PRAVILNIKO BLIŽIM USLOVIMA ZA SPROVOĐENJE JAVNOG ZDRAVLJA U OBLASTI ŽIVOTNE SREDINE I ZDRAVLJA STANOVNIŠTVA("Sl. glasnik RS", br. 34/2019) |
Ovim pravilnikom propisuju se bliži uslovi za sprovođenje javnog zdravlja u oblasti životne sredine i zdravlja stanovništva u pogledu delovanja, nadležnosti, planiranja, praćenja i sprovođenja aktivnosti.
II ŽIVOTNA SREDINA KAO OBLAST DELOVANJA JAVNOG ZDRAVLJA
Aktivnosti sistema javnog zdravlja u oblasti životne sredine sprovode nosioci i učesnici u oblastima delovanja javnog zdravlja u skladu sa Zakonom o javnom zdravlju (u daljem tekstu: Zakon).
Instituti i zavodi za javno zdravlje kao nosioci aktivnosti u oblasti delovanja javnog zdravlja prate i analiziraju stanje životne sredine, faktore rizika i uticaje na zdravlje koji potiču iz životne sredine za teritoriju za koju su osnovani, u skladu sa zakonom.
Aktivnosti instituta i zavoda za javno zdravlje u oblasti životne sredine i zdravlja stanovništva sprovode se kroz plansku aktivnost putem programa u saradnji sa jedinicom lokalne samouprave i drugim učesnicima u sistemu javnog zdravlja, u skladu sa zakonom.
Aktivnosti koje nisu u nadležnosti instituta i zavoda za javno zdravlje, a koje se odnose na praćenje aspekata životne sredine sprovode drugi učesnici u skladu sa zakonom.
III ŽIVOTNA SREDINA I ZDRAVLJE STANOVNIŠTVA
Sprovođenje javnog zdravlja u oblasti životne sredine i zdravlja stanovništva u skladu sa Zakonom obuhvata:
1) praćenje i analizu stanja životne sredine, odnosno analizu vode, vazduha, zemljišta, buke, vibracija, jonizujućeg i nejonizujućeg zračenja, otpadnih voda i otpada;
2) praćenje i kontrolu kvaliteta i zdravstvene ispravnosti vode za piće i procenu uticaja na zdravlje stanovništva;
3) praćenje i kontrolu zdravstvene ispravnosti životnih namirnica i predmeta opšte upotrebe i procenu uticaja na zdravlje stanovništva;
4) dezinfekciju, dezinsekciju, deratizaciju i praćenje prisustva štetnih organizama;
5) kontrolu sanitarno-higijenskih uslova u objektima;
6) davanje mišljenja o dokumentima prostornog i urbanističkog planiranja u delu koji se odnosi na zdravlje stanovništva;
7) procenu rizika po zdravlje stanovništva na osnovu registra izvora (katastra) zagađivanja;
8) praćenje i analizu zdravstvenog stanja stanovništva i procenu rizika po zdravlje u vezi sa uticajima iz životne sredine, uključujući i procenu epidemiološke situacije;
9) širenje saznanja i uključivanje stanovništva u akcije unapređenja stanja životne sredine.
Za aktivnosti u okviru delovanja javnog zdravlja koje se odnose na stav 1. tačka 1) ovog člana (praćenje i analiza voda, vazduha, zemljišta i buke u naseljenim mestima vezano za uticaje na zdravlje), nadležni su instituti i zavodi za javno zdravlje.
Za poslove iz stava 1. tač. 2), 3), 6), 7) i 8) ovoga člana, nadležni su instituti i zavodi za javno zdravlje za teritoriju za koju su osnovani u skladu sa Zakonom.
Ukoliko institut ili zavod za javno zdravlje, nadležan za teritoriju za koju je osnovan ne ispunjava propisane uslove u pogledu potrebnih ovlašćenja, akreditovanih metoda, obima i vrste ispitivanja i drugih uslova definisanih od strane učesnika u sistemu javnog zdravlja koji finansiraju predmetne aktivnosti iste će biti poverene drugom institutu ili zavodu za javno zdravlje iz Plana mreže zdravstvenih ustanova.
1. Praćenje i analiza stanja životne sredine vezano za uticaje na zdravlje
U cilju prikupljanja podataka značajnih za registrovanje i kvantifikaciju faktora rizika i procenu njihovog uticaja na zdravlje stanovništva sprovodi se:
1) kontrola kvaliteta vode (površinske i podzemne vode, vode za piće i rekreaciju);
2) merenje kvaliteta vazduha;
3) praćenje koncentracija štetnih i opasnih materija u zemljištu;
4) merenje nivoa buke;
5) merenje vibracija;
6) merenje jonizujućeg zračenja;
7) merenje nejonizujućeg zračenja;
8) ispitivanje kvaliteta otpadnih voda;
9) ispitivanje otpada.
Podaci dobijeni iz praćenja i analize stanja životne sredine iz stava 1. tač. 1)-9) ovog člana, su osnova za procenu uticaja na zdravlje stanovništva, a u slučaju registrovanja obolevanja i stanja koji se mogu dovesti u vezu sa faktorima rizika iz životne sredine i za izradu procene rizika.
Praćenje, analiza i izveštavanje o stanju životne sredine sprovodi se u skladu sa zakonom kojim se uređuje navedena oblast.
2. Praćenje i kontrola kvaliteta i zdravstvene ispravnosti vode za piće i procena uticaja na zdravlje stanovništva
Praćenje i kontrola kvaliteta i zdravstvene ispravnosti vode za piće sprovodi se u cilju davanja stručnog mišljenja o mogućnosti korišćenja vode za piće, na osnovu rezultata laboratorijskog ispitivanja, uzimajući u obzir odredbe zakonske regulative koja bliže uređuje ovu oblast i relevantne međunarodno priznate preporuke i dodatne kriterijume.
Pod dodatnim kriterijumima podrazumevaju se podaci o:
1) sanitarno-higijenskom i građevinsko-tehničkom stanju objekata i infrastrukture vodosnabdevanja;
2) stanju zona sanitarne zaštite izvorišta;
3) primenjenim tehničko-tehnološkim postupcima za prečišćavanje i dezinfekciju vode, kao i o drugim preduzetim merama za postizanje i očuvanje zdravstvene ispravnosti vode za piće;
4) obučenosti osoblja angažovanog u procesima proizvodnje i distribucije vode za piće;
5) dinamici i obimu kontrole zdravstvene ispravnosti vode za piće u prethodnom periodu;
6) prisustvu spoljnjeg stručnog nadzora;
7) drugi podaci od značaja za procenu mogućnosti korišćenja vode za piće.
Stručno mišljenje o kvalitetu i zdravstvenoj ispravnosti vode za piće, odnosno o mogućnosti korišćenja vode za piće, sadrži predlog mera za poboljšanje u slučaju registrovanih odstupanja.
Procenu kvaliteta i zdravstvene ispravnosti vode za piće u skladu sa zakonom obavljaju instituti i zavodi za javno zdravlje za teritoriju za koju su osnovani.
Kontrola kvaliteta i zdravstvene ispravnosti vode za piće, obavlja se u skladu sa zakonom.
3. Praćenje i kontrola zdravstvene ispravnosti životnih namirnica i predmeta opšte upotrebe
Praćenje i kontrola zdravstvene ispravnosti životnih namirnica i predmeta opšte upotrebe u cilju nadzora, u smislu procene uticaja na zdravlje stanovništva, sprovodi se kroz posebne programe ministarstva nadležnog za poslove zdravlja i jedinice lokalne samouprave u saradnji sa institutima i zavodima za javno zdravlje kao nosiocima aktivnosti u sistemu javnog zdravlja.
Institut ili zavod za javno zdravlje za teritoriju za koju je osnovan sprovodi programske aktivnosti u saradnji sa jedinicom lokalne samouprave, odnosno ministarstva nadležnog za poslove zdravlja u pogledu praćenja i kontrole kvaliteta organizovane kolektivne ishrane osetljivih populacionih grupa, sa ciljem očuvanja i unapređenja zdravlja i smanjenja epidemioloških rizika povezanih sa hranom.
4. Dezinfekcija, dezinsekcija, deratizacija i praćenje prisustva štetnih organizama
Dezinfekcija, dezinsekcija i deratizacija sprovode se u cilju održavanja higijene i smanjenja, zaustavljanja rasta i razmnožavanja ili potpunog uklanjanja prisustva mikroorganizama, štetnih zglavkara i glodara, na prostoru i u objektima u skladu sa zakonom.
Praćenje prisustva štetnih organizama podrazumeva praćenje bioloških činilaca iz životne sredine koji svojom pojavom ili brojnošću, u skladu sa svojim epidemiološkim karakteristikama i značajem, mogu ugroziti zdravlje stanovništva.
5. Kontrola sanitarno higijenskih uslova u objektima
Kontrola ispunjenosti sanitarno-higijenskih uslova u objektima u kojima se obavlja: zdravstvena delatnost, delatnost proizvodnje i prometa životnih namirnica i predmeta opšte upotrebe, delatnost javnog snabdevanja stanovništva vodom za piće, ugostiteljska delatnost, pružanje usluga održavanja higijene, nege i ulepšavanja lica i tela i nemedicinskih estetskih intervencija kojima se narušava integritet kože, delatnost socijalne zaštite, vaspitno-obrazovna delatnost, delatnost kulture, fizičke kulture, sporta i rekreacije, delatnost javnog saobraćaja i dr. sprovodi se u skladu sa zakonom.
6. Davanje mišljenja o dokumentima prostornog i urbanističkog planiranja u delu koji se odnosi na zdravlje stanovništva
U odnosu na značaj uslova i načina uređenja prostora i izgradnje na određenoj teritoriji, u dokumenta prostornog i urbanističkog planiranja ugrađuju se elementi društvene brige za javno zdravlje u skladu sa zakonom.
U okviru objedinjene procedure za izdavanje potrebnih uslova za izgradnju, uzimaju se u obzir mogući uticaji planiranih namena objekata na zdravlje stanovništva.
Za objekte čija namena na direktan ili indirektan način može imati značajne uticaje na zdravlje stanovništva na određenoj teritoriji kao što su: industrijski kompleksi, skladišta štetnih i opasnih materija, saobraćajna infrastruktura, proizvodne delatnosti i sl., kao i za objekte zdravstvene zaštite, javnog snabdevanja vodom za piće, proizvodnju i promet životnih namirnica i predmeta opšte upotrebe i druge objekte koji podležu sanitarnom nadzoru, izdaju se uslovi u pogledu ispunjenja zakonom propisanih kriterijuma i definisanja mera za prevenciju štetnih uticaja na zdravlje.
Mišljenja o dokumentima prostornog i urbanističkog planiranja i dokumentima u okviru objedinjene procedure za izgradnju, u vezi sa mogućim uticajima na zdravlje, izdaju teritorijalno nadležni instituti i zavodi za javno zdravlje, a za objekte koji podležu sanitarnom nadzoru sanitarni inspektor u skladu sa zakonom.
7-8. Procena rizika po zdravlje stanovništva na osnovu registra izvora (katastra) zagađivanja, a u vezi sa faktorima rizika iz životne sredine, uključujući i procenu epidemiološke situacije
Procena rizika po zdravlje stanovništva u vezi sa prisustvom faktora rizika iz životne sredine, bilo da su oni registrovani praćenjem i analizom stanja životne sredine ili na osnovu podataka iz registra izvora zagađivanja sprovodi se u skladu sa zakonom i međunarodno priznatim naučnim saznanjima, preporukama, standardima i direktivama.
Procena rizika po zdravlje podrazumeva:
1) identifikaciju opasnosti po zdravlje ljudi u vezi sa prisustvom faktora rizika u životnoj sredini, na osnovu rezultata praćenja i analize stanja životne sredine (član 5. stav 1. tač. 1)-9) ovog pravilnika), podataka iz registra zagađivanja i postojećih naučnih dokaza;
2) opis opasnosti po zdravlje ljudi u skladu sa naučnim dokazima i međunarodno priznatim preporukama, standardima i direktivama;
3) procenu izloženosti stanovništva u skladu sa međunarodno priznatim metodama zasnovanim na podacima o broju stanovnika (zvanični nacionalni statistički podaci) odabranog područja i utvrđene koncentracije ili prisustva zagađujućih materija (faktora rizika) u životnoj sredini za isto odabrano područje;
4) opis (procenu nivoa) rizika po zdravlje stanovništva na osnovu međunarodno priznatih metoda (kvalitativne, semikvantitativne i kvantitativne).
Na osnovu podataka dobijenih realizacijom praćenja i analize stanja životne sredine, registra izvora zagađivanja, izveštaja o analizi zdravstvenog stanja stanovništva na teritoriji jedinice lokalne samouprave, i drugih podataka u vezi sa prisustvom faktora rizika iz životne sredine na predmetnoj teritoriji, Savet za zdravlje razmatra značaj istih i po potrebi, u okviru predloga plana javnog zdravlja, inicira izradu studije procene rizika po zdravlje stanovništva, vezano za specifične faktore rizika.
U slučaju postojanja faktora rizika iz životne sredine zastupljenog na teritoriji više jedinica lokalne samouprave i od većeg javnozdravstvenog značaja Nacionalni savet za javno zdravlje inicira izradu studije procene rizika na nivou republike, autonomne pokrajine, odnosno teritorije više jedinica lokalnih samouprava.
Izrada studije procene rizika po zdravlje stanovništva u vezi sa prisustvom faktora rizika iz životne sredine se poverava teritorijalno nadležnom institutu ili zavodu za javno zdravlje na lokalnom nivou, a za teritoriju više jedinica lokalne samouprave institutu ili zavodu za javno zdravlje nadležnom za teritoriju autonomne pokrajine, odnosno Republike Srbije.
U cilju izrade studije procene rizika na zdravlje stanovništva institut ili zavod za javno zdravlje formira i koordinira rad intersektorskog stručnog tima, sastavljenog od stručnjaka iz različitih oblasti značajnih za multidisciplinarni pristup izradi studije procene rizika.
Nakon izrade studije procene rizika na zdravlje stanovništva nastavlja se analiza rizika, razmena informacija sa zainteresovanim stranama i preduzimanje mera u cilju upravljanja rizikom, prevencije i smanjenja štetnih uticaja na zdravlje.
U kriznim i vanrednim situacijama, kao i u slučaju nastanka događaja koji u kratkom vremenskom roku mogu ili su već doveli do kontaminacije vode, vazduha, zemljišta i životnih namirnica, čime je ugroženo zdravlje ljudi i životna sredina na određenoj teritoriji, institut ili zavod za javno zdravlje u skladu sa svojim nadležnostima i opremljenošću potrebnim resursima, na način definisan u članu 4. ovog pravilnika, u saradnji sa nadležnim institucijama i telima, vrši terenska ispitivanja, uzorkovanja medijuma životne sredine, laboratorijske analize i daje stručno tumačenje u cilju brze procene ugroženosti zdravlja ljudi, sa predlogom mera za smanjenje uticaja i nastavak praćenja.
Procena epidemiološke situacije u redovnim i vanrednim prilikama sprovodi se u skladu sa zakonom.
9. Širenje saznanja i uključivanje stanovništva u akcije unapređenja stanja životne sredine
U skladu sa definisanim načelima i oblastima delovanja javnog zdravlja, imajući u vidu usmerenost na stanovništvo u celini i aktivnosti u okviru promocije zdravlja, prevencije bolesti, adaptacije stanovništva na klimatske promene i rešavanje drugih javnozdravstvenih problema, nosioci i učesnici u sistemu javnog zdravlja aktivno učestvuju u širenju saznanja i uključivanju stanovništva u akcije unapređenja stanja životne sredine.
Aktivnosti iz stava 1. ovog člana sprovode se na svim nivoima društvene brige za javno zdravlje, kroz razmenu informacija, podršku obrazovanju i programske aktivnosti koje imaju za cilj edukaciju stanovništva i uključivanje u akcije za očuvanje i unapređenje stanja životne sredine.
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".