ODLUKA O UTVRĐIVANJU ŠUVAKOVOG SALAŠA - KLISA U VRBASU ZA ARHEOLOŠKO NALAZIŠTE ("Sl. glasnik RS", br. 57/2019)

1. Šuvakov salaš - Klisa u Vrbasu utvrđuje se za arheološko nalazište.

2. Šuvakov salaš - Klisa u Vrbasu (u daljem tekstu: arheološko nalazište) nalazi se na teritoriji opštine Vrbas, na katastarskoj parceli broj 2823 KO Vrbas, u državnoj svojini i na katastarskim parcelama broj: 2822/1, 2822/2, 2824/1 i 2824/2 KO Vrbas, u privatnoj svojini.

Granica arheološkog nalazišta ide spoljnim ivicama katastarske parcele broj 2823 KO Vrbas, u državnoj svojini i katastarskih parcela broj: 2822/1, 2822/2, 2824/1 i 2824/2 KO Vrbas, u privatnoj svojini.

Arheološko nalazište nalazi se oko kilometar istočno od naselja Vrbar, na površini 5,5 ha, na južnoj, desnoj obali vodotoka Crna bara čije je korito uključeno u Veliki bački kanal.

Stručnjaci Muzeja Vojvodine iz Novog Sada obavili su zaštitna arheološka istraživanja od 1984. do 1996. godine. Utvrđen je praistorijski. horizont naselja, srednjovekovno naselje i groblje (10-15. vek), trikonhalna crkva (13-15. vek); i manji odbrambeni sistem s kraja 15. ili početka 16. veka. Pisani izvori prvi put pominju srednjovekovno naselje Orbazpalotaya 1387. godine.

Kuće srednjovekovnog naselja prate u nizovima konturu južne obale Crne Bare, delom su nadzemne, rađene od naboja i pletera s detaljima od cigala. Neke su bile duboko ukopane i služile za čuvanje hrane. Zapadno od naselja nalazi se crkva i groblje. Crkva je trikonhos s polukružnom apsidom i manjim konhama, sagrađena u 13. veku, dužine 14 m, a širine 6 m. Građena je od cigle i kamena s prepoznatljivim elementima vizantijske tehnike zidanja. Unutrašnjost crkve je bila ukrašena freskama. Krajem 15. odnosno, početkom 16. veka, na zapadnoj strani crkve dozidan je narteks, i okružena je odbrambenim rovom s palisadama. U prvim turskim naletima naselje i crkva su spaljeni i razrušeni. Ispod temelja crkve konstatovani su ostaci starijeg naselja iz 10-12. veka.

Položaj naselja uz trgovački put ka severu i jugu, i na obali Crne bare koja se uliva u Tisu, omogućavao je kontakte i razmenu sa udaljenim centrima kulturno religijskog kruga Panonske nizije. Izvedena arheološka istraživanja doprinela su da se srednjovekovni Vrbas locira na arheološkom nalazištu i da se bolje sagleda i interpretira period od 10. do 15. veka na prostoru centralne Bačke. Od izuzetne je važnosti nastavak istraživanja kako bi se dopunila. slika o nastanku i razvoju ovog naselja i crkve koja je posebnu pažnju privukla neobičnom pojavom bočnih konhi. Značajan doprinos čini rekonstrukcija crkve koja bi bila prezentovana javnosti i uvedena u turističku ponudu čime bi bio obogaćen prikaz kontinuiteta istorije Vrbasa.

3. Zaštićena okolina arheološkog nalazišta obuhvata sledeće katastarske parcele broj: 3076, 3100, 3486 i 3491/1 KO Vrbas, u državnoj svojini i katastarsku parcelu broj 2821 KO Vrbas, u privatnoj svojini.

Granica zaštićene okoline arheološkog nalazišta ide spoljnim ivicama katastarskih parcela broj: 3076 i 3100 KO Vrbas, u državnoj svojini i katastarske parcele broj 2821 KO Vrbas, u privatnoj svojini.

4. Utvrđuju se sledeće mere zaštite arheološkog nalazišta:

1) promena oblika terena dozvoljava se samo u funkciji prezentacije arheološkog nalazišta i uz odgovarajuću prezentaciju nalaza;

2) zabrana izgradnje stambenih i pomoćnih objekata na arheološkom nalazištu;

3) zabrana obrade zemljišta dubokim oranjem, rigolovanje zemljišta do dubine veće od 0,30 m i izvođenja melioracionih radova;

4) sađenje visoke vegetacije i pošumljavanje prostora dozvoljava se samo na prostoru koji je u potpunosti arheološki istražen i na osnovu programa uređenja arheološkog nalazišta;

5) zabrana vađenja peska, šljunka, kamena ili zemlje i bilo koja vrsta oštećenja arheološkog profila, osim za potrebe prezentacije arheološkog nalazišta;

6) zabrana prosipanja, odlaganja i privremenog ili trajnog deponovanja otpadnih i štetnih materija - hemijski agresivnih, eksplozivnih, otrovnih i radioaktivnih.

5. Utvrđuju se sledeće mere zaštite zaštićene okoline arheološkog nalazišta:

1) promena oblika terena dozvoljava se samo u funkciji prezentacije arheološkog nalazišta i uz odgovarajuću prezentaciju nalaza;

2) zabrana obrade zemljišta dubokim oranjem, rigolovanje zemljišta do dubine veće od 0,30 m, zabrana sadnje voćnjaka i izvođenja melioracionih radova, osim na prostoru koji je u potpunosti arheološki istražen;

3) zabrana sađenja visoke vegetacije i pošumljavanja, osim na prostoru koji je u potpunosti arheološki istražen;

4) promena oblika i nivelacija terena, vađenja peska, šljunka, kamena ili zemlje dozvoljava se samo na prostoru koji je u potpunosti arheološki istražen;

5) zabrana prosipanja, odlaganja i privremenog ili trajnog deponovanja otpadnih i štetnih materija - hemijski agresivnih, eksplozivnih, otrovnih i radioaktivnih.

6. Ova odluka stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".