PROGRAMISPITIVANJA ZAGAĐENOSTI ZEMLJIŠTA NA TERITORIJI GRADA NIŠA ZA 2019/2020. GODINU ("Sl. list grada Niša", br. 15/2019) |
Zemljište je tanak površinski sloj zemljine kore i ubraja se u uslovno obnovljive resurse. Intenzivnim korišćenjem zemljišta, dolazi do promene njegovih karakteristika i sastava. Promene u zemljištima kao posledica procesa degradacije, odvijaju se postepeno i teško su primetne u kraćim vremenskim intervalima, a uslovljavaju promene funkcija ekosistema. Urbana zemljišta, u odnosu na ruralna, često su više izložena antropogenom uticaju zbog veće gustine naseljenosti, inteziteta saobraćaja, blizine industrije. Zagađivanje zemljišta jeste unošenje zagađujućih materija u ili na zemljište, uzrokovano ljudskom delatnošću ili prirodnim procesima, koje ima ili može imati štetne posledice na kvalitet životne sredine i zdravlje ljudi. Dugotrajno unošenje zagađujućih materija u zemljište može dovesti do trajne kontaminacije zemljišta i podzemnih voda, a čovek obavljajući svoje uobičajene aktivnosti dolazi u direktni kontakt sa zagađenim zemljištem.
Jedna od mera očuvanja kvaliteta zemljišta je praćenje prisustva zagađujućih materija, mapiranje područja opterećenih zagađujućim materijama, a sve u cilju preduzimanja adekvatnih mera zaštite.
Ciljevi ispitivanja zemljišta su identifikovanje sastava i osobina, praćenje procesa u njima, kao i otkrivanje izvora emisije zagađujućih supstanci kojima je izloženo stanovništvo, prirodni resursi, biljni i životinjski svet, procena nivoa opasnosti i utvrđivanje mera zaštite. Nastavak monitoringa zemljišta u urbanim zonama, sa ciljem utvrđivanja kvaliteta, vrste i nivoa zagađenja, omogućava dopunjavanje baze podataka o stepenu i karakteristikama zagađenja, o vrstama prisutnih opasnih i štetnih materija, kao i praćenje stanja zagađenosti zemljišta po gradskim zonama sa evaluacijom višegodišnjih trendova.
Identifikacija opterećenih područja sa definisanjem posebnih mera zaštite od zagađivanja, uz adekvatno informisanje i kontinuirano izveštavanje javnosti, ima za cilj unapređenje stanja životne sredine i zdravlja populacije.
III - OBIM I METODE ISPITIVANJA
U skladu sa Uredbom o programu sistematskog praćenja kvaliteta zemljišta, indikatorima za ocenu rizika od degradacije zemljišta i metodologiji za izradu remedijacionih programa ("Službeni glasnik Republike Srbije", br.88/10 i 30/18), Program ispitivanja zagađenosti zemljišta obuhvata:
• broj mernih mesta, vrstu lokaliteta i način prikazivanja rasporeda i položaja mernih mesta;
• listu parametara koji će se prikupljati na mestima uzorkovanja zemljišta;
• listu metoda i standarda koji se koriste za uzorkovanje zemljišta, analizu uzoraka i obradu podataka;
• način dostavljanja liste metoda i standarda koji se koriste za uzorkovanje zemljišta, analizu uzoraka i obradu podataka;
• način definisanja vremenske dinamike uzorkovanja zemljišta, analize uzoraka, obrade i prikaza podataka, dostavljanja podataka, kao i izveštavanja;
• način određivanja stručnih akreditovanih institucija koje će vršiti sistemsko praćenje kvaliteta zemljišta.
Lokalna mreža lokaliteta za praćenje kvaliteta zemljišta uspostavlja se za praćenje kvaliteta zemljišta na teritoriji grada Niša. Lokalnu mrežu lokaliteta čine dopunski lokaliteti koji se određuju na osnovu merenja ili postupaka procene za koje nema podataka o nivou zagađujućih materija, u skladu sa potrebama i mogućnostima.
Ispitivanje zagađenosti zemljišta u 2019/2020. godini, vrši se analizom 80 uzoraka, (40 uzoraka u jesenjem periodu 2019. godine i 40 uzoraka u prolećnom periodu 2020. godine) sa lokaliteta na području teritorije grada, uzorkovanjem površinskog sloja sa dubine od 30cm i kompozitnim uzorkovanjem.
Uzimanje uzoraka će se obavljati u okviru sledećih lokaliteta:
• zemljište u okolini industrijskih objekata;
• zemljište u zoni uticaja očišćenih nesanitarnih deponija i nehigijenskih naselja;
• zemljište u zoni uticaja prometnih saobraćajnica;
• zemljišta u zoni uticaja stanica za snabdevanje motornih vozila gorivom;
• zemljišta u zoni sanitarne zaštite izvorišta vodosnabdevanja;
• zemljište iz dvorišta javnih ustanova;
• zemljište sa javnih površina;
• zemljište na područjima pogođenim poplavama;
• u blizini gradskog građevinskog zemljišta.
Položaj mernih mesta biće prikazan Gauss - Krigerovim koordinatama u izveštaju o ispitivanju zemljišta.
Lista parametara obuhvata podatke i informacije koji se prikupljaju na mestima uzorkovanja zemljišta. Prilikom izbora parametara uzimaju se u obzir oni parametri koji mogu dostići vrednosti koje mogu izazvati značajan rizik po ljudsko zdravlje i životnu sredinu. Listu parametara koji će se prikupljati na mestima uzorkovanja zemljišta čine:
• Opšti parametri: karakteristike lokacije (položaj, trenutna upotreba zemljišta), dubina uzorkovanja, kiselost zemljišta (pH u vodi i u elektrolitu), sadržaj gline, ukupan organski ugljenik i sadržaj organske materije (gubitak žarenjem na 550° C);
• Specifični parametri: teški metali - bakar (Cu), cink (Zn), kobalt (Co), arsen (As), olovo (Pb), kadmium (Cd), nikl (Ni), hrom (Cr), živa (Hg) i organski polutannti - polihlorovani bifenili - PCB, policiklični aromatični ugljovodonici - PAH i pesticidi.
Lista metoda i standarda koji se koriste za uzorkovanje zemljišta, analizu uzoraka i obradu podataka obuhvata spisak referentnih metoda i standarda koji će se koristiti pri realizaciji programa za uzorkovanje, analizu uzoraka, kao i za ocenjivanje vrednosti koncentracija. Stručna akreditovana institucija koja vrši ispitivanje zemljišta u obavezi je da u izveštaju o ispitivanju zemljišta navede listu metoda i standarda koji se koriste za uzorkovanje zemljišta, analizu uzoraka i obradu podataka.
Uzorkovanje zemljišta vršiće se u jesenjem periodu 2019. godine i u prolećnom periodu 2020. godine. Vremenski period uzorkovanja i ispitivanja zemljišta biće definisani Operativnim planom dinamike realizacije ovog Programa.
Izveštaj o monitoringu zemljišta sadrži: broj mernih mesta, vrstu lokaliteta, raspored i položaja mernih mesta prikazan Gauss - Krigerovim koordinatama, listu analiziranih parametara, korišćene metode i standarde, granične vrednosti definisanih parametara, rezultate analize uzoraka i obrade podataka, procenu stepena ugroženosti zemljišta na osnovu analiziranih parametara i indikatora, predlog mera i podatke o ovlašćenom pravnom licu koje vrši monitoring zemljišta.
Izveštaji se dostavljaju u skladu sa dinamikom realizacije ovog Programa definisanim Operativnim planom, za jesenji period 2019. godine i prolećni period 2020. godine, u dva primerka u pisanoj i u elektronskoj formi. Uz izveštaje je potrebno dostavljati i skraćene forme izveštaja (u elektronskom obliku), prilagođene za objavljivanje na zvaničnom sajtu Grada Niša http://www.ni.rs/gradska-uprava/gradska-uprava-grada-nisa/sekretarijatu-za-zastitu-zivotne-sredine/ i Internet stranici Sekretarijata za zaštitu životne sredine http://zivotnasredina.co.rs/.
Konačni izveštaj o rezultatima ispitivanja zagađenosti zemljišta (period realizacije Programa 2019/2020. godina) dostavlja se zajedno sa izveštajem o prolećnom uzorkovanju i ispitivanju u 2020. godini i potrebno ja da sadrži stručna tumačenja rezultata ispitivanja pripremljenih za potrebe objavljivanja u godišnjoj publikaciji o stanju zemljišta u Republici Srbiji.
Rezultati analize uzoraka zemljišta prikazuju se u izveštaju tabelarno, grafički (mapiranje svih područja ispitivanja i mapiranje područja opterećenih zagađujućim materijama) i tekstualno, sa zaključkom o stanju na lokacijama, predlogom mera za svaku lokaciju gde su prekoračene granične i remedijacione vrednosti i preporukom za izradu remedijacionih programa, kao i opisom načina i metoda uzorkovanja, vrste parametara i dinamike daljih ispitivanja zemljišta za svaku lokaciju gde je registrovano prekoračenje graničnih i remedijacionih vrednosti koncentracija opasnih i štetnih materija ili vrednosti koje ukazuju na značajnu kontaminaciju zemljišta.
Podaci dobijeni realizacijom programa sistemskog praćenja kvaliteta zemljišta dostavljaju se Agenciji za zaštitu životne sredine do 31. marta tekuće godine za prethodnu godinu i koriste se za ocenjivanje kvaliteta zemljišta, kao i za izradu izveštaja o stanju zemljišta i sastavni su deo informacionog sistema zaštite životne sredine.
Izbor indikatora za ocenu rizika od degradacije zemljišta vršiće se na bazi očekivanog stanja i rezultata prethodnih istraživanja na lokalitetima gde je vršeno ispitivanje kvaliteta zemljišta. Indikatori se ocenjuju na osnovu opštih elemenata za ocenu rizika od degradacije zemljišta koji su dati u Prilogu 1. Uredbe o programu sistematskog praćenja kvaliteta zemljišta, indikatorima za ocenu rizika od degradacije zemljišta i metodologiji za izradu remedijacionih programa.
Stepen ugroženosti zemljišta biće određen na osnovu vrednosti zagađujućih materija datih u zakonskoj regulativi.
IV - AKTIVNOSTI ZA REALIZACIJU PROGRAMA
Realizacija Programa obuhvata tri faze:
I faza - Donošenje Programa ispitivanja zagađenosti zemljišta na teritoriji grada Niša za 2019/2020. godinu, od strane Gradskog veća Grada Niša;
II faza - Izbor stručne akreditovane institucije koja će vršiti monitoring zemljišta sprovođenjem postupka javne nabavke male vrednosti i potpisivanje ugovora;
III faza - Realizacija Programa od strane izabrane stručne akreditovane institucije.
Sredstva za sprovođenje Programa obezbeđena su u budžetu Grada Niša - Budžetskom fondu za zaštitu životne sredine, u skladu sa Odlukom o budžetu Grada Niša za 2019. godinu ("Službeni list Grada Niša", br. 118/18) i Programom korišćenja sredstava budžetskog fonda za zaštitu životne sredine Grada Niša za 2019. godinu ("Službeni list Grada Niša", br. 9/19).
Program objaviti u "Službenom listu Grada Niša".