PROGRAM PRAĆENJA KVALITETA POVRŠINSKIH VODA NA TERITORIJI GRADA NIŠA ZA 2019/2020. GODINU ("Sl. list grada Niša", br. 15/2019)

 

I - OSNOVE PROGRAMA

Vode predstavljaju dobro u opštoj upotrebi na koje imaju pravo svi, ali ni u kom slučaju se ne mogu tretirati kao dar prirode kojim se slobodno raspolaže. Zbog značaja voda i njihovog višenamenskog korišćenja, one uživaju posebnu zaštitu i koriste se na način propisan zakonom.

Zakonom o zaštiti životne sredine su date osnovne smernice zaštite voda. Članom 23. ovog Zakona definisano je da se zaštita i korišćenje voda ostvaruje integralnim upravljanjem vodama, preduzimanjem mera za njihovo očuvanje i zaštitu u skladu sa posebnim zakonom. Integralno upravljanje vodama ostvaruje se u skladu sa Zakonom o vodama ("Službeni glasnik RS", br. 30/10, 93/12 i 101/16).

Površinske vode na teritoriji grada Niša, izložene su uticajima različitih koncentrisanih i rasutih zagađivača. Prirodni i antropogeni uslovi u kojima se nalaze površinske vode ovog područja, zahtevaju monitoring njihovog kvaliteta.

Na osnovu člana 69. i 70. Zakona o zaštiti životne sredine kojima je definisano da jedinica lokalne samouprave obezbeđuje kontinualnu kontrolu i praćenje stanja životne sredine donošenjem i realizacijom programa monitoringa za svoju teritoriju, a da se monitoring vrši sistematskim praćenjem vrednosti indikatora zaštite životne sredine, pripremljen je Program praćenja kvaliteta površinskih voda na teritoriji grada Niša za 2019/2020. godinu, koji je zasnovan i na rezultatima monitoringa iz prethodnih godina.

Rezultati monitoringa površinskih voda pouzdano će ukazati na izvore zagađenja i stepen njihovog uticaja na degradaciju vodenih ekosistema.

II - CILJ PROGRAMA

Cilj realizacije Programa praćenja kvaliteta površinskih voda je dobijanje informacija o kvalitetu površinskih voda na teritoriji grada Niša, potrebnih za planiranje mera zaštite od neželjenih efekata zagađenja, upravljanje rizikom putem preventivnog delovanja u cilju zaštite zdravlja ljudi i zaštite životne sredine.

Praćenje kvaliteta površinskih voda predstavlja značajan element upravljanja vodama, a ogleda se u praćenju ekološkog statusa sa primarnim ciljem unapređenja kvaliteta površinskih voda, kako na lokalnom tako i na nacionalnom nivou.

Praćenje kvaliteta površinskih voda je osnova za dobijanje informacija o kvalitetu površinskih voda na teritoriji grada Niša.

III - MERNA MESTA, LISTA PARAMETARA I DINAMIKA UZORKOVANJA

Programom praćenja kvaliteta površinskih voda na teritoriji grada Niša utvrđuje se broj vodnih tela i broj i raspored mernih mesta, obim, vrsta i učestalost merenja, indikatori zagađenja i njihovo praćenje, lista parametara kontrole kvaliteta površinskih voda, dinamika praćenja, kao i način dostavljanja podataka, odnosno izveštavanja.

Na osnovu podataka dobijenih višegodišnjim praćenjem i ispitivanjem i na osnovu iskustava monitoringa, Programom praćenja kvaliteta površinskih voda na teritoriji grada Niša za 2019/2020. godinu, predviđeno je praćenje kvaliteta sledećih vodnih tela: reke Nišave, Južne Morave, Kutinske reke, Toponičke i Jelašničke reke. Odlukom o utvrđivanju Popisa voda I reda ("Službeni glasnik RS", br.83/10), navedeni vodotoci pripadaju vodotocima I reda, osim Jelašničke reke koja nije u navedenom popisu.

Praćenjem su obuhvaćena vodna tela na širem području grada Niša, na kojima se kontrola obavlja na sledećim mernim mestima:

	Red. br.	Merno mesto
Reka Nišava	1.	Nišava, most na potezu od Sićeva prema selu Manastir
	2.	Nišava, u delu vodotoka kod JKP "Naissus"
	3.	Nišava, 100m uzvodno od uliva iz kolektora otpadnih voda
	4.	Nišava, 300m nizvodno od uliva iz glavnog kolektora otpadnih voda
	5.	Nišava, 100m pre uliva u Južnu Moravu
Južna Morava	1.	Južna Morava, 100m nizvodno od mosta u selu Mramor
	2.	Južna Morava, u nivou sela Mezgraja 100m nizvodno od Železničkog mosta
Kutinska reka	1.	Kutinska reka, most kod Lazarevog sela
	2.	Kutinska reka, pružni prelaz kod "Nissal"
Toponička reka	1.	Toponička reka, 100m uzvodno od uliva otpadnih voda Specijalne psihijatrijske bolnice u Gornjoj Toponici
	2.	Toponička reka, 300m nizvodno od uliva otpadnih voda Specijalne psihijatrijske bolnice u Gornjoj Toponici
Jelašnička reka	1.	Jelašnička reka, pre crkve u selu Gornja Studena
	2.	Jelašnička reka, most na ulazu u selo Jelašnica iz pravca Niške Banje

Sa navedenom dinamikom uzorkovanja bio bi ispitan 91 uzorak.

U skladu sa Uredbom o graničnim vrednostima zagađujućih materija u površinskim i podzemnim vodama i sedimentu i rokovima za njihovo dostizanje ("Službeni glasnik RS", br. 50/12), listu parametara kontrole, koji će se ispitivati u uzorcima površinskih voda, čine sledeći fizičko - hemijski i mikrobiološki parametri:

PARAMETAR	JEDINICE MERE
OPŠTI
pH
Suspendovane materije	mg/l
Kiseonični režim
Rastvoreni kiseonik	[mg O2/l]
Zasićenost vode kiseonikom	%
-nestratifikovana voda
BPK5	[mg O2/l]
HPK (bihromatna metoda)	[mg O2/l]
Ukupni organski ugljenik (TOC ili UV ekstincija na 254nm)	[mg/l]
NUTRITIJENTI
Ukupan azot	[mg N/l]
Nitrati	[mg N/l]
Nitriti	[mg N/l]
Amonijum jon	[mg N/l]
Ukupan fosfor	[mg P/l]
Ortofosfati	[mg P/l]
SALINITET
Hloridi	[mg/l]
Ukupni zaostali hlor (parametar je predviđen za salmonidne i ciprinidne površinske vode - I i II klasa voda)	[mg/l HOCl]
Sulfati	[mg/l]
Ukupna mineralizacija	[mg/l]
Elektroprovodljivost na 20°C	[mS/cm]
METALI
Arsen	[μg/l]
Bor	[μg/l]
Bakar	[μg/l]
Cink	[μg/l]
Hrom (ukupni)	[μg/l]
Gvožđe (ukupno)	[μg/l]
Mangan (ukupni)	[μg/l]
ORGANSKE SUPSTANCE
Fenolna jedinjenja fenoli - C2H5OH	[μg/l]
Naftni ugljovodonici
Površinski aktivne materije (kao laurilsulfat)	[μg/l]
MIKROBIOLOŠKI PARAMETRI
Fekalni koliformi	cfu/100ml
Ukupni koliformi	cfu/100ml
Crevne enterokoke	cfu/100ml
Broj aerobnih heterotrofa (metoda Kohl)	cfu/1ml

Lista metoda i standarda koji se koriste za uzorkovanje površinskih voda, analizu uzoraka i obradu podataka obuhvata spisak referentnih metoda i standarda koji će se koristiti pri realizaciji programa za uzorkovanje, analizu uzoraka, kao i za ocenjivanje vrednosti koncentracija.

Stručna akreditovana institucija koja vrši ispitivanje površinskih voda u obavezi je da u izveštaju o ispitivanju površinskih voda navede listu metoda i standarda koji se koriste za uzorkovanje površinskih voda, analizu uzoraka i obradu podataka. Tumačenje rezultata ispitivanja vrši se na osnovu važeće zakonske regulative.

Uzorkovanje površinskih voda vršiće se u toku 2019. godine i u 2020. godini. Dinamika uzorkovanja podrazumeva kvartalno (sezonsko) uzorkovanje i ispitivanje.

U periodu trećeg kvartala 2019. godine (jul, avgust i septembar) - uzorkovanje će se vršiti u sva tri meseca.

U periodu četvrtog kvartala 2019. godine (oktobar, novembar i decembar) - uzorkovanje će se vršiti u jednom od ova tri meseca.

U periodu prvog kvartala 2020. godine (januar, februar i mart) - uzorkovanje će se vršiti u jednom od ova tri meseca.

U periodu drugog kvartala 2020. godine (april, maj i jun) - uzorkovanje će se vršiti u dva od ova tri meseca.

Vremenski periodi uzorkovanja i ispitivanja površinskih voda biće definisani operativnim planom dinamike realizacije od strane stručne akreditovane institucije koja vrši ispitivanje kvaliteta površinskih voda.

IV - IZVEŠTAVANJE O SPROVOĐENJU PROGRAMA

Izveštaj o monitoringu površinskih voda sadrži: broj vodnih tela i broj i raspored mernih mesta, položaj mernih mesta, listu analiziranih parametara, listu metoda i standarda koji se koriste za uzorkovanje površinskih voda, granične vrednosti fizičko - hemijskih i mikrobioloških parametara propisanog statusa, rezultate analize uzoraka i obrade podataka, procenu ekološkog statusa površinskih voda na osnovu analiziranih parametara, podatke o stručnoj akreditovanoj instituciji koja vrši ispitivanje kvaliteta površinskih voda.

Podaci o uzorkovanju i rezultati laboratorijskog ispitivanja kvaliteta površinskih voda na teritoriji grada Niša dostavljaju se u skladu sa dinamikom realizacije Programa, kroz izveštaje Sekretarijatu za zaštitu životne sredine, najkasnije u roku od 20 dana po isteku meseca u kome je vršeno uzorkovanje i ispitivanje, dva primerka u pisanoj formi i u elektronskoj formi.

Godišnji izveštaji o rezultatima ispitivanja kvaliteta površinskih voda na teritoriji grada Niša u 2019. i 2020. godini dostavljaju se u roku od 40 dana od završetka izveštajnog perioda, za svaku kalendarsku godinu. Uz Godišnji izveštaj za 2020. godinu dostaviti i Konačni izveštaj koji će obuhvatiti period realizacije Programa (2019/2020. godina).

Rezultati analize uzoraka površinskih voda prikazuju se u izveštaju tabelarno, grafički (mapiranje mernih mesta ispitivanja) i tekstualno, sa zaključkom o stanju površinskih voda, predlogom mera, kao i opisom načina i predloga dinamike daljih ispitivanja površinskih voda.

Izveštaji sa podacima o kvalitetu površinskih voda na teritoriji grada Niša potrebno je da budu u formi pogodnoj za unos u informacioni sistem. Uz izveštaje o uzorkovanju i rezultatima laboratorijskog ispitivanja, potrebno je u elektronskom obliku, dostaviti i skraćenu verziju izveštaja, prilagođenu za objavljivanje na Internet stranici Sekretarijata za zaštitu životne sredine http://zivotnasredina.co.rs/, dok Godišnji izveštaji treba da sadrže stručna tumačenja rezultata ispitivanja kvaliteta površinskih voda na teritoriji grada Niša.

Podaci dobijeni realizacijom Programa praćenja kvaliteta površinskih voda dostavljaju se Agenciji za zaštitu životne sredine do 31. marta tekuće godine za prethodnu godinu i koriste se za ocenjivanje kvaliteta površinskih voda i sastavni su deo informacionog sistema zaštite životne sredine.

V - AKTIVNOSTI ZA REALIZACIJU PROGRAMA

Realizacija Programa praćenja kvaliteta površinskih voda na teritoriji grada Niša za 2019/2020. godinu reka Nišave, Južne Morave, Kutinske reke, Toponičke i Jelašničke reke obuhvata tri faze:

I faza - Donošenje Programa praćenja kvaliteta površinskih voda na teritoriji grada Niša za 2019/2020. godinu od strane Gradskog veća Grada Niša;

II faza - Izbor stručne akreditovane institucije, koja će vršiti praćenje kvaliteta površinskih voda sprovođenjem postupka javne nabavke i potpisivanje Ugovora;

III faza - Realizacija Programa od strane izabrane stručne akreditovane institucije.

Sredstva za sprovođenje Programa obezbeđena su u budžetu Grada Niša - Budžetskom fondu za zaštitu životne sredine, u skladu sa Odlukom o budžetu Grada Niša za 2019. godinu ("Službeni list Grada Niša", br. 118/18) i Programom korišćenja sredstava budžetskog fonda za zaštitu životne sredine Grada Niša za 2019. godinu ("Službeni list Grada Niša", br. 9/19).

Program objaviti u "Službenom listu Grada Niša".