ODLUKA O UTVRĐIVANJU MANASTIRA SV. VARVARE NA RELJINOJ GRADINI ZA SPOMENIK KULTURE ("Sl. glasnik RS", br. 26/2019)

1. Manastir Sv. Varvare na Reljinoj gradini utvrđuje se za spomenik kulture.

2. Manastir Sv. Varvare na Reljinoj gradini (u daljem tekstu: spomenik kulture) nalazi u selu Lukocrevo, na teritoriji grada Novi Pazar, na katastarskim parcelama broj 286 i 287 K.O. Lukocrevo, u privatnoj svojini.

Granica arheološkog nalazišta ide spoljnim ivicama katastarskih parcela broj 286 i 287 K.O. Lukocrevo, u privatnoj svojini.

Spomenik kulture, kojeg čine ostaci srednjovekovne crkve i manastirskih građevina, smešten je na vrhu brega, koji se uzdiže iznad desne obale reke Raška, na veštački oblikovanoj zaravni brda Šanac. Zaravan je sa južne strane zasečena gde podzid čini ujedno i južnu granicu manastira.

Ostaci crkve arheološki su istraživani 1987-1988, 1994, a istraživanje ostataka manastirskih građevina obavljeni su u periodu od 2004-2006. Crkva je podignuta na severnom rubu zaravni. Ostaci crkve su u obliku osnove upisanog krsta, sa četiri masivna stupca koja su nosila kupolu. Apsida je sa spoljašnje strane poligonalna, a sa unutrašnje polukružna. Ostatke crkve čini trodelna podela prostora, a na južnom zidu se nalazi glavni ulaz. Zidana je od pritesanog i tesanog peščara. Očuvan je pod od mermernih ploča, osim u đakonikonu koji je popločan šestougaonim opekama. U jugozapadnom stupcu potkupolnog prostora otkriveno je mesto arhijerejskog trona. Na prednjoj parapetnoj ploči trona uklesan je ktitorski natpis iz 1579. godine, raškog mitropolita Silvestera. Unutrašnjost crkve bila je živopisana. Manastirske građevine podignute sa istočne i zapadne strane zaravni. Spoljni zidovi su ujedno činili i ogradni zid manastira.

Manastir Sv. Varvare, u narodu poznat kao Reljina gradina, bio je središte Raške episkopije, a oko 1526. podigao ga je raški episkop Simeon. U njemu su stolovali mitropolit Silvester, a poslednji među njima bio je mitropolit Maksim, koji je izabran za patrijarha srpske crkve 1656.

Spomenik kulture je izgrađen u vreme kada je raška oblast bila pod osmanskom vlašću. Na osnovu očuvanih ostataka arhitektonske strukture manastira, spomenik kulture predstavlja vredno svedočanstvo o trajanju duhovne kulture hrišćana na prostoru srednjovekovnog Rasa. Crkva Sv. Varvare, kao kupolna građevina sa osnovom u obliku upisanog krsta, neuobičajena je za ovu teritoriju i vreme nastanka, jedinstveno je svedočanstvo trajanja hrišćanstva u teškim vremenima osmanske dominacije na ovim prostorima. Trajna zaštita otkrivenih ostataka manastira moguća je obnovom prvobitne verske namene nad otkrivenim i konzerviranim ostacima građevina.

3. Zaštićena okolina spomenika kulture obuhvata sledeće katastarske parcele broj: 277, 279/1, 280, 281, 282, 283, 284, 286/2, 286/3, 287/2, 287/3, 288, 289/1, 289/2, 296, 297, u privatnoj svojini i 278/1 i 285 u javnoj svojini, K.O. Lukocrevo i 149, 150, 179 i 180 u privatnoj svojini i deo 734/1, u javnoj svojini, K.O. Varevo.

Granica zaštićene okoline spomenika kulture ide spoljnim ivicama katastarskih parcela broj: 277, 279/1, 283, 289/1, 289/2, 296, 297, u privatnoj svojini i 278/1 i 285 u javnoj svojini, K.O. Lukocrevo i 150, 179 i 180 u privatnoj svojini i 734/1, u javnoj svojini, K.O. Varevo.

4. Utvrđuju se sledeće mere zaštite spomenika kulture:

1) obnova prvobitne verske namene nad otkrivenim i konzerviranim ostacima crkve i manastirskih građevina moguća je uz poštovanje svih originalno sačuvanih arhitektonskih karakteristika, istorijske strukture, i prostornog konteksta u kome je nastala;

2) izgradnja infrastrukture dozvoljava se na prostoru koji je u potpunosti arheološki istražen i samo u funkciji prezentacije spomenika kulture;

3) zabrana izgradnje industrijskih, javnih, komercijalnih, stambenih i pomoćnih objekata i postrojenja ukoliko nisu u funkciji revitalizacije manastira;

4) promena oblika terena dozvoljava se samo u funkciji prezentacije spomenika kulture;

5) zabrana prosipanja, odlaganja i privremenog ili trajnog deponovanja otpadnih i štetnih materija - hemijski agresivnih, eksplozivnih, otrovnih i radioaktivnih.

5. Utvrđuju se sledeće mere zaštite zaštićene okoline spomenika kulture:

1) izgradnja infrastrukture i novih objekata moguća je samo uz uslove i saglasnost nadležnog zavoda po pojedinačnim zahtevima nakon prethodno obezbeđenih zaštitnih arheoloških iskopavanja ukoliko rezultati istraživanja to dozvoljavaju ili na prostorima na kojima nije utvrđeno postojanje arheoloških ostataka;

2) promena oblika terena dozvoljava se samo uz uslove i saglasnost nadležnog zavoda po pojedinačnim zahtevima nakon prethodno obezbeđenih zaštitnih arheoloških iskopavanja ukoliko rezultati istraživanja to dozvoljavaju ili na prostorima na kojima nije utvrđeno postojanje arheoloških ostataka;

3) zabrana površinske eksploatacije sirovina;

4) zabrana promene namene površina do donošenja odgovarajućih planskih akata;

5) sađenje visoke vegetacije i pošumljavanje prostora dozvoljava se samo na prostoru koji je u potpunosti arheološki istražen ili na kome nije utvrđeno postojanje pokretnih arheoloških nalaza;

6) zabrana prosipanja, odlaganja i privremenog ili trajnog deponovanja otpadnih i štetnih materija - hemijski agresivnih, eksplozivnih, otrovnih i radioaktivnih.

6. Ova odluka stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".