PROGRAM ZAŠTITE SPOMENIKA PRIRODE "ZAŠTIĆENA STABLA" NA TERITORIJI GRADA NIŠA ("Sl. list grada Niša", br. 37/2019)

 

OSNOVE PROGRAMA

Spomenici prirode su zaštićena prirodna dobra, očuvani deo prirode posebnih prirodnih vrednosti i odlika, zbog čega imaju trajni ekološki, naučni, kulturni, obrazovni, zdravstveno - rekreativni, turistički i drugi značaj.

Spomenici prirode su prirodna dobra od opšteg interesa i uživaju posebnu zaštitu. Zaštićena stabla predstavljaju veliku botaničku vrednost, a ona najstarija i svojevrsnu hortikulturnu baštinu našeg grada. Vrednovanje stabala i utvrđivanje ocene ispunjenosti uslova za zaštitu vrše se u cilju zaštite prirode, a na osnovu kriterijuma vrednovanja, odnosno glavnih prirodnih obeležja kao što su autohtonost, autentičnost, odnosno stepen očuvanosti, reprezentativnost, velika starost, pejzažna atraktivnost, kao i funkcije i namene prirodnog dobra koja se ogleda u naučnim istraživanjima i razvoju nauke, obrazovno-vaspitnim aktivnostima, ukupnom očuvanju biološke i predeone raznovrsnosti, razvoju turizma i očuvanju životne sredine.

Među zaštićenima su stabla: belog duda, cera, hrasta, hrasta lužnjaka, bresta, krupnolisnog medunaca, platana, ginka, bukve, tise i dr.. Za sva zaštićena stabla - Spomenike prirode je propisan III stepen zaštite. To znači da je ova stabla zabranjeno poseći, lomiti i seći grane, kidati lišće i vršiti bilo kakve radnje na zaštićenoj površini koje bi mogle ugroziti opstanak zaštićenog stabla.

Stabla su po Zakonu o zaštiti prirode i definisanog predloga Zavoda za zaštitu prirode Srbije zaštićena na osnovu odluka Skupštine grada Niša.

Na području grada Niša trenutno se nalazi sedam zaštićenih stabala:

1. Beli dud u Niškoj Banji

2. Cer zapis u Leskoviku

3. Dud u Medoševcu

4. Hrast kod Banjičkog jezera

5. Hrast Lužnjak u Donjoj Trnavi

6. Novoselski brest

7. Rajkovićev hrast

Sekretarijat za zaštitu životne sredine sprovodi Program zaštite Spomenika prirode "Zaštićena stabla" na teritoriji grada Niša.

Program realizuje Javno komunalno preduzeće "Mediana" Niš, u skladu sa Odlukom o osnivanju JKP "Mediana" Niš ("Službeni list Grada Niša", br. 143/16 - prečišćen tekst, 3/17 - ispravka i 18/18) i Odlukom o održavanju javnih zelenih površina ("Službeni list Grada Niša", br. 89/05 - prečišćen tekst, 38/10 i 18/17).

CILJ PROGRAMA

Program zaštite Spomenika prirode "Zaštićena stabla" na teritoriji grada Niša ima za cilj:

• Unapređenje zaštite životne sredine na teritoriji grada Niša

Zaštićena stabla imaju višestruk pozitivan uticaj na okolinu jer svojim krošnjama smanjuju sunčevu radijaciju, snižavaju temperaturu vazduha, prečišćavaju vazduh, dok transpiracionim procesom povećavaju njegovu vlažnost, čime se regulišu i poboljšavaju mikroklimatski uslovi prostora doprinoseći time kvalitetu životne sredine.

• Edukaciju i razvoj svesti kod građana za negu i očuvanje životne sredine

Ovakva stabla su sve ređa i zato ih treba sačuvati i ostaviti u nasledstvo novim pokolenjima, kao prave prirodne retkosti i gorostase prirode.

• Obezbeđenje estetski lepe i uređene zelene površine

• Turistički segment

Zaštićena stabla mogla bi biti i značajan segment turističke ponude grada Niša, s obzirom na to da je prirodno dobro relativno pristupačno, odnosno, da do njega postoji putna infrastruktura.

SADRŽAJ PROGRAMA

Pod zaštićenim prirodnim dobrom, Spomenikom prirode, podrazumevaju se stabla i njihov pripadajući prostor, koji je definisan horizontalnom projekcijom krošnji. Granicu pripadajućeg prostora stabala na terenu čini horizontalna projekcija krošnji odgovarajućeg prečnika, koja predstavlja i granicu prirodnog dobra.

Planirane aktivnosti:

Planirane aktivnosti za 2019. godinu se razlikuju od stabla do stabla, a u zavisnosti od njihovog zatečenog stanja, koje je utvrđeno prethodnim obilaskom sva 7 (sedam) zaštićena stabla. Sprovodiće se sve mere zaštite koje su dozvoljene u okviru ustanovljenog režima zaštite, a to su:

• Košenje trave i uklanjanje žbunaste vegetacije ispod krošnje;

• Uklanjanje suvih grana iz krošnje stabala;

• Postavljanje podupirača;

• Ograđivanje zaštićenog prostora;

• Uklanjanje karpoforih gljiva koje se javljaju u pridanku stabala;

• Postavljanje ili uklanjanje mobilijara i

• Uklanjanje palih grana, kamenja, cigala i ostalog materijala sa zaštićenog prostora.

BELI DUD U NIŠKOJ BANJI

Stablo belog duda (Morus Alba L.) u Niškoj Banji stavljeno je pod zaštitu Odlukom o zaštiti spomenika prirode, Skupštine grada Niša od 27.06.2003. godine, pod imenom "Beli dud u Niškoj Banji", kao spomenik prirode III kategorije, kao tipičan predstavnik svoje vrste. Za staraoca je određeno JKP "Mediana" Niš.

Dendrometrijske karakteristike spomenika prirode su:

- obim debla na visini 1,30 m	4.15 m
- visina stabla	14.00 m
- prečnik debla	1.32 m
- dimenzije krošnje	14.30 x 14.40 m
- starost stabla	oko 150 godina

Spomenik prirode nalazi se na području grada Niša, KO Niška Banja, katastarska parcela 1119/1, u državnoj svojini. Zaštitni prostor spomenika je projekcija krošnje u površini od 1,65 ara.

Za stablo dud u Banji potrebno je postaviti jedan podupirač u gornjem delu stabla, sa jugoistočne strane koji bi sprečio eventualno odcepljenje dela stabla.

Takođe, potrebno je postaviti tablu sa natpisom zaštićenog stabla.

Slika 1: Beli dud u Niškoj Banji

	Opis radova za beli dud u Niškoj Banji	Jed. mere	Količina	Broj operacija
1	Postavljanje podupirača	kom	1	1
2	Postavljanje table sa natpisom	kom	1	1

CER ZAPIS U LESKOVIKU

Cer je čest u izdanačkim šumama istočne Srbije. To je dugovečna vrsta i može doživeti 200 godina. Dostiže visinu od 30-35 m i debljinu debla od 1,3 m. Zbog svog habitusa ima estetsko dekorativnu funkciju.

Stablo cera (Quercus cerris L.) u Leskoviku stavljeno je pod zaštitu Odlukom o zaštiti spomenika prirode, Skupštine grada Niša od 27.06.2003. godine, pod imenom "Cer zapis u Leskoviku", kao spomenik prirode III kategorije, kao tipičan predstavnik svoje vrste. Za staraoca je određeno JKP "Mediana" Niš.

Dendrometrijske karakteristike spomenika prirode su:

- obim debla na prsnoj visini	4.10 m
- prečnik debla na visini 1.30	1.30 m
- visina stabla	18.00 m
- visina do prve žive grane	3.00 m
- dimenzije krošnje	25.30 x 22.90 m
- starost stabla	oko 200 godina

Spomenik prirode nalazi se na teritoriji grada Niša, KO Leskovik, katastarska parcela 1393, u selu Leskovik, u privatnoj svojini. Zaštitni prostor spomenika je projekcija krošnje u površini od 4,56 ara.

Potrebno je pokositi travu ispod krošnje, i očistiti od palih grana i kamenja.

Slika 2: Cer zapis u Leskoviku

	Opis radova za cer zapis u Leskoviku	Jed. mere	Količina	Broj operacija
1	Košenje trave ispod krošnje stabla	m2	575	2
2	Rad leđne na košenju trave i seči samonika	h	1	2
3	Sakupljanje pokošenog materijala i uklanjanje palih grana	h	1	2
4	Izvoz od košenja, granjevine ...	h tama	2	2

DUD ZAPIS U MEDOŠEVCU

Crni dud (Morus nigra L.) je visoko listopadno drvo, dostiže visinu do 20 m i ima široko razgranatu i gustu krošnju. Crni dud bolje podnosi niske temperature od belog duda i otporniji je na suvu klimu. Pored estetsko dekorativne funkcije ima i jako lekovita svojstva.

Stablo crnog duda (Morus nigra L.) u Medoševcu stavljeno je pod zaštitu Odlukom o zaštiti spomenika prirode, Skupštine grada Niša od 21.03.2003. godine, pod imenom "Dud zapis u Medoševcu", kao spomenik prirode III kategorije, kao tipičan predstavnik svoje vrste. Za staraoca je određeno JKP "Mediana" Niš.

Dendrometrijske karakteristike spomenika prirode su:

- obim debla na visini 1.30 m	3.60 m
- prečnik debla na visini 1.30 m	1.15 m
- visina stabla	20.00 m
- dimenzije krošnje	21.20 x 19.00 m
- starost stabla	oko 150 godina

Spomenik prirode nalazi se na području grada Niša, KO Medoševac, katastarska parcela 2076 u naselju Medoševac, u državnoj svojini. Zaštitni prostor spomenika je projekcija krošnje u površini od 3.17 ara.

Za ovo stablo potrebno je košenje trave ispod krošnje, uklanjanje suvih grana iz krošnje, skratiti ili podupreti duge horizontalne grane, koje rastu iznad stambenog objekta.

Slika 3: Dud zapis u Medoševcu

	Opis radova za dud zapis u Medoševcu	Jed. mere	Količina	Broj operacija
1	Košenje trave ispod krošnje stabla	m2	40	2
2	Rad leđne na košenju trave i seči samonika	h	1	2
3	Sakupljanje pokošenog i posečenog materijala	h	4	2
4	Uklanjanje suvih grana iz krošnje	h platforme	5	1
5	Izvoz od košenja, granjevine ...	h	4	1
6	Zamena i farbanje štafni na klupama	kom	10	1
7	Vađenje suvih sadnica	h	1	1
8	Postavljanje table sa natpisom	kom	1	1

HRAST ZAPIS KOD BANJIČKOG JEZERA

Hrast kitnjak (lat. Quercus petraea Liebl.) je listopadno drvo iz roda hrastova, porodice Fagaceae. Stablo hrasta kitnjaka (lat. Quercus petraea Liebl.) kod Banjičkog jezera stavljeno je pod zaštitu Odlukom o zaštiti spomenika prirode, Skupštine grada Niša od 21.03.2003. godine, pod imenom "Hrast zapis kod Banjičkog jezera", kao spomenik prirode III kategorije, kao tipičan predstavnik svoje vrste. Za staraoca je određeno JKP "Mediana" Niš.

Dendrometrijske karakteristike spomenika prirode su:

- obim debla na visini 1.30 m	5.80 m
- prečnik debla na visini 1.30 m	1.85 m
- visina stabla	7.00 m
- dimenzije krošnje	25.30 x 23.70 m
- dužina debla	2.40 m
- starost stabla	oko 400 godina

Spomenik prirode nalazi se na području grada Niša, u selu Pasjača, KO Pasjača, katastarska parcela 2593 u privatnoj svojini. Zaštitni prostor spomenika je projekcija krošnje u površini od 4.71 ara.

Predviđeni radovi za hrast kod Banjičkog jezera su košenje trave ispod krošnje, ukloniti suve grane iz krošnje, kao i uklanjanje žbunaste vegetacije, suvih grana i kamenja pored stabla.

Slika 4: Hrast zapis kod Banjičkog jezera

	Opis radova za Hrast zapis kod Banjičkoj jezera	Jed. mere	Količina	Broj operacija
1	Košenje trave ispod krošnje stabla	m2	620	2
2	Rad leđne na košenju trave, seči samonika (žbunaste vegetacije)	h	2	2
3	Sakupljanje pokošenog i posečenog materijala	h	2	2
4	Uklanjanje suvih grana iz krošnje	h platforme	1	1
5	Izvoz od košenja, granjevine ...	h ama	3	2

HRAST LUŽNJAK U DONJOJ TRNAVI

Hrast lužnjak (Quercus robur L.) je vrlo rasprostranjeno listopadno drvo. Obično raste u ravnicama i dolinama na dubokom, peščanom ili ilovastom, plodnom, svežem ili vlažnom zemljištu. Hrast lužnjak ima dug vegetacioni period. Hrast lužnjak dostiže visinu i do 50 m, sa prečnikom do 2,5 m. Stablo hrasta lužnjaka (Quercus robur L.) u Donjoj Trnavi stavljeno je pod zaštitu Odlukom o zaštiti spomenika prirode, Skupštine grada Niša od 27.06.2003. godine, pod imenom "Hrast lužnjak u Donjoj Trnavi", kao spomenik prirode III kategorije, kao tipičan predstavnik svoje vrste. Za staraoca je određeno JKP "Mediana" Niš.

Dendrometrijske karakteristike spomenika prirode su:

- visina stabla	32.00 m
- dužina debla	2.20 m
- obim debla na prsnoj visini	5.80 m
- prečnik debla	1.85 m
- dimenzije krošnje	32.00 x 26.30 m
- starost stabla	oko 400 godina

Spomenik prirode nalazi se na teritoriji grada Niša, KO Donja Trnava, katastarska parcela 1174,u selu Donja Trnava, u privatnoj svojini. Zaštitni prostor spomenika je projekcija krošnje u površini od 6.67 ara.

Potrebni radovi na stablu su uklanjanje karpoforih gljiva, koje se javljaju u pridanku stabla, kao i košenje ispod krošnje.

Slika 5: Hrast lužnjak u Donjoj Trnavi

	Opis radova za hrast lužnjak u Donjoj Trnavi	Jed. mere	Količina	Broj operacija
1	Košenje trave ispod krošnje stabla	m2	250	2
2	Sakupljanje pokošenog materijala	h	1	2
3	Izvoz od košenja	h tama	1	2
4	Uklanjanje gljiva	h	0,5	1

NOVOSELSKI BREST ZAPIS

Poljski brest (Ulmus carpinifolia Gleditsch) najčešće raste u grupi sa hrastom lužnjakom. Može da naraste i do 30 m i da dostigne starost čak preko 500 godina. Lako se prilagođava različitim stanišnim uslovima te se zbog toga najviše sadi u urbanim sredinama.

Stablo bresta u ataru Novog Sela kod Niša jedan je od najstarijih primeraka svoje vrste u Srbiji. Raste pored puta u centru naselja. Ovaj brest nalazi se na ivici biološkog opstanka jer je ugrožen od "Holandske bolesti" - Ceratostomela ulmi Buism. Kako se brest i dalje razvija, to je još jedan razlog njegove zaštite. Starost mu je procenjena na oko 400 godina. Stablo Poljskog bresta (Ulmus carpinifolia Gleditsch) stavljen je pod zaštitu Odlukom o zaštiti spomenika prirode, Skupštine grada Niša od 21.03.2003. godine, pod imenom "Novoselski brest zapis", kao spomenik prirode III kategorije, kao tipičan predstavnik svoje vrste. Za staraoca je određeno JKP "Mediana" Niš.

Dendrometrijske karakteristike spomenika prirode su:

- obim debla na visini 1.30 m	4.90 m
- prečnik debla na visini 1.30 m	1.56 m
- visina stabla	18.00 m
- dimenzije krošnje	34.50 x 23.50 m
- starost stabla	oko 400 godina

Spomenik prirode nalazi se na području grada Niša, KO Novo Selo, katastarska parcela 511, u državnoj svojini. Zaštitni prostor spomenika je projekcija krošnje u površini od 6.60 ara. Potrebno je ograditi zaštićeni prostor jer je ova površina uzurpirana od strane automobila, i pretvorena u parking. Postaviti tri podupirača ispod donjih debljih grana, kao i pokositi ispod krošnje.

Slika 6: Novoselski brest zapis

	Opis radova za Novoselski brest zapis	Jed. mere	Količina	Broj operacija
1	Košenje trave ispod krošnje stabla	m2	400	2
2	Sakupljanje pokošenog materijala	h	1	2
3	Postavljanje podupirača	kom	5	1
4	Ograđivanje zaštićenog prostora metalnim stubićima	m‘	59	1
5	Izvoz od košenja	h tama	1	2
6	Postavljanje table sa natpisom	kom	1	1

RAJKOVIĆEV HRAST

"Rajkovićev hrast" (Qurcus robur L.) predstavlja retkog predstavnika nekada široko rasprostranjenih hrastovih šuma. Kao što je i u Pomoravlju došlo do smanjivanja površina pod šumama, Ponišavlje je zadesila ista sudbina, te su predstavnici nekadašnjih šuma na ovim prostorima danas uglavnom usamljeni primerci svojih vrsta, koji su zaslužili da budu stavljeni pod zaštitu zbog svojih prirodnih odlika. Stablo hrasta lužnjaka (Qurcus robur L.) stavljeno je pod zaštitu Odlukom o zaštiti spomenika prirode, Skupštine grada Niša od 21.03.2003. godine, pod imenom "Rajkovićev hrast", kao spomenik prirode III kategorije, kao tipičan predstavnik svoje vrste. Za staraoca je određeno JKP "Mediana" Niš.

Dendrometrijske karakteristike spomenika prirode su:

- obim debla na visini 1.30 m	4.40 m
- prečnik debla	1.40 m
- visina stabla	19.00 m
- dužina debla	2.50 m
- dimenzije krošnje	16.40 x 17.80 m
- starost stabla	oko 400 godina

Spomenik prirode nalazi se na području grada Niša, KO Donja Trnava, katastarska parcela 1253/3, posedovni list 85, površine 28.31 ara, u privatnoj svojini. Zaštitni prostor spomenika je projekcija krošnje u površini od 2.30 ara.

Kod ovog stabla je potrebno pre svega urediti prostor oko stabla, ograditi zaštićeni prostor ali ne i put, postaviti novu klupu i sto, ili ukloniti postojeću - polomljenu. Pokupiti kamenje, cigle, i ostali materijal koji je tu bačen. Pokositi travu ispod krošnje ako je potrebno.

Slika 7: Rajkovićev hrast

	Opis radova za Rajkovićev hrast	Jed. mere	Količina	Broj operacija
1	Ograđivanje zaštićenog prostora metalnim stubićima	m‘	10	1
2	Rad leđne na košenju trave, seči samonika (žbunaste vegetacije)	h	1	2
3	Sakupljanje pokošene trave, kamenja i šuta .	h	1	2
4	Uklanjanje suvih grana iz krošnje	h platforme	1	1
5	Uklanjanje starog mobilijara	kom	1	1
6	Izvoz od košenja	h tama	2	2

Ukupne aktivnosti za sva Zaštićena stabla na teritoriji grada Niša obuhvaćena ovim programom date su u tabeli:

Redni broj	Opis aktivnosti ukupno za sva stabla:	jed. mere	količina
1.	Košenje trave ispod krošnje stabla	m2	3 770
2.	Rad leđne na košenju trave, seči samonika (žbunaste vegetacije)	h	10
3.	Uklanjanje suvih grana iz krošnje	h platforme	7
4.	Uklanjanje starog mobilijara	kom	1
5.	Sakupljanje pokošene trave, grana, kamenja i šuta	h	20
6.	Postavljanje podupirača	kom	6
7.	Ograđivanje zaštićenog prostora metalnim stubićima	m‘	69
8.	Uklanjanje gljiva	h	0,5
9.	Postavljanje table sa natpisom	kom	3
10.	Zamena i farbanje štafni na klupama	kom	10
11.	Vađenje suvih sadnica	h	1
12.	Izvoz od košenja, seče i šuta	h tama	22

 

	R E K A P I T U L A C I JA	Iznos sa PDV
	Program zaštite Spomenika prirode "Zaštićena stabla" na teritoriji grada Niša
1.	Beli dud u Niškoj Banji	24.695,72
2.	Cer zapis u Leskoviku	20.586,79
3.	Dud u Medoševcu	77.309,44
4.	Hrast kod Banjičkog jezera	36.361,85
5.	Hrast Lužnjak u Donjoj Trnavi	9.981,63
6.	Novoselski brest	160.099,10
7.	Rajkovićev hrast	30.965,47
UKUPNO:		360.000,00

 

DINAMIKA IZVOĐENJA RADOVA

Realizacija Programa zaštite Spomenika prirode "Zaštićena stabla" na teritoriji grada Niša, predviđena je u 2019. godini i to u periodu od dana zaključivanja Ugovora do septembra 2019. godine.

Dinamika predviđenih radova biće određena Operativno - dinamičkim planom, a u skladu sa Programom.

AKTIVNOSTI ZA REALIZACIJU PROGRAMA

Realizacija Programa zaštite Spomenika prirode "Zaštićena stabla" na teritoriji grada Niša obuhvata 2 faze:

I faza - Donošenje Programa zaštite Spomenika prirode "Zaštićena stabla" na teritoriji grada Niša od strane Gradskog veća Grada Niša i

II faza - Realizacija Programa zaštite Spomenika prirode "Zaštićena stabla" na teritoriji grada Niša, od strane JKP "Mediana" Niš.

FINANSIRANJE PROGRAMA

Sredstva za sprovođenje Programa obezbeđena su u budžetu Grada Niša - Budžetskom fondu za zaštitu životne sredine, u skladu sa Odlukom o budžetu Grada Niša za 2019. godinu ("Službeni list Grada Niša", br. 118/18) i Programom korišćenja sredstava budžetskog fonda za zaštitu životne sredine Grada Niša za 2019. godinu ("Službeni list Grada Niša", br. 9/19).

Program objaviti u "Službenom listu Grada Niša".