OBAVEZUJUĆI KRITERIJUMIZA BLIŽE UTVRĐIVANJE LOGIČKE NUMERACIJE KANALA("Sl. glasnik RS", br. 23/2019) |
Numerička pozicija kanala u određenoj platformi od izuzetnog je značaja za pružaoce medijskih usluga, s obzirom na to da će programi na manjim brojevima po prirodi stvari imati veću vidljivost, a samim tim i veće komercijalne prihode. Međutim, navedeno pitanje je bitno i za same korisnike medijskih usluga, konkretno za ostvarivanje prava na informisanje i zaštitu medijskog pluralizma. Shodno navedenom, Regulatorno telo za elektronske medije (u daljem tekstu: Regulator) ima obavezu da bliže uredi logičku numeraciju kanala1 koju su operatori prilikom distribucije medijskog sadržaja dužni da poštuju2. Neophodno je predvideti precizne kriterijume dodele broja na platformi određenom programu. Pri tom, ne sme se ugroziti pravo gledaoca da reorganizuje kanale prema sopstvenim navikama i sklonostima.
Određivanje rasporeda kanala je do skoro bilo moguće jedino u kablovskim i satelitskim distributivnim mrežama. Međutim, prelazak na digitalno emitovanje televizijskog programa otvorio je mogućnost i operatoru mreže za terestričku distribuciju medijskih sadržaja (u daljem tekstu: operator terestričke mreže) da unapred definiše redosled programa, tako što putem posebnog kanala (kanal servisnih informacija) može da komuniciraju sa uređajima za prijem signala digitalne televizije (set-top-box) na način da svakom kanalu (programu) dodeli određeni broj. Kao rezultat toga, uređaj za prijem signala omogućuje gledaocima da prilikom instalacije automatski rasporede kanala po unapred određenoj listi.
Zakon o elektronskim medijima (u daljem tekstu: ZEM) ne pravi razliku između operatora terestričke mreže i operatora drugih elektronskih komunikacionih mreža za distribuciju medijskih sadržaja (kabl, satelit - u daljem tekstu: operatori drugih mreža), odnosno isti kriterijumi za utvrđivanje logičke numeracije kanala treba da važe za sve operatore, nevezano od način distribucije sadržaja. Međutim, ZEM takođe predviđa da se kao jedan od kriterijuma za bliže utvrđivanje logičke numeracije kanala mora uzeti i zona pokrivanja za koju je izdata dozvola za pružanje medijske usluge. Ovde se mora imati u vidu da su zone pokrivanja definisane samo za pružanje medijske usluge putem terestričkog prenosa za koje se izdaje dozvola na javnom konkursu, s obzirom da se pružanje medijske usluge putem drugih mreža elektronske komunikacije vrši na osnovu dozvole koja se izdaje na zahtev i u kojoj nije opredeljena zona pokrivanja.
Prema tome, iako ZEM to izričito ne predviđa, smatramo da se raspoređivanje kanala u terestričkoj mreži ima vršiti na osnovu prirode medijske usluge i zone pokrivanja, dok će se u drugim mrežama za distribuciju medijskog sadržaja (osim terestričke) logička numeracija kanala bazirati samo na prirodi medijske usluge.
U cilju nadzora nad poštovanjem pravila o logičkoj numeraciji kanala3, operator je dužan da Regulatoru dostavi listu programa koje distribuira sa podacima o njihovoj logičkoj numeraciji.
Izrazi koji se ovde budu koristili u vezi sa vrstama programskih sadržaja imaju značenje koje je bliže određeno Pravilnikom o minimalnim uslovima za pružanje medijske usluge i kriterijumima za odlučivanje u postupku izdavanja dozvole za pružanje medijske usluge na osnovu sprovedenog javnog konkursa ("Službeni glasnik RS", broj 46/16).
________
1 Član 2. tačka 12) Zakon o elektronskim medijima
2 Član 100. stav 13. ZEM
3 Član 100. stav 14. ZEM
II REGULATORNI OKVIR ZA UTVRĐIVANJE KRITERIJUMA
Relevantne odredbe ZEM-a:
Izrazi upotrebljeni u ovom zakonu imaju sledeće značenje:
(…)
7) elektronska komunikaciona mreža za distribuciju medijskih sadržaja je elektronska komunikaciona mreža u smislu propisa koji uređuju oblast elektronskih komunikacija, koja se koristi za distribuciju medijskih sadržaja;
8) operator elektronske komunikacione mreže za distribuciju medijskih sadržaja (u daljem tekstu: operator) je lice koje obavlja ili je ovlašćeno da obavlja elektronsku komunikacionu uslugu distribucije medijskih sadržaja;
9) operator multipleksa je lice koje obavlja ili je ovlašćeno da obavlja elektronsku komunikacionu uslugu multipleksiranja medijskih sadržaja i drugih podataka u smislu propisa koji uređuju oblast elektronskih komunikacija;
(…)
23) zona pokrivanja je pojedinačna servisna zona ili zbir pojedinačnih servisnih zona svakog analognog, odnosno digitalnog radio predajnika u slučaju mreže radio predajnika, unutar koje se obezbeđuje pokrivanje analognim, odnosno digitalnim terestričkim signalom pojedinačne audio-vizuelne medijske usluge, odnosno medijske usluge radija, i koja u slučaju digitalnog emitovanja obuhvata jednu ili više zona raspodele;
(…)
29) reemitovanje (posredovanje ili retransmisija) označava preuzimanje i istovremeno emitovanje kompletnih nepromenjenih audio-vizuelnih usluga komercijalnog ili drugog programskog sadržaja bez menjanja i prekrajanja, ubacivanja bilo kojih drugih sadržaja (prilozi, rubrike, reklame, oglasi, reportaže).
Regulator:
(…)
12) bliže utvrđuje logičku numeraciju kanala;
1. Medijske usluge prema načinu pružanja i sadržaju
(…)
Prema sadržaju medijske usluge mogu biti:
1) opšte medijske usluge, koje obuhvataju informativne, obrazovne, kulturne, naučne, sportske, zabavne i druge programske sadržaje;
2) specijalizovane medijske usluge, koje u celini obuhvataju istovrsne programske sadržaje (sportski, kulturni, muzički, obrazovni, dečji, zabavni ili dr.);
3) u celosti posvećene televizijskoj prodaji ili samopromociji.
2. Vrste pružalaca medijskih usluga
Medijske usluge pruža:
1) ustanova javnog medijskog servisa u skladu sa zakonom kojim se uređuje rad javnih medijskih servisa;
2) komercijalni pružalac medijske usluge;
3) pružalac medijske usluge civilnog sektora.
Pružaoci iz stava 1. ovog člana pružaju medijske usluge na teritoriji cele Republike Srbije odnosno jednom njenom delu.
3. Pružanje medijske usluge bez pribavljanja odobrenja, odnosno dozvole
Medijsku uslugu pruža bez prethodno pribavljenog odobrenja, odnosno dozvole:
(…)
3) pružalac medijske usluge koji reemituje program na teritoriji Republike Srbije, u skladu sa odredbama Evropske konvencije o prekograničnoj televiziji.
4. Posebne obaveze operatora elektronskih komunikacionih mreža za distribuciju medijskih sadržaja
(…)
Operator je dužan da distribuira medijske usluge na pravičan, transparentan i nediskriminatoran način, u odnosu na pružaoce medijskih usluga.
(…)
Operator je dužan da prilikom distribucije medijskog sadržaja poštuje logičku numeraciju kanala, koju određuje Regulator uzimajući u obzir prirodu medijske usluge i zonu pokrivanja za koju je izdata dozvola za pružanje medijske usluge.
Regulator vrši nadzor i stara se o izvršavanju obaveza operatora propisanih odredbama ovog člana, u saradnji sa regulatornim telom nadležnim za oblast elektronskih komunikacija.
Novčanom kaznom od 500.000 dinara do 1.000.000 dinara kazniće se za prekršaj pravno lice ako:
(...)
7) ne postupi u skladu sa odredbama ovog zakona u vezi sa posebnim obavezama operatora elektronskih komunikacionih mreža za distribuciju medijskih sadržaja (član 100).
Za prekršaj iz stava 1. ovog člana kazniće se i odgovorno lice u pravnom licu novčanom kaznom od 50.000 dinara do 100.000 dinara.
Regulator utvrđuje logičku numeraciju kanala uzimajući u obzir prirodu medijske usluge i zonu pokrivanja za koju je izdata dozvola za pružanje medijske usluge.4
________
4Ibid.
Medijske usluge se, u zavisnosti od načina na koji se pružaju, sadržaja i karakteristika mogu podeliti na audio-vizuelne medijske usluge i medijske usluge radija, linearne i medijske usluge na zahtev, kao i na opšte medijske usluge, specijalizovane medijske usluge i medijske usluge u celosti posvećene televizijskoj/radijskoj prodaji ili samopromociji. Takođe, nisu iste prirode ni usluge javnog medijskog servisa i usluge komercijalnih pružalaca medijske usluge, prevashodno u kontekstu njihove funkcije i svrhe koju ostvaruju u društvu.
Pravila o logičkoj numeraciji kanala se po prirodi stvari odnose samo na linearne medijske usluge, imajući u vidu da su medijske usluge na zahtev kataloški organizovane i prezentovane.
Što se tiče podele na audio-vizuelne medijske usluge i medijske usluge radija, ista pravila o raspoređivanju kanala bi trebalo da važe i za jednu i za drugu vrstu medijske usluge, s tim što zbog značaja samog medija prvo treba raspoređivati televizijske, pa tek onda radijske kanale.
Uzimajući u obzir značaj svake od navedenih vrsta medijskih usluga, smatramo da osnovni programi javnih medijskih servisa zbog svoje posebne uloge u društvu moraju imati početnu poziciju u logičkoj numeraciji kanala. Ovde se pre svega misli na značaj koji javni medijski servisi imaju u obezbeđivanju medijskog pluralizma i raznovrsnosti programa. Naime, za razliku od komercijalnih pružalaca medijske usluge, javni medijski servisi imaju obavezu da ponude programske sadržaje namenjene svim delovima društva, ali i da objavljuju programe čija proizvodnja nema uvek komercijalno opravdanje, kao što su kulturni i obrazovni programski sadržaji. Takođe, ništa manje bitna je i okolnost da se kroz njihove programe ostvaruje javni interes u oblasti javnog informisanja. Zbog svega toga, osnovni programi republičkog i pokrajinskog javnog medijskog servisa moraju u svim mrežama kojima se distribuiraju medijski sadržaji da zauzimaju početne pozicije. Kada je u pitanju pokrajinski javni medijski servis, njegov program će u terestričkoj mreže biti dostupan samo na području AP Vojvodine, dok u drugim mrežama za distribuciju medijskih sadržaja može biti prisutan i na ostalim područjima. Stoga, obaveza raspoređivanja programa pokrajinskog javnog medijskog servisa na početnu poziciju u logičkoj numeraciji kanala kada su u pitanju druge mreže za distribuciju medijskih sadržaja (osim terestričke) važi samo za distribuciju programskih sadržaja na područje AP Vojvodine.
Dalje, programi opšte medijske usluge moraju u logičkoj numeraciji kanala biti ispred programa specijalizovane medijske usluge. Ovo iz razloga što opšte medijske usluge nastoje da svojim programskim sadržajima edukuju, informišu i zabave svoje gledaoce/slušaoce, odnosno da u isto vreme ostvare sve tri tradicionalno priznate funkcije medija. Nasuprot njima, specijalizovane medijske usluge zadovoljavaju potrebe korisnika za tačno određenim programskim sadržajima, odnosno namenjene su znatno užoj publici.
Kada je u pitanju dalje raspoređivanje programa specijalizovanih medijskih usluga u odnosu na vrstu programskih sadržaja, smatramo da je kao kriterijume potrebno uzeti zainteresovanost publike za određenim vrstama programa. Pa tako, u skladu sa istraživanjem medijskog tržišta koje je za potrebe Regulatora sprovela agencija Nielsen Audience Measurment, najgledanije vrste programa kod televizijskog auditorijuma su informativni sadržaji (40%), zatim strani igrani program (34%) i sportski program (30%). Kada su trebali da se opredele za jedan, najvažniji program, najveći broj gledalaca se opredelio za informativni program (19%), zatim sportski (17%), a treće mesto zauzima strani igrani program (12%). Muška publika značajnije više prati sportski program, dok se ženski deo publike više interesuje za muzički program, strane serije i rijaliti programe.
Dalje raspoređivanje programa specijalizovanih medijskih usluga bi trebalo ostaviti na slobodu operatorima mreža.
Zona pokrivanjaje geografsko područje unutar koga se obezbeđuje pokrivanje analognim, odnosno digitalnim terestričkim signalom pojedinačne medijske usluge. Ona može da obuhvati lokalno, regionalno ili područje cele Republike.
Kao kriterijum za određivanje logičke numeracije kanala, zona pokrivanja podrazumeva da se raspored kanala izvrši u skladu sa veličinom teritorije koju određena medijska usluga pokriva.
U skladu sa tim, smatramo da bi programima medijskih usluga koje pokrivaju veći deo teritorije trebalo da se dodeljuju manji brojevi u logičkoj numeraciji kanala. Naime, programi koji pokrivaju veći deo teritorije, a naročito programi sa nacionalnom pokrivenošću, poseduju značajnija finansijska sredstva koja im omogućavaju da proizvode raznovrsniji i kvalitetniji program, odnosno da na celovitiji način zadovoljavaju potrebe građana za određenim programskim sadržajima. Takođe, takvi programi ostvaruju značajnije učešće u gledanosti, odnosno slušanosti, te kako takvi imaju znatno veći uticaj na društvo. Najzad, zakonom i podzakonskim aktima Regulatora mnoga prava i obaveze u proizvodnji programa propisana su samo za pružaoce medijskih usluga sa nacionalnim i eventualno regionalnim pokrivanjem. Primera radi, samo pružaoci usluga televizijskog emitovanja čija zona pokrivanja obuhvata celokupno područje Republike Srbije i kojima je pristup slobodan mogu da steknu pravo prenosa događaja od posebnog značaja za sve građane. Dalje, obaveza udela evropskih audio-vizuelnih dela i evropskih audio-vizuelnih dela nezavisnih producenata se ne odnosi na pružanje medijskih usluga na lokalnom području. Najzad, pružaoci medijskih usluga sa širom zonom pokrivanja imaju i veće obaveze u pogledu proizvodnje i emitovanja program dostupnog većem broju društvenih grupa (npr. osobe sa invaliditetom), s obzirom da poseduju značajnija finansijska sredstva.
IV NAČIN RASPOREĐIVANJA PROGRAMA U OKVIRU SVAKE GRUPE KANALA
U okviru svake grupa programa razvrstanih prema prirodi medijske usluge i zoni pokrivanja operator je slobodan da sam utvrdi redosled programa. Međutim, da bi se usluga distribucije medijskih sadržaja obavljala na pravičan, transparentan i nediskriminatorski način5, taj redosled mora biti u skladu sa objektivnim i merljivim kriterijumima koje su operatori dužni da utvrde i objave. Primera radi, operator može predvideti da će se numeracija programa određivati na osnovu toga sa kojim pružaocem medijske usluge je prvo potpisan ugovor, po azbučnom redu, na osnovu udela u gledanosti/slušanosti svakog programa i sl.
Takođe, operator je dužan da se uzdrži od prakse da programima pružalaca medijske usluge sa kojima je povezan u smislu člana 46. stav 2. Zakona o javnom informisanju i medijima ("Službeni glasnik RS", br. 83/14, 58/15 i 12/16 (autentično tumačenje)) dodeljuju višu poziciju u okviru numeracije kanala, već se i na njihovo raspoređivanje imaju primeniti kriterijumi koje je operator utvrdio i objavio.
________
5 Član 100. stav 4. ZEM
V LOGIČKA NUMERACIJA KANALA KOJI SE DISTRIBUIRAJU PUTEM MREŽE ZA TERESTRIČKO EMITOVANJE PROGRAMA
Operator terestričke mreže je dužan da prilikom distribucije medijskih sadržaja poštuje sledeću logičku numeraciju kanala, odnosno da poređa programe po sledećem redosledu:
1. Osnovni televizijski programi republičkog javnog medijskog servisa (RTS 1 i RTS 2);
2. Osnovni televizijski programi pokrajinskog javnog medijskog servisa (RTV 1 i RTV 2);
3. Programi komercijalnih pružalaca medijske usluge kojima je izdata dozvola za područje cele Republike;
4. Programi komercijalnih pružalaca medijske usluge i pružalaca medijske usluge civilnog sektora kojima je izdata dozvola za područje regiona;
5. Programi komercijalnih pružalaca medijske usluge i pružalaca medijske usluge civilnog sektora kojima je izdata dozvola za lokalno područje;
6. Ostali programi republičkog i pokrajinskog javnog medijskog servisa;
7. Programi opšte medijske usluge koji se reemituju na teritoriji Republike Srbije u skladu sa članom 74. stav 1. tačka 3) ZEM (u daljem tekstu: strani programi);
8. Strani programi specijalizovane medijske usluge koji u celini obuhvataju informativne programske sadržaje;
9. Strani programi specijalizovane medijske usluge koji u celini obuhvataju igrane programske sadržaje;
10. Strani programi specijalizovane medijske usluge koji u celini obuhvataju sportske programske sadržaje;
11. Strani programi specijalizovane medijske usluge koji u celini obuhvataju ostale programske sadržaje (zabavne, muzičke, dokumentarne, naučno-obrazovne, kulturno-umetničke, dečje programske sadržaje i programe za maloletnike);
12. Programi medijske usluge u celosti posvećene televizijskoj prodaji ili samopromociji;
13. Programi koji ne pripadaju nijednoj od navedenih kategorija;
14. Programi visoke rezolucije koji se simultano prenose u standardnoj rezoluciji;
15. Programi medijske usluge radija (u skladu sa pravilima koja se primenjuju za raspoređivanje televizijskih programa).
Operator je slobodan da vrste programskih sadržaja u okviru tačke 11. poređa po svom izboru, ali im ne može menjati mesto u okviru utvrđene numeracije kanala.
VI LOGIČKA NUMERACIJA KANALA KOJI SE DISTRIBUIRAJU PUTEM DRUGIH MREŽA ZA DISTRIBUCIJU MEDIJSKIH SADRŽAJA (OSIM TERESTRIČKE)
Kao što je već navedeno, za pružanje medijskih usluga putem drugih mreža za distribuciju medijskih sadržaja izdaje se dozvola u kojoj nije definisana zona pokrivanja. Stoga, prilikom određivanja logičke numeracije kanala u tim mrežama kao kriterijum se neće uzimati zona pokrivanja, već samo priroda medijske usluge. Izuzetak od tog pravila će jedino činiti programi za koje je na javnom konkursu izdata dozvola za područje cele Republike, koji će se zbog svog značaja, ukoliko se nalaze u ponudi operatora, u logičkoj numeraciji kanala nalaziti odmah iza osnovnih programa javnih medijskih servisa.
Shodno navedenom, operator druge mreže je dužan da prilikom distribucije medijskih sadržaja poštuje sledeću logičku numeraciju kanala, odnosno da poređa programe po sledećem redosledu:
1. Osnovni televizijski programi republičkog javnog medijskog servisa (RTS 1 i RTS 2);
2. Osnovni televizijski programi pokrajinskog javnog medijskog servisa (RTV 1 i RTV 2) - važi samo za distribuciju programskih sadržaja na područje AP Vojvodine;
3. Programi komercijalnih pružalaca medijske usluge kojima je izdata dozvola za područje cele Republike;
4. Ostali programi republičkog javnog medijskog servisa;
5. Ostali programi pokrajinskog javnog medijskog servisa- važi samo za distribuciju programskih sadržaja na područje AP Vojvodine;
6. Programi opšte medijske usluge;
7. Programi specijalizovane medijske usluge koji u celini obuhvataju informativne programske sadržaje;
8. Programi specijalizovane medijske usluge koji u celini obuhvataju igrane programske sadržaje;
9. Programi specijalizovane medijske usluge koji u celini obuhvataju sportske programske sadržaje;
10. Programi specijalizovane medijske usluge koji u celini obuhvataju ostale programske sadržaje (zabavne, muzičke, dokumentarne, naučno-obrazovne, kulturno-umetničke, dečje programske sadržaje i programe za maloletnike);
11. Programi medijske usluge u celosti posvećene televizijskoj prodaji ili samopromociji;
12. Programi koji ne pripadaju nijednoj od navedenih kategorija;
13. Programi visoke rezolucije koji se simultano prenose u standardnoj rezoluciji;
14. Programi medijske usluge radija (u skladu sa pravilima koja se primenjuju za raspoređivanje televizijskih programa).
Operator je slobodan da vrste programskih sadržaja u okviru tačke 10. poređa po svom izboru, ali im ne može menjati mesto u okviru utvrđene numeracije kanala.