PRAVILNIKO METODAMA ISPITIVANJA SORTE DUVANA (NICOTIANA TABACUM L.) RADI PRIZNAVANJA SORTE("Sl. glasnik RS", br. 94/2012 i 57/2019) |
Ovim pravilnikom propisuju se metode ispitivanja sorte duvana Nicotiana tabacum L. (u daljem tekstu: sorta) na oglednom polju i u laboratoriji, radi priznavanja sorte.
Metodama iz stava 1. ovog člana ispituju se određene bitne osobine sorte, radi utvrđivanja:
1) bolje proizvodne i upotrebne vrednosti sorte (VCU test);
2) različitosti, uniformnosti i stabilnosti sorte (DUS test).
2. Metode ispitivanja proizvodne i upotrebne vrednosti sorte (VCU test)
Proizvodna i upotrebna vrednost sorte utvrđuje se na osnovu rezultata ispitivanja određenih bitnih osobina sorte koje se odnose na:
1) prinos;
2) dužinu vegetacionog perioda;
3) dužinu i širinu lista;
4) hemijsko-tehnološke osobine (sadržaj nikotina, ukupan azot, belančevine, azotne-belančevine, rastvorljivi šećeri, sadržaj pepela i pH vrednost);
5) boju lista (kod tipova berlej i virdžinija);
6) procenat lisnih rebara (nervatura lista kod tipova berlej i virdžinija);
7) zapreminsku masu (voluminoznost lista kod tipova berlej i virdžinija);
8) otpornost na bolesti.
Dužina vegetacionog perioda iz stava 1. tačka 2) ovog člana obuhvata broj dana od rasađivanja biljaka do datuma cvetanja, koji se utvrđuje se na osnovu datuma cvetanja 50% biljaka (u daljem tekstu: datum cvetanja biljaka).
Sorta ima bolju proizvodnu i upotrebnu vrednost ako u toku ispitivanja određenih bitnih osobina iz stava 1. ovog člana pokaže bolje rezultate u poređenju sa tim osobinama sorte standard.
Ispitivanje proizvodne i upotrebne vrednosti sorte (VCU test) vrši se na oglednom polju, na najmanje dva lokaliteta.
Sorta se ispituje na oglednom polju koje je postavljeno na zemljištu dobrih proizvodnih osobina koje je odgovarajuće za ispitivanje sorte.
Sorta se ne ispituje na oglednom polju na kome je predusev bila konoplja, suncokret i vrsta koja pripada familiji Solanaceae.
Sorta se ispituje u ogledu koji se postavlja na oglednom polju.
Ogled se izvodi po planu "potpuno slučajnog blok sistema" u četiri ponavljanja sa zaštitnim pojasom od dva reda.
Ogled se postavlja na sledeći način:
Elementi ogleda |
Orijentalni duvani |
Poluorijentalni duvani |
Flue-cured (virdžinija) |
Air-cured (berlej) |
Cigarni duvani |
dužina parcele |
5 m |
5 m |
8,8 m |
7 m |
7 m |
širina parcele |
2,5 m |
3,5 m |
1,0 m |
4,5 m |
3,5 m |
površina parcele |
12,5 m2 |
16,5 m2 |
8,8 m2 |
31,5 m2 |
24,5 m2 |
broj redova |
5 |
5 |
1 |
5 |
5 |
razmak između redova |
50 cm |
70 cm |
100 cm |
90 cm |
70 cm |
razmak u redu |
10 cm |
20 cm |
40 cm |
45 cm |
50 cm |
broj ponavljanja |
4 |
4 |
4 |
4 |
4 |
broj biljaka u redu |
50 |
25 |
22 |
15 |
14 |
broj biljaka na parceli |
250 |
125 |
22 |
75 |
70 |
broj biljaka po hektaru |
200.000 |
71.000 |
25.000 |
24.500 |
28.500 |
razmak između blokova (ponavljanja) |
1 m |
1 m |
1 m |
1 m |
1 m |
Seme sorte koja se ispituje i sorta standard se dezinfikuju i ispituju na kvalitet i zdravstvenu ispravnost.
Setva semena za dobijanje rasada obavlja se u lejama zaštićenim polietilenskim pokrivačem, u optimalnom roku za područje na kome se ogledno polje nalazi, a najkasnije do 20. marta tekuće godine.
Nega rasada obavlja se prema uobičajenoj standardnoj tehnologiji.
Rasađivanje se obavlja na mesta koja su prethodno označena markerom, tako da se obezbedi jednak razmak između biljaka.
Primenjuju se sve potrebne mere nege i zaštite useva prema zahtevima savremene tehnologije proizvodnje duvana za područje na kome se ogledno polje nalazi.
Popunjavanje praznih mesta vrši se samo ako je uginulo više od 5% biljaka, najkasnije u roku od tri do pet dana nakon rasađivanja.
Mere nege prilikom ispitivanja sorte određuju se prema zahtevima intenzivne proizvodnje duvana.
Količina đubriva i vreme i način njegove primene određuju se u zavisnosti od tipa duvana, prethodne kulture i specifičnih uslova lokaliteta (predusev, tip zemljišta, podaci o analizi hranljivih materija u zemljištu, vremenske prilike, potrebe biljaka i sl.), u skladu sa dobrom poljoprivrednom praksom.
U periodu gajenja sorte na oglednom polju evidentiraju se sledeći podaci:
1) datum setve semena sorte;
2) datum nicanja;
3) datum rasađivanja;
4) broj praznih mesta, sa podatkom o uzroku pojave praznih mesta (da li su sortnog karaktera ili drugo);
5) datum cvetanja;
6) datum berbe;
7) broj berbi prema pristizanju u tehnološku zrelost;
8) dužina vegetacionog perioda;
9) prosečan broj listova po biljci;
11) prinos lista po parceli;
10) zastupljenost klasa u procentima i u gramima.
Broj praznih mesta iz stava 1. tačka 4) ovog člana utvrđuje se neposredno pre berbe.
Prosečan broj listova iz stava 1. tačka 8) ovog člana utvrđuje se brojanjem na deset biljaka po ponavljanju.
Radi utvrđivanja otpornosti sorte na oglednom polju vrši se praćenje i ocenjivanje pojave viroza (TMV, CMV, PVY, TSWV) i mikoza (prouzrokovači pegavosti - Alternaria sp., Colletotrichum tabacum., Cercospora nicotianae, Rhizoctonia solani).
Intenzitet pojave viroza u usevu duvana izražava se ocenama od jedan (1) do pet (5), i to:
1) ocena 1 označava više od 50 % obolelih biljaka, pri čemu su biljke jako zaostale u razvoju;
2) ocena 2 označava 35-50 % obolelih biljaka, pri čemu su glavno i sporedna rebra po celoj dužini crne boje, a listovi su povijeni na dole;
3) ocena 3 označava 15-35% obolelih biljaka, pri čemu je glavno rebro mestimično crno, a kod sporednih rebara je vidljivo crnilo na rubovima;
4) ocena 4 označava do 15% obolelih biljaka, pri čemu su biljke dobro razvijene, na sporednim rebrima se uočava manja pojava crnila, a sorta se smatra tolerantnom na bolest;
5) ocena 5 označava da su biljke bez simptoma i sorta se smatra jako tolerantnom na bolest.
Prilikom ocenjivanja ocenama od 1 do 4 neophodno je da su simptomi prisutni na celoj biljci, odnosno da postoji sistemična infekcija.
Intenzitet pojave mikoza ocenjuje se ocenama od jedan (1) do pet (5), i to:
1) ocena 1 označava da pege pokrivaju preko 50% površine lista;
2) ocena 2 označava da pege pokrivaju 26-50% površine lista;
3) ocena 3 označava da pege pokrivaju 6-25% površine lista;
4) ocena 4 označava da pege pokrivaju 1-5% površine lista;
5) ocena 5 označava da nema simptoma.
U slučaju pojave drugih bolesti, odnosno štetočina evidentira se njihova pojava.
Berba listova obavlja se sukcesivno prema pristizanju sorte u tehnološku zrelost, izuzimajući zaštitne redove.
Merenje prinosa obavlja se merenjem ukupnog prinosa lista po parceli i izražava u kg/parceli, i to tako da se po svakoj berbi ustanovi masa obranih listova g/parceli za svako ponavljanje.
Merenje strukture prinosa obavlja se sušenjem duvana na način predviđen za određeni tip duvana i sređivanjem i klasifikacijom osušenog duvana prema važećim standardima, pri čemu se određuje težina svake klase posebno.
Nakon berbe i merenja prinosa za ispitivanje sorte u laboratoriji sa svakog lokaliteta priprema se uzorak lista koji izvođač ogleda dostavlja laboratoriji.
Uzorak iz stava 1. ovog člana priprema se od mase listova koju čine svi listovi odgovarajućih insercija sa svih ponavljanja sorte.
Kod virdžinijskih, berlejskih, poluorijentalnih i cigarnih duvana priprema se uzorak mase 0.5 kg od lišća srednjih insercija (donji srednji, pravi srednji i gornji srednji listovi).
Uzorak iz stava 3. ovog člana koristi se za utvrđivanje boje lista, procenta lisnih rebara i voluminoznosti lista (zapreminske mase), dužine i širine lista, kao i za analizu sadržaja nikotina, ukupnog azota, belančevina, azotnih belančevina, rastvorljivih šećera, sadržaja pepela i pH vrednosti.
Dužina i širina lista iz stava 4. ovog člana utvrđuju se merenjem najveće širine i najveće dužine deset slučajno odabranih listova, a izražava se u centimetrima bez decimale.
Kod sorti orijentalnih duvana formiraju se dva uzorka.
Prvi uzorak sorte orijentalnog duvana priprema se u količini od 150 grama, od lišća prave srednje insercije i koristi se za merenje širine i dužine lista koja se izražava u centimetrima na jednu decimalu.
Drugi uzorak sorte orijentalnog duvana priprema se u količini od 300 grama, od lišća insercija podovršak i ovršak i koristi se za analizu sadržaja nikotina, ukupnog azota, belančevina, azotnih belančevina, rastvorljivih šećera, sadržaja pepela i pH vrednosti sorte.
Ocena pušačkih vrednosti (degustacija) za sve tipove duvana obavlja se posle druge godine ispitivanja.
Obrada podataka o rezultatima ispitivanja prinosa lista pojedine sorte duvana vrši se za jednogodišnje i dvogodišnje rezultate ispitivanja.
Obrada podataka iz stava 1. ovog člana vrši se izračunavanjem analize varijanse jednofaktorijalnog, dvofaktorijalnog i trofaktorijalnog ogleda po planu "potpuno slučajnog blok sistema", a ocena značajnosti sredina se izračunava na osnovu Lsd testa za nivo rizika od 5% i 1% u odnosu na standard ili na osnovu Dunnet testa.
Pored ocene značajnosti iz stava 2. ovog člana, za prinos lista izračunava se i koeficijent varijacije (Cv) ogleda.
Za obračun ukupnog prinosa koriste se podaci prinosa lista sa obračunske parcele po ponavljanjima.
U slučaju da je broj praznih mesta na parceli veći od 15%, u momentu berbe, konsultuje se nadležna služba oko isključivanja sorte iz ogleda.
Obrada podataka o rezultatima ispitivanja ostalih bitnih osobina sorte vrši se izračunavanjem aritmetičke sredine.
Ispitivanje različitosti, uniformnosti i stabilnosti sorte (DUS test) sprovodi se u skladu sa metodom određenom tehničkim uputstvom za testiranje različitosti, uniformnosti i stabilnosti sorte.
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".