PROGRAM KONTROLE KVALITETA VAZDUHA NA TERITORIJI GRADA BORA ZA 2019. GODINU ("Sl. list grada Bora", br. 14/2019)

Ovim programom uspostavlja se lokalna mreža mernih stanica/mernih mesta za praćenje kvaliteta vazduha na teritoriji grada Bora za 2019. godinu.

Programom se određuje broj, tip i raspored mernih mesta/mernih stanica u aglomeraciji Bor koja obuhvata teritoriju grada Bora, kako je definisano članom 3. stav 1 tačka 4. Uredbe o određivanju zona i aglomeracija ("Službeni glasnik RS", br. 58/11 i 98/12).

Programom se određuje i vrsta zagađujućih materija, obim i učestalost merenja nivoa zagađujućih materija u vazduhu na teritoriji grada Bora.

Lokacije i tip mernih mesta/mernih stanica u lokalnoj mreži na teritoriji grada Bora, kao i zagađujuće materije koje se prate na pojedinim mestima date su u tabeli 1.

Zagađujuće materije navedene u tabeli 1. mere se kontinualno na fiksnim mernim mestima u skladu sa propisom kojim se uređuju uslovi za monitoring i zahtevi kvaliteta vazduha.

Zagađujuće materije na mernim mestima navedene u tabeli 1. mere se po dinamici merenja definisanoj u tabeli 2. ovog programa.

1. Lokalna mreža mernih mesta na teritoriji opštine Bor:

Na teritoriji opštine Bor se sprovodi kontinuirano višegodišnji monitoring kvaliteta vazduha. U skladu sa članom 15. Zakona o zaštiti vazduha ("Službeni glasnik RS" br.36/09 i 10/13) opština Bor je formirala lokalnu mrežu mernih mesta koja pokriva one delove teritorije opštine koja nije obuhvaćena državnom mrežom mernih mesta.

Praćenje kvaliteta vazduha vrši se u pogledu određivanja koncentracije sumpordioksida, suspendovanih PM10 čestica sa analizom teških metala (olova, arsena, kadmijuma, nikla), i ukupnih taložnih materija sa analizom teških metala. Navedene zagađujuće materije su karakteristične za aerozagađenje na teritoriji opštine Bor, a na osnovu njihovog rasprostiranja su određena merna mesta u okviru lokalne mreže.

Tabela 1. Lokacija, tip mernih mesta i vrste zagađujućih materija koje se prate na teritoriji opštine Bor
Lokacija mernih mesta	Upravni okrug	N-severna geo. širina E-istočna geo. dužina	Nadmorska visina (m)		Tip stanice	Zagađujuće materije
						SO2	PM10	UTM*
Teh. fakultet	B	N 44° 4.5252 E 22° 5.4558	404		G/I	SO2 (M)	/	/
Jugopetrol	B	N 44° 3.1451 E 22° 7.4848	363		PR/I	SO2 (M)	PM10	/
Brestovac (zona uticaja rudnika "Čukaru Peki")	B	N 43° 99503 E 22° 11117	292		R	/	/	UTM*
Šarbanovac (zona uticaja rudnika "Čukaru Peki")	B	N43° 98987 E 22° 08255	242		R	/	/	UTM *
Krivelj	B	N 44° 12931 E 22° 09485	425		R	/	PM10	UTM*
Šumska sekcija	B	N 44° 4.4807 E 22° 5.4709	400		G/I	/		UTM*
Oštrelj	B	N 44° 07417 E 22° 15467	325		R	/		UTM*
Bolnica	B	N 44° 4.7631 E 22° 5.5991	410		G/I	/		UTM*

PM10- koncentracija suspendovanih čestica PM10 sa analizom teških metala Pb, Cd, Ni, As

UTM* - ukupne taložne materije sa analizom teških metala Pb, Cd, Ni, As

SO2 (M) - manuelna metoda ispitivanja

G - gradski

PG - prigradski

I - industrijski

R- ruralni

B - Borski upravni okrug

Merno mesto Jugopetrol - nalazi se u pravcu kretnja dominantnog severnozapadnog vetra na rubu grada u neposrednoj blizini industrijskog kompleksa zbog čega se tip ovog mernog mesta može posmatrati kao prigradski i industrijski. Na ovom mernom mestu prati se koncentracija sumpordioksida acidimetrijskom metodom i koncentracija suspendovanih čestica PM10 sa ispitivanjem metala (Pb, Cd, Ni, As) kontinualnim merenjem korišćenjem referentne metode SRPS EN 12341.

Merno mesto Tehnički fakultet - nalazi se u starom centru grada na teritoriji MZ Stari centar na lokaciji koja je često izložena dejstvu dima iz Topionice i rafinacije (TIR) pri čemu postojeća državna mreža ne uspeva da pokrije ovaj deo teritorije opštine. Merno mesto se nalazi na Tehničkom fakultetu, a u neposrednoj blizini je gradska Bolnica kao i stambeno naselje sa oko 4000 stanovnika, pa se tip stanice može posmatrati kao gradski i industrijski. Na ovom mernom mestu vrši se merenje SO2 acidimetrijskom metodom.

Sadržaj ukupnih taložnih materija sa analizom teških metala (olovo, kadmijum, nikl i arsen) se ispituje na 6 mernih mesta.

Dva merna mesta, Bolnica i Šumska sekcija se nalaze u gradu na mestima na kojima je dugogodišnjim monitoringom zapaženo prekoračenje koncentracije ukupnih taložnih materija, dok se dva MM nalaze u selu Oštrelj i Krivelj koja su direktno locirana u pravcu dominantnog kretanja vetra (severozapadni i jugoistočni vetar) koji nosi sa sobom prašinu sa jalovišta "Veliki Krivelj". Takođe, preostala dva merna mesta se nalaze u zoni uticaja rudnika "Čukaru Peki". Na zahtev meštana okolnih sela nova merna mesta su uključena u lokalnu mrežu mernih mesta za teritoriju opštinu Bor.

Merno mesto Bolnica se nalazi u pravcu duvanja dominantnog jugoistočnog vetra od izvora zagađenja, u stambenoj zoni u starom centru grada, tako da se tip stanice/mernog mesta može posmatrati kao gradski i industrijski.

Merno mesto Šumska sekcija reprezentuje kvalitet vazduha na lokaciji na kojoj se prati uticaj industrijskog zagađenja i takođe je tip stanice/mernog mesta gradski i industrijski.

Merno mesto Oštrelj je pozicionirano u pravcu kretanja dominantnog severnozapadnog vetra, na teritoriji seoske MZ Oštrelj. Obzirom da je na ovoj lokaciji veliki uticaj jalovišta Velik Krivelj i da se čestice prašine sa navedenog jalovišta raznose u pravcu MZ Oštrelj kada duva severozapadni vetar, ovo merno mesto je izabrano kao lokacija na kojoj će se pratiti uticaj industrijskog zagađenja.

Merno mesto Krivelj je pozicionirano u pravcu kretanja dominantnog jugoistočnog vetra, na teritoriji seoske MZ Krivelj. Obzirom da je na ovoj lokaciji veliki uticaj jalovišta Velik Krivelj i da se čestice prašine sa navedenog jalovišta raznose u pravcu MZ Krivelj kada duva jugoistočni vetar, ovo merno mesto je izabrano kao lokacija na kojoj će se pratiti uticaj industrijskog zagađenja. Na ovom mernom mestu prati koncentracija suspendovanih čestica PM10 sa ispitivanjem sadržaja metala (Pb, Cd, Ni, As) kontinualnim merenjem korišćenjem referentne metode SRPS EN 12341.

Merna mesta Brestovac i Šarbanovac se nalaze u zoni uticaja novog rudnika "Čukaru Peki," i pozicionirana su u pravcu kretanja dominantnih vetrova u odnosu na posmatrani rudnik. Pri određivanju položaja mernih mesta konsultovana su stručna lica Instituta za rudarstvo i metalurgiju i Tehničkog fakulteta Bor.

Takođe, ispitivanje ukupnih taložnih materija se vrši na količinu nerastvorne materije, sagorivih materija, pepela i količine ukupnih taložnih materija. Analiza tečne faze: vrednost pH konc. SO4+2 jona i ukupne rastvorene materije. Metoda merenja: analitička gravimetrijska metoda. Analiza čvrste faze na sadržaj nerastvorenih materija, količina sagorivih materija, kol. pepela, kao i sadržaj ukupnih taložnih materija. Metoda merenja: računski i AAS (atomska apsorpciona spektrofotometrija).

Zagađujuće materije na navedenim mernim mestima mere se po dinamici merenja datoj u Tabeli 2.

Tabela 2. Dinamika merenja u lokalnoj mreži mernih mesta

Zagađujuće materije	Dinamika merenja
SO2,	365
PM10 sa analizom teških metala: Pb, Cd, Ni, As	Fiksno merenje tokom 12 meseci (kontinualno) SRPS EN 12341
Ukupne taložne materije sa analizom teških metala: Pb, Cd, Ni, As	12 puta-jednom mesečno u toku godine

2. Obrada i analiza podataka, izveštavanje o rezultatima kontrole kvaliteta vazduha, izrada instrumenata politike i planiranja zaštite vazduha

Sva merenja, obradu i analizu podataka, proveru validnosti rezultata dobijenih merenjem i/ili uzimanjem uzoraka i interpretaciju rezultata vrši ovlašćeno pravno lice koja je akreditovana kao laboratorija za ispitivanje, odnosno koja ispunjava propisane uslove za merenje svih navedenih zagađujućih materija (akreditovane metode) i koja poseduje dozvolu nadležnog ministarstva da vrši monitoring kvaliteta vazduha u skladu sa članom 60. Zakona o zaštiti vazduha ("Službeni glasnik RS" br. 36/09 i 10/13).

Dobijeni rezultati monitoringa u vidu mesečnog izveštaja o kvalitetu vazduha na teritoriji opštine Bor se javno objavljuju u lokalnim medijima i na sajtu grada Bora do 15. u mesecu za prethodni mesec. Navedeni mesečni izveštaj se u istom roku dostavljanja Agenciji za zaštitu životne sredine u formi koju propiše navedena Agencija, a po zahtevu i zainteresovanim organima i organizacijama. Godišnji izveštaj se dostavlja Agenciji za zaštitu životne sredine kao i javnosti do prvog marta tekuće godine za prethodnu godinu.

U slučaju prekoračenja koncentracije zagađujućih materija koje se prate monitoringom kvaliteta vazduha javnost se obaveštava putem lokalnih elektronskih medija kao i objavljivanjem rezultata na sajtu opštine Bor u skladu sa čl. 23. Zakona o zaštiti vazduha.

1. Izvori finansiranja

Sredstva za realizaciju programa kontrole vazduha u lokalnoj mreži se obezbeđuju iz Budžetskog fonda za zaštitu životne sredine opštine Bor.

U skladu sa članom 15. stav 4. Zakona o zaštiti vazduha ("Službeni glasnik RS", br. 36/09 10/13) na ovaj program pribavljena je saglasnost Ministarstva zaštite životne sredine, broj: 353-01-00116/2019-03.

Ovaj program stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službeni list grada Bora".