJIŠNO-KNJIŽNOG I OSTAVINSKOG SUDA
Sudovi i drugi državni organi dužni su po službenoj dužnosti paziti na ništavost ugovora po ovom zakonu.
U postupku zemljišno-knjižnog prenosa prava svojine na poljoprivrednom zemljištu, šumi i šumskom zemljištu na građanina, sud je po službenoj dužnosti dužan starati se da se prikupe podaci o veličini zemljišnog poseda kupca i drugi potrebni podaci.
U tu svrhu sud će od kupca zahtevati da podnese isprave iz kojih će se videti koliki je njegov zemljišni posed, da li je zemljište za koje on zahteva prenos prava svojine poljoprivredno ili nije, kao i druge isprave kojima se dokazuju činjenice i okolnosti od značaja za pravilnu primenu ovog zakona.
Ako sud u postupku zemljišno-knjižnog prenosa prava svojine na zemljište u korist građanina nađe da je kupac došao u posed zemljišta preko zakonom utvrđenog maksimuma, dužan je pre nego što izvrši prenos upozoriti kupca na to, a u slučaju da kupac ostane pri zahtevu za prenos, sud će prenos izvršiti i o tome izvestiti skupštinu opštine.
U slučajevima u kojima društveno-politička zajednica kupuje nepokretnost od građana, njihovih udruženja i drugih građanskih pravnih lica odnosno kada prodaje, sud je dužan utvrditi da li je nadležni javni pravobranilac dao mišljenje o pravnoj valjanosti ugovora.
Ako javni pravobranilac nije dao mišljenje, sud će o tome izvestiti nadležnog javnog pravobranioca i odložiće izvršenje prenosa dok ovo mišljenje ne bude dato, a najduže za tri meseca. Ako javni pravobranilac ne da mišljenje u određenom roku sud će izvršiti prenos svojine.
Odredbe ove glave o zemljišno-knjižnom prenosu primenjuju se i na prenos svojine na nepokretnostima u drugim javnim knjigama u koje se upisuje svojina na nepokretnostima.
Kad predmet zaostavštine čine nepokretnosti, ostavinski sud dostaviće prepis rešenja o nasleđivanju i opštinskom organu uprave nadležnom za imovinsko-pravne poslove.
KAZNENE ODREDBE
Ko se bavi preprodajom nepokretnosti, ili ko se neovlašćeno bavi posredovanjem u prometu nepokretnosti, kazniće se za krivično delo zatvorom i novčanom kaznom.
Ko stekne pravo svojine na nepokretnost preko propisanog maksimuma, a ne prijavi to nadležnom opštinskom organu u roku od 30 dana od dana kada je za to saznao, kazniće se za krivično delo novčanom kaznom ili zatvorom do 6 meseci i novčanom kaznom.
Istom kaznom kazniće se lice koje u roku od 30 dana ne podnese nadležnom opštinskom organu prijavu o tome da je prestao uslov pod kojim je ono moglo imati pravo svojine na određenu nepokretnost, kao i lice koje je po drugom osnovu, a ne po osnovu svojine, došlo u posed viška poljoprivrednog zemljišta preko propisanog maksimuma.
Rok iz stava 2. ovog člana počinje teći od dana saznanja za prestanak uslova, odnosno od dana saznanja za višak poseda.
Organizacija udruženog rada koja zaključi ugovor o prodaji nepokretnosti koja po ovom zakonu ne može biti u prometu, kazniće se za privredni prestup novčanom kaznom do 100.000 dinara.
Za radnju iz stava 1. ovog člana kazniće se za privredni prestup novčanom kaznom do 5.000 dinara i odgovorno lice u organizaciji udruženog rada.
Novčanom kaznom do 2.000 dinara kazniće se za prekršaj odgovorno lice u državnom organu koje zaključi ugovor o prodaji i kupovini nepokretnosti koje po ovom zakonu društveno-politička zajednica ne može prodati ili kupiti.
Novčanom kaznom do 50.000 dinara kazniće se za prekršaj društveno pravno lice koje ne podnese javnom pravobraniocu ugovor o prodaji porodične stambene zgrade odnosno stana shodno odredbama člana 31. ovog zakona.
Za prekršaj iz stava 1. ovog člana kazniće se novčanom kaznom do 10.000 dinara odgovorno lice koje je ugovor zaključilo.
PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE
Ugovori o prometu nepokretnosti koji su zaključeni pre stupanja na snagu ovog zakona ako nisu izvršeni među strankama ostaju na snazi ako ugovorači izvrše overu potpisa na ugovoru u roku od tri meseca od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Danom stupanja na snagu ovog zakona prestaje da važi Zakon o posebnim uslovima prodaje stambenih zgrada i stanova u društvenoj svojini ("Službeni glasnik SRS", br. 26/72), kao i odredbe o pravu preče kupovine nepokretnosti u republičkim propisima.
Postupak započet po odredbama Zakona o posebnim uslovima prodaje stambenih zgrada i stanova u društvenoj svojini dovršiće se po odredbama toga zakona.
Odredbe čl. 1. do 15. ovog zakona primenjivaće se jedinstveno na celoj teritoriji Republike u smislu člana 300. Ustava Socijalističke Republike Srbije.
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Socijalističke Republike Srbije".