GODIŠNJI PROGRAM ZAŠTITE, UREĐENJA I KORIŠĆENJA POLJOPRIVREDNOG ZEMLJIŠTA ZA TERITORIJU GRADA NIŠA ZA 2019. GODINU ("Sl. list grada Niša", br. 22/2019)

Godišnjim Programom zaštite, uređenja i korišćenja državnog poljoprivrednog zemljišta za 2019. godinu utvrđuju se: vrsta i obim radova koje treba izvršiti u 2019. godini, dinamika izvođenja radova i ulaganja sredstava. Programom su prikazani podaci o poljoprivrednom zemljištu u državnoj svojini na teritoriji Grada Niša, po katastarskim opštinama, klasama i kulturama, podaci o stanju zaštite, uređenja i korišćenja poljoprivrednog zemljišta, program radova na zaštiti i uređenju poljoprivrednog zemljišta i plan korišćenja poljoprivrednog zemljišta u svojini Republike Srbije.

I OPŠTI DEO

Teritorija Grada Niša nalazi se na jugoistoku Republike Srbije i zahvata površinu od 596,71 km2, odnosno geografski se nalazi između 43° 14' i 43° 19' severne geografske širine i 21° 44' i 22° 07' istočne geografske dužine, u kotlini koja je oivičena planinskim masivima Kalafata, Crnog vrha, Popove glave, Svrljiških planina, Suve planine, Seličevice i na zapadu grebenom Malog Jastrebca.

Na teritoriji Grada Niša nalazi se 71 prigradsko i seosko naselje na 80 katastarskih opština i pet gradskih opština na ukupnoj površini od 596,71 km2, od koje je 372,05 km2 pod poljoprivrednim zemljištem, odnosno 62% od ukupne površine.

Poljoprivredno zemljište

Zemljišni fond Grada Niša obuhvata 37.841 ha poljoprivrednog zemljišta. Dominiraju II, III, IV i V bonitetna klasa zemljišta. Prosečni zemljišni posed je oko 3 ha, a učešće oraničnog u prosečnom posedu je oko 2 ha po domaćinstvu. Komasirano je oko 8.000 ha i izrađeni su programi komasacije za sprovođenje preostalih faza komasacije za 2450 ha.

Zastupljeni tipovi zemljišta (aluvijalni nanosi, smonica, gajnjače i dr.) su nastali pod uticajem specifičnih pedogenetskih činilaca. Na osnovu ispitivanja utvrđeno je 8 klasa, 10 tipova, 17 podtipova, 21 varijetet i 36 formi.

Teritorija grada Niša je rejon ratarskih kultura, povrtarstva i vinogradarstva u ravničarskom i brdskom području. Da bi potencijal zemljišta došao do punog izražaja moraju se poznavati osobine i plodnosti zemljišta i preduzimati odgovarajuće mere među kojima se ističu vreme obrade, količina i način đubrenja, mere zaštite zemljišta i posebno, kontrola plodnosti zemljišta.

Na području Grada Niša, izraženi su raznovrsni vidovi erozije u zavisnosti od reljefa, stanja vegetacije, osobine zemljišta, načina korišćenja zemljišta, razvijenosti hidrografske mreže, odsustvo zaštitnih mera i dr. Duž obe strane Južne Morave, teren obiluje brežuljcima i kupastim uzvišenjima sa velikim nagibima. Nagib terena je posebno značajan za erozivne procese na njivama i pašnjacima sa proređenom travom. Slabo razvijena vegetacija ili odsustvo vegetacije na većim nagibima doprinosi pojavi erozije na ovom području. To su obično jako proređene šume i degradirani pašnjaci.

Pored prirodnih faktora značajnu ulogu u razvoju erozivnih procesa igra i antropogeni faktor. Način iskorišćavanja i obrada zemljišta nije prilagođen ostalim prirodnim činiocima koji utiču na pojavu stvaranja erozije (oblik i pravac pružanja parcele i dr.).

Na osnovu Odluke o erozivnim područjima i protiverozivnim merama koju je donela Skupština Grada Niša svi vidovi erozije na području Grada Niša su svrstani u osam kategorija, i to:

I KATEGORIJA - akumulacija nanosa u aluvijalnim ravnicama: obuhvata zemljište na ravnom terenu, nagiba 0 do 2° u dolini Južne Morave, oko Gornjeg i Donjeg Međurova, Popovca, Lalinca, Trupala, Vrtišta, Mezgraje, Donje Toponice i Donje Trnave, zatim u dolini Nišave od Niša do Brzog Broda, odnosno Niške Banje, i od Niša levom i desnom obalom Nišave do uliva u Južnu Moravu.

II KATEGORIJA - vrlo slaba površinska erozija: zemljište u nagibu od 2 do 5° između Kravlja i Paligraca, uzvodno od Kravlja od Gornje Toponice do Čamurlije, od Donje Vrežine do Malče i oko Malče, iznad Ravnog Dola i između Donjeg Vlasa i Gabrovca.

III KATEGORIJA - slaba površinska erozija: obuhvata površine u nagibima od 5 do 7° u Jasenoviku, veće površine između Gornjeg Matejevca i Gornje Vrežine, oko Pasi Poljane, od Čamurlije do Gornje Toponice i od Gornje Trnave i Vele Polja do Paligraca.

IV KATEGORIJA - srednja erozija: zahvata zemljišta sa nagibom od 7 do 10° između Paligraca i Vele Polja, Vele Polja i Miljkovca, oko Cerja, iznad Leskovika, oko Rujnika, Čamurlije, Huma, Kamenice, Donjeg Matejevca, između Sićeva, Malče, Gornje Vrežine i oko Gabrovca.

V KATEGORIJA - srednje jaka erozija: zahvata brdovite terene sa nagibom 10-15° oko Sečanice, Supovca, Vele Polja, Cerja, Leskovika, Kravlja, Kamenice, Pasi Poljane, između Gabrovca i Donjeg Vlasa, kod Jelašnice i Sićeva, Mramora, Mramorskog Potoka i Krušca.

VI KATEGORIJA - jaka erozija: zahvata područje na nagibima od 15 do 20° između Gabrovca, Vukmanova i Prve Kutine, kod Jelašnice, Proseka, Sićeva, Ostrovice, Ravnog Dola, Vrela, Brenice, Leskovika, Cerja i Paljine.

VII KATEGORIJA - vrlo jaka erozija: zahvata površine sa nagibom većim od 20° a pojavljuje se na padinama strmijih potoka, kod Ravnog Dola, Ostrovice, Pasjače, Vrela, Brenice i Huma.

VIII KATEGORIJA - ekscesivna erozija: zahvata manju površinu u nagibu većim od 30° između Pasjače i Jasenovika.

Hidrografska mreža je veoma dobro razvijena na području Grada Niša. Reke, Južna Morava i Nišava imaju veliki broj manjih pritoka, rečica i potoka koji su usečeni duboko u teren. Padine ovih potoka su uglavnom bez stalne vegetacije, na plitkim zemljištima i rastresitom supstratu, što doprinosi velikoj produkciji i pronosu nanosa do matičnih recipijenata, ovih reka.

Uređenje poljoprivrednog zemljišta

Usitnjenost poseda na poljoprivrednim gazdinstvima i posed do 5 ha na ukupno 95% poljoprivrednih gazdinstava na teritoriji grada, ne obezbeđuje ekonomski isplativu i konkurentnu poljoprivrednu proizvodnju. Prosečno poljoprivredno domaćinstvo u Nišu ima 1,56 ha poljoprivrednog zemljišta, što je znatno ispod proseka za Srbiju (5,44 ha). Samo 3,26% poljoprivrednih gazdinstava poseduje u svom vlasništvu 5-20 ha zemljišta.

Na teritoriji Grada Niša do sada je izvršena komasacija poljoprivrednog zemljišta u 28 katastarskih opština, na osnovu programa komasacije koji je Skupština Opštine Niš usvojila 07.09.1988. godine, i to:

Redni broj	Katastarska opština	Površi. (ha)	Broj učesn.	Broj parcela		Prosečna veličina parcele (m2)		Uvećanje
				Staro stanje	Novo stanje	Staro stanje	Novo stanje
1	2	3	4	5	6	7	8	9
1	Pasjača	86	197	1560	280	6,30	30,70	4,80
2	Oreovac	51	154	480	150	10,60	32,70	3,00
3	Ostrovica	45	155	460	140	9,70	32,10	3,30
4	Popovac I	194	417	1120	445	18,00	46,00	2,60
5	D. Trnava	362	414	2100	560	17,00	64,00	3,80
6	G. Trnava	201	272	1120	400	23,00	54,00	2,30
7	Kravlje	661	552	6990	2889	9,46	22,88	2,42
8	Paligrace	378	325	2192	1119	17,24	33,78	1,96
9	Mezgraja	273	308	2032	661	13,44	41,30	3,07
10	Vrtište	444	647	3527	1105	12,57	40,18	3,19
11	D. Toponica	124	252	796	316	15,00	39,00	2,60
12	V. Polje	562	665	2576	1240	21,77	45,24	2,08
13	Trupale	886	1297	6090	2475	14,00	35,00	2,40
14	Vrelo	16	99	289	133	5,52	12,03	2,17
15	Čamurlija	167	257	950	399	17,48	41,85	2,38
16	D. Komren	135	380	1060	545	12,74	24,77	1,94
17	G. Komren	167	342	1220	531	13,69	31,45	2,30
18	Brenica	107	211	791	294	13,20	26,80	3,01
19	Hum	217	449	2212	1159	9,80	18,72	1,61
20	Popovac II	68	229	768	201	8,85	33,83	3,82
21	N. Selo	100	216	560	301	14,86	33,22	1,86
22	Krušce II	89	268	578	269	14,53	31,23	2,15
23	Čokot	71	181	523	209	13,58	33,97	2,50
24	Lalinac	985	920	7816	2286	12,60	43,08	3,42
25	Sečanica	574	596	4311	1345	13,08	46,91	3,59
26	Mezgraja	57	190	512	-
27	Mramor	278	370	616	559	45,13	49,73	1,10
28	Krušce I	336	368	1375	559	24,44	60,11	2,46
	Ukupno	7629	10731	54624	20570	1397	3709	2,65

Komasacijom je izvršeno prosečno uvećanje parcela za oko 3 puta, odnosno grupisanjem poseda dobijene su u proseku parcele površine preko 40 ari. Deo parcela koji je zahvaćen komasacionim područjem zadržao je faktičko stanje ili sa manjim korekcijama.

Pozitivni efekti koji su postignuti komasacijom su ukrupnjavanje parcela, uređenje vodotokova, drenaža i isušivanje zabarenog zemljišta.

U navedenim katastarskim opštinama, ukupno je regulisano 15.000 metara u dužini vodotoka, urađeno 4.000 metara kanala-sisavaca, isušeno oko 120 hektara zabarenog zemljišta i izvršena drenaža u dužini od 9.000 metara. Zapuštene površine su očišćene, skinuti su slogovi i time je dobijeno 150 hektara novih obradivih površina. Ukrupnjavanjem usitnjenih društvenih (državnih) i privatnih parcela dobijene su znatno veće parcele pogodnije za obradu i proizvodnju.

Na tada komasiranom području, formirana je putna mreža u dužini od oko 1.100 km, čime je obezbeđen prilaz parcelama sa najmanje dve strane.

Navedeni program komasacije realizovan je u dve faze.

Trećom fazom komasacije po programu iz 2015. godine, koji je usvojila Skupština Grada Niša ("Sl. list Grada Niša" broj 37/2015) predviđa se uređenje zemljišta u sledećim katastarskim opštinama: Mačla, Gornja Vrežina, Donja Vrežina, Brzi Brod i Prosek Manastir, na ukupno 923,59 ha, za ukupno 5.357 katastarskih parcela. Takođe, po programu izrađenom tokom 2014. godine, za katastarske opštine Bubanj Selo, Gornje Međurovo, Donje Međurovo, Pasi Poljana i Čokot, planira se uređenje zemljišta na ukupnoj površini od 1.577 ha, nakon usvajanja od strane Skupštine Grada Niša.

U prethodnih šest godina, pored napred navedenih programa komasacije, u skladu sa godišnjim programima zaštite, uređenja i korišćenja državnog poljoprivrednog zemljišta, izvršena je revitalizacija atarskih puteva u dužini od oko 80 km, izrađene su studije i elaborati za uspostavljanje sistema za navodnjavanje dela poljoprivrednog zemljišta na teritoriji Grada Niša (studijsko - istraživački radovi za potrebe navodnjavanja poljoprivrednog zemljišta), sprovedene mere protiv erozije, pošumljavanjem parcela na površini od 15,70 ha, sa 5.500 sadnica bora u bagrema, kao i opremanje poljočuvarske službe.

PRILOG: TABELARNI PRIKAZ

Godišnjim programom zaštite, uređenja i korišćenja poljoprivrednog zemljišta za teritoriju Grada Niša za 2019. godinu obuhvaćen je pregled površina poljoprivrednih kultura zemljišta po katastarskim opštinama i kulturama, pregled površina poljoprivrednog zemljišta po oblicima svojine po KO, površine poljoprivrednog zemljišta po klasama i kulturama, podaci o odvodnjavanju, navodnjavanju, mere za poboljšanje kvaliteta poljoprivrednog zemljišta i melioracija livada i pašnjaka, plan prihoda sopstvenog učešća Grada Niša, plan radova na zaštiti, uređenju i korišćenju poljoprivrednog zemljišta, izveštaj o ugovorima o zakupu poljoprivrednog državnog zemljišta. Godišnji program zaštite, uređenja i korišćenja poljoprivrednog zemljišta za teritoriju Grada Niša za 2019. godinu sadrži brojeve javnog nadmetanja za korišćenje bez plaćanja, pregled grupisanih javnih nadmetanja, veličine javnih nadmetanja kao i katastarske parcele u državnoj svojini koje nisu obuhvaćene važećim ili planiranim zakupom ili davanjem na korišćenje bez naknade.

Komisija za izradu predloga Godišnjeg programa zaštite, uređenja i korišćenja poljoprivrednog zemljišta za teritoriju Grada Niša za 2019. godinu, je koristila podatke iz javne evidencije o nepokretnosti i za tačnost podataka odgovara pod punom krivičnom i materijalnom odgovornošću.

Ovaj Program objaviti u "Službenom listu Grada Niša".